STOSOWANIE JONOFOREZY W PRAKTYCE

Jonoforeza - działanie, zastosowania

Jonoforeza - zabieg leczniczy polegający na

wprowadzaniu jonów leku do tkanek, za pomocą

prądu stałego galwanicznego, przez skórę lub

śluzówki

Do Jonoforezy używamy wyłącznie związków

chemicznych ulegających dysocjacji

elektrolitycznej, zjonizowanych na kationy i

aniony

Jony wnikają szczelinami międzykomórkowymi

oraz drogą dyfuzji, następnie są rozprowadzane

w ustroju drogą krążenia

W wyniku jonoforezy miejscowo wzrasta

koncentracja leku, co wzmacnia jego działanie

terapeutyczne. Po zabiegu jony utrzymują się w

danym miejscu przez 24 - 48 godzin

Wskazania:

choroba zwyrodnieniowa stawów w okresie

podostrym, zesztywniające zapalenie stawów

kręgosłupa (ZZSK)

stany patologiczne tkanek miękkich, mięśni, ścięgien

i powięzi

reumatoidalne zapalenie stawów

nerwobóle

bólowe zespoły pourazowe: stany po zwichnięciach,

stany po złamaniach

przewlekłe stany zapalne w obrębie szyi: przewlekłe

anginy

zapalenia, pozapalne obrzęki krtani i strun głosowych

Przeciwwskazania:

choroby skóry, rany otwarte, żylaki ud i goleni

implantowane elementy metalowe w kościach lub

stawach

gorączka

wysokie wartości ciśnienia tętniczego (II i III okres wg

WHO), zaburzenia rytmu serca stałe lub napadowe,

uogólniona miażdżyca, ciężka niewydolność krążenia

choroba nowotworowa, gruźlica czynna, tętniaki dużych

naczyń i serca

zaburzenia czucia powierzchniowego, nadwrażliwość na

lek, nadwrażliwość na prąd stały galwaniczny

zabiegów nie wykonuje się w okolicach klatki piersiowej,

a w szczególności okolicy przedsercowej

Działania uboczne:

Miejscowe:

oparzenia, wysypki

Ogólne:

wzrost ciśnienia tętniczego,

zaburzenia rytmu serca, objawy

subiektywne (bóle głowy, nudności) bez

stwierdzenia objawów klinicznych

Ogólne wymogi - aparat

dokładna znajomość aparatu i jego

konserwacji (instrukcja obsługi)

przestrzeganie zaleceń producenta

aparatu (obsługa, terminy

przeglądów, przepisy bezpieczeństwa

itp.).

Ogólne wymogi – miejsce

wykonania zabiegu

leżanka ustawiona obok stołu z

aparaturą lub krzesło z regulowaną

wysokością

aparat do jonoforezy nie może stać

bezpośrednio obok włączonego aparatu

do diatermii krótkofalowej - podłączone

kable elektryczne mogą działać tu jak

anteny i ulec rozgrzaniu

Zalecenie lekarskie powinno

zawierać następujące dane:

rozpoznanie choroby

wielkość leczonej powierzchni z lokalizacją miejsca

wyjścia bólu

wybór preparatu używanego do jonoforezy

dawkowanie, długość zabiegu, częstość wykonywania

zabiegów

pozostałe elementy terapii (kąpiele, gimnastyka itp.)

w wypadku niejasności należy porozumieć się z

lekarzem.

Decyzje praktyczne

wybór obszaru skóry poddanego

zabiegowi

wielkość, kształt i rozmieszczenie

elektrod

określenie aktywnej dla danego

preparatu elektrody: katoda lub anoda

Materiał dodatkowy:

Wybrany preparat

Elektrody ołowiane

Elementy mocowania elektrod (rozmaitej

szerokości taśmy gumowe, woreczki z

piaskiem, opaski elastyczne)

Papier bibułowy lub gaziki

Ścierki z froty lub inny materiał na

„podkłady"

Poduszki różnej wielkości

1-2 ściereczki gumowe lub folie plastikowe

Benzyna, talk, alkohol

Waciki, przyciski

Koc wełniany lub lniany

Warstwa środkowa z froty

(podkład)

