Pielęgniarstwo  neurologiczne

METODY DIAGNOSTYCZNE 

STOSOWANE 

W NEUROLOGII I NEUROCHIRURGII

I. Wywiad

II. Badanie przedmiotowe

III. Badania laboratoryjne

IV. EKG, RTG klatki piersiowej  

V. Specjalistyczne badania układu 

nerwowego:

 

Wywiad:

1. 

Ustalenie podstawowych danych 

chorego, szczególnie tych mających 

znaczenie w diagnostyce i leczeniu.

2. Zebranie  wywiadu  dotyczących  

obecnych  dolegliwości.

3. Uzupełnianie się wywiadu 

lekarskiego i pielęgniarskiego.

Z rozmowy z chorym należy 

wywnioskować, jaki pacjent ma 

stosunek do choroby, sytuacji życiowej, 

w jakiej się znajduje, hospitalizacji i 

leczenia. Są to bardzo ważne wskazówki 

do planowania opieki, możliwości 

uzyskania współpracy pacjenta lub jej 

całkowitego braku. Od tej oceny będzie 

zależało dobór osób, środków, 

wyznaczenie terminów osiągnięcia 

zaplanowanych celów.

Badanie przedmiotowe

1.  Badanie nerwów 

czaszkowych.

Objawy ze strony nerwów czaszkowych 

są źródłem informacji umiejscowieniu 

zmian chorobowych w obrębie OUN.

NERWY   CZASZKOWE:  I NC – węchowy

  II NC -  wzrokowy

                                           III NC - 

okoruchowy

                                           IV NC – 

bloczkowy

                                           VI NC – 

odwodzący 

                                           V NC - 

trójdzielny

                                           VII NC - 

twarzowy

                                           VIII NC - 

słuchowy

                                     IX NC – 

językowo -gardłowy

                                           X NC - 

błędny

                                          XI NC - 

dodatkowy

                                         XII NC – 

podjęzykowy

 

2  Badanie funkcji ruchu:

- 

ocena symetrii postawy,

- ocena napięcia mięśni

- ocena zborności ruchów

- badanie odruchów

- badanie odruchów patologicznych

- badanie chodu

- badanie czucia

- ocena bolesności uciskowej pni 

nerwowych oraz obecności tzw. objawów

rozciągowych - badanie objawów 

oponowych.

Specjalistyczne badania układu 

nerwowego:

-  

nakłucie lędźwiowe

- TK, Angio-TK

-  MRI

- EEG

- EMG

- USG Doppler tt. szyjnych  i 

kręgowych

   - Radikulografia, mielografia

Pielęgniarstwo  neurologiczne

N

AKŁUCIE LĘDŹWIOWE

Wskazania:

-podejrzenie zapalenia opon mózgowo-

rdzeniwych

-krwawienie podpajęczynówkowe nie 

potwierdzone w TK

Przygotowanie pacjenta do badania:

1. Pacjent powinien wyrazić zgodę na zabieg

2.Wyjaśnić choremu na czym polega 

badanie

3. Wyjaśnić jak ma się zachowywać po 

badaniu

4. Zapytać o choroby oczu (w przypadku 

jaskry nie zakraplać oczu) 

5. Zakropić oczy przed badaniem – lekarz 

obejrzy dno oka

6.Przygotować zestaw do pobrania płynu m.-

rdz.

7. Przygotować miejsce wkłucia 

8. Zastosować premedykację  

Pielęgniarstwo  neurologiczne

Pozycja pacjenta w nakłuciu 

lędźwiowym:

- pacjent w  pozycji leżącej na boku, z 

kolanami podciągniętymi w kierunku klatki 

piersiowej

-  wygięcie do tyłu lędźwiowej części 

kręgosłupa

uzyska się przez zbliżenie kolan i głowy – 

najlepiej, by pacjent  chwycił się rękoma 

pod kolana

i sam przyciągał je do brody.

