PSYCHOANALIZA JAKO METODA TERAPII I LECZENIA

Psychoanaliza

(od gr. „psyche”-

dusza i „analiza”) –zbiór teorii

dotyczących struktury psychiki

człowieka, jego rozwoju i

funkcjonowania, próbujących

wyjaśniać powstawanie różnych

aktów psychicznych. Tworzenie

psychoanalizy rozpoczął Zygmunt

Freud w latach dziewięćdziesiątych

XIX wieku.

Podstawowe założenia klasycznej psychoanalizy

wyrastają z bogatych doświadczeń Freuda

zdobytych podczas leczenia pacjentów

nerwicowych. Wnioski wynikające z obserwacji

uporządkowane zostały w modele.

Wyróżnił on:



model dynamiczny,



model ekonomiczny,



model strukturalno - topograficzny,



model rozwojowy,



model adaptacyjny.

Model dynamiczny

Zakłada istnienie biologicznych,

ukierunkowanych na zaspokojenie

popędów: seksualnego i agresji, które

pozostają ze sobą w konflikcie,

rozstrzyganym nieświadomie przez

mechanizmy obronne; nieuświadomione

popędy są ważnym motywem ludzkiego

działania.

Model ekonomiczny

Wskazuję, że poziom energii psychicznej,

jest regulowany wieloma zasadami, np.

zasadą nirwany, czyli sprowadzenia energii

do stanu możliwie jak najbardziej

zbliżonego do zera; zasadą stałości,

oznaczającą dążenia do równowagi i

homeostazy; czy zasadą przyjemności,

zakładającą, że ludzie dążą do

przyjemności, a unikają przykrości.

Model strukturalno - topograficzny

Wskazuję, że powtarzające się zjawiska

psychiczne są zorganizowane w trzy
instancje:



id - dziedzinę naturalnych popędów i
instynktów,



ego – instancję zwróconą przede wszystkim
w kierunku świadomości, jest pośrednikiem
pomiędzy popędami, a działaniem,



superego – dziedzinę obejmującą ideały i
normy moralne.

Model ten wyróżnia również trzy systemy:



nieświadomość

- zgromadzone są tutaj te

treści psychiczne, których nie można sobie

uświadomić bezpośrednio, mimo

podejmowanych w tym celu prób; aby treści

nieświadome mogły znaleźć się w polu uwagi

świadomości,



przedświadomość

- gromadzą się tutaj te

treści psychiczne, które nie są momentalnie

dostępne świadomości, można je jednak

odkryć dzięki poszukiwaniu na zasadzie

badania kontekstu i związków łączących inne,

znane już świadomości treści, mogą się one

też pojawić na zasadzie kojarzenia,



świadomość

- treści świadome mogą

dowolnie stanowić przedmiot uwagi, mogą

tez być dowolnie z niej usuwane.

Model rozwojowy

Wyjaśnia, że zjawiska psychiczne mają swój

wymiar czasowy, czyli opisuje „koleje losu

popędów” i ich organizację na

poszczególnych etapach rozwoju.

Model adaptacyjny

Wskazuję, w jaki sposób środowisko wpływa

na psychikę człowieka oraz jakie wywołuje

zjawiska i procesy psychiczne o

charakterze adaptacyjnym.

Współczesna psychoanaliza to wiele koncepcji i

perspektyw teoretycznych opisujących i

wyjaśniających psychiczne uwarunkowania

pojawienia się zaburzeń psychicznych;

wyrosły z nich różne modele leczenia. Te

modele to z jednej strony

klasyczna

psychoanaliza

, która znajduje zastosowanie

przede wszystkim w leczeniu zaburzeń

okresu edypalnego (nerwicy obsesyjno -

kompulsyjnej i histerycznej), z drugiej zaś

współczesne szkoły psychoanalityczne

zorientowane na leczenie zaburzeń okresu

preedypalnego, tj. zaburzeń psychotycznych

oraz zaburzeń osobowości.

