Korzyści i
zagrożenia
związane z
aktywnością
fizyczną
Joanna Dzienis
Korzyści i
zagrożenia
związane z
aktywnością
fizyczną
Joanna Dzienis
Co kryje się od pojęciem
„aktywność fizyczna”
“Wysiłek fizyczny
(aktywność fizyczna)
to praca mięśni
szkieletowych wraz z całym
zespołem towarzyszących jej
czynnościowych zmian w
organizmie”
(Kozłowski i Nazar, 1995,
s.155)
Aktywność fizyczna
to proces edukacyjny,
którego podstawowym
elementem na płaszczyźnie
kultury fizycznej nie jest
usprawnianie,
lecz osiągnięcie nawyku
ruchu
(Krawański,
1993)
Jednym z najważniejszych
składników zdrowego stylu
życia jest regularna
aktywność fizyczna
Aktywnoś
ć
fizyczna
Właściwe
odżywianie
Kontrola
masy ciała
Radzenie
sobie ze
stresem
Nienadużywa
nie używek
Niepalenie
tytoniu
Dostateczna
ilość snu
Składowe stylu życia i
miejsce w nim aktywności
fizycznej
(za: Drabik, 1996)
Styl życia - podstawowym
uwarunkowaniem zdrowia
(za: Drabik,
1995)
służba
medyczna
Styl
Życia
czynniki
środowis
ka
czynniki
genetyczne
AF
zdrowe
odżywiani
e
niepalenie
tytoniu
idealny profil
lipidów we
krwi
umiejętności
ruchowe
sprawny układ
mięśniowo-
szkieletowy
nienadużywanie
alkoholu i innych
substancji
uzależniających
radzenie sobie
ze stresem
sprawny układ
krążenia i
wysoka
wydolność
idealna masa
ciała
normalne
ciśnienie
krwi
Współzależność
aktywności i sprawności
fizycznej z niektórymi czynnikami
(Heyward, 1991 - z uzup. o umiejętności ruchowe -
Drabik, 1995)
Aktywność fizyczna ma
wpływ na rozwój:
»somatyczny
»intelektualny
»psychiczny
»społeczny
(Woynarowska i Wojciechowska,
1993)
Aktywność fizyczna:
• jest przeciwwagą dla pracy umysłowej i stresu,
• zaspokaja potrzebę zabawy, odpoczynku, rozrywki,
• ma udział w zapobieganiu zaburzeniom i chorobom
układu ruchu, zmniejsza ryzyko chorób układu krążenia,
cukrzycy, otyłości, nowotworów, osteoporozy,
• ważna jest w terapii różnych chorób, w kształtowaniu
odporności
na
choroby,
pomaga
osobom
niepełnosprawnym w powrocie do normalnego życia,
• pomnaża zdrowie fizyczne i podtrzymuje siły biologiczne
człowieka,
• może być skuteczna w patologii społecznej,
• może być źródłem sukcesów i radości.
Od czego zależą
efekty zachodzących
w organizmie zmian ?
Zmiany adaptacyjne
zależą w dużej mierze od:
(Jegier, 1995)
• rodzaju podejmowanego wysiłku
fizycznego,
• intensywności wysiłku fizycznego,
• czasu trwania wysiłku fizycznego,
• stanu przygotowania
czynnościowego organizmu
Ważny jest także rodzaj
aktywności fizycznej
Wpływ
różnych
rodzajów
aktywnośc
i fizycznej
na układ
krążenia
(Brown i
Henderson,
1984,
Yacenda,
1995)
Korzyści
Małe Średnie
Duże
T konkurencje triathlonu
B bieg
A aerobik
R jazda na rowerze
P pływanie
M marsz
S trening siły
A co dokładnie dzieje
się w naszym
organizmie, kiedy
ćwiczymy i trenujemy ?
prawa lewa prawa
lewa
komora komora komora
komora
naczynia naczynia
wieńcowe wieńcowe
250 5900 1000
24000
mózg mózg
750 750
organy organy
3100 600
nieakt. mięśnie nieakt.
