Istota i funkcje podatków

Zgodnie z art. 6 ustawy Ordynacja

podatkowa z
29 sierpnia 1997 roku:

„(...) Podatkiem jest publicznoprawne,

nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne
świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu
Państwa, województwa, powiatu lub
gminy, wynikające z ustawy podatkowej.”



nieodpłatność – nie ma bezpośredniej zależności pomiędzy
wartości wpłacanych danin publicznych (podatków) a wysokością
otrzymywanych od organów publicznych świadczeń



przymusowość – obligatoryjność podatków odróżnia je od
świadczeń dobrowolnych, jak darowizny, ofiary, itp.



bezzwrotność  –  bezzwrotność  podatków  odróżnia  je  od
świadczeń  zwrotnych,  jak  pożyczki  czy  kredyty;  benificjent
świadczeń  należnych  mu  świadczeń  podatkowych  nie  ma
obowiązku ich zwrotu



publicznoprawność – podatki mają charakter publiczny
(państwowy, samorządowy) i są uregulowane obowiązującymi
przepisami

Funkcja fiskalna podatków polega na dostarczaniu dochodów

władzy publicznej. Dochody z podatków są najczęściej
głównym źródłem dochodów publicznych. Wysokość podatów
powinna być dostosowana do zakresu i skali zadań organów
publicznych.

Zwolennicy nurtów liberalnych opowiadają się zazwyczaj za

ograniczaniem zadań spełnianych przez państwo, przez co
również za zmniejszaniem obciążeń podatkowych.

Socjaldemokraci natomiast najczęściej popierają większą

liczbę zadań władzy publicznej, wyrażające się m.in. w
koncepcjach „państwa opiekuńczego”. W tych systemach
obciążenia podatkowe muszą być wyższe.

Funkcja redystrybucyjna podatków polega na korygowaniu

dochodów podmiotów gospodarczych ukształtowanych
przez procesy rynkowe.

Zależnie od poglądów politycznych może się ona ograniczać

do  finansowania  instytucji  publicznych,  jak  organa  władzy,
sądy,  policja,  wojskoi  itp.  Może  też  być  szersza,
uwzględniając  również  dofinansowywanie  podmiotów
spełniajacych  istotne  role  społeczne  (np.  instytucje
kulturowe)  albo  nawet  niwelować  nierówności  społeczne,
poprzez różnego rodzaju zasiłki itp.

Funkcja stabilizacyjna

polega na wykorzystywaniu

dochodów i wydatków budżetowych do oddziaływania na
sytuację społeczno-gospodarczą kraju.

Ta funkcja, w kontekście klasycznej koncepcji cyklu

koniunkturalnego, powinna przede wszystkim polegać na
łagodzeniu jego skutków. Państwo za pomocą odpowiedniej
polityki

fiskalnej

powinno

stabilizować

sytuację

gospodarczą,  ograniczając  amplitudę  wahań  cyklicznych
gospodarki.  Dodatkowo,  pozwala  ona  również  na
regulowanie  rozmiarów  określonych  gałęzi  gospodarki,
zgodnie z polityką państwową.

Sprawa podatków jest wysoce zależna od poglądów

politycznych, gdyż idea tego jak powinno funkcjonować
państwo oraz jak powinna działać gospodarka przekłada się
bezpośrednio na wyznawaną koncepcję podatkową.

Poza wymienionymi wcześniej głównymi nurtami politycznymi

we współczesnej polityce - podejściem liberalnym oraz
ideami

socjaldemokratycznymi,

istnieją

również

alternatywne koncepcje, również te dotyczące systemu
fiskalnego.

Środowiska o skrajnie liberalnych albo libertariańskich poglądach

opowiadają się za jak największym ograniczeniem kompetencji

i zadań stojących przed administracją publiczną. Przekłada się

to również na poglądy dotyczące opodatkowania.

Generalnie środowiska te opowiadają się za jak największym

zniesieniem obciążeń podatkowych, gdyż uważają rynek za

najlepszy regulator gospodarki, w którym instytucje państwowe

nie spełniają podstawowych zasad rentowności. Większość z

tych idei zakłada więc zlikwidowanie większości podatków.

W Polsce taki pogląd prezentuje UPR, proponująca zastąpienie

wszystkich

podatków

niskim

podatkiem

pogłownym.

Wychodząc z założenia że wszyscy ludzie są równi, ten podatek

uznają za jedyny sprawiedliwy sposób ściągania daniny

publicznej przez państwo.

Fiskalizm to dążenie państwa do osiągnięcia jak największych

wpływów  do  budżetu  poprzez  nakładanie  coraz  wyższych
obciążeń  podatkowych.  Nie  jest  to  skonkretyzowana  myśl
polityczna,  ale  raczej  wynik  swoistego  rodzaju  polityki
skarbowej.

Stopień fiskalizmu jest mierzony różnymi metodami, są to:

•

wysokość stawek podatkowych

•

zakres ingerencji systemu finansów publicznych w PKB

•

stopień pokrycia wydatków publicznych dochodami
publicznymi

•

poziom obciążeń fiskalnych w stosunku do PKB

•

zakres występowania szarej strefy w gospodarce