Problemy zrównoważonego rozwoju
różnych formatów handlu w Polsce
Autor: dr Urszula Kłosiewicz-Górecka, prof. IBRKK
PRZEDSIĘBIORSTWA SEKTORA
PRZEDSIĘBIORSTWA SEKTORA
HANDLU I USŁUG
HANDLU I USŁUG
W OKRESIE SPOWOLNIENIA GOSPODARKI
W OKRESIE SPOWOLNIENIA GOSPODARKI
Ministerstwo Gospodarki
Ministerstwo Gospodarki
Warszawa, 11 marca 2013
Warszawa, 11 marca 2013
Agenda
1.
Znaczenie sfery handlu wewnętrznego w
gospodarce Polski
2.
Zjawiska i tendencje rozwoju handlu
wewnętrznego
3.
Makro i mikroekonomiczne uwarunkowania
rozwoju różnych form handlu w Polsce
Podsumowanie. Wnioski
1.
Znaczenie sfery handlu wewnętrznego
w gospodarce Polski
Wyszczególnienie
2007
2008
2009
2010
2011
Zmiana
2011/2007
Udział sfery handlu w
tworzeniu PKB, w %
16,0
16,6
16,6
17,1
17,2
słaby trend
wzrostowy
Udział przedsiębiorstw
handlowych w liczbie
przedsiębiorstw ogółem w
kraju, w %
31,2
30,2
28,7
28,1
27,4
tendencja
spadkowa
Udział nakładów
inwestycyjnych w sferze
handlu w nakładach
inwestycyjnych ogółem w
kraju, w %
10,0
10,2
9,1
7,7
7,2
tendencja
spadkowa
Udział pracujących w sferze
handlu w pracujących ogółem
w kraju, w %
15,9
16,5
15,8
15,5
15,2
słaba
tendencja
spadkowa
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
2. Zjawiska i tendencje rozwoju handlu
wewnętrznego
Struktura podmiotowa handlu
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Wyszczególnienie
2007
2008
2009
2010
2011
Struktura przedsiębiorstw handlowych wg liczby pracujących, w %
Do 9 pracujących
97,1
97,0
96,9
96,7
96,6
10-49
2,6
2,7
2,7
2,9
3,0
50 i więcej
pracujących
0,3
0,3
0,4
0,4
0,4
Struktura przedsiębiorstw handlowych wg przychodów ze sprzedaży, w %
Do 9 pracujących
31,6
30,3
30,6
29,0
bd
10-49
19,1
20,0
19,0
19,5
bd
50 i więcej
pracujących
49,3
49,7
50,3
51,5
bd
Struktura przedsiębiorstw handlowych własności
krajowej i zagranicznej wg liczby pracujących
Rok
Struktura przedsiębiorstw
własności krajowej, wg liczby
pracujących w %
Do 9
pracującyc
h
10-49
50 i więcej
pracujący
ch
200
7
95,3
3,6
1,1
201
1
94,8
4,0
1,2
Rok
Struktura przedsiębiorstw
własności zagranicznej, wg liczby
pracujących w %
Do 9
pracujących
10-49
50 i więcej
pracującyc
h
2007
0,0
42,1
57,9
2011
0,0
37,6
62,4
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Zmiany w sieci detalicznej w latach 2007-2011
Spadek liczby sklepów o 7,1%
Wzrost powierzchni sprzedażowej sklepów o 16,8%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w: Handel wewnętrzny w Polsce 2008-2012, IBRKK, Warszawa 2012
Zmiany w strukturze
wielkościowej
sklepów w latach 2007-2011, w %
Dynamika rozwoju
wielkopowierzchniowych
obiektów handlowych w latach 2007-2011,
w %
cd. Zmiany w sieci detalicznej w latach 2007-2011
Spadek udziału handlu tradycyjnego w obrotach ogółem w handlu
Rośnie znaczenie handlu zintegrowanego, w tym handlowych systemów i
jednostek franczyzowych
Rozwój sieci spowodował dynamiczny rozwój marek własnych w rynku FMCG;
wzrost z 8% w 2007 r. do 22% w 2011 r.
