PowerPoint Presentation

Grupa rówieśnicza jako

środowisko wychowawcze.

Rodzaje grup rówieśniczych,

pozytywne i negatywne aspekty

przynależności do grupy.

Subkultura młodzieżowa -

analiza wybranych grup.

Wychowawcze wartości sportu.

Edyta Węglewska

PWSZ Wałcz I rok IKF

Każdy człowiek jest istota społeczną i

całe życie, choćby nieświadomie bytuje w

jakieś grupie społecznej. Początkowo jest

to rodzina, później grupy rówieśnicze, a

następnie różnorodne grupy związane z

pełnieniem określonych ról społecznych.

Grupa rówieśnicza jest to określona

zbiorowość ludzi w zbliżonym wieku,

znajdujących się na podobnym etapie

rozwoju i zajmująca zbliżoną pozycję

społeczną, między którymi pod wpływem

styczności bezpośrednich powstają z

reguły więzi przyjaźni, a przynależność

do nich jest dobrowolna.

Grupy rówieśnicze stanowią naturalną formę

życia dzieci i młodzieży i mają ogromny wpływ na

ich rozwój i wychowanie. Jednakże oddziaływanie

tych grup może być różne:

pozytywne

lub

negatywne

. Grupy rówieśnicze z jednej strony

są

dla dziecka pomostem do odpowiedzialnego

świata dorosłych, jednak z drugiej mogą stanowić

poważne źródło problemów i konfliktów.

Zazwyczaj ujemny wpływy tych grup przejawia

się: przeklinaniem, wagarowaniem, skłonnością

do naruszenia więzi rodzinnej, lekceważeniem

postaw wobec zasad i autorytetów. Czasami

dochodzi jednak do bardziej negatywnych działań

jak ucieczki z domu czy popełnianie przestępstw.

Dlatego też grupy rówieśnicze wymagają od

rodziców i pedagogów szczególnej uwagi, aby

wpływ rówieśników na dziecko był właściwy.

Młodzieżowa grupa rówieśnicza tworzy

określoną strukturę zachowań

międzyosobowych i zawiera przynajmniej

trzy elementy tworzące istotę stosunków

społecznych, m.in.:

· układ hierarchii wewnętrznej grupy,

· układ decyzji i system kanałów

komunikacyjnych,

· układ i rodzaj więzi między członkami

grupy.

Charakteryzując grupę rówieśniczą, można

brać pod uwagę kilka kryteriów, takich jak:

wielkość grupy, cel działania, formalny lub

nieformalny charakter, rodzaj przywództwa

i komunikacji między jej członkami, skład

społeczny grupy, rodzaj uznanych wartości,

więzi łączącej członków itp.

Ze względu na liczebność możemy

wyróżnić:

grupy duże

, tzw. społeczności, składające się

z kilkuset lub większej liczby osób, które nie

znają się osobiście, a kontaktują się za

pośrednictwem wybranych osób, np.

społeczność szkolna,

grupy małe

, składające się z kilku lub

kilkunastu osób, które nawiązują bezpośrednie

kontakty, np. uczniowie jednej klasy.

Grupy te

są one na ogół częścią grupy dużej.

Istotną cechą grupy jest jej

cel

– pewien stan

końcowy lub wartość na której zdobyciu zależy

wszystkim członkom grupy. Cel jest zazwyczaj

wyrazem zainteresowań większości.

oże on być

ukształtowany w grupie lub narzucony z zewnątrz.

Im cel jest lepiej określony i akceptowany przez

większą część członków tym zwiększa się również

motywacja do działania całej grupy.

Bardzo ważnym czynnikiem grupy są

normy

którym w różnym stopniu podlegają wszyscy

członkowie grupy. Istnieją normy prawne, moralne i

obyczajowe. Różnią się one siłą zawartego w nich

zakazu lub nakazu, rodzajem konsekwencji

przewidzianych za ich naruszenie i zobowiązaniami.

Zakresy poszczególnych norm pokrywają się ze sobą

lub też nie. Nie wszystkie bowiem zakazy prawne

pokrywają się z moralnymi lub obyczajowymi.

Bardzo istotnym elementem funkcjonowania grupy

są określone

pozycje

jej członków.

