Zasady ergonomii w optymalizacji czynności roboczych

Praca dynamiczna

Praca dynamiczna jest podstawowym czynnikiem,

który powoduje podwyższenie poziomu przemiany

materii. Związana z nią wielkość wydatku

energetycznego jest proporcjonalna do

wskaźników fizjologicznych, takich jak:



ilość zużytego tlenu (szybkość oddechu- poziom

zużytego tlenu lub wydychanego dwutlenku

węgla),



częstość skurczów serca,



ciśnienie krwi,



temperatura ciała i skóry.

Praca dynamiczna

Stopień ciężkości pracy związane z wydatkiem

energetycznym

Stopień ciężkości

pracy fizycznej

Wydatek energetyczny kcal/ zmianę

roboczą

Mężczyźni

kobiety

Bardzo lekka

Poniżej 300

Poniżej 200

Lekka

300 – 800

200 – 700

Średnia

800 – 1500

700 – 1000

Ciężka

1500 – 2000

1000 – 1200

Bardzo ciężki

Powyżej 2000

Powyżej 1200

Energetyczne kryteria oceny

stopnia ciężkości pracy

fizycznej.

Najmniejszym wydatkiem energetycznym

cechują się prace wykonywane w pozycji

siedzącej, np. prace biurowe. Przykładem

prac średnio ciężkich może być obsługa

maszyn i urządzeń oraz prace montażowe.

Prace ciężkie i bardzo ciężkie to takie,

które wymagają dźwigania ciężarów (np.

załadunek towarów) lub używania ciężkich

narzędzi (łopata, kilof).

Energetyczne kryteria oceny

stopnia ciężkości pracy

fizycznej.

Prace lekkie to takie, które pochłaniają

mniej niż 8kJ/min, średnie 8-20kJ/min,

ciężkie 25-50kJ/min, Maksymalny poziom

wydatku energetycznego dla kobiet wynosi

5000kJ w ciągu zmiany roboczej,

natomiast dla mężczyzn nie ma takiej

granicy, ale przyjmuje się, że wydatek

energetyczny nie powinien przekraczać

8400kJ.

Praca statyczna

Praca statyczna jest jednym z dwóch rodzajów pracy

jaką mogą wykonywać nasze mięśnie. Występuje

gdy na zewnątrz nie można zaobserwować

żadnego ruchu, a mimo tego mięśnie pozostają w

stałym napięciu np. trzymanie reki wyciągniętej

do góry bądź poziomo, utrzymywanie w reku

narzędzia, podczas stania, siedzenia, czy

podpierania. Nie stanowi ona zatem pracy

mechanicznej, jednak często może powodować

duże obciążenie dla organizmu człowieka (np.

podczas długotrwałego stania wzrasta ciśnienie

hydrostatyczne nóg, co sprzyja obrzękom i bardzo

często prowadzi do powstawania żylaków).

Praca statyczna

We współczesnych czasach na skutek dużego

postępu automatyzacji i mechanizacji pracy

wzrasta ilość stanowisk wymagających

długotrwałego utrzymywania ciała w jednej

pozycji np.: prace biurowe, obsługa

monitorów, komputerowych, pulpitów

sterowniczych, praca przy taśmach

montażowych, stanowiska produkcyjne w

elektronice, prowadzenie samochodów

ciężarowych na długich trasach, obsługa kasy

w supermarkecie, itp.

Analiza obciążenia statycznego

metoda OWAS

Metoda analizy obciążenia statycznego metoda

OWAS służy do oceny wielkości obciążenia

statycznego na stanowiskach pracy. Metoda

bierze pod uwagę obciążenie pochodzące od

czterech czynników:



- pozycja pleców,



- położenie przedramion,



- praca nóg,



- wielkość obciążenia zewnętrznego,



ale nie uwzględnia częstości zmiany pozycji oraz

rytmu pracy.

Monotypowość ruchów

roboczych

Monotypowość ruchów występuje wtedy gdy

podczas pracy zaangażowane są tylko

pewne grupy mięśni. Ulegają one wówczas

zmęczeniu szybciej niż przy takim samym

wysiłku, ale jednoczesnej pracy wielu grup

mięśniowych. Monotypowość ruchów

występuje często przy pracach o wysokim

stopniu zmechanizowania, gdy rola

człowieka ogranicza się do prostych

powtarzalnych czynności.

Monotypowość ruchów

roboczych

W ocenie monotypowości ruchów roboczych

analizuje się następujące elementy:



stopień ograniczenia ruchowego;



liczbę powtórzeń;



wielkość rozwijanych sił przez pracujące

mięśnie.

Liczbę ruchów można obliczyć na podstawie

liczby oraz struktury planowanych operacji

i czynności, albo na podstawie obserwacji

pracy wykonywanej przez pracownika.

Monotypowość ruchów

roboczych

Uciążliwość pracy wzrasta przy zwiększaniu

zaangażowania sił i zbliża się do wartości największej

pracy przy maksymalnym obciążeniu. Duże

znaczenie dla wielkości wydatkowanej energii, sił oraz

zmęczenia mięśni ma sposób pokonywania oporów,

czyli kinematyka części ciała przy wykonywaniu

pracy. Wielkość wydatku energetycznego związanego

z obciążeniem monotypowym jest znikoma i nie może

być miernikiem jego uciążliwości. W związku z tym,

że trudno znaleźć obiektywne mierniki wielkości

obciążenia monotypią, stosuje się metodę

szacunkową i poszczególnym stopniom uciążliwości

przypisuje się odpowiednią liczbę punktów z

określonego przedziału.

