Olejki eteryczne

Olejki eteryczne cz.3

Flos Tanaceti - Tanacetum vulgarae - 

wrotycz pospolity. Compositae. Pospolita 

roślina w Polsce , rośnie na brzegach 

rzek, nieużytkach. Surowiec zawiera ok. 

1,5% olejku (tujon) , substancje 

gorzkie , flawonoidy. Ze względu na 

toksyczne właściwości tujonu surowiec 

używany jest jako lek przeciw wszawicy. 

Olejki eteryczne

Olejki eteryczne

Pinus sylvestris - Pinaceae - gemmae pini 

- pączki sosny. Powszechne drzewo 

iglaste na terenie całej Polski. Surowiec 

ten jest używany jako składnik do 

wyrobu syropu przeciwkaszlowego, jako 

dodatek do kąpieli aromatycznych oraz 

do destylacji olejku (Oleum Pini 

silvestris). Główne składniki to żywice i 

olejki eteryczne. 

Działanie : expectorans

Olejki eteryczne

Olejki eteryczne

Pericarpium Aurantii Amari - Citrus 

Aurantium - pomarańcza gorzka. 

Rutaceae. Pomarańcze są drzewami 

pochodzącymi z Indii. Obecnie surowiec 

pochodzi z upraw w krajach 

śródziemnomorskich. Podgatunek A. 

amara ma owoce o bardzo gorzkiej 

owocni i kwaśnym miąższu. Zawiera 

olejki eteryczne i substancje gorzkie. 

Jest to surowiec o działaniu : corrigens, 

aromaticum amarum.

Olejki eteryczne

Z wielu roślinnych surowców olejkowych 

izoluje się olejki eteryczne, które 

wykorzystywane są jako substancje 

lecznicze w leczeniu różnego rodzaju 

schorzeń.

Olejki eteryczne izoluje się z materiału 

roślinnego trzema  sposobami

 - Destylacja z parą wodną 

 - Tłoczenie na zimno

 - Enfluerage (wywanianie) 

Olejki eteryczne

Destylacja z parą wodną – jest 

najczęściej spotykaną techniką, którą 

wykorzystuje się przy uzyskiwaniu 

większości olejków eterycznych. 

Materiał roślinny po zlaniu wodą 

poddaje się destylacji w aparaturze z 

zamkniętym obiegiem wody. Po pewnym 

czasie w specjalnie wydzielonej części 

aparatury (gdzie kondensuje para 

wodna i składniki olejku) zbiera się 

olejek, który zlewa się znad warstwy 

towarzyszącej mu wody.

Olejki eteryczne

Tłoczenie na zimno – polega na 

mechanicznym wyciskaniu olejku z 

materiału roślinnego – tę technikę 

wykorzystuje się głównie do produkcji 

olejków z owoców cytrusowych. 

Olejki eteryczne

Ekstrakcja – surowiec poddaje się 

ekstrakcji rozpuszczalnikiem, w którym 

rozpuszczają się składniki olejku. 

Następnie rozpuszczalnik odparowuje 

się, pozostawiając mniej lotny od niego 

olejek. Wadą tej metody jest to, że 

gotowy olejek zawiera resztki użytego 

do ekstrakcji rozpuszczalnika. 

Olejki eteryczne

Enfluerage (wywanianie) – jest to bardzo 

pracochłonna technika wykorzystywana 

do uzyskiwania olejków z płatków 

niektórych roślin np.: róży. Na płyty 

szklane pokryte cienko tłuszczem 

wykłada się płatki kwiatów. Po ok. 12 

godzinach zostają one usunięte, a ich 

miejsce zastępują nowe, świeże. Ta 

czynność powtarzana jest kilkukrotnie. 

Następnie z tłuszczu (zwanego pomadą), 

poprzez użycie alkoholu, ekstrahuje się 

substancje aromatyczne. Później alkohol 

jest odparowywany.

