Po co robimy badania?

teori
a

problem

hipotez
y

Plan 

badawczy

pomiar

zbieranie 
danych

analiza 
danych

wnioski

Zmienne – co to takiego?

• Pojęcia zamienione w zbiór wartości 

(co 

najmniej dwie)

PŁEĆ

WZROS
T

żeńska 
(2)

Zmienna 

dychotomiczna

męska 
(1)

163,56 
cm

163 cm

163,56785 
cm

Zmienna 

ciągła

LICZB
A 
DZIECI

2

5

4,7
5

Zmienna 

dyskretna

Poziomy pomiaru zmiennych

Zmienna przyjmuje różne wartości 

dla osób, których dotyczy.

 

• Zmienna niezależna 

(wyjaśniająca)

 – 

zmienna, którą manipulujemy, oddziałuje na inną 
zmienną; (

przyczyna

). Musi posiadać co najmniej 

dwa poziomy (dwie wartości). 

• Zmienna zależna 

(wyjaśniana, objaśniana)

 – 

jej wartość podlega oddziaływaniom innych 
zmiennych (niezależnych i zakłócających); (

skutek

). 

Ilość osób w pomieszczeniu a wykonanie zadania;
Atrakcyjność osoby proszącej a chęć spełnienia prośby;
Frustracja a poziom agresji;
Miły/ niemiły eksperymentator a deklarowane motywy wzięcia 

udziału w badaniu

Zmienna 

zależna 

(wzrost)

Zmienne niezależne

Dieta

Gen
y

Hormon
y

-zmienne uboczne
-artefakty

Zmienne i ich wskaźniki

 Zmienne w psychologii często mają 

charakter nieobserwowalny

 Wnioskuje się wtedy o wartościach 

zmiennych na podstawie wskaźników

 Przykłady wskaźników 

radości – ilość uśmiechów
zapamietania treści – ilość przypomnianych 

infromacji

złości – stopień wykrzywienia twarzy

Poziom 
teoretyczny

Poziom operacyjny

inteligencja

-IQ (jak inaczej?)

agresja

-ilość zachowań 
krzywdzących inne 
osoby

miłość

?

lęk

?

Pytania badawcze i 

hipotezy

• Pytanie badawcze określa zakres 

tematyczny badania (czy agresja 
ma związek z frustracją?)

• Hipoteza jest przewidywaniem 

postawionym na gruncie teorii 
(Frustracja powoduje agresję)

Hipoteza

 Naukowa/ Teoretyczna

stwierdzenie, które można poddać 

procedurze sprawdzania 
empirycznego

(Świat został stworzony przez Boga
Na charakter człowieka mają wpływ geny)

 Badawcza   

oczekiwany związek miedzy zmiennymi
kierunkowa, niekierunkowa
Hipoteza zerowa

 Operacyjna

    wyrażona w języku wskaźników i grup

Jak zbierać informacje na interesujący nas 
temat?

-Robimy EKSPERYMENT

 

naturalny

 

laboratoryjny

-Quasi-eksperyment

-Obserwacja

 

fotograficzna

 

próbki czasowe

 

próbki zdarzeń

obserwator zewnętrzny lub 
uczestniczący

  obiektywna, arkusze obserwacyjne, 
skale oszacowań

Czego się wystrzegać?

Błąd łagodności -  oszacowania przemawiające na 
korzyść (lub niekorzyść) badanego

Błąd tendencji centralnej – przydzielanie ocen ze 
środka skali

 Błąd kontrastu – tendencja do przypisywania 
osobom badanym cech, których sam badany nie 
posiada

Efekt halo – różne zachowania oceniane podobnie 
poprzez nastawienie do osoby 

Psychometryczne

 – wysoce ustrukturalizowane 

zadania, wyniki opracowywane ilościowo, 
badanie procesów poznawczych (pamięć, uwaga) 
– wystandaryzowane i znormalizowane

Projekcyjne

 – zadania mało ustrukturalizowane, 

wieloznaczne     (test Rorschacha, Test Apercepcji 
Tematycznej) zdania niedokończone (TZN 
Rottera) 

Jakich testów użyć?

A może rozmowa?

