ZARZĄDZANIE PRODUKCJĄ

LITERATURA -

obowiązkowa

Durlik I.,

Inżynieria zarządzania. Strategia i projektowanie

systemów produkcyjnych

, A. W. Placet, Warszawa 2000,.

- Muhlemann A

. P., Oakland J. S., Lockyer G. K.,

Zarządzanie.

Produkcja i usługi, PWN, Warszawa 1995.

- Pasternak K.,

Zarys zarządzania produkcją

, PWE, Warszawa

2005.

Sterowanie produkcją

, opr. zbiorowe p. red. M. Brzezińskiego,

Politechnika Lubelska, Lublin 1999

- Zamiar Z., Soboń A., Prońko J.,

Zarządzanie produkcją,

Akademia Świętokrzyska, Kielce 2007.

- Wawak S.,

Zarządzanie jakością

Teoria i praktyka

, Helion,

Gliwice 2002.

- Lech P.,

Zintegrowane systemy zarządzania ERP/ERP II

Wydawnictwo Difin, Warszawa 2003.

- Zawadzka L.,

Podstawy Projektowania Elastycznych Systemów

Sterowania

Produkcją,

Sterowania

Produkcją,

Wydawnictwo

Politechniki

Wydawnictwo

Politechniki

Gdańskiej, Gdańsk, 2000.

LITERATURA

–

uzupełniająca



Karaszewski R.,

TQM – teoria i praktyka

, Wydawnictwo

Dom Organizatora, Toruń 2001.



Wawak T.,

Zarządzanie przez jakość

, WIE, Kraków 1995



Kasiewicz S.,

Zarządzanie operacyjne

, Difin, Warszawa

2002.



Coyle J. J., Bardi E. J., Langley C. J.,

Zarządzanie

logistyczne

Polskie

Wydawnictwo

Ekonomiczne,

Polskie

Wydawnictwo

Ekonomiczne,

Warszawa 2002.



Chodyński A.,

Projakościowe zarządzanie rozwojem

produkcji

przedsiębiorstwie

produkcji

przedsiębiorstwie

Wydawnictwo

INNOWACJE, Bielsko – Biała 2000.



Norma

ISO 9000:2000, ISO 2000.



Norma

ISO 9001:2000, ISO 2000.



Norma

ISO 9004:2000, ISO 2000.



Norma

ISO

9004:1996,

Polski

Komitet

ISO

9004:1996,

Polski

Komitet

Normalizacyjny, Warszawa 1996.



Norma

ISO 14000:1996, ISO 1996.

ZARZĄDZANIE PRODUKCJĄ



ZARZĄDZANIE

–

działanie

polegające

–

działanie

polegające

spowodowaniu funkcjonowania rzeczy, organizacji lub

osób zgodnie z wytyczonym przez zarządzającego

celem;



PRODUKCJA

– zespół skoordynowanych procesów

pracy, w których świadoma i celowa działalność

(praca) w procesie przetwarzania przekształca

nakłady w efekty;



NAKŁADY

– wszystkie środki produkcji;



EFEKTY

- produkty ( wyroby i/lub usługi;



PROCES PRZETWARZANIA

– czynności i operacje technologiczne

ZARZĄDZANIE PRODUKCJĄ =

= ZARZĄDZANIE DZIAŁALNOŚCIĄ PODSTAWOWĄ

Jest to tzw. Reguła 5 P:



PRZEDSIEBIORSTWO;



PRODUDKT;



PROGRAMY;



PROCESY;



PERSONEL.

Temat 1.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

PRZESIĘSIĘBIORSTWA

ZAGADNIENIA:

1. Gospodarowanie i podmioty

gospodarcze

2. Przedsiębiorstwo i cele jego

działalności

3. Majątek, koszty i wynik finansowy

przedsiębiorstwa

Jedną z ważniejszych dziedzin ludzkiej

aktywności

jest

aktywności

jest

gospodarowanie,

czyli

gospodarowanie,

czyli

permanentny proces pozyskiwania dóbr

materialnych niezbędnych do zaspokojenia

naszych

potrzeb

materialnych

naszych

potrzeb

materialnych

niematerialnych.

