Mobbing w szkole

Pojęcie mobbingu

MOBBING- to bezpodstawne,

uporczywe i powtarzające się

nękanie, prześladowanie psychiczne

i zastraszanie jednostki przez osobę

lub grupę osób, mające na celu

poniżenie, ośmieszenie, izolowanie

lub też wyeliminowanie jej.

W skrócie…

MOBBING to wytworzenie wokół

ofiary atmosfery zagrożenia, która

ma na celu wyłączenie jej z grupy

koleżeńskiej lub z życia społecznego.

Najczęstsze formy

mobbingu



izolowanie



obmawianie, plotki, ubliżanie,

poniżanie



wyśmiewanie, wyszydzanie, dręczenie



szykanowanie



krytykowanie



szantaż



przemoc fizyczna- bójki, popychanie,

zaczepki, wrogie gesty,

Cechy charakterystyczne

mobbingu



Prześladowanie ma charakter ciągły,

cykliczny (nie uznaje się za mobbing

dokuczanie rzadziej niż raz na

tydzień)



Prześladowanie trwa przez pewien

czas (co najmniej 6 miesięcy)



Jest działaniem o zróżnicowanej sile i

natężeniu, prześladowania i szykany

mogą się nasilać bądź też osłabiać



Siły w mobbingu są nierównomiernie

rozłożone- sprawca zawsze jest osobą

silniejszą; ofiara jest słabsza zarówno

pod względem fizycznym jak i

psychicznym, nie jest w stanie sama

się obronić



Ma wyraźny charakter działania

celowego- celem jest ośmieszenie,

skrytykowanie, poniżenie, eliminacja



Jest trudno zauważalny dla otoczenia

i ukrywany przed nim-dokuczanie

występuje, kiedy ofiara znajduje się

tylko z tymi, którzy ją szykanują,

znika gdy widzą to osoby trzecie



Mobberem może być nie tylko

jednostka, ale także cała grupa

Przyczyny mobbingu



Lęk



Nuda



Monotonia



Poszukiwanie rozrywki



Dążenie do wyróżnienia się spośród

innych, do dominacji

Charakterystyka mobbera

(agresora)



Sprawcy mobbingu to najczęściej osoby o

agresywnych reakcjach połączonych z siłą

fizyczną,



Mają potrzebę dominowania i tyranizowania

innych,



Są silniejsi psychicznie i fizycznie od swoich

ofiar,



Traktują innych w sposób instrumentalny, nie

odczuwają żadnych wyrzutów sumienia z

powodu poniżania i znęcania się nad swoimi

ofiarami,



Często działają impulsywnie, są

zafascynowani przemocą i jej formami,



Cudzy ból, cierpienie i porażki dają im

poczucie satysfakcji i przyjemności oraz

sprawiają, że mają oni przewagę nad ofiarą,



Znęcanie się i poniżanie innych jest dla nich

sposobem na dowartościowanie się i

poczucie wyższości,



Mobberzy uważają, że zawsze mają rację i

nie uznają krytyki od innych,



Osoby, które stosują przemoc wobec

innych najczęściej same jej doznały,

np. w domu rodzinnym,



Są to osoby o niskiej empatii,



Oprawcami mobbingu są częściej

chłopcy niż dziewczęta,

Ofiary mobbingu



Zazwyczaj są to osoby bezbronne, słabsze fizycznie,

niskiego wzrostu,



Ofiarami mobbingu są dzieci wrażliwe, nieśmiałe,

małomówne, o niskim poczuciu własnej wartości,

wstydliwe i nieszczęśliwe, otaczane w domu

nadopiekuńczością,



Często są to osoby wyróżniające się na tle klasy, np.