Ze względu na sposób

tworzenia się grup

rówieśniczych wyróżniamy

grupy:

Formalne

Grupy o sprecyzowanych i

statutowo określonych formach i

metodach działania. Na ogół są

to związki młodzieży, które

realizują wyznaczone wcześniej

cele. Na przykład : klasa szkolna,

świetlica, klub młodzieżowy.

Nieformalne

Grupy samorzutne, które tworzą

się bez względu na wiek

człowieka. Powstają w rezultacie

spontanicznej aktywności

zabawowej oraz samodzielnego

rozwijania dążeń i celów. Na

przykład: koledzy z osiedla.

Ogólnie można wyróżnić pięć układów

komunikacyjnych, które informują o pozycji

przywódcy i charakterze grupy. Są to następujące

układy:

szprychowy

- każdy członek grupy ma kontakt z

przywódcą,

bezpośredni

- każdy kontaktuje się z każdym,

kołowy

- przekaz informacji następuje po kolei,

jeden mówi drugiemu,

łańcuchowy

- przywódca przekazuje informacje

jednej osobie, która rozpowszechnia ja wśród

pozostałych członków grupy,

scentralizowany

- przywódca przekazuje

informacje kilku osobom, a ci przekazują ją

pozostałym członkom grupy.

Na charakter przywództwa w grupie ma wpływ:

wielkość grupy oraz jej cele, cechy charakteru

lidera, ale także jego stosunek do otoczenia.

Uwzględniając skład społeczny grupy

rówieśniczej, warto podkreślić, że do grupy

mogą należeć dzieci wywodzące się z różnych

środowisk społecznych. Stwarza to

możliwość porównywania się w wielu

płaszczyznach życia i wymiany elementów

kultury. Jeżeli chodzi o skład pod względem

płci, wyróżniamy grupy homogeniczne i

heterogeniczne. Jedne i drugie dostarczają

sytuacji zespołowego wykonania zadań,

wspólnego przeżywania, rywalizacji i

poczucia sukcesu.

Każda grupa charakteryzuje się pewną

integracją wewnętrzną (stopniem zwartości),

polaryzacją (stopniem rozwarstwienia na

mniejsze grupki) i waloryzacją (procesem

wartościowania stosunków między członkami

grupy w układzie hierarchicznym).

Ważnymi elementami funkcjonowania

grupy są mechanizmy psychologiczne

oddziaływania członków grupy na

jednostkę.

Są to:

Naśladownictwo

przejawia się w zachowaniu

wszystkich członków grupy. Jest to skłonność do

świadomego lub tez nie powtarzania czynności

wykonywanych przez inną osobę. Jednostka w grupie

może często postępować zupełnie inaczej niż w domu

rodzinnym. Np. spokojny chłopiec w domu, w grupie

staje się agresywny, bo tak zachowują się inni.

Konformizm

polega na upodobaniu form

zachowania się do członków grupy. Najczęściej tym

terminem określa się upodobanie pod względem

wyglądu zewnętrznego, np. Podobne fryzury,

noszenie jednakowych strojów.

Identyfikacja

polega na uznaniu siebie za członka

grupy, przyjęcie jej celów, zwyczajów i wartości za

własne. Osoba zaczyna myśleć, tak jak cała grupa.

Według socjologii nieformalne

grupy rówieśnicze można

podzielić na trzy typy:

•

dziecięce grupy

zabawowe,

•

grupy

młodzieżowe, tzw.

paczki lub kliki,

•

grupy dewiacyjne

(np. gangi, bandy

przestępcze)

Na podstawie kontaktów

społecznych wśród grup

nieformalnych wyróżniamy:

rówieśniczy krąg towarzyski

– Mała grupa bez

organizacji wewnętrznej. Więź oparta jest na

związkach uczuciowych i stosunkach

towarzyskich . Młodzież wspólnie spędza wolny

czas. Zbyt duża aktywność jednostki w kręgu może

spowodować jej zaniedbania w nauce i

wykonywaniu obowiązków domowych.

rekreacyjna grupa działania

– Mała grupa

skupiająca młodzież, wypełniająca czas wolny

zabawą, różnymi formami rekreacji i sportu.

