Wykład 6
Wykład 6
Wykład 6
Wykład 6
CHOROBY ZAWODOWE
CHOROBY ZAWODOWE
Rodzaje chorób zawodowych
Przyczyny chorób zawodowych
Diagnozowanie chorób zawodowych
Profilaktyka chorób zawodowych (lista)
RODZAJE CHORÓB ZAWODOWYCH
RODZAJE CHORÓB ZAWODOWYCH
Chorobą zawodową jest choroba, na którą
zapada pracownik w związku z pracą
wykonywaną w niekorzystnym środowisku.
Jest ona charakterystyczna dla określonego
zawodu
(np.
górnicy,
hutnicy
szkła).
Uszczerbek na zdrowiu może zostać uznany
za chorobę zawodową jeśli jest skutkiem
oddziaływania
na
zdrowie
zagrożenia
zawodowego przez czas dłuższy od jednej
dniówki roboczej (wypadek, jeśli krócej).
Aby choroba zawodowa mogła być uznana
musi być wymieniona w wykazie chorób
zawodowych
Regulacje prawne chorób
Regulacje prawne chorób
zawodowych:
zawodowych:
Rozporządzenie Rady Ministrów z 30 czerwca
2009r. w sprawie wykazu chorób zawodowych,
szczegółowych zasad postępowania w sprawach
zgłaszania
podejrzenia,
rozpoznania
i
stwierdzenia
chorób
zawodowych
oraz
podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. z
2009r.
Nr
105
poz.
869),
zwanego
rozporządzeniem o chorobach zawodowych,
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1 sierpnia
2002r. w sprawie sposobu dokumentowania
chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz.
U. nr 132, poz. 1121),
Wykaz chorób zawodowych wg załącznika do
Rozporządzenia R.M. z dnia 30 lipca 2002r.
Lp
.
Nazwa choroby zawodowej
Okres, w którym
wystąpiły
udokumentowane
objawy
chorobowe
nawet jeśli ustąpiła
narażenie
zawodowe
1
2
3
1)
Zatrucia
ostre
albo
przewlekłe
lub
ich
następstwa wywołane prze
substancje
chemiczne
szczegółowo w tym punkcie
wymienione
W przypadku zatruć
ostrych 3 dni, w
przypadku
zatruć
przewlekłych – nie
określa się.
2)
Gorączka metaliczna
3 dni
3)
Pylice płuc
Nie określa się
4)
Choroby
opłucne
lub
osierdzia wywołane pyłem
azbestu
W zależności od
rodzaju schorzenia
od
3
lat
do
bezterminowo.
5)
Przewlekłe
obturacyjne
zapalenie oskrzeli
1 rok
6)
Astma oskrzelowa
1 rok
7)
Zewnątrzpochodne
alergiczne
zapalenie
pęcherzyków płucnych
1-3 lat
8)
Ostre uogólnione reakcje
alergiczne
1 dzień
9)
Byssinoza
1 dzień
1
0)
Beryloza
Nie określa się
1
1)
Choroby
płuc
wywołane
pyłem metali twardych
Nie określa się
1
2)
Alergiczny nieżyt nosa
1 rok
1
3)
Zapalenie
obrzękowe
krtani
o
podłożu
alergicznym
1 rok
1
4)
Przedziurawienie przegrody
nosa
wywołane
substancjami o działaniu
żrącym lub drażniącym
2 lata
1
5)
Przewlekłe
choroby
narządu
głosu
spowodowane nadmiernym
wysiłkiem
głosowym
trwającym co najmniej 15
lat
2 lata
1
6)
Choroby
wywołane
działaniem promieniowania
jonizującego
W zależności od
rodzaju schorzenia
od 1 miesiąca do
bezterminowo
17
)
Nowotwory
złośliwe
powstałe
w
następstwie
działania
czynników
występujących
w
środowisku
pracy
uznanych za rakotwórcze u ludzi
Indywidualne
w zależności od
latencji
nowotworu
18
)
Choroby skóry
W
zależności
od
rodzaju
schorzenia od
1 miesiąca do 5
lat
19
)
Przewlekłe choroby układu ruchu
wywołane sposobem wykonywania
pracy
1 rok
20
)
Przewlekłe choroby
obwodowego układu
nerwowego wywołane
sposobem
wykonywania pracy
1 rok
21
)
Obustronny
trwały
ubytek
słuchu
typu
ślimakowego
spowodowany hałasem
2 lata
22
)
Zespół wibracyjny
1-3 lat
23
)
Choroby wywołane pracą w
warunkach
podwyższonego
ciśnienia atmosferycznego
W
zależności
od
schorzenia od 3 dni
do 5 lat
24
)
Choroby wywołane działaniem
wysokich
albo
niskich
temperatur otoczenia
1 rok
25
)
Choroby układu wzrokowego
wywołane
czynnikami
fizycznymi, chemicznymi lub
biologicznymi
W
zależności
od
schorzenia od 1 dnia
do 10 lat
26
)
Choroby
zakaźne
lub
pasożytnicze
albo
ich
następstwa
Nie określa się
Zachorowalność zawodowa to ilość nowych
przypadków zachorowań w jednostce czasu (np.
