Behawioryzm

Aleksandra Spik WZ UW

Podstawowe pojęcia

• Uczenie się – względnie trwała 

zmiana zachowania  wynikająca z 
doświadczenia

• Bodziec
• Reakcja
• Warunkowanie klasyczne
• Warunkowanie instrumentalne
• Modelowanie

Aleksandra Spik WZ UW

WARUNKOWANIE KLASYCZNE Iwan 

Pawłow (1849 – 1936)

 PROSTA , ZWYKLE BIERNA 

REAKCJA NA PEWIEN BODZIEC 
JEST NASTĘPNIE WYKONYWANA 
TAKŻE W ODPOWIEDZI NA 
POJAWIENIE SIĘ JAKIEGOŚ 
INNEGO BODŻCA

Aleksandra Spik WZ UW

WARUNKOWANIE 

KLASYCZNE

• Bodziec  bezwarunkowy (BB) – element 

otoczenia prowokujący reakcje organizmu

• Odruch bezwarunkowy (RB) -  wrodzona reakcja 

organizmu

• Bodziec warunkowy (BW)  - bodziec początkowo 

neutralny, współwystępujący z bodźcem 
bezwarunkowym

• Reakcja (odruch) warunkowy (RW) -   wyuczona 

drogą  skojarzenia (warunkowania) reakcja na  BW

Aleksandra Spik WZ UW

WARUNKOWANIE KLASYCZNE-c.d

.

(BWBBRB) *N

BWRW(RB)

Warunkowanie odroczone -  BW występuje przed  BB 

Skuteczne , bo adaptacyjne 

Najskuteczniejsze – BW – pół sekundy przed – BB

Jeśli BB pojawia się przed BW – uczenie ogóle nie ma miejsca

Przykłady warunkowania klasycznego:

Awersje smakowe – wystarczy tylko 1 skojarzenie!

 - BB może pojawić się kilka godzin po BW 

Aleksandra Spik WZ UW

Wygaszanie i samoistny nawrót 

reakcji

Dostosowywanie się do zmian.
• Wygaszanie – proces dzięki któremu BW tracą 

zdolność do wzbudzania RW, ponieważ BW przestaje 
być kojarzony z BB

- faza nabywania

- faza wygaszania

• Spontaniczny nawrót reakcji – tendencja 

organizmów do ponownego prezentowania  
wygaszonych reakcji na BW po  upływie czasu  bez 
(odpoczynek). 

- Adaptacyjny nawyk cykliczności?

Aleksandra Spik WZ UW

Uogólnianie i różnicowanie 

bodźców

• Uogólnianie – jednakowe 

reagowanie na różne bodźce

• Różnicowanie – umiejętność 

organizmów do odróżniania bodźców 
podobnych i reagowania  tylko na 
pewne specyficzne bodźce

- trening różnicowania
 - nerwica eksperymentalna

Aleksandra Spik WZ UW

Warunkowanie wyższego 

rzędu

• Pierwotnie neutralny bodziec zaczyna 

spełniać funkcje BW wskutek 
współwystępowania z jakimś innym 
bodźcem, który już uprzednio nabrał 
cech BW.

Aleksandra Spik WZ UW

Zastosowanie warunkowania 

klasycznego 

1) Systematyczna desensytyzacja
2) terapia implozywna
3) Reklama
4) *Warunkowanie awersyjne

Aleksandra Spik WZ UW

WARUNKOWANIE SPRAWCZE 

(INSTRUMENTALNE) 

– ORGANIZMY UCZĄ SIĘ COŚ ROBIĆ  - 

LUB CZEGOŚ NIE ROBIĆ  - Z POWODU 
KONSEKWENCJI TAKIEGO 
ZACHOWANIA.

Aleksandra Spik WZ UW

WARUNKOWANIE SPRAWCZE 

Edward Thorndike

• Skrzynka problemowa

•  Prawo efektu – reakcja ulega 

wzmocnieniu przez nagrodę. 
Nagrody wzmacniają związki 
bodziec – reakcja, kary je 
osłabiają

Aleksandra Spik WZ UW

B.F. Skinner- radykalny 

behawioryzm 

• Myśli i wyobrażenia nie są przyczyną 

zachowania, a reakcją na zmianę w 

środowisku 

• Gołębie Skinnera

• Metoda kolejnych przybliżeń

• Radykalny behawioryzm -   

wnioskowanie o stanach wewnętrznych 

nic nie dodaje do zrozumienia, bo są 

spowodowane przez środowisko

• - „Projekt Pelikan”

• - Rozkład wzmocnień

Aleksandra Spik WZ UW

Porównanie warunkowania 

klasycznego i 

instrumentalnego

 Klasyczne – warunkowana jest 

mimowolna reakcja  (ślinienie się, 

mruganie powieką

    - podmiot warunkowania jest bierny
   
• Sprawcze – wykonywana jest 

manipulacja na otoczeniu.

•  - podmiot warunkowania jest 

aktywny

Aleksandra Spik WZ UW

Wzmocnienia

• Wzmocnienia pozytywne – zwiększają 

prawdopodobieństwo przyszłego 
pojawienia się reakcji

• Wzmocnienia negatywne – 

zwiększają prawdopodobieństwo 
pojawienia się reakcji pod warunkiem 
usunięcia ich z sytuacji (nagana)

Aleksandra Spik WZ UW

Kary

- nie wskazują alternatywnego zachowania
 - tłumi karane zachowanie tylko w warunkach  

zapewniających jej nieuchronne pojawienie 
się

 - karanie może prowadzić do gniewu i wrogości
 - efekty kar mogą być zbyt szerokie ( maniery 

przy stole)

 - kara może być modelem radzenia sobie z 

własnym stresem

 - kara może wzmacniać zachowanie – zwraca 

uwagę

Aleksandra Spik WZ UW

Modelowanie- poznawcze 

teorie uczenia się

• Eksperyment Alberta Bandury

– Szympansy
– Dzieci w przedszkolu

–  Jakie zachowania utrwalane sa poprzez 

modelowanie ?

Aleksandra Spik WZ UW

• 1. system motywacyjny w urzędzie
• 2. Kolega boi się swojego szefa
• Kampania reklamowa z 

wykorzystaniem metody kolejnych 
przybliżeń

Aleksandra Spik WZ UW