Jednostka przyjmuje tu postawę solidarności i

wzajemnej odpowiedzialności członków za siebie

jak również udzielania pomocy innym.

paczka

–

Mała grupa społeczna złożona z

członków danego kręgu, funkcjonująca poza

jego strukturą i charakteryzująca się większą

częstotliwością spotkań. Paczka składa się z

kilku osób, które łączą sympatia lub wspólne

zainteresowania, potrzeby, nawyki.

banda

–

Względnie trwała grupa nie

dopuszczająca do interwencji i kontroli w

swej działalności osób postronnych. Więzi

społeczne kształtują się w oparciu o wspólne

interesy i zadania zaspokajające potrzeby jej

członków. Banda przypomina swoją

działalnością paczkę, jej członkom zależy

jednak na osiągnięciu celów w zbiorowym

działaniu. W bandzie jest wymóg większej

lojalności, a przywódca wymaga

bezwzględnego podporządkowania się

pozostałych członków.

Grupa rówieśnicza pełni

następujące funkcje:

zaspokaja potrzeby więzi z otoczeniem

- buduje autonomiczną osobowości

- zapewnia wsparcie emocjonalne i kształtuje

poczucia własnej wartości poprzez akceptacje ze

strony innych członków grupy

- umożliwia artykułowanie własnych przekonań

- przekazuje wzory zachowań i stwarza warunki do

ich naśladowania; uczy samodzielności,

sumienności i lojalności

rozbudza zainteresowania oraz

organizuje czas

wolny

- uczy postępowania w sposób demokratyczny,

przygotowując jednostkę do funkcjonowania w

społeczeństwie

Słowniki wyrazów obcych definiują subkulturę jako

zjawisko społeczne powstające w ramach jakiejś

kultury. Jest to swoistego rodzaju podkultura,

której uczestników wyodrębnia się na podstawie

jakiegoś kryterium, np.: zawodowego, religijnego,

ideologicznego itp. Ogólnie jest to

odzwierciedlenie swojego wnętrza, swoich

poglądów przy pomocy ubioru, słuchanej muzyki,

używanego języka, określonych zachowań, czy też

wygłaszanych poglądów. Często młodzi ludzie

zrzeszają się w tego typu grupach w ramach

protestu przeciwko rzeczywistości, w której żyją.

Buntują się w ten sposób, przeciwko rzeczą,

których nie akceptują. Poza tym młodzież ma silną

potrzebę wyróżnienia się z tłumu. A subkultury

dają im właśnie taką możliwość.

Trójfazowy okres rozwoju

spontanicznej kultury młodzieżowej:

1. Subkultura młodzieżowa

– Chęć odróżnienia

się od reszty społeczeństwa głównie przez

zewnętrzne atrybuty- ubiór, język. Wzory

zachowania mieszczą się na ogół w ramach

powszechnie obowiązującego norm.

2. Okres kontrkultury

- Młodzież uświadamia

sobie swoją odrębność pokoleniową i kulturową.

Protestują przeciwko zasadom funkcjonowania

oraz wartościom, tworzącym fundament

społeczeństw. Kwestionują świat rządzony przez

wartości materialne, nastawiony jedynie na zysk.

3. Kultura alternatywna

- Stadium najbardziej

dojrzałe. Krytyka zastanego świata dorosłych jest

powoli zastępowana przez próby kreowania

wzorców i zachowań pozytywnych. Młodzież

nastawiona jest raczej na twórczą aktywność na

obrzeżach głównego nurtu kulturowego niż

atakowanie starego systemu.

W literaturze fachowej istnieją różne teorie

odzwierciedlające przyczyn powstawania i

funkcjonowania subkultur.

Do ważniejszych należy zaliczyć:

1) teorie transmisji kulturowej – polegające na

tym, iż młodzież żyjąca w społeczności nie

zintegrowanej, poprzez przekaz pokoleniowy lub

rówieśniczy przejmuje wzory warstw niższych;

2) teorie konfliktu kultur – upatrują one

przyczyny powstania subkultur w różnicach

kulturowych, do których na ogół dochodzi

wskutek dezorganizacji społecznej i konfliktów

międzypokoleniowych;

3) teoria zróżnicowanych możliwości – przyczyn

powstania subkultur doszukuje się w istniejącym

porządku społecznym uniemożliwiającym

jednostce rozwiązanie własnych problemów;

4) teorie buntu i negacji – genezę powstania widzą

w zespole czynników społeczno – ekonomicznych,

określających sytuację życiową oraz czynników,

które tworzą stany tzw. zablokowania aspiracji;

5) teoria neutralizacji – twórcy tej teorii, twierdzą,

że w każdym społeczeństwie funkcjonują dwa

systemy wartości: oficjalny (konformistyczny) i

nieoficjalny (podskórny)

6) teoria struktur organizacyjnych – za główną

przyczynę powstawania uznaje biurokratyczną

organizację zespołów ludzkich, która występuje w

instytucjach totalitarnych;

7) teorie biopsychologiczne – przyczyn patologii i

powstawania subkultur negatywnych doszukują się

w cechach psychicznych jednostki, które mają swoje

źródła w podświadomości i warunkach biologicznych

człowieka;

8) teoria socjologiczna - przyczyn powstawania

subkultur szuka w strukturze danego społeczeństwa

oraz jego kulturze.