Psychoanaliza jako metoda leczenia

nerwic okresu edypalnego polega na:

Ujawnieniu

przez pacjenta, stopniowo

rozwijających się w relacji z analitykiem,

przeniesień

, powstałych w wyniku

pogłębiającego się

procesu regresji

uaktywnionej odpowiednio neutralną postawą

analityka, oraz na stopniowym usuwaniu

przeniesień i zmniejszaniu

oporu przed

przeniesieniem

dzięki uzyskiwanemu

wglądowi

na podstawie czynionych przez

analityka

interpretacji i wyjaśnień

Przeniesienie to nieświadomie rozwijający

się proces, w którym dochodzi do

powtórzenia i przemieszczenia dziecięcych

pragnień i oczekiwań wobec osób, na które

jednostka rzutuje wyobrażone cechy

pierwotnych obiektów miłości.

Przeniesienie jest wszechobecne i pojawia

się spontanicznie we wszystkich

sytuacjach życia codziennego, podczas

psychoanalizy może nabierać wyjątkowej

siły i wyrazistości.

Wystąpienie przeniesienia jest w procesie

leczenia warunkiem koniecznym, pozwala

ono bowiem na sformułowanie

odpowiednich interpretacji na temat

ujawnianych przez pacjenta popędów oraz

sposobów nakłaniania go do ich

zaspokojenia.

Uświadomienie sobie tych elementów wzorca

zachowań, które były dotąd nieświadome,

powoduje możliwość nowego kompromisu

pomiędzy potrzebami a wymaganiami

wewnętrznymi lub zewnętrznymi.



przeniesienie pozytywne – przejawia się w

postaci przemieszczenia na analityka

dziecięcych uczuć i fantazji o miłości i

bliskości, które były kierowane i przeżywane

wobec znaczących osób z okresu dzieciństwa,



przeniesienie negatywne – to rzutowanie na

analityka agresywnych i wrogich impulsów,

które również pochodzą z tego okresu

W przeniesieniu przeplatają się impulsy i

uczucia miłości i nienawiści, dlatego jego

przejawy noszą zawsze znamię ambiwalencji.

Cele psychoanalizy:

Cele psychoanalizy, jako metody leczenia,

można zdefiniować na poziomie

subiektywnych przeżyć czy doświadczeń

pacjenta oraz na poziomie obiektywnych

wskaźników, wywiedzionych z modelu

topograficznego czy strukturalnego

osobowości. Na płaszczyźnie metaforycznej

efekty psychoanalizy sprowadza się do

większej zdolności osoby do miłości i pracy.

Na poziomie subiektywnym chodzi o

uwolnienie pacjenta od cierpienia oraz

innych negatywnych emocji, które

towarzyszą różnym objawom nerwicowymi,

szczególnie od lęku i współwystępujących z

nim objawów fizjologicznych i somatycznych.

Psychoanaliza a psychoterapia

psychoanalityczna – indywidualna i

grupowa



psychoanaliza w grupie

twórcy tego podejścia, A. Wolff i S. R.

Slavson, traktują każdego członka grupy

jak indywidualnego pacjenta, a całą grupę

jak chór w greckiej tragedii, który

towarzyszy i wspiera psychoanalizę

poszczególnych jej członków;



psychoanaliza poprzez grupę

twórca tej formy S. H. Foulkes traktował

grupę jako dynamiczną całość, którą

tworzy sieć nieustannie zmieniających się

relacji między wszystkimi członkami grupy

a terapeutą oraz warunkami, w których

leczenie przebiega;



psychoanaliza grupy

twórcy tej formy W. R. Bion i H. Ezriel, całą

grupę postrzegają jak jednostkę, a

występujące w niej procesy i zjawiska

sprowadzają do tych, które występują u

jednostki. Na przykład zakładają, że grupa

podobnie jak jednostka dąży do

przetrwania, posługując się dwoma

zasadniczymi metodami: walki lub ucieczki

przed konfrontacją z czymś, co może

zagrozić całości grupy.

Analityczna terapia grupowa czy

indywidualna terapia zorientowana

psychoanalitycznie obejmują zazwyczaj

zasadnicze elementy psychoanalizy, jak

pracę na bazie przeniesienia i oporu przed

przeniesieniem, stosowanie przez analityka

interpretacji czy konfrontacji, respektowanie

zasady wstrzemięźliwości i neutralności.

Występują między nimi istotne jakościowo

różnice, dotyczą one zazwyczaj:



neutralnej pozycji psychoanalityka;



stosowania pełnej analizy przeniesień;



uaktywniania u pacjenta regresji;



stosowania tylko interpretacji i wyjaśniania,

a nie kierowania pacjentem.