mięśnie
650 300
aktywne
aktywne
mięśnie
mięśnie
650
20850
skóra
skóra
500 500
Podczas stania Podczas
ćwiczeń
dynamicznych
* liczby oznaczają ml/min
Porównani
e
parametró
w
przepływu
krwi
podczas
wysiłku i w
czasie
wypoczynk
u
(Wenger,1986)
Efekty regularnej
aktywności fizycznej
(AAHPERD,1981)
Regularna aktywność
fizyczna
wzmocnieni
e układu
kostno-
stawowego
utrzymanie
właściwej
masy ciała
redukcja
ryzyka
chorób
układu
krążenia
wzmocnienie
mięśni,
ścięgien i
wiązadeł
rozwój
naczyń
kapilarny
ch serca
Zmniejszenie
pracy serca w
wysiłkach
submaksymaln
ych
obniżenie
nadciś-nienia
skurczowego i
rozkurczowego
krwi
redukcj
a
poziom
u
lipidów
we krwi
Efekty treningu wytrzymałościowego
(AAHPERD,1981)
poprawa krążenia krwi
(pojemności wyrzutowej)
poprawa zdolności pozyskania
tlenu z krwi pracujących
mięśni
silniejsze
serce
(pojemność
skurczowa)
lepsze
dostarczani
e tlenu do
mięśni
(więcej
kapilarów)
lepsze wykorzystanie tlenu z
krwi dostarczanej do
pracujących mięśni (więcej
mitochondriów i większy ich
rozmiar)
poprawa reakcji
enzymatycznych
Poprawa poziomu wydolności
fizycznej
~50%
~ 50%
przepływ krwi przez
mięśnie
0
10
20
30
40
50
przed
po
m
l/
10
0g
VO
2
0
1
2
3
przed
po
l/
m
in
LA
0
10
20
30
40
50
60
70
przed
po
m
g%
poj. minutowa
15,5
16
16,5
17
17,5
przed
po
l/m
in
poj. wyrzutowa
95
100
105
110
115
przed
po
m
l/u
d.
zużycie glikogenu
0
20
40
60
80
przed
po
m
m
ol
j
ed
n
os
te
k
g
lu
k
oz
y
n
a
k
g
m
ok
re
j
tk
an
k
i
HR
130
140
150
160
170
180
przed
po
u
d.
/m
in
A - V
d
110
115
120
125
130
135
przed
po
m
l/
u
d.
WYSIŁKI SUBMAKSYMALNE - zmiany
potreningowe
LA
115
120
125
130
135
140
przed
po
m
g%
VO
2
max
40
45
50
55
60
przed
po
m
l/
k
g/
m
in
poj. minutowa
22
23
24
25
przed
po
l/
m
in
poj. wyrzutowa
100
110
120
130
140
przed
po
m
l/
u
d.
HR
185
190
195
200
205
przed
po
ud
./m
in
przepływ krwi przez mięśnie
0
10
20
30
40
50
60
przed
po
m
l/
10
0g
/m
in
A - V
d
120
130
140
150
160
przed
po
m
l/
l
WYSIŁKI MAKSYMALNE - zmiany
potreningowe
Rodzice dzieci
trenujących zauważyli
również zmiany w
zachowaniu swoich
trenujących dzieci
Zmiany w
zachowaniu
zaobserwowa
ne przez
rodziców
u dzieci
uprawiającyc
h sport
(liczba
przypadków
w %)
(Starosta,
1982)
n = 236
0
5
10
15
20
25
30
zdyscyplinowanie i karność
obowiązkowość i punktualność
koleżeńskość
samodzielność i zaradność
ambicja
współżycie w zespole
systematyczność i pracowitość
rozwój szerszych zainteresowań
upór
właściwe zorganizowanie dnia
uczciwość i odpowiedzialność
właściwe zachowanie się
zwiększona odwaga
odporność psychiczna
Zaobserwowano
również szereg
pozytywnych zmian
psycho-społecznych
W
ZROST
Z
MNIEJSZENIE
Szybkości uczenia się
Asertywności
Zaufania
Emocjonalnej stabilizacji
Niezależności
Zdolności intelektualnych
Pamięci
Postrzegania
Popularności
Samokontroli
Satysfakcji seksualnej
Dobrego samopoczucia
Wydajności pracy
Nadużywania alkoholu
Gniewu
Lęku
Zagubienia
Depresji
Bólów głowy
Wrogości
Fobii
Psychotycznych zachowań
Stanów stresowych
Napięcia
Błędów w pracy
Wybrane efekty psychospołeczne
aktywności fizycznej u osób
zdrowych i chorych
(Vouri, 1987)
Ryzyko związane
z aktywnością
fizyczną
Ale uważajcie . . .
1. Aktywność podejmowana jest sporadycznie;
2. Nieprzestrzegane są założenia metodyczne zajęć
ruchowych;
3. Wysiłek fizyczny jest niedostosowany do
możliwości organizmu;
4. Brak jest odpowiednich przerw między treningami;
5. Brak przygotowania kondycyjno - koordynacyjnego;
6. Brak rozgrzewki i części końcowej treningu, a w
niej ćwiczeń o
charakterze gibkościowym i strechingu;
7. Nieuwzdlędnianie są wskazania medyczne;
8. Lekceważone są zasady bezpieczeństwa;
9. Używanie nieodpowiedniego sprzętu;
10.Niedostosowanie typu zajęć i ubioru do warunków
klimatycznych;
Aktywność fizyczna staje się
zagrożeniem wówczas, kiedy:
Najczęściej spotykanym, niekorzystnym efektem
aktywności fizycznej są urazy.