Według M. Jędrzejewskiego

subkultury młodzieżowe

można podzielić na:

Alternatywne

religijno – terapeutyczne,

stawiające sobie za główny

cel indywidualne

doskonalenie osobowości i

podnoszenie na wyższy

poziom stanu świadomości i

wiedzy;

ekologiczno – pacyfistyczne,

które upatrują swój cel w

działalności na rzecz

środowiska i zdrowia

ludzkiego;

Buntu i ucieczki

buntu społeczno – obyczajowego, zakładające

szacunek dla indywidualności i dążenia do

określonego stylu życia (np. hipisi, punki), jak

również mają na celu spowodowanie przemian w

wymiarze kulturowym, społecznym, a nawet

publicznym;

izolacji od społeczeństwa, odwołujące się do kultu siły

i podległości (np. skinheadzi), mające swoisty żargon,

które często łączą doświadczenia resocjalizacyjne

(zakłady poprawcze, karne), częste jest też zażywanie

narkotyków.

Kreacyjne

autokreacji artystycznej, traktowane jako forma

samodoskonalenia się i samorealizacji w oparciu o

zasadę niezależności od profesjonalistów;

kultury "dziania się", bycia w drodze, braniu udziału w

imprezach, festiwalach młodzieżowych;

działalności happeningowej, wyrażające potrzebę

samookreślenia się wobec rzeczywistości np. poprzez

pikiety, manifestacje itp..

Wśród wielu subkultur do

najważniejszych zaliczamy:

•

Metalowcy

•

Depeszowcy

•

Punki

•

Grunge

•

Hip-hopowcy

•

Skate

•

Rastafarianie

•

Hipisi

•

Skinheadzi

•

Rockersi

•

Goci

Hip-hop to ruch kulturowy, rozpoczęty

przez Afroamerykanów we wczesnych

latach 70. XX wieku w nowojorskim

Bronksie. Hip-hop zaczął powoli przenikać

do świata kultury masowej na początku lat

80., by w następnej dekadzie

rozprzestrzenić się na każdy zakątek globu.

Kultura Hip Hop składa się z Dj-ingu, Mc-

ingu, Graffiti, Break dance i Wiedzy. Piąty

element - WIEDZA jest to bardzo ważny

ponieważ jej brak wywołuje u ludzi

nieprawdziwy wizerunek kultury Hip Hop.

Dj-ing

Kiedy HipHop wynurzył się z Bronx’u we wczesnych

latach 70tych, DJe byli głównymi postaciami w

jego ewolucji. Stanowiąc spoiwo między bboymi a

MC.

Przy pomocy dwóch gramofonów, DJe łączyli

utwory, układając z nich jakby muzyczny kolaż.

Fragmenty te składały się z rytmu perkusji z

danego utworu tzw. “breakbeat’u” oraz „scratch”,

czyli dźwięku powstającego dzięki poruszaniu płyty

winylowej tam i z powrotem na adapterze. W ten

sposób gramofon stał się po części pełnoprawnym

instrumentem, na którym można stworzyć i zagrać

dowolny dźwięk. Obecnie jest to podstawa dla

wszystkich hiphopowych utworów.

Bboing

Pierwszy taniec dowolny czyli tzw. Freestyle

wylansował pod koniec lat sześćdziesiątych James

Brown, który promując podczas telewizyjnych

show swoją debiutancką płytę wykonywał wygibasy

dzięki, którym później stał się sławny. Taniec ten

szybko znalazł naśladowców i w krótkim czasie

całe nowojorskie getta tańczyły break dance.