Pozyskiwanie dóbr odbywa się poprzez

ich wytworzenie lub pozyskanie z natury

(produkcję),

wymianę w drodze kupna –

sprzedaży lub podział dóbr należących do

danej wspólnoty.

Badaniem

prawidłowości

rządzących

procesami gospodarowania zarówno w
skali makro jak i mikro zajmuje się

ekonomia

Początki tej nauki łączy się ściśle

z powstaniem

i rozwojem

kapitalizmu,

z powstaniem

i rozwojem

kapitalizmu,

chociaż problematyką gospodarowania

zajmowali się wszyscy wielcy filozofowie

starożytni

okresu

średniowiecza.

starożytni

okresu

średniowiecza.

Jednakże znaczna część ich rozważań

miała

charakter

ocen

etycznych.

miała

charakter

ocen

etycznych.

Szczególnie zajmowano się kwestią ceny

sprawiedliwej i lichwy.

podstaw

każdego

działania

człowieka

tkwią

pewne

czynniki

pobudzające

mobilizujące

działania zwane motywami.
Pierwotnie przyjmowano, iż motywacja
jest silnie związana z cechami danej
osoby.

Jednakże dość szybko okazało się, że

ważniejszymi

czynnikami,

determinującymi ludzkie działanie, są
występujące

danym

momencie

potrzeby

, niż cechy charakteru.

Dobra materialne, ze względu na

sposób

ich

uzyskiwania,

możemy

sposób

ich

uzyskiwania,

możemy

podzielić na trzy zasadnicze grupy:

dobra wolne;

dobra pozyskiwane z natury,

nieprzetworzone,

nazywane

surowcami;

dobra

wytworzone

przez

dobra

wytworzone

przez

człowieka,

nazywane

produktami.

względu

sposób

względu

sposób

użytkowania

dóbr

możemy

użytkowania

dóbr

możemy

podzielić na:

dobra konsumpcyjne

– używane

bezpośrednio

zaspokojenia

bezpośrednio

zaspokojenia

naszych potrzeb;

dobra

przemysłowe

dobra

przemysłowe

–

przeznaczone do wytwarzania dóbr

konsumpcyjnych.

W życiu społecznym ludzi poza

procesami

produkcji, wymiany i konsumpcji dóbr występuje

również zjawisko podziału dóbr

, czyli ich rozdział

pomiędzy

członków

danej

społeczności

pomiędzy

członków

danej

społeczności

(organizacji) z pominięciem charakterystycznych

dla procesu wymiany aktów kupna – sprzedaży.

Wszystkie wymienione procesy określamy

wspólnym pojęciem

gospodarowanie

które

definiujemy jako ciągłą działalność człowieka

zmierzającą do zaspokajania potrzeb poprzez

produkcję, wymianę, podział i konsumpcję dóbr.

Jednym

ważniejszych

Jednym

ważniejszych

procesów

zachodzących w sferze gospodarowania

jest produkcja,

którą należy rozumieć jako

proces przekształcania zasobów w dobra

niezbędne

zaspokojenia

naszych

niezbędne

zaspokojenia

naszych

potrzeb lub produkcji innych dóbr.

Bez tego procesu nie byłyby możliwe

procesy wymiany, podziału i konsumpcji,

ponieważ przedmiotem tych procesów może

być tylko to, co zostało wcześniej wytworzone.

Reasumując należy skonstatować,

że proces

gospodarowania to ciągła działalność

człowieka zmierzającą do zaspokajania

własnych potrzeb poprzez produkcję,

wymianę, podział i konsumpcję dóbr.

Jego istotą jest umiejętność optymalnego

wykorzystania posiadanych (ograniczonych) zasobów

w celu jak najlepszego zaspokojenia potrzeb. Jednym z

ważniejszych procesów w sferze gospodarowania jest

produkcja, która warunkuje konsumpcję i wymianę

dóbr.

W procesie gospodarowania podmiotem

działalności są ludzie – poszczególne jednostki,

grupy ludzi, społeczeństwa, itd.

Mianem

podmiotu gospodarczego (czy też

gospodarującego) możemy określić każdego

aktywnego uczestnika procesu gospodarowania.