- miejsce nakłucia: okolica lędźwiowa , 

zaznaczyć grzebień kości biodrowej 

(grzebienie łączą się linią poziomą 

przechodzącą przez wyrostek kolczysty

4 kręgu lędźwiowego. Przestrzeń 

międzykręgowa powyżej lub poniżej to 

miejsce nakłucia).

Pielęgniarstwo  neurologiczne

Nakłucie podpotyliczne wykonuje się 

obecnie bardzo rzadzko. Wskazaniem 

jest niemożność wykonania nakłucia 

ledźwiowego, np.  w zesztywniającym 

zapaleniu stawów kręgosłupa.

Zalecenia dla pacjenta po nakłuciu 

lędźwiowym:

Chory powinien po zabiegu leżeć 

płasko, najlepiej na początku na 

brzuchu, przez okres co najmniej       24 

godzin i uzupełniać płyny. 

Pielęgniarstwo  neurologiczne

Obserwacja pielęgniarska po 

badaniu:

- stan świadomości,

- pomiar tętna, ciśnienie tętnicze, 

oddech,

- temperatura ciała,

- opatrunek.

Zespół popunkcyjny:

- bóle głowy, zawroty głowy, niekiedy 

wymioty, objawy podrażnienia opon 

mózgowordzeniowych.

Objawy te mogą trwać do kilku dni.

Zalecenia dla chorego:

- leżenie bez unoszenia głowy, 

uzupełnianie płynłów, leki przeciwbólowe

Pielęgniarstwo  neurologiczne

BADANIA RADIOLOGICZNE 

CZASZKI I KRĘGOSŁUPA

-  Przeglądowe zdjęcia rentgenowskie 

czaszki i kregosłupa  nie wymagają  

specjalnego przygotowania pacjenta, z 

wyjątkiem odcinka lędźwiowego, gdzie na 

obraz kręgosłupa mogą rzutować gazy w 

jelitach (badanie wykonuje się po 

wypróżnieniu pacjenta, podaniu 

espumisanu, na czczo).

Pielęgniarstwo  neurologiczne

TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA -TK

Tomograf komputerowy składa się z 

ruchomego stołu, na którym leży 

pacjent i wnetrza aparatu, tzw. gantry, 

w której znajduje się lampa rtg  wraz z 

detektorami oraz z konsoli, na której 

programuje się i ogląda badania. 

Pozostałe części aparatu TK to 

generator wysokiejczęstotliwości i 

komputer. Aparat posiada intercom. 

Lampa emitująca promieniowanie 

porusza  się ruchem okrężnym wokół 

długiej osi ciała ludzkiego -360 

stopni.Promieniowanie X jest 

pochłaniane przez różne tkanki i części 

ciała w sposób zróżnicowany. 

Prześwietlenie organów w TK jest 

prześwietleniem warstwami. 

 

Pielęgniarstwo  neurologiczne

Patologiczne struktury w obrębie 

tkanki różnią się stopniem 

pochłaniania promieniowania,

co pozwala na ich zobrazowanie. Aby 

zwiększyć kontrast pomiędzy 

poszczególnymi narządami 

poddawanymi badaniu, podajesię 

dożylnie związki jodowe (jonowe, np. 

Urografin, Uromiro lub niejonowe, 

np. Omnipaque,

Ultravist).

Pielęgniarstwo  neurologiczne

WSKAZANIA:

1.Występowanie dolegliwości, 

których nie można zdiagnozować za 

pomocą innych metod.

2. Zaburzenia neurologiczne w 

sytuacji zagrożenia życia chorego.

3. Diagnostyka mózgowia, a także 

odcinka lędźwiowo-krzyżowego 

kręgosłupa, zwłaszcza przy 

podejrzeniu przepukliny jądra 

miażdżystego.

4. Rozpoznawanie nieurazowych 

zmian w centralnym układzie 

nerwowym, jak tętniak, czy 

wodogłowie.