prymusi, nadmiernie otyłe, z wadami wymowy,

okularami, ubierające się inaczej niż inni uczniowie,



Nie odpowiadają na zaczepki agresorów, boją się

urazów fizycznych, unikają niebezpiecznych zabaw,



W szkole czują się samotne i opuszczone,

Ofiary mobbingu



Ofiarami mobbingu mogą stać się również

nauczyciele,



Mobbing może obejmować stosunki między

nauczycielem-uczniami, nauczycielem-

dyrektorem,



Nauczyciel mobbingowany na oczach uczniów jest

przez nich oceniamy jako słaby, bezczynny, nie

potrafiący radzić sobie z atakiem na jego osobę,



Nauczyciel nie reagujący na agresję uczniów jest

na nią jeszcze bardziej narażony (uczniowie

wyczuwają nauczyciela słabego, bezradnego i na

niego kierują swoje ataki),

Fazy powstawania

mobbingu

W każdej klasie z czasem obowiązują

pewne hierarchie. Zatem można

wyróżnić:



jednego lub kilku „przywódców” klasy,

którym reszta musi się podporządkować,



grupy przeciętnych członków grupy,

którzy stanowią jej większą część,



jednego lub kilku tzw. outsiderów, czyli

ofiar żartów i kpin

Fazy powstawania

mobbingu

1) FAZA POCZĄTKOWA- dziecko poniżane

i ośmieszane przez rówieśników próbuje

się bronić- ulega agresorom, wykonuje

ich polecenia, oddaje im żądane przez

nich rzeczy. Im bardziej ulega tym

mobberzy bardziej się nad nim znęcają.

W tej fazie pedagog lub rodzice nie są w

stanie nic zauważyć, bo z pozoru

wszystko wydaje się być w porządku.

2) FAZA TZW. MOBBING STABILNY- ofiara

ma już na stałe przepisaną etykietkę

„kozła ofiarnego”. Faza ta jest próbą

ucieczki od swojej trudnej sytuacji, np.

ucieczki z lekcji, brak uczestnictwa w

zabawach z rówieśnikami,

kompensowanie sobie tych sytuacji za

pomocą zbliżenia się do nauczyciela-

próba pokazania swojej wiedzy,

3) FAZA UCIECZKI osoby

prześladowanej, przejawiające się m.

in. poprzez stałe wagary lub też

przeniesienie się do innej szkoły.

Może to być również tzw. ucieczka

wewnętrzna, czyli całkowite

odizolowanie się od klasy i

oddawanie się marzeniom.

Skutki mobbingu



Lek przed wypowiadaniem się przed grupą,



Unikanie towarzystwa, poczucie, że jest się zbędną

osobą w towarzystwie, samotniczy tryb życia,



Skłonność do wycofywania się, usuwania się w cień,



Nieufność do innych, doszukiwanie się we wszystkim

spisków,



Ucieczki z domu,



Skłonność do szybkiego obrażania się lub do

stosowania przemocy,



Szukanie innych znajomych, grup, które ich

zaakceptują, np. sekty, subkultury



Choroby psychosomatyczne



Nerwice, depresje, stany lękowe,



Próby samobójcze,

Dlaczego tak trudno

rozpoznać mobbing???



Mobbing jest rodzajem przemocy, który nie zostawia po sobie

żadnych śladów zewnętrznych na ciele, są to rany psychiczne,



Ofiara mobbingu żyje w ciągłym strachu przed agresorem i

dlatego nie ma odwagi poinformować kogokolwiek o swoim

problemie,



Ofiara ma niskie poczucie własnej wartości, czuje się gorsza

od innych, dlatego wstydzi się opowiadać o swoich

problemach innym,



Często prowodyrami do powstania mobbingu są sami

nauczyciele, którzy poniżają i wyśmiewają ucznia na forum

klasy,



Świadków mobbingu obowiązuje tzw. mowa milczenia. W

przypadku wyjawienia prawdy mogą również oni stać się

ofiarami agresji,



Brak zainteresowania ze strony nauczycieli i rodziców, kiedy

dziecko zaczyna mówić o swoich kłopotach, bagatelizowanie

przez nich tego problemu,

Działania antymobbingowe

w klasie

Rozmowa z osobą, która padła ofiarą

mobbingu. Nauczyciel musi aktywnie i

uważnie słuchać ucznia i w taki sposób

kierować rozmową z nim, aby uzyskać

jak najwięcej wiadomości nt. jego

problemu, stosunków panujących w

klasie, jej spostrzeżeń, krzywd jakich

doznaje, ponieważ te informacje

stanowią bazę dla podjęcia dalszych

środków zaradczych.