W ekonomii wyróżnia się

trzy podstawowe

rodzaje podmiotów gospodarczych:



gospodarstwa domowe;



przedsiębiorstwa;



państwo.

Działalność gospodarcza tych podmiotów

jest silnie ze sobą skorelowana. Głównym

dostarczycielem pracy

, a

jednocześnie

konsumentem dóbr

są gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorstwa wytwarzają dobra

materialne i niematerialne

dla potrzeb

gospodarstw

domowych

oraz

innych

przedsiębiorstw, a także aktywnie uczestniczą
w realizacji procesów wymiany – umożliwiają
je.

Państwo natomiast pełni funkcje

lokacyjną, stabilizacyjną, redystrybucyjną oraz
tworzy

zapewnia

funkcjonowanie

odpowiedniego

ładu

instytucjonalno

–

prawnego.

Podstawowym

podmiotem

gospodarczym

społeczeństwach

uprzemysłowionych są

przedsiębiorstwa

tzn. organizacje społeczne dysponujące

środkami niezbędnymi do prowadzenia

regularnej działalności gospodarczej w

sferze produkcji, wymiany towarowej lub

usług.

Przedsiębiorstwa

współczesnej

gospodarce są

zróżnicowane pod względem

wielkości, form własności i struktur
organizacyjnych.

Jako

miarę wielkości przedsiębiorstwa

przyjmuje się najczęściej liczbę zatrudnionych
osób, wartość produkcji sprzedanej lub
wartość majątku trwałego.

Z punktu widzenia

form własności

możemy wyróżnić przedsiębiorstwa

prywatne,

spółdzielcze, państwowe i komunalne.

Brak kapitału jest fundamentalną

przyczyną łączenia się przedsiębiorstw w

spółki.

Zgodnie z prawem, w naszym kraju

mogą funkcjonować jedynie spółki oparte

prawie

handlowym,

których

prawie

handlowym,

których

zaliczamy:

spółki osobowe:

- jawne;

- komandytowe;

- spółki kapitałowe:

- z ograniczoną odpowiedzialnością;

- akcyjne.

We współczesnych gospodarkach krajów

rozwiniętych

zauważamy

daleko

posuniętą

rozwiniętych

zauważamy

daleko

posuniętą

specjalizację w realizacji poszczególnych

podprocesów procesu gospodarowania

gospodarstwa domowe pełnią rolę konsumenta

dóbr i dostarczyciela czynników produkcji,

przedsiębiorstwa realizują procesy produkcyjne

oraz usługowe, w tym również umożliwiają

realizację procesów wymiany,

- państwo natomiast pełni rolę regulatora

systemu gospodarczego, przy czym wydaje się, iż

znaczenie państwa w tej dziedzinie coraz

bardziej maleje.

Każdy podmiot życia gospodarczego w

ramach swojej działalności musi podejmować

decyzje gospodarcze.

Decyzja

antycypuje każde nasze działanie i

jest wynikiem procesu myślowego zwanego

decydowaniem.

„

Decydowanie to dokonywanie

nielosowego wyboru w działaniu”.

To co wybieramy, można ująć w dwie grupy:

Cele działania

– wybierane na podstawie ocen

utylitarnych oraz ze względu na cenność

(użyteczność) dla podmiotu.

Warianty działań

– wybierane w zasadzie na

podstawie ocen utylitarnych, choć i tu oceny

etyczne i estetyczne grają niekiedy dużą rolę.

Większość podmiotów dąży do

racjonalności

rzeczowej decyzji podejmowanych

w sferze

działalności gospodarczej.

Ogólnych

wskazówek

dotyczących

Ogólnych

wskazówek

dotyczących

dokonywania optymalnych wyborów w procesie

gospodarowania dostarcza, zwana również tzw.

zasada

racjonalnego

gospodarowania

zasada

racjonalnego

gospodarowania

zasadą gospodarności.