Wyszczególnienie
2007
2011
Liczba handlowych systemów
franczyzowych
226
421
Liczba handlowych jednostek
franczyzowych
17695
32970
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GfK Polonia oraz własnych szacunków IBRKK
Zmiany w handlu hurtowym w latach 2007-2012
Dotychczasowy rozwój handlu hurtowego w Polsce wskazuje na odmienną ścieżkę rozwoju w
porównaniu z krajami UE „b. 15”
Obecnie około 90% obrotów rynku hurtowego FMCG realizuje 5 podmiotów (Grupa Eurocash,
GK Specjał, Bać-Pol, MH, Grupa MPT)
Dynamiczne procesy integracji poziomej hurtowni lokalnych i regionalnych
Przedsiębiorstwa hurtowe - organizatorami przemian w handlu detalicznym
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Handel wewnętrzny w Polsce 2008-2012, IBRKK, Warszawa 2012 oraz
GFK Polonia, Raport o rynku hurtowym FMCG w Polsce w 2012
Hurtownia z dowozem
90
Hurtownia bez dowozu
49
Producent
37
Makro C&C
30
Eurocash C&C
16
Bazar/giełda
14
Selgros C&C
9
Hipermarket/supermarket
1
Klienci
2008
2011
Sklepy małoformatowe
41
47
Sklepy detaliczne polskie i
zagraniczne
26
5
Hurtownie
12
11
Punkty gastronomiczne
10
11
Kioski i stacje paliw
4
5
Klienci indywidualni
5
12
Instytucje
2
6
Inni
0
3
Najważniejsze źródła zaopatrzenia sklepów
w 2011, w %
Udział poszczególnych typów klientów
hurtowni regionalnych, w %
Handel elektroniczny w Polsce
W końcu 2011 r. działało 300 internetowych sklepów spożywczych; w 2007
r. – ponad 80
Ponad 70% polskich internautów dokonało w roku 2011 przynajmniej
jednego zakupu przez Internet, co daje liczbę 11,6 mln osób kupujących w
sieci; w 2009 r. było to 8,5 mln
Wartość sprzedaży realizowanej przez Internet szacowana jest na około 3%
ogółem wartości sprzedaży w Polsce
Wartość sprzedaży realizowanej przez Internet rośnie w tempie ponad 30%
rocznie tj. blisko dwukrotnie szybciej niż średnia europejska
Szacuje się, że sprzedaż artykułów żywnościowych w 2014 r. wzrośnie w
Polsce ponad dwukrotnie w porównaniu z rokiem 2011
Średnia wartość jednorazowych zakupów spożywczych w e-sklepach
przekracza 200 zł, podczas gdy w handlu stacjonarnym wartość koszyka
zakupów z reguły nie przekracza 100 zł
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Falstart w walce o klientów z Internetu, „Wiadomości Handlowe” 2012 nr 7-8; Zakupy w sieci,
„Rzeczpospolita – dodatek specjalny” z dnia 20.042012; M. Kosicka-Gębska, A. Tul Krzyszczuk, J. Gębski, Handel detaliczny żywnością w
Polsce, Wyd. SGGW, Warszawa 2011; W sieci wydajemy na żywność więcej, „Wiadomości Handlowe” 2012 nr 7-8
Wyniki badań IBRKK wskazują, że:
Handel w Polsce charakteryzuje wysoki udział w rozwoju gospodarczym
Polski
Lata 2007-2012 to okres głębokich przemian jakościowych w handlu, ze:
- zróżnicowaną dynamiką rozwoju poszczególnych form handlu
- zmieniającymi się relacjami pomiędzy handlem detalicznym i hurtowym
Małe i mikro firmy handlowe stanowią niezmiennie ważny element polskiej
gospodarki. Jeśli ich rola w handlu detalicznym zostanie zmarginalizowana
to trzeba się liczyć z negatywnymi konsekwencjami dla: małych i średnich
producentów, rynków lokalnych, rynku pracy, dystrybutorów.