2) Włączenie ofiary mobbingu do grupy.

Może się odbywać poprzez

dowartościowanie ucznia, poprzez

ujawnianie jego mocnych stron i

umacnianie ich; wspólną pracę klasy, np.

przygotowanie projektu czy apelu;

organizowanie zajęć pozalekcyjnych,

które integrują grupę oraz wzmacniają

poczucie wspólnoty, np. biwaki,

wycieczki.

3) Rozmowa o mobbingu z klasą.

Lekcja powinna dotyczyć m.in.

rodzajów mobbingu, jego przyczyn,

krzywd i cierpień jakie powoduje,

skutków mobbingu w miejscu pracy,

działania mobbera, reakcji na

przemoc w klasie.

Metody diagnozowania

1) Obserwacja

W trakcie obserwacji należy zebrać spostrzeżenia, które

pozwolą odpowiedzieć na pytanie, czy dana osoba jest

często izolowana w klasie, czy częściej niż inni pada

ofiarą agresji lub żartów, czy pod jej adresem

kierowane są przeważnie negatywne

wypowiedzi( bierzemy tu pod uwagę mimikę, gesty,

intonację głosu), czy często jest nieobecna. Po

dokonaniu obserwacji zawsze powinna nastąpić

rozmowa z potencjalnym outsiderem, w której musimy

sobie zdawać sprawę, że stres wywołany przez grupę

zniekształca często obiektywną rzeczywistość i za celne

i prawdziwe możemy uznać tylko te wypowiedzi ucznia,

które dotyczą jego samopoczucia.

2) Wywiad

Prowadzimy go z pojedynczymi

osobami z klasy. Wywiad powinien

być bardziej rozmową niż

zadawaniem pytań bezpośrednich .

Bardziej wnikliwą rozmowę z całą

klasą lepiej pozostawić

profesjonaliście.

3) Ankieta

Kwestionariusz ankiety przygotowuje się specjalnie w

związku z sytuacją zaistniałą w klasie. Ważne jest

takie sformułowanie pytań, aby odpowiadały

poziomowi werbalnemu klasy i dokładnie opisywały

sytuację. Należy bezwzględnie zagwarantować

uczniom anonimowość. Można przyjąć wariant, w

którym uczniowie tylko zakreślają właściwą

odpowiedź lub też taki, w którym pytania są otwarte

( wariant II ma tę zaletę, że czasem uczniowie dopiszą

coś od

siebie, co okaże się pomocne dla rozpoznania

problemu).

Profilaktyka

antymobbingowa

W klasach, w których zjawisko terroru psychicznego

nie występuje, dobrze jest stosować profilaktykę z

myślą o szkole, o przyszłej pracy uczniów oraz ich

życiu w społeczeństwie.

Oto kilka propozycji:

Opracowanie wspólnie z uczniami regulaminu

klasowego, zawierającego proste reguły

postępowania zapobiegające mobbingowi i złym

relacjom w klasie. Regulamin taki powinien być

przedstawiony rodzicom (z wyjaśnieniem jego celu),

a uczniowie powinni go własnoręcznie podpisać.

Może to być cały ceremoniał.

Bibliografia

1. K. E. Dambach,

Mobbing w szkole

, Gdańskie

Wydawnictwo Psychologiczne Gdańsk 2003.

2. D. Olweus,

Mobbing fala przemocy w szkole.

Jak ją powstrzymać?

Wydawnictwo Jacek

Santorski, Warszawa 1998.

3. B. K. Ojrzyńska,

Mobbing wśród nauczycieli

przyczyną przemocy wśród młodzieży

, [w:] A.

Rejzner,

Agresja w szkole-spojrzenie

wieloaspektowe

, Wyższa Szkoła Pedagogiczna

Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Warszawa

2004.

Document Outline