Można ją ująć w dwojaki sposób, jako

zasadę:

największego

efektu

przy

danym

największego

efektu

przy

danym

nakładzie środków;

- najmniejszego nakładu środków do

osiągnięcia danego efektu

działalności

gospodarczej

działalności

gospodarczej

efekt

przyjmujemy najczęściej przychód,

natomiast

nakłady

nazywamy

natomiast

nakłady

nazywamy

kosztami

obie te wielkości wyrażamy w

pieniądzach. Przyjmując powyższe założenia

efektywność możemy zapisać jako:

E = P / K

( większe od

1.0 )

przy czym:

E winno zmierzać do maksimum

gdzie:

E – efektywność w jednostkach względnych;

P – przychody w jednostkach pieniężnych;

K – koszty w jednostkach pieniężnych.

Zasadniczą trudność w stosowaniu

rachunku ekonomicznego sprawia fakt, iż

wysokość poniesionych kosztów oraz

wartość

efektu

wartość

efektu

możemy

miarę

możemy

miarę

precyzyjnie określić jedynie

a posteriori

Natomiast

decyzję

musimy podjąć

priori

Stosując

zatem

rachunek

Stosując

zatem

rachunek

ekonomiczny

oceny

alternatyw

ekonomiczny

oceny

alternatyw

przyszłych działań

opieramy się jedynie na

szacunkach kosztów i efektów.

Przedsiębiorstwem

nazywamy

podmiot gospodarczy wyodrębniony pod
względem

ekonomicznym,

organizacyjnym i prawnym, prowadzący
działalność produkcyjną, handlową lub
usługową.

Działa

ono

samodzielnie

Działa

ono

samodzielnie

trzech

sferach



zaopatrzenia

, czyli przygotowania i

zakupu czynników produkcji;



organizacji

przetwarzania

czynników

przetwarzania

czynników

produkcji

w wyroby gotowe i usługi;



sprzedaży i obsługi

serwisowej klientów.

Przedsiębiorstwo

również

Przedsiębiorstwo

również

organizacja

społeczna

organizacja

społeczna

dysponująca

środkami niezbędnymi do prowadzenia

regularnej działalności gospodarczej w

sferze produkcji, wymiany towarowej lub

usług.

Ludzie

ją tworzący posiadają różne

osobowości,

które

decydują

ich

osobowości,

które

decydują

ich

hierarchii

potrzeb,

hierarchii

potrzeb,

wyznaczającą

indywidualną funkcję użyteczności oraz

priorytety

priorytety realizacji celów.

W teorii osobowości tylko pewna część

cech osobowościowych jest w miarę stała,

pozostałe zmieniają się w zależności od

zdobywanego doświadczenia życiowego, wiedzy

oraz uwarunkowań zewnętrznych tworzonych

przez środowisko społeczne.

Tym środowiskiem są między innymi

pracownicy przedsiębiorstwa.

Wzajemne interakcje między właścicielem

i pracownikami nie pozostają bez wpływu na

działanie samego właściciela, jego priorytety

celów i sposoby ich realizacji oraz działania

pracowników.

Problem precyzyjnego

określenia

celu

działania

organizacji

celu

działania

organizacji

znacznie

bardziej

się

komplikuje

przy

bardziej

się

komplikuje

przy

rozpatrywaniu dużych przedsiębiorstw, w

których występuje zbiorowy właściciel

reprezentowany przez radę nadzorczą,

natomiast faktyczną władzę sprawują

zawodowi menedżerowie.

Zaobserwowano, że w większości

przypadków tego typu przedsiębiorstwa

nie dążą do maksymalizacji zysku, a

jedynie starają się go utrzymać na

pewnym zadowalającym poziomie.

Znaczna

grupa

koncepcji

Znaczna

grupa

koncepcji

funkcjonowania dużych spółek akcyjnych

zakłada,

iż

zakłada,

iż

głównym

celem

ich

głównym

celem

ich

działalności

jest

maksymalizacja

działalności

jest

maksymalizacja

długookresowego

tempa

wzrostu,

długookresowego

tempa

wzrostu,

mierzonego

przykład

wartością

mierzonego

przykład

wartością

przychodów lub majątku.