Ścierkę z froty zwija się w paczuszkę

składająca się z 6-8 warstw

Jej wielkość powinna zostać tak dobrana,

żeby przewyższała powierzchnię każdej

elektrody na grubość palca

Papier bibułowy lub gaziki

Przy stosowaniu lekarstw w roztworze

wodnym przycina się papier filtrowy

względnie bibułowy do wielkości i

kształtu aktywnej elektrody

metalowej (elektrody o mniejszej

powierzchni)

Aparat

Należy podłączyć aparat do sieci i włączyć

go,

zanim pacjent przygotuje się do zabiegu

Wszystkie nastawienia, w szczególności

regulator natężenia muszą znajdować się

w pozycji „0", zanim nałoży się elektrody

Ułożenie

Możliwie wygodne ułożenie pacjenta,

zapewniające możliwość odprężenia

jest bardzo ważne i widocznie

podnosi skuteczność zabiegu

Szerokie zastosowanie poduszek jest

konieczne do prawidłowego ułożenia

pacjenta

Ułożenie

Jeśli jest to możliwe, pacjent podczas zabiegu

powinien leżeć, czasami wystarcza wygodne

siedzenie

Przybrana pozycja musi być utrzymana do końca

zabiegu

Ramiona powinny zostać położone wygodnie

na podpórkach

Do ułożenia należy także wystarczająca ochrona

cieplna (koc wełniany lub lniany)

Istotne jest postawienie pytania: czy w tej pozycji

pacjent odczuwa zmniejszenie bólu; czy ta pozycja

zapewnia mu wygodę

Informacja

Szczególnie w czasie pierwszego zabiegu

pacjent powinien zostać poinformowany o:

Nieszkodliwości jonoforezy, szczególnie prądu

stałego (stosowanego wg prawidłowej metodyki)

Celu zabiegu, jego rodzaju i przebiegu

Możliwych objawach towarzyszących wykonywane

mu zabiegowi

Znaczeniu ścisłego przestrzegania terminów

zabiegów

Znaczeniu sumiennego wykonania zaleconych

ćwiczeń w domu

Konieczności natychmiastowego powiadomienia

terapeuty, względnie uruchomieniu przycisku

alarmowego przy złym samopoczuciu lub w razie

konieczności wyłączenia aparatu z innych przyczyn

Tkanki miękkie wokół stawu barkowego

Dolegliwości o charakterze „rozlanym"

Końce warstwy pośredniej z froty

umieszczonej na ramieniu owija się

na elektrodzie w kształcie liścia

koniczyny i dopiero później mocuje

Elektroda aktywna (-): elektroda w

kształcie liścia koniczyny, ok. 18x15

cm; górna powierzchnia barku.

Elektroda nieaktywna (+): ok.

14x19 cm; przedramię

Przykładowe wskazania:

PHS (periarthritis

humeroscapularis)

Dolegliwości po urazach i

przeciążeniu okolicy stawu

barkowego

Dolegliwości związane z

rozpoznaniem zespołu „bark - ręka"

Tkanki miękkie wokół stawu barkowego

Zapalenie ścięgna głowy długiej mięśnia

dwugłowego

Elektroda aktywna

(-): ok. 7 x10 cm;

przednia strona

ramienia

Elektroda nieaktywna

(+): ok. 8 x 13 cm;

tylna strona ramienia

Przykładowe wskazania:

zapalenie ścięgna

głowy długiej mięśnia

dwugłowego w

przebiegu PHS

izolowane zapalenie

ścięgna głowy długiej

mięśnia

Tkanki miękkie wokół stawu barkowego

Patologie pierścienia rotatorów

Elektroda aktywna (-):

ok.7x10cm; górna

powierzchnia barku

Elektroda nieaktywna (+):

ok. 8 x 13 cm; M.

supraspinatus

Ważny jest odpowiednio duży

odstęp pomiędzy dwoma

pakietami elektrod

Przykładowe wskazania:

Zapalenie ścięgna

m. supraspinatus przy

periarthritis

humeroscapularis

Izolowane zapalenie lub stan

po urazie ścięgna m.

supraspinatus

Tkanki miękkie wokół stawu barkowego.

Patologie w obrębie elementów

więzadłowych przedniej części torebki np.