Wywiad ustrukturalizowany

Rozmowa z osobą badaną , w której badacz z góry ustala, jakie 
zada pytania (ich treść i porządek) – ważne: elastyczność 

    Badanie indywidualne, czasochłonne, wymaga nawiązania 
kontaktu z badanym

Chyba najłatwiejsze – ankieta

Pytania otwarte, odpowiedź pisemna lub ustna

Problem: swobodne wypowiedzi badanych – trudności 
interpretacyjne 

Kwestionariusze

Przeznaczone do badania jednej określonej właściwości 
psychologicznej (temperamentu, lęku, depresji)

Pytania zamknięte lub twierdzenia, do których badani 
ustosunkowują się wybierając jedną z podanych odpowiedzi lub 
zaznaczając ją na odpowiedniej skali

Ekonomiczne i użyteczne badawczo

Możliwość podawania odpowiedzi fałszywych (Skale 
Kłamstwa/Skala Aprobaty Społecznej)

Analiza treści

Używana do oceny różnych aspektów pisanego lub 
mówionego tekstu lub pewnych form reprezentacji 
wzrokowej

Osoba analizująca decyduje się na pewną jednostkę 
pomiarową i stosuje ją np. do reklam (sposoby pokazywania 
mężczyzn i kobiet w reklamach); analiza treści podręczników 
w szkole – częsta w badaniach archiwalnych

Struktura pracy

• Tytuł
• Abstrakt 
• Wstęp teoretyczny
• Zmienne i wskaźniki
• Metoda

– Uczestnicy badania
– Materiały wykorzystane w badaniu
– Procedura – dokładny przebieg badania

• Wyniki 

– Tabele,  wykresy, statystyki opisowe, oraz wyniki 

przeprowadzonych analiz

• Dyskusja wyników

– Czy wyniki układają się zgodnie z 

przewidywaniami

• Bibliografia 

Jaki powinien być wstęp

• Postawienie problemu

– Dlaczego jest ciekawy i wart 

przeprowadzenia badania

• Odniesienie do szerszego kontekstu 

teoretycznego

– Co już wiadomo na ten temat?
– Odwołanie się do ogólniejszych zależności

• Sformułowanie własnych 

przewidywań, hipotez

Strona formalna wstępu

• Tekst wstępu teoretycznego 

powinien być podzielony na 
akapity

• Akapit 

– stanowi zamkniętą całość
– ma  swój początek, rozwinięcie i 

zakończenie

– rozwija jedną, centralną myśl
– ułatwia orientację w tekście

Cytowanie prac w tekście

• Jeden autor 

– (Feldman 1966)

 

– Feldman (1966)

 – jeśli w zdaniu 

wymieniamy nazwisko

• Dwóch autorów

– (Kahneman i Tversky 1984)

• Kilku autorów

– Pierwszy raz wymieniamy wszystkich

• (Cacioppo, Gardner i Berntson 1997)

– Kolejne odwoływania do tej  pracy

• (Cacioppo i inni 1997)

• Kilka prac na ten sam temat

– (Ganzach 1995; Gardner 1996; 

Rowe

 1989)

Przykładem takich badań jest praca 

Mogg, Millar 

i Bradleya (2000)

. Badacze ci, między innymi 

wykazali, że osoby depresyjne nie różnią się od 
populacji osób zdrowych w zakresie pierwszeństwa 
i szybkości spostrzegania emocjonalnych bodźców 
zagrażających. 

Emocje i uczucia są niezmiernie ważną częścią 
ludzkiej egzystencji; są „tym wszystkim, o czym jest 
ludzkie życie” 

(Carlson 2002 s. 461).

 

Wyniki badań 

(von Hecker i Sędek 1999; von 

Hecker, Sędek i McIntosh 2000)

 wskazują 

również, że stany bezradności i depresji w 
dramatyczny sposób upośledzają generatywne 
procesy przetwarzania informacji niezbędne do 
sformułowania efektywnego modelu umysłowego. 

Bibliografia

Wypisujemy tylko pozycje wymienione w pracy 

•Artykuł

–Birnbaum M. (1972). Morality judgements: Tests of an 

averaging model. Journal of Experimental Psychology, 93, 35-42.
–Bradley M. M., Cuthbert B. N. i Lang P. J. (1991). Picture media 

and emotion: Effects of a sustained affective context. 

Psychophisiology, 33, 662-670.
–Markman  K.D.  i  Weary  G.  (1998).  Control  motivation, 

depression, and counterfactual thought. [w:] M. Kofta, G. Weary i 

G. Sedek (red.), Personal control in action.
– Habrat E.(1997). Reaktywność i zapotrzebowanie na stymulację 

w depresjach w przebiegu choroby afektywnej dwubieunowej. 

Niepublikowana rozprawa doktorska. Instytut Psychologii, 

PAN.Warszawa . 

–Cacioppo J. T. I Gardner W. L. (w druku). Emotion. Annual 
Review of Psychology, 50.

 

•Książka

–Kuhl  J.  i  Beckmann  J.  (red.)  (1994).  Volition  and  personality. 

Action  versus  state  orientation.  Gottingen:  Hogrefe  &  Huber 

Publishers.