Olejki eteryczne

Oleum Anisi – Olejek anyżowy. Uzyskiwany 

jest z owoców anyżku (Fructus Anisi). 

Głównymi składnikami olejku są anetol i 

aldehyd anyżowy. Olejek ma właściwości 

wykrztuśne  nasila wydzielanie śluzu i 

pobudza ruch rzęsek wyścielających drogi 

oddechowe. Działanie to obserwuje się 

zarówno po podaniu drogą wziewną jak i 

doustną. Jest to środek zapobiegający 

wzdęciom i ułatwiający trawienie. U kobiet 

zwiększa laktację, a jego substancje czynne 

są obecne w mleku matki nadając mu słabe 

właściwości wiatropędne. Olejek anyżowy 

jest składnikiem wielu preparatów 

złożonych o działaniu wykrztuśnym i 

wiatropędnym.

Olejki eteryczne

Oleum Calami – Olejek tatarakowy.  

Głównym składnikiem olejku jest 

azaron. Zawiera też miedzy innymi 

kalamen i pinen. Olejek ten, po podaniu 

doustnym pobudza wydzielanie soku 

żołądkowego i przyspiesza procesy 

trawienne (stomachicum, 

carminativum). Wykorzystuje się to 

między innymi w braku łaknienia, 

wzdęciach, kolce jelitowej.  Dzięki 

swoim właściwościom 

przeciwbakteryjnym, przeciwzapalnym i 

przeciwświądowym można go stosować 

jako składnik płukanek do gardła, oraz 

do kąpieli leczniczych w wielu 

chorobach skóry np. łupieżu. Olejek 

tatarakowy dodany do kąpieli nadaje im 

działanie uspokajające i relaksujące 

(azaron). 

Olejki eteryczne

Oleum Carvi - Olejek kminkowy. Uzyskuje 

się go z owoców kminku zwyczajnego 

(Fructus Carvi). Olejek uzyskany z tego 

surowca zawiera : karwon, limonen i 

karweol. Oleum crarvi jest składnikiem 

preparatów stosowanych w 

zaburzeniach trawiennych. Olejek ma 

działanie przeciwskurczowe, poprawia 

perystaltykę przewodu pokarmowego i 

zapobiega wzdęciom. Ma działanie 

mlekopędne i słabo moczopędne. Jest 

też stosowany w celu poprawy smaku i 

zapachu niektórych form leku 

(corrigens). Uwaga, olejku nie należy 

stosować u niemowląt , a u dzieci do 7 

roku życia stosować ostrożnie.

Olejki eteryczne

Oleum Chamomillae - Olejek rumiankowy. 

Uzyskuje się go z kwiatostanu rumianku 

pospolitego (Anthodium Chamomillae). 

Zawiera on takie substancje czynne jak 

chamazulen czy α-bisabolol.  Olejek 

rumiankowy wykorzystywany jest głównie 

jako składnik preparatów złożonych (np.: 

Aesculanu). Jego substancje czynne mają 

stosunkowo silne właściwości 

przeciwzapalne. Po podaniu doustnym 

wykazują takie działanie również w obrębie 

przewodu pokarmowego. Dlatego też jest 

chętnie wykorzystywany jako składnik 

preparatów stosowanych w zaburzeniach 

przewodu pokarmowego, szczególnie w 

przypadku bolesnych skurczów jelit u 

niemowląt i dzieci.

Olejki eteryczne

Oleum Chamomillae - Po wchłonięciu do 

organizmu składniki olejku wydalają się 

poprzez nerki – gdzie również wykazują 

działanie przeciwzapalne. Jest ono jednak 

znacznie słabsze, dlatego w przypadku 

zapalenia dróg moczowych olejek można 

stosować jedynie jako składnik pomocniczy 

preparatów złożonych. Olejek z rumianku ma 

działanie przeciwzapalne w obrębie skóry - 

jest chętnie stosowany w maściach 

leczniczych stosowanych w przypadku 

owrzodzeń skóry, żylaków odbytu lub 

kończyn dolnych, odleżyn i podrażnienia 

skóry u noworodków. Uwaga!Preparaty 

zawierające olejek rumiankowy mogą 

wywoływać reakcje alergiczne!