(lig. glenohumerale)

Elektroda aktywna (-):

ok. 7 x 10 cm; przednia

strona stawu barkowego.

Elektroda nieaktywna (+): ok.

8 x 13 cm; tylna strona stawu

barkowego naprzeciwko

elektrody aktywnej

Jonoforetyczne leczenie

torebki może być

przeprowadzone tylko w

pozycji leżącej.

Przykładowe wskazania:

Podostre i chroniczne

dolegliwości w przebiegu PHS

Stany pourazowe

Łokieć

- Epicondylitis lateralis / medialis

Elektroda aktywna (-): ok. 4 x 6

cm; bezpośrednio nad bolącym

nadktykciem bocznym lub

przyśrodkowym

Elektroda nieaktywna (+): ok. 4 x 9

cm; na łokciu dokładnie

naprzeciwko aktywnej elektrody

Przy przewlekłym zespole „łokcia

tenisisty" z bolesnością i

wzmożonym napięciem

odpowiednich mięśni można

nałożyć nieaktywną elektrodę

także na przedramię nad

mięśniami (w okolicy mięśni

prostowników nadgarstka)

Przykładowe wskazania:

Epicondylitis lateralis (łokieć

tenisisty)

Epicondylitis medialis (łokieć

miotacza)

Dolegliwości wokół stawu

łokciowego po urazach, operacjach

itp

Dolegliwości związane ze zmianami w obrębie

stawów kciuka

Elektroda aktywna (-): ok.

3 x 5 cm; strona

grzbietowa podstawy ręki

dokładnie nad podstawą

kciuka

Elektroda nieaktywna

(+): ok. 4 x 6 cm; strona

dłoniowa ręki dokładnie

naprzeciwko aktywnej

elektrody

Przykładowe wskazania:

Zespół dolegliwości

w obrębie stawów kciuka

np. rhizarthrosis

Stany po uderzeniach lub

innych urazach w

obszarze podstawy

kciuka i kłębu

Okolica międzyżebrowa

Elektroda aktywna (-): ok.

8 x 15 cm; wzdłuż

wybranego międzyżebrza

Elektroda nieaktywna (+):

ok. 10x17 cm; na tej samej

wysokości międzyżebrza,

wzdłuż kręgosłupa

Przykładowe wskazania:

Zespół bólowy z odcinka

piersiowego kręgosłupa z

promieniowaniem wzdłuż

przestrzeni

międzyżebrowych

Neuralgie międzyżebrowe

Tkanki miękkie wokół stawu biodrowego

Elektroda aktywna (-): ok. 8 x

15 cm; ułożenie w okolicy

pachwiny, równolegle do

więzadła pachwinowego

Elektroda nieaktywna (+): ok.

10x17 cm; tylna strona uda w

poprzek, naprzeciwko

aktywnej elektrody

Przykładowe wskazania:

Dolegliwości o typie

periarthritis coxae

Myotendoperiostozy wokół

stawu biodrowego

uwarunkowane

przeciążeniem

Zmiany po urazach i

operacjach okolicy stawu

biodrowego (uwaga na

przeciwwskazania!)

Tkanki miękkie wokół stawu biodrowego

- Bóle w okolicy krętarza kości udowej

(przeciążenia grupy mięśni odwodzicieli)

Elektroda aktywna (-): ok. 6 x 10

cm; na szerokości ręki nad

proksymalnym przyczepem mięśnia

będącego punktem wyjścia

dolegliwości bólowych

Elektroda nieaktywna (+): ok. 8 x 13

cm; na grubość ręki pod dystalnym

przyczepem w okolicy krętarza, w

stosunku do aktywnej elektrody

Przykładowe wskazania:

Dolegliwości w obrębie mięśni

mających przyczepy w okolicy

krętarza w przebiegu coxarthrosis

Dolegliwości tkanek miękkich i

wokół krętarza po urazach i

operacjach w obszarze stawu

biodrowego (uwaga na

przeciwwskazania !)