rok) w danej branży
Dla wyrażenia zachorowalności stosuje się
wskaźnik
zachorowalności
zawodowej
na
100.000 zatrudnionych:
gdzie:
P – liczba nowych przypadków
zachorowań
Z – liczba zatrudnionych
Wskaźnik ten można stosować do różnego
rodzaju chorób lub ogólnie
000
.
100
Z
P
W
ch
PRZYCZYNY CHORÓB ZAWODOWYCH
PRZYCZYNY CHORÓB ZAWODOWYCH
Choroba zawodowa jest następstwem narażenia
pracownika
na
działanie
czynników
szkodliwych
dla
zdrowia
albo
skutkiem
wykonywania pracy w warunkach nadmiernych
przeciążeń fizycznych
Narażenie oznacza obecność w środowisku
pracy czynników szkodliwych dla zdrowia
(fizycznych, chemicznych, biologicznych)
Miarą
narażenia
jest
stężenie
i
czas
oddziaływania
czynnika
na
organizm
pracownika
Czynnik uznawany jest za szkodliwy jeśli jego
stężenie i czas oddziaływania na organizm są
większe od przyjmowanych za dopuszczalne
Na
podstawie
badań
epidemiologicznych
przyjmuje się:
- największe dopuszczalne stężenia (NDS) dla
czynników chemicznych (np. pył, gaz – mg/m³)
- największe dopuszczalne natężenia (NDN) – dla
czynników fizycznych (np. hałas, wibracje)
- największe dopuszczalne stężenia w materiale
biologicznym
(DSB)
–
dla
czynników
biologicznych
za dopuszczalne uważa się takie stężenia
czynników szkodliwych, których oddziaływanie na
pracownika przez ośmiogodzinny dzień pracy w
ciągu całej aktywności zawodowej (40 lat) nie
powinno spowodować ujemnych zmian ani w
stanie jego zdrowia, ani w stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń
wyjątkowo
dopuszczono
kolejne
normy
stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia:
- najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe
(NDSCH)
–
są
to
średnie
wielkości
czynników fizycznych lub chemicznych, nie
powodujących
ujemnych
skutków
zdrowotnych
jeśli
łączny
czas
ich
występowania w środowisku nie przekracza
30 minut w ciągu dniówki roboczej, po 15
min. w odstępie min. 1 godz.
- najwyższe dopuszczalne stężenie progowe
(pułapowe) (NDSP). Jest to taka wartość
szkodliwego czynnika środowiska pracy,
która nie może być przekroczona w żadnym
momencie
Za pomocą NDN i NDS określono
najwyższe dopuszczalne wartości stężeń
lub
natężeń
dla
352
substancji
chemicznych i 17 rodzajów pyłów oraz
hałasu i drgań.
