Prawo konstytucyjne państw
Unii Europejskiej
Wykłady w roku akademickim
2008/2009
Prawo konstytucyjne państw
Unii Europejskiej
Wykłady w roku akademickim
2008/2009
opracowanie Anna Łabno
2
Formy rządów
Federacja – koncepcja suwerenności
podzielonej – zakres kompetencji
ustawodawczych; Niemcy –
federalizm wykonawczy do
kooperatywnego; przewaga
federacji polega na nadrzędności
prawa federacji nad prawem krajów.
Konfederacja;
Autonomia; regionalizm.
opracowanie Anna Łabno
3
Prawa i wolności
jednostki
Rozwój historyczny.
Generacje. Status negativus, status
positivus.
Zasada godności jednostki.
Związanie aktami prawa
międzynarodowego.
Koncepcje konstytucjonalizacji: model
klauzuli generalnej/niemiecki; model
egzemplifikacji.
opracowanie Anna Łabno
4
Systemy rządów państw
demokratycznych
Ogólne założenia
System rządów zrównoważonych –
System parlamentarno-gabinetowy
Wywodzi się z systemu rządów mieszanych
opracowanie Anna Łabno
5
Zasada podziału władzy –
dążenie do równowagi w
systemie; USA.
Zasada nadrzędności
parlamentu - Szwajcaria
opracowanie Anna Łabno
6
rządy mieszane – warunki
uchwalenia ustawy
Monarchia - król
Demokracja
Izba Gmin
Arystokrac
ja Izba
Lordów
Polibiusz
opracowanie Anna Łabno
7
John Locke:
-
Synteza podziału władzy i rządów
zrównoważonych
-
Władza ustawodawcza
-
Władza wykonawcza
-
Władza federacyjna.
opracowanie Anna Łabno
8
Monteskiusz
Władza ustawodawcza
Władza wykonawcza
Władza sądownicza
opracowanie Anna Łabno
9
Systemy ustrojowe
(
zasada trójpodziału
władzy)
Parlamentarno – gabinetowy
Prezydencki
Mieszany (w ujęciu współczesnym).
opracowanie Anna Łabno
10
System parlamentarno-gabinetowy cechy
Zasada równowagi władz
Rząd ponosi odpowiedzialność przed
parlamentem, ale egzekutywa może
rozwiązać parlament
Rząd musi posiadać zaufanie parlamentu
Ministrowie mogą być członkami rządu; a
rząd ma inicjatywę ustawodawczą
Na czele rządu stoi premier, a nie głowa
państwa
opracowanie Anna Łabno
11
Głowa państwa nie ponosi
odpowiedzialności politycznej, ale nie
posiada też szerokiego zakresu władzy
dyskrecjonalnej (szersze uprawnienia
premiera);
Akty urzędowe głowy państwa wymagają
kontrasygnaty premiera lub innego członka
rządu;
Struktura organów władzy i ich kompetencje
nie są oparte o podział władzy – mimo to
używa się określeń właściwych podziałowi.
opracowanie Anna Łabno
12
System prezydencki
cechy
Zasada podziału władzy
Egzekutywa nie ponosi odpowiedzialności
politycznej; parlament nie może być
rozwiązany
Niepołączalność stanowisk w parlamencie i
we władzy wykonawczej
Powszechne wybory głowy państwa
Ścisłe rozdzielenie funkcji i kompetencji;
niedopuszczalność inicjatywy
ustawodawczej władzy wykonawczej
opracowanie Anna Łabno
13
Silnie rozwinięty mechanizm
„hamowania i równoważenia się”
władz
Weto głowy państwa wobec aktów
parlamentu
Szczególne uprawnienia władzy
sądowniczej wobec pozostałych
władz – co warunkuje
demokratyczność systemu.
opracowanie Anna Łabno
14
Systemy rządów
mieszanych
Łączą elementy systemu rządów
parlamentarno-gabinetowych i
prezydenckich.
Można wyróżnić dwa modele:
półprezydencki i parlamentaryzmu
zracjonalizowanego
opracowanie Anna Łabno
15
Początki: konstytucja weimarska
:
układ parlament- rząd- prezydent.