Tkanki miękkie wokół stawu biodrowego

- bóle w obszarze pomiędzy krętarzem, a stawem

krzyżowo-biodrowym

Elektroda aktywna (-):

ok. 6 x 10 cm; bezpośrednio

nad krętarzem

Elektroda nieaktywna (+):

ok. 8 x 12 cm; nad stawem

krzyżowo-biodrowym

Przykładowe wskazania:

Zmiany o typie periarthritis

coxae z promieniowaniem

od krętarza w kierunku

stawu krzyżowo-biodrowego

Dolegliwości po urazach w

obszarze pomiędzy

krętarzem, a stawem

krzyżowo-biodrowym

Tkanki miękkie wokół stawu kolanowego -

dolegliwości mające swoje źródło w strukturach

stawowych

Elektroda aktywna (-):

ok. 6 x 10 cm; przyśrodkowa

strona stawu kolanowego

Elektroda nieaktywna (+):

ok. 8 x 12 cm; boczna

strona stawu kolanowego

Przykładowe wskazania:

Procesy zlokalizowane w

bocznych przedziałach

stawu np. gonarthritis

Przewlekłe dolegliwości

utrzymujące się po

uszkodzeniu stawu

Stany i dolegliwości

uwarunkowane

przeciążeniem więzadeł

pobocznych kolana

Tkanki miękkie okolicy stawu kolanowego-

dolegliwości mające swoje źródło w tkankach

okołostawowych

Dwie aktywne elektrody (-): każda

ok. 6 x 10 cm; z wewnętrznej i

zewnętrznej strony stawu

kolanowego, połączone

równolegle

Elektroda nieaktywna (+): ok. 8 x

12 cm; dół podkolanowy

Przy dolegliwościach

koncentrujących się wokół rzepki,

np. chondromalatio, można

nałożyć obie elektrody (elektrodę

aktywną nad rejonem z większymi

dolegliwościami) w linii podłużnej

bezpośrednio nad (kranialnie) i

pod (kaudalnie) rzepką

Przykładowe wskazania:

Rozlane dolegliwości związane z

gonarthritis

Dolegliwości w przebiegu

chondromalacji rzepki

Uwarunkowane przeciążeniem

dolegliwości i reakcje tkanek

miękkich wokół stawu kolanowego

Tkanki miękkie okolicy stawu

skokowego

Elektroda aktywna (-):

ok. 6 x 10 cm; przyśrodkowo

lub bocznie w okolicy stawu

skokowego, nad miejscem

dolegliwości

Elektroda nieaktywna (+):

ok. 8x12 cm; bocznie lub

przyśrodkowo w okolicy stawu

skokowego naprzeciwko

aktywnej elektrody

Przykładowe wskazania:

Dolegliwości w okolicy stawu

skokowego związane ze

zmianami zwyrodnieniowymi

Stany po urazie stawu

skokowego

Inne bóle uwarunkowane

przeciążeniem stawu

skokowego

Tkanki miękkie okolicy śródstopia

Elektroda aktywna (-): ok.

7x10 cm; na grzbiecie

stopy w zależności od

lokalizacji większych

dolegliwości

Elektroda nieaktywna (+):

ok. 8 x 12 cm;

naprzeciwko aktywnej

elektrody na powierzchni

podeszwowej stopy

Przykładowe wskazania:

Bóle uwarunkowane

przeciążeniem statycznym

w rejonie śródstopia (np.

w przebiegu płaskostopia)

Dolegliwości przy

zmianach

zwyrodnieniowych stawów

międzypaliczkowych

Bolesność rozcięgna

podeszwowego

Mięśnie „grzbietu"

Elektroda aktywna (-):ok. 8 x 19

cm; nad bolesną grupą mięśni

Elektroda nieaktywna (+): ok. 8

x 19 cm; (obie elektrody mają

tę samą powierzchnię)

W położeniu na plecach obciąża

się obie elektrody dwoma

równolegle ułożonymi do siebie

woreczkami z piaskiem

Przykładowe wskazania:

Dolegliwości w przebiegu

zespołu bólowego: szyjnego,

piersiowego i lędźwiowego

odcinka kręgosłupa

Sprawdzenie stanu skóry

Leczony obszar skóry musi być

nienaruszony, tzn. bez zadrapań,

pęknięć itp.