Zależności pomiędzy omówionymi normami
ilustruje schemat:
Zagrożenie
chorobą
zawodową
zależy
również od:
- cech czynników szkodliwych dla zdrowia
(np. wielkość i kształt cząstek pyłu,
specyfika hałasu)
- cech pracy (np. głębokie wdechy w
atmosferze zapylenia)
- indywidualnej odporności na działanie
czynników szkodliwych dla zdrowia
Czas powstawania symptomów choroby
zawodowej można ujmować jako iloczyn
wielkości zagrożenia I czasu ekspozycji na
jego działanie
Wpływ
cech
specyficznych
czynnika
szkodliwego
dla
zdrowia
na
czas
ujawnienia
się
symptomów
choroby
zawodowej pokazano na rysunku (White,
Burton 1980):
- czynniki o działaniu progowym:
- czynniki o działaniu bezprogowym:
DIAGNOZOWANIE CHORÓB
DIAGNOZOWANIE CHORÓB
ZAWODOWYCH
ZAWODOWYCH
Etapy diagnozowania chorób zawodowych:
- podejrzenie o chorobę zawodową
- rozpoznanie choroby zawodowej
- stwierdzenie choroby zawodowej
Wymienione działania są procedurą formalno-
prawną (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z
dnia 1 sierpnia 2002r., Dz. U. Nr 132 poz.
1121), która obejmuje:
- zgłoszenie podejrzenia o chorobie zawodowej
- skierowanie pracownika na badania
- sporządzenie dokumentacji zagrożeń oraz
opisu przebiegu pracy zawodowej
- sporządzenie
orzeczenia
o
chorobie
zawodowej
-
podjęcie
i
przekazanie
decyzji
o
stwierdzeniu bądź niestwierdzeniu choroby
zawodowej
Zgłoszenia podejrzenia o chorobie zawodowej
może dokonać:
- lekarz opiekujący się pracownikiem
- pracodawca, zatrudniający pracownika
- lekarze weterynarii
- lekarze stomatolodzy
- zakłady służby zdrowia
-
sam
pracownik
(za
pośrednictwem
opiekującego się nim lekarza)
Podejrzenie o chorobę zawodową jest
uzasadnione szczególnie w przypadku, gdy
pracownik zatrudniony jest na stanowisku,
gdzie występują przekroczenia NDS lub NDN
Gdy zgłaszającym podejrzenie o chorobę
zawodową
nie
jest
zakład
pracy
zatrudniający pracownika, należy o tym
fakcie powiadomić ten zakład
Podejrzenie o chorobę zawodową powinno
być zgłoszone także właściwemu:
- państwowemu inspektorowi sanitarnemu
oraz
- państwowemu inspektorowi pracy
Podejrzenie
o
chorobę
zawodową,
sformułowane na piśmie należy zgłaszać do
zakładu
służby
zdrowia
właściwej
do
rozpoznania chorób zawodowych
Procedurę zgłoszenia podejrzenia o chorobę
zawodową wszczyna właściwy państwowy
inspektor sanitarny z wyjątkiem przypadku,
gdy osobami zgłaszającymi są lekarz lub
lekarz stomatolog
Jednostkami właściwymi do rozpoznania
chorób zawodowych są:
jednostki orzecznictwa I stopnia:
· poradnie i oddziały chorób zawodowych
wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,
· katedry, poradnie i kliniki chorób
zawodowych akademii medycznych,
· przychodnie i oddziały chorób zakaźnych
poziomu
wojewódzkiego
–
w
zakresie
zakaźnych i inwazyjnych chorób zawodowych,
· jednostki organizacyjne zakładów opieki
zdrowotnej w których nastąpiła hospitalizacja
– w przypadku wystąpienia ostrych objawów
choroby
jednostki orzecznictwa II stopnia to:
· przychodnie, oddziały i kliniki chorób
zawodowych
jednostek
badawczo-
rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy,
· katedry, poradnie i kliniki chorób
zakaźnych
i
inwazyjnych
akademii
medycznych
Orzeczenie o chorobie zawodowej wydawane
jest na podstawie:
- wyników przeprowadzonych badań
lekarskich i pomocniczych,
- dokumentacji medycznej pracownika,
- oceny narażenia zawodowego (dochodzenie
epidemiologiczne),
- dokumentacji przebiegu zatrudnienia.