Olejki eteryczne

Oleum Citri - Olejek cytrynowy 

uzyskiwany z owocni cytrynowca 

zwyczajnego (Citrus limon). Głównymi 

składnikami są limonen i cytral. Olejek 

ten jest stosowany w celu poprawy 

smaku i zapachu leków oraz do 

nadawania aromatu różnym produktom 

spożywczym. Po podaniu doustnym 

wchłania się w jelicie cienkim i wydala 

przez drogi oddechowe. Ma słabe 

działanie wykrztuśne i 

przeciwbakteryjne. Stosuje się go w 

postaci inhalacji w bólach gardła, 

katarze i przeziębieniu. Zewnętrznie w 

podrażnieniach naskórka, oraz jako 

środek odstraszający owady.

Olejki eteryczne

Oleum Eucalypti – Olejek eukaliptusowy. 

Uzyskiwany z liści eukaliptusa (Eucalyptus 

globulus) Głównym składnikiem jest cyneol. 

Olejek ten ma działanie wykrztuśne. 

Rozrzedza wydzielinę w oskrzelach i działa 

na nie rozkurczowo. Działa również silnie 

przeciwbakteryjnie, szczególnie jeśli 

podawany jest w postaci inhalacji. Olejek jest 

składnikiem wielu preparatów złożonych, 

stosowanych w infekcjach jamy ustnej, 

gardła, krtani, czy nawet oskrzeli. 

Zewnętrznie olejek działa bakteriobójczo i 

drażniąco na skórę. Jest między innym 

składnikiem maści rozgrzewającej Neo-

Capsiderm. Nie należy stosować u niemowląt 

i małych dzieci.

Olejki eteryczne

Oleum Foeniculi – Olejek kopru włoskiego. 

Uzyskiwany z owoców kopru włoskiego 

(Fructus Foeniculi). Głównym składnikiem 

jest anetol. Olejek ma słabe właściwości 

uspokajające. Posiada też działanie 

spazmolityczne i wykrztuśne. Mimo 

powszechnego wykorzystania surowca sam 

olejek jest jednak stosunkowo rzadko 

stosowany wewnętrznie, a jeżeli już, to 

najczęściej jako składnik leków złożonych 

lub recepturowych np. Aqua Foeniculi czyli 

wody koperkowej (stosowanej najczęściej w 

przypadku kolek u dzieci). Związane jest to 

zapewne z faktem, że duże dawki olejku 

koprowego mogą wywołać odurzenie i 

drgawki kloniczne.

Olejki eteryczne

Oleum Juniperi – Olejek jałowcowy. Uzyskuje 

się go z owoców (szyszkojagód) jałowca 

pospolitego (Fructus Juniperi). Głównymi 

składnikami olejku są alfa-pinen i kadinen. 

Olejek jałowcowy zwiększa łaknienie, 

wydzielanie soku żołądkowego i żółci. Ma 

również działanie moczopędne, stosowany 

jest czasem jako środek pomocniczy w 

kamicy nerkowej. Zbyt duże dawki tego 

olejku prowadzą do uszkodzenia nerek. 

Oleum Juniperi stosuje się również 

zewnętrznie, jako składnik preparatów do 

wcierań w nerwobólach i bólach 

reumatycznych. Działa on wtedy drażniąco 

na skórę, wywołując jej zaczerwienienie i 

uczucie ciepła. Olejek ma ponadto silne 

właściwości bakteriobójcze. 