Uszkodzony, zapalnie zmieniony lub

w inny sposób dotknięty chorobą

obszar skóry nie może mieć nigdy

kontaktu z prądem stałym

Sprawdzenie wrażliwości

- bodziec drażniący

Normalną wrażliwość na bodźce drażniące

można za każdym razem sprawdzić przez

przetarcie skóry zwitkiem waty lub tamponem,

przed nałożeniem na ten obszar elektrod

Przy ograniczonej wrażliwości skóry

subiektywne odczucie pacjenta nie może być

brane pod uwagę przy dawkowaniu prądu

Natężenie prądu można nastawić (tylko w

oparciu o wartość maksymalną) na połowę

maksymalnego natężenia dla zdrowej skóry

Dystroficzny obszar skóry wymaga tych samych

środków ostrożności co zaburzenia wrażliwości

Zaaplikowanie lekarstwa

- żele, maści

Żele lub maści rozsmarowuje się na skórę w

miejscu bolącym obficie, na szerokiej

powierzchni, cienką warstwą, w ten sposób,

że pokryta powierzchnia stanie się wyraźnie

większa, niż powierzchnia (podkładu) froty

Złożona pośrednia warstwa froty musi

zostać namoczona jako cały pakiet w

wodzie przewodzącej

Zaaplikowanie lekarstwa

- roztwór preparatu

Odpowiednio przygotowany papier filtrowy

macza się w wodnym roztworze leku i tak

kładzie się na skórę. Później kładzie się

podkład i elektrodę (można stosować

gaziki)

Warstwę pośrednią froty nakłada się na

zawierający preparat papier filtrowy w ten

sposób, że papier filtrowy wystaje ze

wszystkich stron na grubość palca

Posługiwanie się elektrodami

- elektroda aktywna

Po pokryciu dotkniętego obszaru

skóry preparatem i warstwą froty

nakłada się elektrodę o mniejszej

powierzchni - elektrodę aktywną

Uwaga: warstwa froty musi wystawać

poza elektrodę o grubość palca

Posługiwanie się elektrodami

- elektroda nieaktywna

Przeciwną elektrodę o większej powierzchni określa się

jako nieaktywną, ponieważ nie transportuje ona preparatu

Przymocowuje się ją tak, żeby przepływ prądu przebiegał

możliwie wzdłuż osi ciała

Tutaj nakłada się pod elektrodę tylko warstwę pośrednią z

froty

Warstwa z froty musi przewyższać szerokość elektrody o

grubość palca

Dwóch elektrod o jednakowej powierzchni używa się tylko

wtedy, kiedy w środku zabiegu ma zostać zmieniony

biegun; w takich przypadkach raz jest aktywna jedna

elektroda, a po niej druga

Przed rozpoczęciem zabiegu ze zmianą bieguna obwodu

prądu należy nanieść preparat na skórę pod nową aktywną

elektrodę. Takie bipolarne przyporządkowania elektrod

służy zwykle do zwykłej galwanizacji

Umocowanie elektrod

Do dobrego umocowania obu pakietów elektrod nadają się najlepiej

różnej szerokości dziurkowane taśmy gumowe, które owija się wiele

razy, wokół dotkniętej schorzeniem części ciała nad elektrodą. Ten sam

efekt można osiągnąć stosując elastyczne opaski. Umocowanie

powinno zapobiec przesunięciom elektrod na skórze, jednakże nie

powinno wywrzeć istotnego ucisku na skórę

Nacisk elektrod nie może się zmieniać podczas zabiegu, ponieważ

może to mieć niepożądany wpływ na przepływ jednostkowy

Elektrody na częściach ciała o dużych powierzchniach, np. na plecach

mogą zostać umocowane bez problemu za pomocą worków z piaskiem

Jeśli tej samej taśmy gumowej używa się do przymocowania obu

elektrod, należy pomiędzy pakiety elektrod i taśmy mocującej położyć

nieprzewodzącą ścierkę gumową lub folię plastikową, żeby

ewentualnie mokre taśmy gumowe nie wywołały krótkiego spięcia

pomiędzy pakietami elektrod!