Krąg terapeutyczny umożliwia wszystkim

widzenie wszystkich, gdzie wyjściowe

pozycje wszystkich są wyrównane. Liczba

członków grupy powinna wynosić 7osób, daje

to terapeucie szansę spostrzegania każdego

z osobna oraz grupy jako całości. Wybrano

jednak liczbę 8, gdyż umożliwia to

wyrównanie grupy pod względem płci i

zabezpiecza przed zbyt małą liczbą

uczestników. Zajmowane pozycje mają

bardzo duże znaczenie. Kolejność

zajmowania miejsc decyduje o tworzeniu się

związków w grupie. Terapeuta zajmuje

zwykle to samo miejsce, sygnalizując w ten

sposób pewną stabilność. Siadanie obok

terapeuty jest wyrazem zależności, bliskości.

Osoba siadająca naprzeciwko może wyrażać

opozycję lub chęć bycia zauważoną.

Podstawą pracy w grupie jest swobodna

rozmowa na ważne zdaniem członków

tematy, lecz mogą to być także

zachowania niewerbalne, ujawnione w

zachowaniach rodzaje interakcji w grupie

oraz nieświadome potrzeby i konflikty.

Terapeuta dostrzega i wszystko rejestruje

oraz interpretuje zjawiska oporu, powinien

zwracać uwagę na zakłócenia występujące

w interakcji między pacjentami i pomagać

im w przezwyciężeniu destrukcyjnych

zachowań interpersonalnych.

Wielką zaletą tego podejścia jest bardzo

dokładne wstępne poznanie członków

grupy i tworzenie ich indywidualnych

portretów z punktu widzenia

somatycznego, psychologicznego i

społecznego oraz dokładna rejestracja

postępu terapii w grupie jako całości i

każdego z jej członków.

Czynniki leczące

Przyglądając się całemu procesowi

psychoanalizy, należy uznać, że

najważniejszym czynnikiem leczącym jest

wgląd

, czyli poznanie przez osobę tego co

dotąd było nieświadome. Wgląd to nie tylko

przypomnienie sobie jakichś obrazów czy

przeżyć z dzieciństwa, ale połączenie

uświadomienia z ich zrozumieniem bądź

zdaniem sobie z czegoś sprawy. Dzięki temu

energia psychiczna, dawniej związana, staje

się dostępna i spontanicznie szuka ujścia w

działaniu. Wgląd i podejmowanie działania

przebiega zawsze stopniowo.

Podczas analizy materiału psychicznego

pochodzącego z marzeń sennych,

przeszłości, pomyłek czy wolnych skojarzeń,

następuje też

katharsis

, polegające na

odreagowaniu tłumionych dotąd napięć

emocjonalnych. Tylko wtedy, gdy

emocjonalnemu odreagowaniu towarzyszy

wgląd, pogłębia się proces zdrowienia.

Odreagowanie bez uświadomienia sobie

przez pacjenta potrzeby czy sposobu

dążenia do jej zaspokojenia, wprawdzie

przynosi ulgę ale nie wpływa na zmianę.

W psychoterapii grupowej zorientowanej

analitycznie niewątpliwe znaczenie leczące

korektywne odtwarzanie sytuacji

rodzinnej

poczucie podobieństwa

własnych problemów do problemów

członków grupy oraz

wzbudzanie

nadziei

Zasady budowania relacji analityk –

pacjent:



podstawowa zasada jaka musi być

przestrzegana przez pacjenta podczas

psychoanalizy to

reguła swobodnych

skojarzeń

. Zgodnie z nią powinien on

świadomie zawiesić kontrolę i swobodnie

wyrażać myśli, uczucia, pragnienia, wrażenia,

wspomnienia, które się u niego pojawią.



analityk natomiast powinien respektować

zasadę neutralności i wstrzemięźliwości

Reguła neutralności wymaga aby analityk nie

narzucał pacjentowi swojego systemu

wartości oraz nie kierował się swoimi

pragnieniami. Wstrzemięźliwość wskazuje na

konieczność unikania zaspokojenia pacjenta.

Bibliografia

H. Sęk (red),

Psychologia kliniczna

, PWN, Warszawa 2006

H. Sęk (red),

Społeczna psychologia kliniczna

, PWN, Warszawa

1993

Document Outline