Podstawowa różnica celu:
- poznanie prawdy (formułowanie teorii)
- działanie (interwencja)
Psychologia akademicka – pełne
zrozumienie problemu, wskazanie
wszystkich zmiennych i roli jaka pełnią
Psychologia praktyczna – znalezienie
najlepszego rozwiązania problemu
•
Teoretycy – problem staje się bardzo
skomplikowany, nie ma prostych odpowiedzi
ani prostych recept, poszukiwanie trafnych
wskaźników wybranych zmiennych
•
Praktycy – trafność na drugim planie –
przede wszystkim użyteczność i rzetelność –
najszybsza droga do postawienia diagnozy i
zaplanowania interwencji (często w trakcie
diagnozy)- diagnozujemy, to na co możemy
mieć wpływ
Ograniczony:
1. teorie trzeba zweryfikować
2. stworzenie narzędzia wymaga czasu i
pieniędzy (normalizacja, standaryzacja,
badania trafności i rzetelności)
3. wiedza teoretyczna nie przekłada się
wprost na praktykę
Wiedza na temat przyczyn zaburzeń
emocjonalnych:
- doświadczenia wczesnodziecięce, często
przedwerbalne
Praktyk:
- zainteresowany modyfikacją obecnych
problemów emocjonalnych
Tworząc test pytamy (trafność kryterialna):
- jak odpowiadają na pytania testowe osoby
z danej grupy kryterialnej
W praktyce – zastosowania – pytamy:
- znając odpowiedzi osoby ustalamy do
jakiej grupy kryterialnej należy
Nie są to sytuacje symetryczne
Wybór strategii zależy od podejścia
teoretycznego, ale przede wszystkim od
celu badania.
Pytanie:
- czy badani dobrze pracują (diagnoza
ilościowa)
- dlaczego badani dobrze pracują (diagnoza
jakościowa)
•
Obserwacja uczestnicząca
•
- źródło – badania etnograficzne
•
- zastosowanie – np. diagnoza dzieci
•
Studia przypadków
•
- źródło – medycyna
•
- zastosowanie – klinika
•
Badania fenomenologiczne
•
- źródło – filozofia
•
- zastosowanie – klinika, badania naukowe
•
Badania narracyjne
•
- zastosowanie – różne rodzaje diagnoz i
badania naukowe
Diagnoza tradycyjna (korelacyjna):
Oparta na poszukiwaniu różnic
interindywidualnych, w oparciu o założenie
wariancji trwałych parametrów opisujących
ludzi
Tradycja związana z selekcją raczej niż z kliniką
Diagnoza behawioralna:
- przede wszystkim obserwacja i próby testowe
Tradycja związana z kliniką
Wykorzystywanie praw i procedur
wypracowanych przez podejście
behawioralne (Skinner, Eysenck i inni) do
modyfikowania zachowań.
Analizuje zachowania w paradygmacie:
Bodziec - reakcja
Diagnoza tradycyjna
Cel: zakwalifikowanie do odpowiedniej
grupy (w istocie jest to diagnoza
nozologiczna) i na tej podstawie
zaprogramowanie terapii lub interwencji)
Diagnoza behawioralna
Cel: zobrazowanie deficytów i zasobów,
jako wstęp do terapii
W tradycyjnej metodzie diagnoza jest
wstępem do terapii (oddzielny etap)
Centralne pojęcie DYSPOZYCJA
„Tendencja, skłonność wyjaśniająca zachowanie,
myślenie i odczuwanie w określonych,
jednostkowy i względnie stały sposób”
Autorem jest Allport (1937), który używał raczej
pojęcia „cecha psychologiczna”
„Struktura neurofizjologiczna, która wiąże zespół
funkcjonalnie równoważnych bodźców z zespołem
funkcjonalnie równoważnych zachowań”
Efektem podejścia były testy: np. 16-
czynnikowy test osobowości Cattella
1. Bezpośrednia przyczyna zachowania
(napadł na znajomego, bo jest agresywny)
2. Czynnik spustowy
(pojawienie się zachowania tylko w
określonych sytuacjach)
3. Pojęcie semantyczne
(regularny, stabilny i kierunkowy aspekt
zachowania)
Czy cechy powodują, że człowiek zachowuje
się w określony sposób czy też na
podstawie zachowań wnioskujemy o jego
cechach ?
Dane empiryczne wskazują na tę druga
możliwość.
Jednym z dowodów jest słaba trafność
większości testów diagnostycznych.
1. Tworzymy test
2. Wyróżniamy dwie grupy kryterialne
różniące się zachowaniem – na przykład
reakcją na stres - (np. alkoholicy i
niealkoholicy)
3. Sprawdzamy czy wyniki testowania się
różnią
4. Jeśli tak – błędny wniosek – BADANA
CECHA – Rodzaj reakcji na stres - JEST
PRZYCZYNĄ BYCIA ALKOHOLIKIEM
Czy są zachowania, które można
wytłumaczyć jedną cechą – dyspozycją ?
Ludzie zachowują się w sposób
zróżnicowany w zależności od sytuacji.
Konsekwencja – diagnoza sytuacyjna
„Zmienność czynników sytuacyjnych
determinuje zmienność zachowań a
transsytuacyjność jest mitem”
Przedmiot diagnozy: czynniki sytuacyjne,
które wywołują dane zachowanie i
podtrzymują je.
Cel:
Opis zachowań jednostki i ich efektach, a
także przyczynach, interpretacja służąca
zaprogramowaniu interwencji.
Założenie:
Liczba diagnozowanych stanów nie może
przekraczać liczby metod interwencji.
W większości szkół terapeutycznych nie ma
możliwości rozdzielenia procesu
diagnostycznego od terapeutycznego.
Przykład:
Psychoanaliza – analiza skojarzeń (część
diagnozy) służyła także pracy nad tymi
skojarzeniami (terapia)
Czy diagnoza jest przydatna do planowania
terapii ?
W wielu podejściach odpowiedź brzmi – NIE
- nawet rozbudowana diagnoza nie daje
wskazówek praktycznych
- skuteczna technika może nie mieć nic
wspólnego ani z diagnozą ani z teorią
WNIOSEK: diagnoza to strata czasu i
wysiłku
CZYŻBY ?