Należy jednak pamiętać, że urazy są najczęściej
związane zarówno ze zbyt dużą aktywnością
fizyczną, jak i jej sporadycznością.
Aktywność fizyczna może prowadzić
nawet do śmierci
Większość zgonów dotyczy osób,
które miały
problemy zdrowotne
z układem krążenia, wady
wrodzone serca lub lekceważyły
symptomy zagrożenia zawałem
serca
(A.H.A., 1990)
Takie ryzyko występuje jednak
głównie podczas
skrajnie wyczerpujących
wysiłków
i zaznacza się nawet u
zawodników wytrenowanych
(za: Drabik,1995)
Podsumowanie
Mózg
Poprawa ukrwienia
Poprawa procesów koncentracji,
uwagi i funkcji intelektualnych
Serce
Wytrenowane serce przy
tym samym wysiłku mniej się
męczy i ...
...pracuje bardziej
ekonomicznie
wytrenowane serce ma
znacznie większe możliwości
rezerwowe
Płuca
Lepsze wykorzystanie
pojemności płuc
Wzmocnienie mięśni
oddechowych
Sprawniejsze oczyszczanie
oskrzeli
Przewód pokarmowy
Lepsze trawienie
Normalizacja apetytu
Mniej problemów z zaparciem
Kości
Elastyczniejsze
Mniej podatne na odwapnienie (również
u starszych)
Bardziej odporne na złamania
Skóra
Lepsze ukrwienie
Opóźnianie procesów starzenia skóry
Młodszy wygląd
Tkanka tłuszczowa
Długotrwały umiarkowany wysiłek fizyczny
sprzyja pozbyciu się nadmiaru tkanki
tłuszczowej
Mięśnie
Lepsza wytrzymałość i większa siła
Możliwość dłuższej pracy bez
zmęczenia
Prawidłowy stan napięcia – lepsza,
sprężysta sylwetka
Stawy
Większy zakres ruchów
Większa odporność na
urazy
Krew
Dostarcza więcej tlenu do tkanek
Lepsza eliminacja zbędnych
produktów przemiany materii
Poprawa składu lipidów – mniej
“złego” , więcej “dobrego”
cholesterolu
Lepsza regulacja poziomu cukru
we krwi
Psychika
Poprawa obrazu “własnego
ja”
Satysfakcja z własnej
sprawności
Odwaga i optymizm
Chęć do czynu
Łatwiejsze radzenie sobie ze
stresem
Naczynia krwionośne i
limfatyczne
Poprawa krążenia krwi i limfy
Przeciwdziałanie powstawaniu
zmian miażdżycowych
Normalizacja ciśnienia krwi
System nerwowy
Lepsza koordynacja
ruchowa
Szybszy refleks
Porównanie
korzystnych
i
niekorzystny
ch efektów
wysiłku
fizycznego
(Drygas,
1997)
Niekorzystne efekty
wysiłku fizycznego:
Zmiany czynnościowe:
wzrost produkcji wolnych rodników*
aktywacja płytek krwi*
wzrost krzepliwości krwi* **
hipertermia*
hipotermia*
Urazy sportowe**
Wypadki**
Nagłe powikłania kardiologiczne
Nagła śmierć**
*
często związane z niewłaściwym
(nadmiernym) wysiłkiem fizycznym
**
w wielu przypadkach związane ze
stosowaniem dopingu
Korzystne efekty
wysiłku fizycznego:
Profilaktyka i/lub leczenie:
choroby niedokrwiennej serca
nadciśnienia tętniczego
udaru mózgu
zaburzeń lipidowych
cukrzycy (NIDDM)
osteoporozy
otyłości i nadwagi
Korzystne zmiany czynnościowe ze
strony:
mięśni, stawów, serca,
naczyń krwionośnych
Korzyści psychologiczne:
“feel good factor”
“the fun factor”
Lepsza jakość życia
Korzystny wpływ na rozwój fizyczny
dzieci i młodzieży
Korzystny wpływ na proces starzenia:
kształtowanie pozytywnego obrazu
osób starszych
niezależność osób starszych
Korzyści społeczne:
m.in. mniejsze wydatki na ochronę
zdrowia i pomoc społeczną
Niekorzystne
efekty aktywności
fizycznej
Korzystne efekty
aktywności
fizycznej