Według wielu autorów to właśnie wzrost

spółki jest tym celem, który najbardziej

preferują menedżerowie, ponieważ jego

realizacji pozwala im zwiększać swoje

wynagrodzenia oraz umacniać władzę,

prestiż, pozycję społeczną, itd

Majątek

przedsiębiorstwa możemy

podzielić na

dwie zasadnicze kategorie:

środki trwałe

;

środki obrotowe

Do środków trwałych

zaliczamy te

elementy majątku, które:



wykorzystywane są w długim okresie czasu i

służą do produkcji wielu wyrobów

zachowując przez cały okres użytkowania

swoją naturalną postać;



zużywają się stopniowo i powoli tracą swoją

wartość użytkową;



przedstawiają określoną wartość pieniężną,

której odpowiednie części są przenoszone na

wytwarzane za ich pomocą produkty.

Cały

majątek trwały i obrotowy

będący w

dyspozycji przedsiębiorstwa nazywamy

aktywami.

Natomiast

źródła jego finansowania –

pasywami

Usystematyzowane

zestawienie

Usystematyzowane

zestawienie

wszystkich

elementów

majątku

wszystkich

elementów

majątku

przedsiębiorstwa

źródeł

przedsiębiorstwa

źródeł

ich

pochodzenia, sporządzone na określony

dzień i w określonej formie nazywamy

bilansem przedsiębiorstwa

Wartość

zużytego

majątku

Wartość

zużytego

majątku

przedsiębiorstwa nazywamy

kosztami

uzyskania przychodów

Należy podkreślić, iż kosztem jest

wartość tylko tej części majątku, która

została zużyta w związku z prowadzeniem

działalności gospodarczej w sposób

celowy i uzasadniony

Koszt

jest bardzo istotną kategorią

rachunku ekonomicznego, stanowiącego

podstawę

wyboru

optymalnego

podstawę

wyboru

optymalnego

postępowania przedsiębiorstwa.

Analiza

kosztów

pozwala

Analiza

kosztów

pozwala

odpowiedzieć na zasadnicze pytania:

- ile kosztuje nas wytworzenie określonej

ilość dóbr?

- gdzie powinniśmy szukać oszczędności?

- co możemy zrobić, aby obniżyć koszty

funkcjonowania przedsiębiorstwa?

praktyce

najczęściej

praktyce

najczęściej

stosowanych

układów ewidencyjnych

kosztów

należą:

układ rodzajowy;

układ kalkulacyjny

przedmiotowy

– według nośników;

podmiotowy – według miejsc ich

powstawania

W układzie rodzajowym koszty

dzielimy na

- amortyzację;

- koszty zużycia materiałów,

paliw i energii;

- usługi obce;

- wynagrodzenia;

świadczenia

rzecz

świadczenia

rzecz

pracowników;

- podróże służbowe;

- pozostałe koszty.

W analizach ekonomicznych częściej

podziału

rodzajowego,

czy

też

podziału

rodzajowego,

czy

też

kalkulacyjnego,

stosuje

się

kalkulacyjnego,

stosuje

się

podział

kosztów ze względu na zmienność

poniesionych nakładów.

Według tego kryterium, koszty

dzielimy na:

stałe i zmienne

kosztów stałych

zaliczamy te, których

wartość w określonej perspektywie czasowej

nie zależy od ilości wytworzonych dóbr.

Natomiast

kosztami zmiennymi

są te,

których wartość w danej perspektywie czasowej

jest uzależniona od wielkości produkcji.

Produkcja polega

na łączeniu różnych

czynników

– pracy, ziemi, kapitału i jak

postulują

niektórzy

ekonomiści

postulują

niektórzy

ekonomiści

organizacji,

przedsiębiorczości,

organizacji,

przedsiębiorczości,

innowacyjności technicznej – w celu

uzyskania określonej ilości produktów.

Przedsiębiorstwo, którego celem jest

maksymalizacja zysku lub utrzymanie go

na odpowiednim dla realizacji innych

celów poziomie, dąży do

racjonalnego

wykorzystania tych czynników.

ielkość produkcji możemy zapisać jako

funkcję

, której zmiennymi niezależnymi są

nakłady poszczególnych czynników produkcji,

natomiast

zmienną

zależną

jest

ilość

natomiast

zmienną

zależną

jest

ilość

wytworzonych dóbr

wytworzonych dóbr.







gdzie:

Q – ilość wytworzonych dóbr;

K – nakłady kapitału;

Z – nakłady ziemi;

P – nakłady pracy.