Olejki eteryczne

Oleum Lavandulae – Olejek lawendowy, 

uzyskiwany z kwiatów lawendy lekarskiej 

(Lavandula officinalis). Głównym 

składnikiem jest linalol. Olejek ten 

wykorzystywany jest najczęściej w 

kosmetyce (i farmacji) w celu nadania 

produktom przyjemnego zapachu. Posiada 

on również działania farmakologiczne – 

usprawnia pracę przewodu pokarmowego, 

działa spazmolityczne i słabo uspokajająco. 

Olejek lawendowy stosuje się najczęściej 

jako składnik inhalacji w nieżytach górnych 

dróg oddechowych, oraz zewnętrznie jako 

składnik preparatów o działaniu 

przeciwgośćcowym i przeciwnerwobólowym 

(prep. Lawendol). 

Olejki eteryczne

Oleum Menthae piperite – Olejek z mięty 

pieprzowej. Uzyskiwany z liści mięty 

pieprzowej (Folium Menthae piperitae). 

Głównym składnikiem czynnym jest mentol. 

Zawiera również menton, pinen i cyneol. 

Przy podaniu wewnętrznym olejek ma 

działanie rozkurczowe, żółciopędne i 

żółciotwórcze. Wykazano jego skuteczność w 

leczeniu dolegliwości związanych z zespołem 

jelita nadwrażliwego. Podaje się go również 

w przypadku schorzeń dróg żółciowych, 

pęcherzyka żółciowego czy wątroby (jest np. 

w preparacie Rapacholin). Olejek miętowy 

ma też działanie wykrztuśnie i rozrzedzające 

na śluz w drogach oddechowych. Nie bez 

znaczenia pozostają przy tym jego 

właściwości przeciwbólowe i odkażające. 

Olejki eteryczne

Oleum Menthae piperitae c.d. - W przypadku 

infekcji górnych dróg oddechowych stosuje 

się go w postaci inhalacji (preparat Inchalol), 

rzadziej aerozoli. Wchodzi w skład 

niektórych preparatów do ssania 

stosowanych w stanach zapalnych gardła (na 

przykład Septolete). Po zastosowaniu na 

skórę działa przeciwświądowo i daje 

wrażenie chłodu, ma ponadto właściwości 

odstraszające owady. Stosuje się go też jako 

corrigens. Uwaga - zastosowany (nawet 

zewnętrznie) u osób nadwrażliwych może 

wywołać reakcje alergiczne. Olejku nie 

wolno również stosować bezpośrednio na 

skórę bez wcześniejszego rozcieńczenia. 

Olejki eteryczne

Oleum Melaleuca (Tea Tree Oil) - Olejek 

drzewka herbacianego uzyskiwany z liści i 

gałązek drzewa Melaleuca alternifolia, 

rzadziej z M. Leucadendra lub M. 

Cajeputum. Wszystkie posiadają jednak 

zbliżony skład i właściwości biochemiczne. 

Głównym składnikiem jest terpinen-4ol. 

Olejek zawiera ponadto takie terpeny jak 

1,8-cyneol i a-pinen.Tea Tree Oil ma 

potwierdzone doświadczalnie działanie 

antybakteryjne. Wykazano również że działa 

przeciwgrzybiczo (np. na Candida albicans) i 

przeciwpierwotniakowo (np. na Trichomonas 

vaginalis) . Istnieją pewne doświadczenia 

wskazujące na jego przeciwwirusowe 

działanie - były one jednak prowadzone 

jedynie na kilku wirusach. 

Olejki eteryczne

Niektóre ze składników olejku mają też 

działanie przeciwzapalne. Wymienione 

właściwości zgodne są z tradycyjnym 

zastosowaniem  jako środka służącego 

do opatrywania ran, leczenia 

dolegliwości skórnych i 

przygotowywania inhalacji w infekcjach 

dróg oddechowych. Obecnie sam olejek 

stosuje się jako środek do leczenia 

zakażeń skórnych pochodzenia 

bakteryjnego bądź grzybiczego oraz 

zapaleń pochwy. Stosowany jest również 

w preparatach zapobiegających 

nadmiernemu poceniu się stóp. Działa 

łagodząco w oparzeniach i po 

ukąszeniach przez owady. Rzadziej 

stosuje się go w inhalacjach przy 

przeziębieniu. Na ogół jest dobrze 

tolerowany. 