5. Podejrzenie guza mózgu.

Pielęgniarstwo  neurologiczne

PRZYGOTOWANIE PACJENTA:

 - zgoda  na badanie, założenie wkłucia do 

żyły

- nie przyjmowanie płynów i posiłków 4-6 

godzin

- poinformowanie pacjenta o niebolesności 

badania;         o konieczności trzymania 

głowy w bezruchu podczas badania ,  

kobiety powinny zdjąć kolczyki, ozdoby z 

włosów

-zapytać o ewentualne uczulenia, choroby 

tarczycy,

- ewentualne dolegliwości  (duszność, 

nudności, ból głowy, szum w uszach). 

Pielęgniarstwo  neurologiczne

POWIKłANIA:

Reakcje uboczne po podaniu środków 

cieniujących:

- charakter miejscowy (ból, 

zaczerwienienie, uczucie gorąca w 

miejscu podania)  

- charakter ogólny (działanie na nerki, 

układ sercowo-naczyniowy, 

nerwowy,immunologiczny).

POSTĘPOWANIE PO WYKONANIU 

BADANIA:

-  obserwacja ukierunkowana  na 

wystąpienie powikłań po podaniu 

środka cieniującego:

zaczerwienienie, obrzęk skóry, wysypka, 

nudności, wymioty, zawroty głowy, 

osłabienie.

Pielęgniarstwo  neurologiczne

ANGIOGRAFIA MÓZGOWA

Badanie to polega na uzyskiwaniu obrazu 

naczyń przy pomocy promieniowania 

rentgenowskiego. Do światła naczynia 

wprowadza się środek cieniujący silnie 

pochłaniający promieniowanie 

rentgenowskie. Wypełniając wnętrze 

naczynia, kontrast uwidacznia się na 

zdjęciach rentgenowskich jako jednolity 

cień układający się zgodnie z przebiegiem 

badanych naczyń. W zależności od 

lokalizacji domniemanego ogniska 

chorobowego można wykonać badanie 

określonej tętnicy mózgu (np. szyjnej, 

kręgowej) lub wszystkich naczyń 

mózgowych (panangiografia mózgowa).

Obecnie najczęściej wykonuje się tzw. 

Angio-TK

Pielęgniarstwo  neurologiczne

Wskazania:

 - Podejrzenie obecności tętniaka lub 

poszerzenia naczyń         żylnych.

- Planowane leczenie operacyjne np. zwężenie 

lub niedrożność tętnicy.

- Nowotwory mózgu (ocena unaczynienia 

nowotworu).

Przygotowanie pacjenta do badania: (metoda 

tradycyjna)

 - pacjent na czczo lub bez posiłku 4-6 godzin  

przed bad.

- przygotowanie okolicy wkłucia igły do 

tętnicy (ogolenie, dezynfekcja), przez którą 

zostanie wprowadzony cewnik, którego 

końcem dochodzi się do badanej tętnicy 

mózgowej,

 - przed badaniem stosuje się premedykację   

 - poinformowanie pacjenta, że w momencie 

przechodzenia środka cieniującego przez 

naczynia, pacjent będzie odczuwać ciepło w 

obrębie twarzy

- do  angio-TK – jak do zwykłego TK (grubsza 

kaniula doż.)

Pielęgniarstwo  neurologiczne

Przebieg badania:Cewnik wprowadza się 

przez tętnicę udową do łuku aorty, a 

następnie do tętnicy szyjnej lub kręgowej. 

Wstrzykuje się preparat kontrastujący i 

wykonuje kilka zdjęć RTG, na których 

uwidaczniają się tętnice, naczynia 

włosowate i żyły. Podczas badania chory 

leży naspecjalnym stole.

Pielęgnacja pacjenta po badaniu:

1. Po badaniu zakłada się na miejsce 

nakłucia opatrunek jałowy na ok. 3 

godziny, a na to opatrunek uciskowy, aby 

zapobiec wytworzeniu się krwiaka.