Dochodzenie epidemiologiczne przeprowadza:
- lekarz sprawujący opiekę nad zakładem
pracy zatrudniającym pracownika
- inspektor sanitarny na wniosek zakładu
społecznej służby zdrowia w przypadku, gdy
zakład pracy nie jest objęty opieką
przemysłowej służby zdrowia
Informację
o
przebiegu
zatrudnienia
i
zagrożeniach występujących na stanowisku
pracy sporządza zakład pracy
Orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej
bądź braku podstaw do jej rozpoznania wraz z
całą dokumentacją przekazywane jest:
- właściwemu państwowemu terenowemu
(powiatowemu) inspektorowi sanitarnemu,
- zainteresowanemu pracownikowi,
- osobie zgłaszającej podejrzenie choroby
zawodowej.
Decyzję o stwierdzeniu bądź niestwierdzeniu
choroby zawodowej wydaje:
- państwowy terenowy (powiatowy) inspektor
sanitarny
Wniosek o ponowne badanie należy składać za
pośrednictwem jednostki organizacyjnej, która
wydała orzeczenie (jednostki orzeczniczej I
stopnia)
Decyzję w wyniku odwołania wydaje właściwy
państwowy wojewódzki inspektor pracy
Zakład pracy zobowiązany jest:
- prowadzić rejestr podejrzeń o chorobę
zawodową
- prowadzić rejestr stwierdzonych chorób
zawodowych
- prowadzić rejestr skutków chorób zawodowych
- informować właściwych inspektorów
sanitarnych o skutkach chorób zawodowych i
podjętych działaniach profilaktycznych
Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub
braku podstaw do jej stwierdzenia państwowy
terenowy inspektor sanitarny przesyła:
- zainteresowanemu pracownikowi,
- pracodawcy, w którym ostatnio pracownik był
narażony na działanie czynnika szkodliwego
dla zdrowia,
- jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza
orzecznika, który wydał orzeczenie lekarskie w
sprawie choroby,
- właściwemu państwowemu inspektorowi
pracy.
Pracownik, który nie zgadza się z orzeczeniem
może wystąpić z wnioskiem o ponowne
przeprowadzenie badania przez jednostkę
orzecznictwa II stopnia (wniosek w ciągu 14
dni),
Wniosek o ponowne badanie należy składać za
pośrednictwem jednostki organizacyjnej, która
wydała orzeczenie (jednostki orzeczniczej I
stopnia)
Decyzję w wyniku odwołania wydaje właściwy
państwowy wojewódzki inspektor pracy
Zakład pracy zobowiązany jest:
- prowadzić
rejestr
podejrzeń
o
chorobę
zawodową
- prowadzić
rejestr
stwierdzonych
chorób
zawodowych
- prowadzić rejestr skutków chorób zawodowych
-
informować
właściwych
inspektorów
sanitarnych o skutkach chorób zawodowych i
podjętych działaniach profilaktycznych
- informować o skutkach choroby zawodowej
Instytut Medycyny Pracy w Łodzi (im. dr n.
med. Jerzego Nofera)
Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej jest
dla
pracownika
podstawą
do
zgłoszenia
roszczenia o należne mu świadczenia z powodu
choroby zawodowej (ust. z 30.10.2002r. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych)
Rejestry chorób zawodowych prowadzone są
przez:
-
właściwych
państwowych
terenowych
inspektorów sanitarnych (w odniesieniu do
pracodawców działających na ich terenie),
- Instytut Medycyny Pracy im. dr. n. med.
Jerzego Nofera w Łodzi (dla całej Polski),
- pracodawcę (dla swoich pracowników).
