Odporność swoista    
 
  komórkowa

subpopulacje komórek,

mechanizmy fizjologiczne

Anna Mikosik, Ewa Bryl, 

Edyta Brzustewicz

Typy odpowiedzi 
immunologicznej

2 rodzaje odpowiedzi immunologicznej:



wrodzona (nieswoista)- 

fagocyty



nabyta (swoista)- limfocyty



cechy kluczowe - pamięć i wysoka swoistość, 



nasila się przy kolejnym kontakcie z danym 
patogenem.

ODPORNOŚĆ TYPU KOMÓRKOWEGO- każda 
odpowiedź przeciw organizmom i nowotworom, w 
której przeciwciała odgrywają podrzędną rolę. 
Główną rolę odgrywają limfocyty i fagocyty.

 

Limfocyty i nabyta odpowiedź 
immunologiczna

Limfocyty- centralna pozycja w nabytych odpowiedziach 
immunologicznych
2 grupy- limfocyty T i B (przeciwciała), 
limfocyty silnie współdziałają z fagocytami

wikipedia

Limfocyty B i T- rozwój

Wszystkie limfocyty pochodzą z komórek 
macierzystych szpiku kostnego, ale-



Limfocyty T przechodzą edukację w grasicy



Limfocyty B rozwijają się w szpiku 

(dorosłych)

Cel - nabycie zdolności do rozpoznawania 
antygenów przez rozwój swoistych 

receptorów

powierzchniowych

W jaki sposób układ immunologiczny odróżnia „swojego” od 
„obcego”?

Edukacja limfocytów:

Rola grasicy w edukacji 
limfocytów T

Edukacja !
!!

Limfocyty dojrzałe

tzw. 
immunokompetentne

CD #  = cluster of differentiation

CD2

CD4

Markery powierzchniowe

Markery cytoplazmatyczne

Immunofenotypizac
ja

TCR- T-cell antigen receptor

Znaczenie diagnostyczne 
immunofenotypizacji:
- Wrodzone i nabyte niedobory odporności
- Choroby autoimmunizacyjne
- Monitorowanie leczenia 
immunosupresyjnego
- Istotne znaczenie w hematologii 

 

Receptor TCR



R
e
c
e
p
t
o
r
 
l
i
m
f
o
c
y
t
a
 
T
 
n
a
 
a
n
t
y
g
e
n
 
(
T
C
R
)
-

 umożliwia rozpoznawanie szerokiego spektrum 
 antygenów przez komórki T



I
n
t
e
g
r
a
l
n
e
 
b
i
a
ł
k
o
 
b
ł
o
n
o
w
e



T
C
R




 
i
 
T
C
R






T
C
R
 
n
a
 
p
o
w
i
e
r
z
c
h
n
i
 
k
o
m
ó
r
e
k
 
w
r
a
z
 
z
 
z
e
s
p
o
ł
e
m
 
p
o
l
i
p
e
p
t
y
d
ó
w
 
C
D
3
 
o
p
i
s
u
j
e
 
s
i
ę
 
j
a
k
o
 
k
o
m
p
l
e
k
s
 
T
C
R
-
C
D
3



R
e
c
e
p
t
o
r
 
T
C
R
 
r
o
z
p
o
z
n
a
j
e
 
a
n
t
y
g
e
n
 
z
w
i
ą
z
a
n
y
 
z
 
c
z
ą
s
t
e
c
z
k
a
m
i
 
M
H
C
 
k
l
.
 
I
 
i
 
k
l
.
 
I
I

   MHC (=główny kompleks zgodności tkankowej)

Receptor limfocyta T na antygen (TCR)-
 umożliwia rozpoznawanie szerokiego spektrum 
 antygenów przez komórki T
- Integralne białko błonowe
TCR





 i TCR





- TCR na powierzchni komórek wraz z zespołem 
polipeptydów CD3 opisuje się jako kompleks TCR-CD3
Receptor TCR rozpoznaje antygen związany z 
cząsteczkami MHC kl. I i kl. II
   MHC (=główny kompleks zgodności tkankowej)

ROZPOZNANIE

SYGNA
Ł

- CD3 (γ, δ, ε, ζ)- łańcuchy 
niezmienne

- Różnorodność genu regionu  V 
TCR powstaje przez 
rekombinację V(D)J

V

C C

V

ITAM

1szy 
sygnał

2gi 
sygnał

Dawny podział limfocytów 
T

Supopulacje limfocytów T o aktywności 
pomocniczej, supresorowej i 

cytotoksycznej



Komórki T pomocnicze (Th)- współdziałają z 
limfocytami B , przy tworzeniu przeciwciał oraz 
fagocytami, przy niszczeniu patogenów



Komórki T cytotoksyczne (Tc)- niszczenie 
komórek gospodarza zakażonych przez np. 
wirusy  



Komórki supresorowe T (Ts) hamowanie 
odpowiedzi immunologicznej, przez 
bezpośrednią cytotoksyczność lub cytokiny  

   (za „Immunologia” Roitt I. i współ.)