2. Chory od 6 do 12 godzin po badaniu 

przebywa w łóżku.

3.Obserwacja podstawowych parametrów 

(tętna, ciśnienia tętniczego, oddechu), 

objawów neurologicznych, opatrunku -  

miejsca nakłucia tętnicy.

Pielęgniarstwo  neurologiczne

REZONANS MAGNETYCZNY – MRI

Istota badania 

Chory podczas badania w pozycji leżącej na 

plecach wprowadzany jest do tunelu o 

jednorodnym i stałym polu magnetycznym 

o wysokiej energii.

Rezonans magnetyczny wykorzystuje 

właściwości jąder atomu wodoru, w 

szczególności jego protonów (mogą się 

namagnesować i wytworzyć fale radiowe, 

dzięki czemu uzyskiwany jest obraz).

Pielęgniarstwo  neurologiczne

Powstawanie obrazu:

Sam aparat oprócz pola magnetycznego, 

emituje fale radiowe, które docierając do 

pacjenta i jego poszczególnych tkanek 

wzbudzają w nich powstanie podobnych fal 

radiowych (to

zjawisko nazywa się rezonansem). 

Umieszczone w silnym polu magnetycznym 

atomy wodoru, ulegają niewielkiemu 

namagnesowaniu, pochłaniają  impulsy fal o 

częstotliwości

radiowej oraz wysyłają impuls podczas zaniku 

pobudzenia. Sygnł ten, różniący się 

natężeniem w zależności od rodzaju tkanki, 

jest przetwarzany przez system komputerowy 

i

przekształcany w obrazy interpretowane przez 

radiologów.

Jest to badanie całkowicie nieinwazyjne, gdyż 

w przeciwieństwie do innych badań 

radiologicznych nie wykorzystuje 

promieniowania rentgenowskiego, lecz 

nieszkodliwe dla organizmu pole 

magnetyczne i fale radiowe.

Pielęgniarstwo  neurologiczne

WSKAZANIA:

-Choroby demielinizacyjne (np. 

stwardnienie rozsiane).

-Choroby otępienne (np. choroba 

Alzheimera).

-Nowotwory mózgu trudne do oceny w 

innych badaniach.

-Ocena struktur okolicy przysadki 

mózgowej, oczodołu, tylnego dołu mózgu.

-Guzy kanału kręgowego.

-Ocena anatomiczna struktur kanału 

kręgowego.

-Zmiany popromienne w ośrodkowym 

układzie nerwowym.

-Zaburzenia neurologiczne o 

niewyjaśnionej etiologii.

- Nieinwazyjna ocena naczyń całego 

organizmu (tzw. angiografia rezonansu 

magnetycznego).

Pielęgniarstwo  neurologiczne

W angiografii rezonansu magnetycznego 

przy pomocy aparatu do rezonansu 

magnetycznego i bez użycia środka 

kontrastowego (w sposób nieinwazyjny) 

można otrzymać obraz naczyń 

krwionośnych i ocenić ewentualne 

patologie (np. tętniaki, naczynia

patologiczne, itp.). Uruchamiając 

odpowiedni program w komputerze można 

uzyskać obraz

układu  tętnic lub żył organizmu.

Pielęgniarstwo  neurologiczne

 PRZYGOTOWANIE PACJENTA DO 

BADANIA:

1. 

Uprzedzić, że pacjent będzie przebywał w 

tunelu z silnym polem magnetycznym – czy 

posiada metale w sobie - rozrusznik serca, 

metalowe klipsy; na badanie nie zabierać z 

sobę metalowych rzeczy. 

Wszelkie metalowe przedmioty znajdujące się 

w pobliżu badanej okolicy powodują powstanie 

dużych zaburzeń obrazu.

2. W przypadku badania oczodołów należy 

zmyć

makijaż, w którym znajdują się drobiny metali 

kolorowych.