Bboing opiera się przede wszystkim na

improwizacji, pomysłowości i indywidualnym stylu

tancerza. Początkowo był on tańcem z prostymi

ruchami i krokami, jednak w miarę upływu czasu,

technika ta stała się coraz bardziej zaawansowana

i zaczęto wprowadzać do niej różne

skomplikowane ewolucje. Idea bboingu nie

zmieniła się jednak i nadal polega przede

wszystkim na płynnym wykonywaniu ruchów do

muzyki puszczanej przez

DJ-a.

Grafitti

Graffiti nazywane też „sztuką ulicy”, uznawane

jest często za przejaw wandalizmu. Ludzie mylnie

jednak byle ”bazgroły” zwą graffiti. Napisy te nie

maja nic wspólnego z graffiti, a już najmniej słowa

nawołujące do nienawiści do jakiejś grupy ludzi czy

klubu sportowego. Graffiti z założenia przedstawia

hasła pozytywne, dotyczące wolności lub pokoju.

Ujawnia bunt grafficiarza (writter) wobec

otaczającej go rzeczywistości i stara się zmusić

przechodniów do refleksji. Faktem jest jednak, iż

większość „wrzutów” malowana jest nielegalnie, co

przynosi szkody materialne. Dlatego też wciąż

trwają spory na ile jest ono zjawiskiem

artystycznym, ubarwiającym szarość miasta, a na

ile zaś zachowaniem typowo kryminalnym.

MC-ing

MC-ing również powstał w latach

siedemdziesiątych XX wieku w dzielnicy

Bronx, zamieszkanej głównie przez

Afroamerykanów.

Gatunek ten wywodzi się z muzyki funk

oraz jazzu i charakteryzuje się rytmiczną

melorecytacją. Najważniejszy w tych

utworach jest przekaz tekstu. Muzycy

hiphopowi poruszają w utworach problemy

społeczne, polityczne, mówią o zwykłych,

codziennych problemach, z jakimi borykają

się młodzi ludzie. W swoich utworach

wykorzystują podkłady muzyczne powstałe

na technice samplowania i loopowania

(zapętlanie i miksowanie fragmentów

dźwiękowych)

Freestyle

(z ang.

wolny styl

) polega

na rymowaniu bez wcześniej napisanego

tekstu, ani żadnego innego

przygotowania. Słowa wymyśla się na

poczekaniu. MC często wykorzystują go

do rywalizacji pomiędzy sobą. W

kulturze hip-hop normą są zresztą

wszelkiego rodzaju walki tzw.

battle

Obecnie na całym świecie są turnieje,

na których pojedynkują się mc, bboye,

graficiarze i dje.

Niektórzy do kultury hip-hop doliczają

także

Beatbox

, czyli umiejętność

rytmicznego tworzenia różnych

dźwięków za pomocą głosu.

Rastafari jest często niewłaściwie nazywane

rastafarianizmem, choć określenie to przez

samych rastafarian uznawane jest za

obraźliwe. Ruch ten ma charakter religijno –

filozoficzny, a zapoczątkowany został w latach

trzydziestych na Jamajce w środowiskach

ruchu walki o równouprawnienie rasowe. W

swojej ideologii rastafarianie zwracają się ku

religii. Łączą cechy wierzeń chrześcijaństwa

(w oparciu o Pismo Święte), hinduizmu

(dredy, reinkarnacja), wierzeń

animalistycznych (wiara w duszę i duchy),

oraz pokojowych nauk cesarza Haile Syllasje,

który głosił, że pokój na ziemi zapanuje

wówczas, gdy ludzie przestaną być dzieleni

na ludzi lepszych i gorszych, a kolor ludzkiej

skóry będzie miał takie samo znaczenie, jak

kolor oczu.

Główne zasady

postępowania

rastafarian to:

- spożywanie żywności

czystej ekologicznie,

- wyzbycie się

przemocy,

- propagowanie zasad

braterstwa i równości

między ludźmi,

- prowadzenie

spokojnego trybu

życia, wolnego od

rywalizacji, agresji i

stresu.

Nie ma wątpliwości, że sport

wychowuje. Wymaga on wyjątkowo

intensywnego wysiłku i

zaangażowania, niespotykanego w

innych rodzajach działalności. Wpływa

na kształtowanie charakteru, wyrabia

motywację, wytrwałość i pracowitość.

Wzmacnia dążenie do doskonałości.

Daje możliwość realizacji: potrzeby

afiliacji (przynależności), silnych

przeżyć, rozładowania energii oraz

kształtowania cech psychicznych

akceptowanych przez ogół

społeczeństwa.