Zależność tą nazywamy funkcją

produkcji

•

ma charakter przyczynowo –

skutkowy, gdzie przyczyną są nakłady

czynników produkcji, natomiast skutkiem

ilość wytworzonych wyrobów;

•

opisuje w sposób deterministyczny,

funkcjonowanie systemu, który

nazywamy systemem produkcji.

Aby dany fragment rzeczywistości (obiekt

złożony)

można

było

złożony)

można

było

określić mianem

„system”

musi on spełniać następujące

warunki:

•

stanowić pewną całość i dać się precyzyjnie

wydzielić z otoczenia - czyli posiadać ściśle

określone granice,

•

dać się podzielić na pewne stałe elementy

(które mogą być również obiektami złożonymi)

wraz z możliwością określenia ich miejsca

w systemie - czyli musi istnieć możliwość

określenia jego struktury wewnętrznej,

•

musi istnieć możliwość wyspecyfikowania

reguł

opisujących

funkcjonowanie

reguł

opisujących

funkcjonowanie

poszczególnych

elementów

rozpatrywanego

poszczególnych

elementów

rozpatrywanego

fragmentu rzeczywistości, a przede wszystkim

wzajemnych powiązań i zależności między nimi.

Stąd też możemy mówić o

systemie

produkcyjnym,

czyli wyróżnionym z

rzeczywistości

obiekcie,

złożonym

rzeczywistości

obiekcie,

złożonym

pewnych elementów, przeznaczonym do

wytwarzania

określonych

dóbr

lub

wytwarzania

określonych

dóbr

lub

świadczenia usług.

analizie

systemowej

analizie

systemowej

przyjmujemy

również,

iż

cała

również,

iż

cała

otaczająca

nas

otaczająca

nas

rzeczywistość stanowi pewien system.

Zatem wydzielając z niej poszczególne

grupy podmiotów spełniających wspólnie

określone

funkcje

lub

realizujących

określone

funkcje

lub

realizujących

określone

cele,

określone

cele,

wydzielamy

pewne

wydzielamy

pewne

podsystemy,

systemu

zwanego

systemu

zwanego

rzeczywistością.

Stąd też prowadząc rozważania nad

funkcjonowaniem określonego systemu

(podsystemu) musimy uwzględniać

wpływ

otoczenia na jego działanie,

czyli jego

miejsce i spełniane funkcje w większym

systemie.

Wynik

operacyjny

działalności

Wynik

operacyjny

działalności

przedsiębiorstwa

jest

różnicą

między

przedsiębiorstwa

jest

różnicą

między

przychodami ze sprzedaży dóbr, a kosztami ich

wytworzenia.

Koszty przedsiębiorstwa w znacznej mierze

zależą od sytuacji panującej na rynku czynników

produkcji,

natomiast

przychody

produkcji,

natomiast

przychody

uwarunkowań rynku, na którym sprzedaje ono

swoje produkty.

Wobec tego możemy stwierdzić, że

sytuacja

rynkowa

determinuje

zachowanie

się

rynkowa

determinuje

zachowanie

się

przedsiębiorstwa.

Zestawienie charakterystycznych cech różnych

struktur rynkowych

Cecha

charaktery

sty

czna

Konkurencj

doskonała

Konkurencj

monopolist

yczna

Oligopol

Monopol

Ilość firm

na rynku

Wiele

Kilka

Jeden

Rodzaj

produktu

Identyczny Zróżnicowa

Identyczny

lub

zróżnicowa

Brak

bliskich

substytutó

Bariery

przy

wejściu

Żadne

Pewne

Poważne

Niemożnoś

ć wejścia

Kontrola

cen

Żadna

Pewna

Znaczna

znaczna

Współczyn

nik

koncentrac

Niski

Wysoki

100%

Przykłady

Produkcja

pszenicy

Produkcja

odzieży

Produkcja

samochodó

Zaopatrzen

ie w gaz i

prąd

Do ćwiczeń obok treści wykładu, należy

przygotować się szczegółowo z zagadnień:

koszty i zysk przedsiębiorstwa.

Następny wykład

System

produkcyjny, jego

elementy i otoczenie

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Document Outline