3. Małym dzieciom, osobom pobudzonym 

przed badaniem podaje się środki 

uspokajające.  

3. Zapytać o klaustrofobię; alergie; reakcje na 

środki cieniujące

4. Uprzedzić, że w trakcie badania jest hałas. 

5. Udostępnić wcześniejsze badania.

Pielęgniarstwo  neurologiczne

 

 

EEG - badanie elektroencefalograficzne – 

zapis czynności bioelektrycznej komórek 

nerwowych mózgu  o  niewielkim napięciu 

(

od kilku do kilkuset  mikrowoltów)

Bioprądy są wzmacniane przez 

elektroencefalograf i zapisane  w formie 

wykresu. Częstotliwość tych prądów waha 

się od 0,5 Hz do 50 Hz.

Przygotowanie do badania :

  - 

uprzedzić  o  konieczności  współpracy  z 

pielęgniarką  (np.  zamykanie  oczu,  szybkie 

oddechy)

 - uprzedzić, że badanie jest bezbolesne

-  uprzedzić  o  ewentualnych  (niegroźnych) 

odczuciach  w  trakcie  hiperwentylacji    tj. 

lekkich zawrotach głowy, wrażeniu swędzenia, 

mrowienia

  -  uprzedzić  o  zaciemnieniu  pomieszczenia  w 

trakcie  badania,  gdyż  podczas  jego  trwania 

będzie 

okresowo 

włączana 

lampa 

(fotostymulator)

- 

 

Pielęgniarstwo  neurologiczne

EEG -c.d.
 -

   badanie po posiłku

-  skóra głowy do badania musi być czysta, 

bez zmian skórnych, włosy czyste, suche - 

bez żelów, lakierów do włosów, bez spinek 

i innych ozdób; przed wykonaniem 

pielęgniarka sprawdza  czystość głowy 

-  dopilnowanie,  by  pacjent  bezpiecznie 

trafił  do  pracowni  (chodzi  o  pacjentów 

oddziału  z  dysfunkcją  narządu  ruchu, 

pacjentów zdezorientowanych)
w  przypadku  zleconego  badania  po 

nieprzespanej  nocy  (w  stanie  zmęczenia, 
senności)  dopilnowanie,  by  pacjent  w 
godzinach  nocnych  22.00-7.00  nie  zasnął 
(rozmowa  z  pacjentem,  zorganizowanie 
zajęcia)

 

Pielęgniarstwo  neurologiczne

 

Pracownia EEG:

  -  oddalenie  od  urządzeń  akustycznych, 

mechanicznych,  elektrycznych  mogących 

być  źródłem  zakłóceń  -  pomieszczenie 

wyciszone, 

 - możliwości pełnego zaciemnienia, 

- łóżko do badań – konstrukcji drewnianej 
przed  badaniem    sprawdzić  elektrody, 

czepki, 

przewody, 

fotostymulator 

i 

pozostały sprzęt komputerowy, 
przygotować pastę, żel do elektrod. 

Pielęgniarstwo  neurologiczne

Badanie:  Na  czas  badania  należy  zapewnić 

ciszę  i  zaciemnienie  w  pracowni.  Pacjentowi 

leżącemu  na  łóżku  należy  ułożyć  wałek  pod 

głowę  tak,  by  zapewnić  mu  wygodę  oraz 

właściwe 

ułożenie 

elektrod. 

Jeśli 

w 

pomieszczeniu  jest  chłodno,  chorego  należy 

okryć  kocem. Na głowę zakłada się specjalny 

czepek, który przytrzymywać będzie elektrody. 