Powstaje pytanie:
• Jaki jest wpływ makro i mikroekonomicznych uwarunkowań na rozwój
poszczególnych form handlu?
• Jakie są szanse utrzymania względnie zrównoważonej struktury form
wielkopowierzchniowych i małoformatowych?
3. Makroekonomiczne uwarunkowania
zrównoważonego rozwoju różnych form handlu
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz danych zawartych w: Handel wewnętrzny w Polsce 2008-2012, IBRKK, Warszawa 2012
Uwarunkow
ania
Opis oddziaływania
Wpływ
1. Ogólna
sytuacja
gospodarcza
kraju
Tempo wzrostu gospodarczego zmniejszyło
się z 4,3% w
I-III kw. 2011 r. do 2,4% w analogicznym
okresie 2012. Przyczynił się do tego wolniejszy
wzrost popytu krajowego, a szczególnie
słabsze tempo nakładów brutto na środki
trwałe (1,3% wobec 9% w 2011 r.) oraz
konsumpcji indywidualnej (0,4% wobec 3,4% w
2011 r.)
Wskaźniki ogólnego klimatu koniunktury
opracowane przez GUS dotyczące
przedsiębiorstw handlowych nie są korzystne
- Najbardziej negatywne
oceny i prognozy
zgłaszają mikro i małe
niezależne firmy
handlowe
(wzrost trudności w
bieżącym regulowaniu
zobowiązań finansowych)
- Dynamiczny rozwój sieci
sklepów dyskontowych
2. Regulacje
prawne
Ich celem powinno być nie dopuszczenie do
powstania uprzywilejowanej pozycji na rynku /
lub dyskryminacji jakiejś grupy
przedsiębiorstw handlowych
Oczekiwania:
-
utrzymania
dywersyfikacji form
handlu detalicznego i
hurtowego
-
monitorowania zjawisk i
procesów w sferze
handlu
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz danych zawartych w: Handel wewnętrzny w Polsce 2008-2012, IBRKK, Warszawa 2012
3.
Konkurencj
a w sferze
handlu
Agresywna walka o przestrzeń rynkową
Nasilenie występowania agresywnych
strategii cenowych
Koncentracja prac na doskonaleniu
logistyki
Nasilenie działań zmierzających do
uzyskiwania korzyści skali
Nasilenie działań aktywizujących
sprzedaż
- Skutkiem silnej konkurencji
jest zmniejszenie się w okresie
2007-2011 liczby
przedsiębiorstw handlowych o
7,8% (tj. o 89,8 tys.). W 2011 r.
liczba firm detalicznych i
hurtowych spadła o 3,7% tj. o
ponad 40 tys. przedsiębiorstw
- Relatywnie korzystniejsze
warunki rynkowe dla rozwoju
sieci handlowych, w tym
szczególnie sieci sklepów
dyskontowych niż
hipermarketów oraz sklepów
niezależnych
4. Siła
nabywcza
ludności
Rosnące bezrobocie i spadek płac
realnych powodują słabnięcie popytu
krajowego; w 2012 r. spożycie indywidualne
zwiększyło się w porównaniu z rokiem 2011
o 0,5% (w 2011 r. w porównaniu z 2010 r.