PROFILAKTYKA CHORÓB
PROFILAKTYKA CHORÓB
ZAWODOWYCH
ZAWODOWYCH
Profilaktyka chorób zawodowych to zespół działań
organizacyjnych,
technicznych,
medycznych
i
ekonomicznych
nastawionych
na
redukcję
prawdopodobieństwa powstania choroby zawodowej
Profilaktyka ta polega w szczególności na:
- eliminowaniu ze środowiska wszelkich czynników
zagrażających zdrowiu
- ograniczeniu siły oddziaływania występujących w
środowisku pracy czynników szkodliwych dla
zdrowia
- ograniczeniu czasu ekspozycji na działanie
czynników szkodliwych dla zdrowia
- odsuwaniu od pracy o zwiększonym ryzyku osób, u
których stwierdzono wczesne symptomy choroby
zawodowej
Program zapobiegania chorobom zawodowym
tworzony
w
zakładzie
pracy
powinien
obejmować w szczególności:
- identyfikację zagrożeń chorobowych
- szacowanie ryzyka utraty zdrowia wskutek
choroby zawodowej
- redukowanie
ryzyka
powstania
choroby
zawodowej
- szkolenie i uświadamianie pracowników –
przekazywanie
pracownikom
informacji
o
przyczynach i skutkach chorób zawodowych
- organizację biologicznego monitoringu
Zidentyfikowanie
zagrożeń
chorobowych
wymaga
sporządzenia
wykazu
czynników
szkodliwych dla zdrowia występujących na
stanowisku pracy oraz wykazu uciążliwości
zawodowych
Czynnikiem szkodliwym dla zdrowia jest
każdy fizyczny, chemiczny lub biologiczny
czynnik
mający
zdolność
powodowania
negatywnych zmian w stanie zdrowia,
którego natężenie lub stężenie przekroczyło
wartość NDN, NDS, polskie normy lub inne
normy higieniczne
Zagrożenie
związane
z
uciążliwością
zawodową
dotyczy
wykonywania
zadań
wymagających
nadmiernego
wysiłku
fizycznego (powyżej 2.000 kcal na zmianę
roboczą dla mężczyzn i powyżej 1.200 kcal
dla kobiet), bądź przeciążenia narządu lub
układu (np. kostno-stawowego, mięśniowego
itp.)
Identyfikację
zagrożeń
chorobowych
należy
przeprowadzić dla każdego stanowiska pracy i dla
każdej stosowanej technologii
Praktycznie, identyfikacja zagrożeń powinna
obejmować:
- wyróżnienie czynności roboczych wykonywanych
na stanowisku lub wymaganych przez daną
technologię
- dokonanie spisu materiałów stosowanych na
danym stanowisku lub technologii
- przeprowadzenie analizy warunków fizycznego
środowiska pracy
- dokonanie oceny, które czynności robocze,
materiały,
element
środowiska
mogą
być
szkodliwe dla zdrowia
-
przeprowadzenie
pomiarów
stężenia
lub
natężenia wykrytych czynników potencjalnie
szkodliwych dla zdrowia
Przy identyfikacji zagrożeń chorobowych
pomocną jest lista pytań:
· Czy operacji lub czynności towarzyszy
możliwość kontaktu z niebezpieczną
substancją:
toksyczną
żrącą lub gryzącą
drażniącą
gorącą lub parzącą
zamrażającą
radioaktywną
narkotyzującą
rakotwórczą
mutagenną
inną szkodliwą substancją?
Czy operacji lub czynności towarzyszy
możliwość wdychania niebezpiecznych
gazów
pyłów
dymów
par
„złego powietrza”?
czy wykonywanej operacji lub czynności
towarzyszy:
- hałas
- wibracja
- Infradźwięki
- ultradźwięki
- gorący klimat
- zimny klimat
- częste i duże zmiany temperatury
-
promieniowanie
jonizujące
ze
źródeł
naturalnych
- promieniowanie jonizujące ze źródeł sztucznych
· czy
wykonywanej operacji
lub czynności
towarzyszy możliwość niebezpiecznego kontaktu
z czynnikami biologicznymi:
- bakteriami lub wirusami
- insektami
- owadami
- gryzoniami
- innymi niebezpiecznymi zwierzętami
- grzybami?
· Jakie zagrożenie chorobowe może spowodować
analizowana czynność dla osób trzecich?