Podział względem ekspresji 
markerów CD4 i CD8

Proporcja 
CD4+/CD8+ 
około 2/

Limfocyty regulatorowe 
(LTreg)

•Niejednorodna fenotypowo grupa komórek
•CD8+: CTLA-4 (CD52), FoxP3
•CD4+: CD25high, CD27, FoxP3

•Naturalne lub indukowalne

•Wydzielanie cytokin: IL-, TGF-β 
lub
•Bezpośrednia interakcja z komórką docelową 

poprzez ekspresje cząsteczek supresyjnych

Subpopulacje komórek CD4+

Funkcjonalnie komórki T CD4+ 
podzielono na 2 podgrupy:



Komórki z ekspresją receptora CD45RO – 

pełnią czynności komórek pomocniczych, 

wpływają na odpowiedź komórek T i B, 

„komórki pamięci”, związane z aktywacją



Komórki z ekspresją receptora CD45RA- 

czynności supresorowe i cytotoksyczne, 

„komórki naiwne (naive)” 

Podział komórek CD4+

Klasyfikacja na podstawie wydzielanych 
cytokin przez komórki CD4+



Podgrupa Th1- wydzielają IL-2 i IFN-

-  funkcje cytotoksyczności i miejscowe 

reakcje zapalne



Podgrupa Th2- wydzielają IL-4, IL-5, IL-6, 

IL-

-  stymulacja komórek B do podziału i 

produkcji przeciwciał (odporność 

humoralna)

Nowa subpopulacja CD4+  
               

Th7

Powstaje pod wpływem TGF-beta
Produkcja  m.in. IL-7A, IL-2, IL-22
Działanie plejotropowe

Limfocyty B



Stanowią 5-5% krążących limfocytów



Charakterystyczny zestaw 
powierzchniowych markerów (swoiste 
receptory dla antygenów)



Główne markery komórek B- CD, 
CD2, CD22

Naturalne komórki 
cytotoksyczne (NK, natural 
killers)

-5% limfocytów krwi
-Brak receptorów TCR, BCR
-Markery charakterystyczne – CD16 (udział w aktywacji 

komórek NK), CD56, CD94

-Rola komórek NK- rozpoznawanie i eliminacja komórek

nowotworowych, zakażonych

 

wirusami

-Morfologia LGL

MHC I na komórce docelowej 

hamuje cytotoksyczność komórek 

NK

Rozpoznawanie antygenu

Przeciwciała rozpoznają antygen 
rozpuszczony lub na powierzchni komórek 
 
   - antygen zawsze w stanie naturalnym
Limfocyt T- antygen jedynie na 
powierzchni komórki, rozpoznawany przez 
receptor TCR (restrykcja MHC)
   - antygen często rozłożony

Przetwarzanie i prezentacja 
antygenu



Antygeny ulegają obróbce 
przed prezentacją 
limfocytom T



Przetwarzanie antygenu w 
komórkach prezentujących 
antygen (APC), które 
stymulują komórki T do 
podziałów



Obróbka antygenu- 
degradacja na fragmenty 
peptydowe, a te dopiero 
łączą się z określoną 
cząsteczką MHC

SYNAPSA IMMUNOLOGICZNA

     

Centralna rola limfocytów T CD4

+

CD8

+

B

NK

YY

Y

Y

PRZECIWCIAŁA

CYTOKINY
(INTERLEUKINY, IL)

IL-2,18
IFNγ

IL-2

IL-2

IL-
3,4,5,10,13

IL-12

IL-2

CYTOTOKSYCZNOŚĆ

CYTOTOKSYCZNOŚĆ

PREZENTACJA
ANTYGENU

CD4

+

CD4

+

CD4

+

©

CD4

+

 CD4

+

IL-1

IFNγ

Odpowiedzi typu komórkowego zależne od limfocytów T- 

rola limfocyta T CD4+

Cytotoksyczność zależna od 
komórek



Istotna obrona przeciw patogenom 
wewnątrzkomórkowym (np. wirusy, bakterie, 
pasożyty)



Systemy efektorowe przeciw całym komórkom



Różne typy, uzupełniających się komórek biorą 
tu udział: 

  - komórki Tc
  - NK
 -  komórki mieloidalne
    

Mechanizmy cytotoksyczności

Rozpoznanie zagrożenia: 

- swoiste antygeny: MHC I (LTc)
- determinanty nowotworowe- NK
-  Ag-Ig-ADCC 

Cytotoksyczność komórek możliwa przez
mechanizmy:

-

bezpośrednie interakcje komórkowe (sygnał 
przez cząsteczki powierzchniowe) – ligand-
receptor

-

pośrednie przekazywanie sygnału (cytokiny) 

-

egzocytoza ziarnistości (uwolnienie białek 
niszczących komórki docelowe)

Mechanizmy zabijania związane 
z ziarnistościami

- 

Uwolnienie ziarnistości związane ze stężeniem Ca

2+

- Ziarnistości komórek NK i Tc zawierają białka: perforynę 
(tworzy kanały w błonie komórek docelowych) i granzymy 

(enzymy)

Mechanizmy zabijania związane 

z cytokinami

Apoptoza- sygnał komórka-
komórka

Receptory Fas (CD5) i 
receptor dla TNF 
= „domeny śmierci” 
Komórki CD4+ i CD8+, 
po aktywacji, zawierają na 
powierzchni ligand dla Fas (FasL)

możliwa też reakcja z 
wewnątrzkomórkowym TNF 

Cytotoksyczność i 
apoptoza

-Komórki Tc CD8+ zarówno 
używają FasL oraz uwalnianie 
ziarnistości

-Komórki Tc CD4+ głównie FasL

- Komórki NK przeważnie stosują 
swoje ziarnistości przy zabijaniu 
komórki docelowej

Rola makrofagów w odpowiedzi 
immunologicznej

- Uczestniczą we wszystkich etapach odpowiedzi, 

jako szybki mechanizm 
obronny

- Udział w aktywacji komórek T (obróbka i 

prezentacja antygenu)

- Jako komórki zapalne (faza efektorowa 

odpowiedzi typu 
komórkowego po aktywacji 
przez komórki T)

Rola makrofagów w odpowiedzi 
immunologicznej

Immunopatologie

Cytotoksyczność
Zapalenie przewlekłe
Zmiany przestrzenne
Nadmierne uwalnianie cytokin

Mechanizmy 
immunopatologiczne typu 
komórkowego