wzrosło o 2,5%)
- Relatywnie lepsze warunki
dla rozwoju sieci sklepów, w
tym szczególnie sieci
dyskontowych niż
hipermarketów
5. Zmiany w
decyzjach
zakupowych
konsumentó
w
Spowolnienie gospodarcze powoduje, że
klienci coraz częściej wskazują jako miejsce
zakupu sklepy z niskimi cenami (60%
respondentów wskazało sklepy Biedronka,
a kolejne 30% - inne sieci sklepów
dyskontowych)
Dynamicznie rośnie sprzedaż produktów
marek własnych (ostatnio w tempie ok. 20%
w skali roku)
Nadal ok. 40% konsumentów kupuje 2-3
razy w tygodniu; 32% - kupuje codziennie; a
jedynie 21% - raz na tydzień lub rzadziej
- Szansa dla niezależnych
firm detalicznych
wykorzystujących atuty
lokalizacji i budujących pozycję
firmy na rynku na podstawie
wysokiej jakości obsługi klienta
i korzystnych relacji z
dostawcami towarów
4. Mikroekonomiczne uwarunkowania
zrównoważonego rozwoju różnych form handlu
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz danych zawartych w: Handel wewnętrzny w Polsce 2008-2012, IBRKK, Warszawa 2012
1. Dostęp do
zewnętrznych
środków
finansowania
Rok 2011 i 2012 przyniósł dla
przedsiębiorstw handlowych ograniczenie
dostępu do zewnętrznych środków
finansowania, ale:
- dla ponad 70% małych firm źródłem
finansowania są własne środki
- mikro i małe firmy wykazały się
stosunkowo dużą aktywnością inwestycyjną
Zmiana w kierunkach
inwestowania (miasta
średniej wielkości i małe
oraz tereny wiejskie; małe
pasaże handlowe)
Problemy hipermarketów
z uzyskaniem nowych
terenów pod inwestycje a
także z osiągnięciem
odpowiedniej
efektywności działania
2. Dostęp do
nowoczesnych
technologii
teleinformacyjn
ych
Rosnące znaczenie technologii
komunikacyjnych i informatycznych dla
zwiększania konkurencyjności
przedsiębiorstwa handlowego na rynku
Aplikacje cloud copmuting
są szansą dla niezależnych
firm detalicznych
3. Dostęp do
kapitału
intelektualnego
Rosnące znaczenie pozaekonomicznych
czynników konkurowania na rynku (marka,
know how)
Trudności mikro firm w
pozyskiwaniu kapitału
intelektualnego
Szansą są procesy
integracji, w tym
franczyza
Podsumowanie. Wnioski
W okresie spowolnienia rozwoju gospodarczego silnie różnicują się szanse
rozwoju poszczególnych form handlu; najsłabsze są dla niezależnych mikro
firm detalicznych oraz małych regionalnych hurtowni, a relatywnie
najkorzystniejsze dla sieci, w tym szczególnie sieci dyskontowych
Nasilenie konkurencji powoduje, że wszystkie formy handlu podejmują
intensywne działania w zakresie:
- doskonalenia logistyki
dla ograniczenia kosztów handlowych
- polepszenia warunków zakupu towarów
dla uzyskania korzyści
skali
- profesjonalnego zarządzania procesami handlowymi
związane z
wykorzystaniem technologii ICT
- intensyfikacji działań aktywizujących sprzedaż towarów i usług
przejawiające się rozwojem marek własnych, budowaniem relacji z
dostawcami towarów oraz lojalności klienta
Konsekwencje przemian w sferze handlu dla małych producentów:
- potrzebne procesy integracji i wspólne działania w sferze
produkcji
- silna konkurencja powoduje „wypadanie” z rynku słabszych
marek wskutek dynamicznego rozwoju marek własnych
Dziękuję za uwagę
Prezentację przygotowano na podstawie:
Dane Głównego Urzędu Statystycznego
Falstart w walce o klientów z Internetu, „Wiadomości Handlowe”
2012 nr 7-8
GFK Polonia, Raport o rynku hurtowym FMCG w Polsce w 2012
Handel wewnętrzny w Polsce 2008-2012, IBRKK, Warszawa 2012
Kosicka-Gębska M., A. Tul Krzyszczuk, J. Gębski, Handel detaliczny
żywnością w Polsce, Wyd. SGGW, Warszawa 2011
W sieci wydajemy na żywność więcej, „Wiadomości Handlowe” 2012
nr 7-8
Zakupy w sieci, „Rzeczpospolita – dodatek specjalny” z dnia
20.042012