Pomiędzy oboma pakietami elektrod musi być zachowany odstęp na

trzy szerokości palca, żeby nie stykały się one przy ruchach

mimowolnych

Podłączenie elektrod do aparatu

Należy działać według następującej kolejności:

- włączyć aparat

- przekręcić regulator natężenia i włącznik czasu

na pozycję „O„

- połączyć obie elektrody z wyjściami

aparatu

Biegunowanie elektrod - ładunek cząsteczek substancji

czynnej lub leku decyduje, czy mniejszą, a więc

przenoszącą preparat elektrodą będzie anoda czy katoda

Przegląd leków stosowanych w

jonoforezie

Preparat

Elektroda aktywna

Mobilat żel

elektroda ujemna

Jodek potasowy

elektroda ujemna

Chlorek wapniowy

elektroda dodatnia

Hydrocortisonum

hemisucc.

elektroda ujemna

Xylocaina

elektroda dodatnia

Przeprowadzenie zabiegu

Obowiązek nadzoru

- terapeuta musi pozostać w kontakcie

wzrokowym lub słuchowym z pacjentem

Dawkowanie

- należy uwzględnić naniesione w karcie pacjenta

objawy uboczne po odbytych już zabiegach (w razie potrzeby

należy wybrać niższe dawkowanie).

Natężenie prądu podnosi się powoli i stopniowo w czasie jednej

minuty, aż pacjent poczuje wyraźne „łaskotanie„

Regulacja

- nie zwykło się doregulowywać natężenia przy

zabiegach ciągłym prądem stałym

Przerywanie prądu

- przerywania prądu należy unikać ze względu

na niebezpieczeństwo wystąpienia bolesnych skurczów mięśni

Złe samopoczucie

- pacjent musi mieć możliwość włączenia

sygnału alarmowego lub w razie potrzeby wyłączenia samemu

aparatu w wypadku złego samopoczucia lub wystąpienia

niepożądanych objawów w okolicy elektrod (pieczenie czy kłucie)

Złe samopoczucie pacjenta oznacza konieczność nastawienia

natężenia prądu na zero. W dalszej kolejności należy sprawdzić

zalecenia dotyczące samego zabiegu - kontynuować zabieg przy

niższym dawkowaniu (przestrzegać kolejności!)

Czas

- czas pojedynczego zabiegu zależy od zastosowanego

preparatu Dla żeli i maści zawyczaj zaleca się 15 min.

Wyłączenie

- wszystkie nastawienia sprowadza się do pozycji „O"

Dalsze postępowanie po zabiegu

Pielęgnacja skóry - resztki żelu lub

maści usuwa się watą lub tamponem

Przekrwione obszary skóry po

jonoforezie histaminowej pokrywa się

talkiem

Informacje dla pacjenta - działania

niepożądane

Pacjent powinien zostać uświadomiony, szczególnie

przy pierwszym zabiegu, co do niewielu, możliwych

działań niepożądanych prądu stałego

Zwykle występuje okresowe przekrwienie skóry.

Przy mocno przekrwionych obszarach skóry, które

występują pod powierzchniami elektrod należy

zrezygnować w danym dniu z używania mydła w

tych miejscach

Pod anodą może na kilka godzin pozostać płytkie

zagłębienie. U pacjentów z nadwrażliwością na

prąd galwaniczny występuje reakcja polegająca na

pojawieniu się zmian skórnych na obszarze

poddanym przepływowi prądu

Działania uboczne

Przy zbyt wysokim dawkowaniu w

jonoforezie histaminowej mogą wystąpić

na całym ciele, ale szczególnie na szyi

obszary zaczerwienionej skóry

Lekarz musi zostać poinformowany o

wszystkich objawach ubocznych i o

zmianach skórnych, które nie zniknęły

do kolejnego zabiegu

Informacje dla pacjenta

Pacjent musi zostać poinformowany, jak

ważne jest przestrzeganie terminów

zabiegów

Pacjentowi należy przypomnieć, jakie

ćwiczenia ruchowe powinien przeprowadzić

w domu i jak powinien zachowywać się w

życiu codziennym

Sprawdzanie i czyszczenie materiałów

Aparat

- należy prowadzić przeglądy

zgodnie z zaleceniami wytwórcy

Ściereczki z froty

- użyte ściereczki z froty

należy wypłukać i zaraz wygotować, aby

usunąć elektrolityczne produkty rozpadu

Taśmy gumowe

użyte do mocowania

czyści się środkiem dezynfekującym (np.

70 % etanolem)

Wapno osadzone

na metalowych

elektrodach można usunąć wodą octową

Document Outline