Wprowadzając w powyższe

zagadnienie należałoby

rozróżnić dwa pojęcia:

„wartości

sportu”

„wychowawcze wartości

sportu”.

Nie każde

wartości sportu stają się

bowiem wartościami

wychowawczymi. Zależy to

od wielu czynników, wśród

których najważniejszy jest

ten, który określa przez

kogo, w jakiej sytuacji i

jakimi metodami sport jest

realizowany.

W odniesieniu do aktywności sportowej dzieci

i młodzieży, należy ukazać wartości, które są

rozwijane i utrwalane w drodze zajęć

sportowo-rekreacyjnych.

Możemy wymienić następujące kategorie

wartości:

–

wartości poznawcze: poznawanie zasad i przepisów

występujące w poszczególnych dyscyplinach,

nabywanie podstawowej wiedzy z zakresu rozwoju

fizycznego, hartowania organizmu itp.

–

wartości estetyczno-artystyczne: sport poprzez

specyficzne ćwiczenia przyczynia się do rozwijania

poczucia piękna, harmonii, rytmu, dokładności,

tempa;

–

wartości społeczne: grupa, drużyna, zespół

sportowy to doskonały teren występowania

różnorodnych procesów, więzi i relacji społecznych.

Sport w tym przypadku jest procesem

przygotowania do życia społecznego;

–

wartości materialne: sportu wyczynowy czy

zawodowego może być szansą do zrobienia kariery,

sławy i majątku;

–

wartości moralne: poprzez zajęcia sportowo-

rekreacyjne oraz udział zawodach należy dążyć

do rozwoju takich cech, jak: braterstwo, honor,

odpowiedzialność, sprawiedliwość, uczciwość.

Należy w tym miejscu podkreślić szczególną rolę

jaka spoczywa na nauczycielach, trenerach,

sędziach i działaczach sportowych. Wszelkie

bowiem błędy i zachowania będące w

sprzeczności z przyjętymi normami mogą

prowadzić do bardzo negatywnych skutków

wychowawczych.

–

wartości pragmatyczne: systematyczne zajęcia

sportowe mogą przygotowywać do rzetelnej i

solidnej pracy, uczą zaradności i pozwalają

rozwijać talent;

–

wartości witalne: sport przyczynia do

prawidłowego stanu zdrowiem człowieka a także

rozwoju fizycznego i motorycznego;

–

wartości hedonistyczne: sport zaspokaja

potrzeby związane z rozrywką, zabawą i radością;

Mówiąc o aspektach wychowawczych

działalności sportowej dzieci i młodzieży,

należy również ukazać rolę i znaczenie

zasady fair play. Jest ona traktowana jako

główna zasada regulująca oblicze moralne

sportu, w tym również sportu szkolnego. W

zasadzie fair play jest zawarta najważniejsza

wychowawcza rola sportu, kształtująca

moralną postawę zarówno u amatora jaki i

wyczynowego sportowca. Reguły fair play

uczą m.in.: szacunku dla przeciwnika,

przyznania się do własnego błędu lub

przewinienia, bezwzględnego poszanowania

zasad gry, zachowania równych szans w

walce, niewykorzystania przewagi losowej,

minimalizacji cierpień przeciwnika itp..

Podsumowując powyższy rozdział

można by przytoczyć słowa

wybitnego polskiego teoretyka

wychowania fizycznego W. Osmolski.

Pisał on, że „

wpływ ćwiczeń

fizycznych nie ogranicza się do

rozwinięcia mięśni, wytrzymałości

oraz zręczności, ale sięga głębiej - do

usposobienia, charakteru i umysłu

.”

Literatura:

•

Marek Jędrzejewski - Młodzież a subkultur,

Warszawa 1999;

•

Mirosław Pęczak - Mały słownik subkultur

młodzieżowych, Warszawa 1992

•

J. Rychła - Ucieczka, bunt, twórczość.

Subkultura hip-hopowa w poszukiwaniu

autentycznego stylu życia, Kraków 2005

•

J. Słomińska - Mechanizmy i funkcje grup

młodzieżowych, Warszawa 1986

•

B. Misztal - Grupy rówieśnicze młodzieży,

Ossolineum, Warszawa 1974.

•

Ryszard. Dyoniziak - Młodzieżowa

podkultura, Warszawa 1965

•

Zasoby stron internetowych

Document Outline