· Czy praca wymaga wykonywania:
- czynności uciążliwych
- podnoszenia, przenoszenia lub przesuwania
- czynności powtarzających się
- czynności w wymuszonej pozycji ciała?
Za główną zasadę redukcji ryzyka choroby
zawodowej należy przyjąć założenie:
- wyeliminowania zagrożenia u źródła
- redukcji zagrożenia poprzez działania
techniczne i organizacyjne
- akceptacji zagrożenia niemożliwego do
wyeliminowania ale z zastosowaniem
indywidualnego wyposażenia ochronnego
Stosując ochrony indywidualne należy
przestrzegać następujących zasad:
- sprzęt powinien być wysokiej jakości
- pracownik powinien brać udział w
doborze środków ochronnych
-
sprzęt
ochronny
powinien
być
dopasowany do „gabarytów” pracownika
- nie wolno wyrażać zgody na wykonywanie
pracy
w
zagrożeniu
bez
sprzętu
ochronnego
- użytkownika sprzętu ochronnego należy
informować o zasadzie jego działania oraz
o czynnikach powodujących zmniejszenie
skuteczności działania
Dobór indywidualnego sprzętu ochronnego.
Dobór indywidualnego sprzętu ochronnego.
Lp
.
Lokalizacja
skutków
zagrożenia
Zagrożenie
Rodzaj
sprzętu
ochronnego
1.
2.
Oczy
Głowa i szyja
Odpryski metalu,
rozpryski substancji
chemicznych, wyrzuty
przedmiotów, gazy,
piany,
promieniowanie, pyły,
korozja.
Spadające lub lecące
przedmioty, możliwość
uderzenia głową,
pochwycenie włosów,
rozpryski substancji
chemicznych,
cieknięcie lub kapanie
z góry, zagrożenie
klimatyczne lub
temperaturowe.
Okulary,
gogle,
ekrany,
hełmy z
osłoną oczu.
Hełmy, kaski,
chusteczki
na włosy,
ziutwestki,
peleryny z
kapturem.
3.
4.
5.
Uszy
Dłonie i
przedrami
ona
Stopy
i
nogi
Hałas, ultradźwięki,
infradźwięki.
Otarcie, ekstremalne
temperatury, ukłucia i
przekłucia, substancje
chemiczne, szok
elektryczny,
podrażnienia skóry,
zakażenie materiałem
biologicznym,
uderzenie, wibracje.
Również ryzyko
skażenia produktu.
Wilgoć, gromadzenie
się ładunków
elektrycznych,
pośliźnięcia się,
ukłucia, spadające
przedmioty, rozpryski
metalu lub substancji
chemicznych,
uderzenie się,
najechanie przez
pojazdy.
Ochronniki słuchu,
wkładki douszne.
Rękawiczki,
rękawice, rękawice
z jednym palcem,
mankiety na
nadgarstki,
ochraniacze na
ramiona, rękawice
ze ściółki
metalowej.
Stosowanie
dodatkowych
wewnętrznych
rękawic
bawełnianych
zmniejsza pocenie
się dłoni i wchłania
pot.
Boty
bezpieczeństwa,
buty z metalowym
noskiem, stalowymi
wkładkami pod
podeszwę, kamasze,
getry, chodaki.
6.
7.
8.
Płuca, układ
oddechowy
Korpus
Cały organizm
Pyły, gazy, pary,
aerozole,
wdychane
substancje
chemiczne,
bakterie, wirusy.
Uderzenia,
odpryski metalu,
rozpryski płynnego
metalu, szkła,
zranienie nożem
przy pracach
rzeźniczych.
Promieniowanie
jonizujące,
zagrożenia
biologiczne,
substancje
toksyczne
wnikające przez
skórę.
Przenośne
respiratory,
półmaski,
respiratory
maskowe na całą
twarz, maski z
nabojem lub
pojemnikiem
filtrującym,
respiratory ze
środkiem mocy i
dostarczeniem
świeżego powietrza,
aparaty tlenowe.
Fartuchy ze skóry,
fartuchy z siatki
metalowej.
Ubiory ochronne
dostosowane do
specyfiki zagrożenia.