Elektrody  z  pastą  mocującą  i  przewodzącą 

zakłada  się  w  określone  miejsca.  Dalsze 

postępowanie,  tj.  rejestracja  zapisu  (w  fazie 

czuwania,  fotostymulacji,  hiperwentylacji  lub 

innej  wg  zlecenia  lekarskiego)  jest  zgodna  z 

przyjętymi  standardami.  W    trakcie  badania 

pielęgniarka  obserwuje  pacjenta  i  notuje 

wszystkie  zmiany  w  zachowaniu  chorego 

podczas  badania.  Badanie  trwa  ok.  20  minut. 

Interpretację  zapisu  przeprowadza  lekarz 

posiadający do tego uprawnienia. 

Pielęgniarstwo  neurologiczne

Badania wykonywane w  pracowniach 

EMG:

 - EMG

 - przewodnictwa nerwowego

 - potencjałów wywołanych

 

Pielęgniarstwo  neurologiczne

Ultrasonografia, 

USG 

– 

nieinwazyjna, 

atraumatyczna 

metoda 

diagnostyczna, 

pozwalająca 

na 

uzyskanie 

obrazu 

przekroju  badanego  obiektu.  Metoda  ta 

wykorzystuje  zjawisko  rozchodzenia  się, 

rozpraszania 

oraz 

odbicia 

fali 

ultradźwiękowej na granicy ośrodków, przy 

założeniu  stałej  prędkości  fali  w  różnych 

tkankach 

równej 

1540 

m/s. 

W 

ultrasonografii  medycznej  wykorzystywane 

są  częstotliwości  z  zakresu  ok.  2-50  MHz. 

Fala 

ultradźwiękowa 

najczęściej 

generowana  jest  oraz  przetwarzana  w 

impulsy  elektryczne  przy  użyciu  zjawiska 

piezoelektrycznego. 

Jednym 

z 

bardzo 

popularnych 

obecnie 

zastosowań 

ultrasonografii 

jest 

USG 

naczyń 

krwionośnych  z  wykorzystaniem  zjawiska 

Dopplera.

Pielęgniarstwo  neurologiczne

 USG doppler pozwala na ocenę prędkości 

oraz kierunku przepływu krwi w 

naczyniach. Jako metoda całkowicie 

nieinwazyjna jest obecnie 

najpopularniejszym typem badania naczyń 

pozwalającym na dokładną ocenę zmian w 

zdecydowanej większości przypadków. 

Dzięki tej metodzi możliwa jest ocena 

drożności tętnic domózgowych – szyjnych i 

kręgowych, a także w zakresie naczyń 

śródczaszkowych (ultrasonografia 

przezczaszkowa - TCD). Uzupełnieniem 

badań dopplerowskich są badania 

przepływu krwi w wybranych obszarach 

mózgu (emisyjna tomografia komputerowa 

pojedynczego fotonu - SPECT). 

Badanie niewymaga specjalnego 

przygotowania chorego.

Pielęgniarstwo  neurologiczne

MIELOGRAFIA:

 Ocena zmian chorobowych w obrębie kanału 

kręgowego, rdzenia kręgowego, płynu 

rdzeniowo-mózgowego. Polega na 

wpuszczeniu środka kontrastującego do 

kanału kręgowego przez nakłucie lędźwiowe 

lub podpotyliczne.

Przebieg badania: Igłę wprowadza się poniżej 

trzeciego kręgu lędźwiowego.  Pobiera się 

płyn mózgowo-rdzeniowego do badania 

laboratoryjnego. Następnie podaje się środek 

kontrastowy i wykonuje serię zdjęć - w pozycji 

siedzącej i z nieco uniesioną górną częścią 

ciała. Dzięki temu środek kontrastowy 

utrzymuje się w obrębie ocenianej okolicy 

kanału kręgowego, wypełniając  wszystkie  

struktury i wypustki.   

Po badaniu:  12 godzin w łóżku, w pozycji 

półsiedzącej,

z uniesioną głową (aby zapobiec zespołowi 

popunkcyjnemu).

 Miejsce nakłucia - jałowy opatrunek. 

Obserwacja parametrów życiowych.