Rząd jest zależny od relacji parlament
– prezydent.
II Rzeczypospolita
Rozwój po II wojnie światowej
Rozwój po II wojnie światowej
:
1958 – V Republika Francuska
1976 – Republika Portugalska
III Rzeczpospolita
Litwa
opracowanie Anna Łabno
16
opracowanie Anna Łabno
17
Zasada nadrzędności parlamentu
– system parlamentarno-
komitetowy.
Cechy
Nadrzędność parlamentu
Wielofunkcyjny charakter kompetencji
parlamentu
Parlament ma władzę zwierzchnią nad
egzekutywą – brak odpowiedzialności politycznej
rządu przed parlamentem i możliwości
rozwiązania parlamentu (skrócenie kadencji)
Pełna samodzielność organizacyjna parlamentu.
Odrzucenie kontroli konstytucyjności prawa
opracowanie Anna Łabno
18
Komitetowy charakter egzekutywy –
podległość parlamentowi i
kolegialność w działalności
Rozwinięcie zasady demokracji
bezpośredniej jako gwarancji
demokracji
opracowanie Anna Łabno
19
Szwajcaria: podział władzy,
czy
jedność
władzy????
Zasada podziału władzy jest swoiście
rozumiana; system polityczny odróżnia
się od parlamentarnego i
prezydenckiego.
Formalna dominacja Zgromadzenia
Federalnego – najwyższa władza;
sprawuje nadzór nad Radą Federalną;
może zlecać zadania Radzie Federalnej.
opracowanie Anna Łabno
20
cd.
Rada Narodowa i Rada Kantonów –
dwuizbowość równorzędna. W
dziedzinie funkcji ustawodawczej
oznacza to równorzędne
uprawnienia:
Postępowanie ustawodawcze może
być wszczęte w obu izbach; do
uchwalenia ustawy potrzebna jest
zgoda obu izb.
opracowanie Anna Łabno
21
cd
Rada Federalna – najwyższa władza
rządząca i wykonawcza – art. 174 Konst.
Wybiera Zgromadzenie Federacji w
liczbie 7 członków – art. 175.
Rotacyjny prezydent i wiceprezydent
Rady (wybierani przez Zgromadzenie
Federacji na okres 1 roku ). Brak
kompetencji władczych.
opracowanie Anna Łabno
22
System rządów
konsocjonalnych
Specjalny skład Rady Federalnej –
układ segmentów;
Weto wzajemne – dążenie do
porozumienia jako warunek
sprawowania władzy.
opracowanie Anna Łabno
23
Wielka Brytania
Konstytucja materialna – brak
konstytucji w znaczeniu formalnym;
Monarchia parlamentarna;
Państwo jednolite, ale dewolucja na
rzecz Szkocji, Walii i Irlandii
Północnej;
Zasada suwerenności parlamentu.
opracowanie Anna Łabno
24
Zasada suwerenności parlamentu
:
oznacza zwierzchnią władzę
parlamentu; uprawniony jest stanowić
dowolne prawo, wobec dowolnych
osób; ustawa może działać wstecz;
formalnie nie istnieje kontrola
konstytucyjności prawa; żaden sąd nie
może kwestionować ustawy, ani
odmówić jej stosowania.
opracowanie Anna Łabno
25
System rządów w Wielkiej
Brytanii
Źródła prawa:
Konstytucja w znaczeniu materialnym
– brak konstytucji pisanej;
Powszechne prawo zwyczajowe –
common law. Prawo to jest tworzone
przez sądy, które opierają się na
prawie zwyczajowym tworzonym
przez inne sądy – tak powstawało i
powstaje prawo zwyczajowe.
opracowanie Anna Łabno
26
Źródła prawa cd
Konwenanse konstytucyjne – są to
zachowania, które powszechnie
uznaje się za obowiązujące, np. lider
zwycięskiej partii zostaje
premierem; konwenans nie mają
charakteru normy prawnej;
Opinie autorytetów.