Olejki eteryczne

Oleum Sinapis – Olejek gorczyczny uzyskiwany 

jest z nasion gorczycy czarnej (Brassica 

nigra). Głównym składnikiem czynnym olejku 

(92%) jest izosiarkocyjanian allilu. Olejek po 

podaniu na skórę powoduje silne 

rozszerzenie naczyń krwionośnych, 

wywołując przy tym uczucie intensywnego 

pieczenia. Działanie to jest tak silne, że może 

doprowadzić do uszkodzenia skóry. Z tego 

względu sam olejek gorczyczny stosuje się 

jedynie jako składnik preparatów złożonych, 

głównie maści do wcierań w 

nerwobólach.Nasiona gorczycy ze względu 

na słabsze działanie są częściej stosowane, 

również jako składnik leków 

wykorzystywanych w leczeniu bóli 

reumatycznych czy stanów zapalnych 

korzonków.

Olejki eteryczne

Oleum Pini Sibericum - Olejek pichtowy 

jest olejkiem pozyskiwanym z pędów 

Jodły syberyjskiej (Abies sibirica). 

Zawarte w nim składniki mają działanie 

odkażające wykrztuśne i 

przeciwbakteryjne. Wiele 

współczesnych nam źródeł przypisuje 

mu również zdolności do stymulowania 

układu odpornościowego. 

Przeprowadzono eksperymenty na 

zwierzętach wskazujące na to, że 

składniki olejku mogą hamować rozwój 

wirusa grypy poprzez nieswoistą 

aktywację układu odpornościowego.

Olejki eteryczne

Oleum Terebinthinae – Olejek 

terpentynowy otrzymuje się poprzez 

destylację żywicy sosnowej (Balsamum 

Pinui sylv.) Żywicę tą pozyskuje się 

poprzez nacinanie pni Sosny zwyczajnej 

(Pinus sylvestris). Głównymi 

składnikami czynnymi są: pineny, 

kamfen i karen. Terpentyna 

zastosowana na skórę działa drażniąco 

(wchodzi w skład Neo-capsiedrmu)i 

słabo antyseptycznie.

Olejki eteryczne

 Dobrze wchłania się przez skórę i ułatwia 

wchłanianie innych rozpuszczonych w 

niej substancji. Pineny te wykazują 

właściwości żółciotwórcze i żółciopędne, 

wchodzą w skład niektórych, 

podawanych doustnie preparatów 

złożonych np. Terpicholu. Olejek 

terpentynowy stosowany wziewnie 

(inhalacje) ma działanie wykrztuśnie i 

wykorzystywany jest w przewlekłych 

zapaleniach dróg oddechowych. Poza 

medycyną terpentyna znalazła 

zastosowanie jako rozpuszczalnik do 

niektórych farb i lakierów.

Olejki eteryczne

Oleum Thymi - Olejek tymiankowy. Uzyskuje 

się go z ziela tymianku pospolitego (Herba 

Thymi). Głównymi składnikami olejku są 

tymol, karwakrol i alfa pinen. Olejek ma 

bardzo silne własności antyseptyczne. 

Stosuje się go również ze względu na jego 

działanie wykrztuśne. Pobudza ruchy rzęsek 

wyścielających drogi oddechowe i nasila 

wydzielanie śluzu.  Stosuje się go wtedy 

najczęściej w postaci inhalacji. Rzadziej 

wykorzystuje się jego słabe działanie żółcio- i 

moczopędne. Ze względu na działania 

uboczne olejek tymiankowy stosuje się 

wewnętrznie jedynie jako składnik 

preparatów złożonych. Olejek można także 

stosować zewnętrznie jako środek 

odkażający, przeciwświądowy i 

przeciwzapalny.