Monotypowość ruchów

roboczych

Liczba powtórzeń

stereotypowych ruchów na

zmianę (8 godzin)

Stopień uciążliwości

Siła > 98 N

Siła < 98 N

Słownie

W punktach

300

800

Mały

1 – 25

301 – 800

801 – 1600

Średni

26 – 50

801 – 1600

1601 – 3200

Duży

51 – 75

Powyżej

1600

Powyżej

3200

Bardzo duży

76 - 100

Ocena stopnia uciążliwości pracy fizycznej
wynikającej z monotypowości ruchów

Monotypowość ruchów

roboczych

Monotypowość ruchów roboczych ma

bezpośredni związek z monotonią pracy.

Wstępuje ona wtedy, gdy monotypowość

ruchów roboczych nie ogranicza się tylko

do jednej zmiany produkcyjnej, lecz

dominuje podczas dłuższego czasu pracy.

Powyższe cechy powodują nie tylko

dyskomfort pracy, ale wpływają także na

zmęczenie psychiczne.

Monotypowość ruchów

roboczych

Sposoby zapobiegania skutkom monotypowości to m.in.:



Wprowadzenie rotacji na takich stanowiskach



Ograniczenie liczby powtórzeń czynności,

częstotliwości oraz czasu ich trwania w trakcie zmiany

roboczej



Wprowadzenie przerw w pracy



Zaplanowanie podczas przerw czynności

wymagających od pracownika działań innych niż te,

które towarzyszą czynności rutynowo wykonywanej

podczas pracy



Wprowadzenie, w uzgodnieniu z pracownikami,

urozmaicenia środowiska pracy możliwego na danym

stanowisku, np. nadawanie cichej muzyki.

Obciążenie wynikające z

zajmowanej pozycji ciała.

Na poziom obciążenia wpływają w sposób

istotny następujące uwarunkowania pracy:

•

rodzaj przyjętej postawy ciała podczas

wykonywanych czynności;

•

stopień wymuszenia zajmowanej pozycji i

pochylenia ciała;

•

możliwość zmiany przyjętej pozycji ciała;

•

położenie kończyn i ich czynności ruchowych;

•

rozłożenie wykonywanych czynności w czasie

i w pozycjach ciała;

Stopnie obciążenia statycznego

Pozycja ciała

Przykłady

Słownie

W punktach

Mały

1 – 10

Siedząca niewymuszona

Większość prac

biurowych

11 – 20

Stojąca niewymuszona z

możliwością okresowej

zmiany na siedzącą

Ślusarz, stolarz

21 – 30

Stojąca lub Stojąca na

przemian z chodzeniem

Nadzór techniczny,

bibliotekarz

Średni

31 – 40

Siedząca wymuszona,

niepochylona lub

nieznacznie pochylona

Obsługa komputera

41 – 50

Stojąca niewymuszona

bez możliwości

okresowej zmiany

pozycji na siedzącą

Obsługa niektórych

obrabiarek, malowanie,

lakierowanie

51 – 60

Stojąca wymuszona z

możliwością okresowej

zmiany na siedzącą

Suwnicowy, motorniczy

Duży

61 – 70

Siedząca wymuszona,

bardzo pochylona

Zegarmistrz

71 – 80

Siedząca wymuszona,

niepochylona bez

możliwości okresowej

zmiany pozycji na

siedzącą

Piaskowanie, obsługa

niektórych obrabiarek

81 – 90

Siedząca wymuszona,

pochylona niezależnie

od możliwości zmiany

Praca górnika, obróbka

drewna, spawanie

Bardzo duży

91 – 100

Klęcząca w przysiadzie i

inne nienaturalne

pozycje

Formowanie ręczne,

praca górnika i ślusarz

samochodowy

Metoda oceny wydatku

energetycznego - metoda

Lehmana

Metoda Lehmana jest metodą

chronometrażowo – tabelaryczną, która

polega na wyliczeniu wydatku

energetycznego z tabel. Pierwsza z nich

podaje wydatek energetyczny związany z

przyjęciem określonej pozycji ciała przy pracy

i zaangażowania mięśni, a druga - różnych

czynności. Koszt energetyczny określa się

poprzez sumowanie wyników uzyskanych z

obydwu tabel. Otrzymany wynik służy do

odczytu w tabeli podającej ocenę pracy

według wielkości wydatku energetycznego.

Metoda oceny wydatku

energetycznego - metoda

Lehmana

Metoda ta wymaga przeprowadzenia dokładnego

chronometrażu czynności, wykonywanych przez

badanego pracownika. Po obliczeniu, ile czasu

podczas zmiany roboczej (należy uwzględnić około

10% czasu na ewentualne przerwy) pracownik zużywa

na jednolite pod względem energetycznym czynności,

mnoży się uzyskane wartości czasu (w min) przez

odpowiednie liczby kilodżuli zawarte w tabelach.

Suma iloczynów jest wielkością wydatku

energetycznego w badanym czasie. Po określeniu

wydatku energetycznego w ciągu dnia można

zaklasyfikować dany rodzaj pracy do odpowiedniej

grupy ciężkości.

Document Outline