Osoba Nieprzytomna:
Jest to osoba, z którą nie ma logicznego kontaktu
werbalnego, lub jest całkowity brak tego kontaktu.
Jeśli osoba:
-nie odpowiada na nasze zawołania
-nie wykonuje żadnych naszych poleceń
-nie rusza się
-nie otwiera oczu nawet pod wpływem bólu
Ocena stopnia zaburzeń świadomości jest bardzo istotna dla obserwacji
przebiegu procesu chorobowego. Między innymi bardzo przydatna jest
skala opracowana przez ośrodek w Glasgow. W odpowiednich odstępach
czasu bada się trzy reakcje: otwieranie oczu, reakcje słowne oraz reakcje
ruchowe i ocenia ich stopień. Odpowiedzi notuje się skrótowo, np. w
głębokiej śpiączce jest całkowity brak czynności otwierania oczu, ruchów
i odpowiedzi słownych, czyli zapisuje się jako I/4, Il/5, III/5. Ustalenie
przyczyny zaburzeń świadomości jest niekiedy bardzo trudne, ale mimo
to musi być ona szybko rozpoznana, gdyż od tego zależy leczenie i
możliwości wyprowadzenia chorego ze stanu zagrażającego życiu. Cały
zespół osobowy, będący w danej chwili do dyspozycji, powinien włączyć
się do ratowania chorego wykonując zabiegi zmierzające do ustalenia
właściwego rozpoznania oraz leczenia. Jeżeli u chorego wystąpią
zaburzenia oddechu i krążenia, to należy natychmiast przystąpić do ich
zwalczania i dopiero po wyprowadzeniu z tego stanu przystąpić do
dalszego badania.
Dla pełnego ustalenia rozpoznania ważne jest zebranie od otoczenia
możliwie dokładnego wywiadu. Należy ustalić, czy śpiączka wystąpiła
nagle, czy rozwijała się stopniowo, jakie były objawy poprzedzające
stan śpiączkowy.
Badanie fizykalne nieprzytomnego odbiega od zwykłego schematu.
Badanie musi być dokładne, ale przeprowadzone możliwie szybko.
Chory do badania musi być rozebrany.
Każdemu choremu należy:
• zmierzyć temperaturę ciała,
• ciśnienie krwi i tętno.
• Trzeba zwrócić uwagę na oddech,
• zabarwienie skóry
• zapach, jaki wydobywa się z ust, np.: alkoholu, acetonu (w śpiączce
cukrzycowej), amoniaku (w śpiączce mocznicowej) itp.
Konieczne jest dokonanie dokładnych oględzin ciała
zwrócenie szczególnej uwagi na ślady po urazach, zwłaszcza na
głowie. Objawem złamania podstawy czaszki jest wyciek krwi lub
płynu mózgowo-rdzeniowego (albo obu na raz) z uszu i nosa.
W badaniu neurologicznym zwracamy uwagę na:
1) obecność objawów oponowych, które mogą świadczyć o krwotoku
podpajęczynówkowym lub zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych (w
głębokiej śpiączce - ich brak nie wyklucza procesu oponowego);
2) stan źrenic - szerokość, równość i odruch na światło, np. jednostronne
rozszerzenie źrenicy stwierdza się w krwiaku pourazowym lub udarze
mózgowym, zniesienie reakcji źrenic na światło świadczy o głębokości
śpiączki;
3) ustawienie gałek ocznych - w głębokiej śpiączce gałki oczne „pływają” lub
są rozkojarzone, skojarzone zbaczanie może wskazywać na ognisko
mózgowe;
4) dno oka - należy badać u każdego w śpiączce;
5) obecność odruchów rogówkowych - w głębokiej śpiączce są zniesione;
6) symetria twarzy kąt ust po stronie porażonej jest niżej ustawiony, policzek
po tej stronie wydyma się dając tzw. objaw ,,fajki”;
7) zachowanie się kończyn - obserwuje się ruchy spontaniczne, drgawki i
prężenia, obecność porażeń kończyn można stwierdzić przez bierne
unoszenie i obserwację ich opadania, kończyna porażona opada szybciej,
bada się napięcie mięśni, które po stronie porażonej kończyny jest zwykle
obniżone;
8) stan odruchów fizjologicznych - w głębokiej śpiączce odruchy mogą być
całkowicie zniesione (szczególną uwagę należy zwrócić na odruchy
podeszwowe);
9) obecność odruchów patologicznych (odruch Babińskiego).
Bardzo istotne znaczenie w rozpoznawaniu przyczyn
śpiączki mają badania dodatkowe, takie jak:
a) badania laboratoryjne: morfologia krwi i hematokryt,
badanie moczu, poziom cukru i mocznika we krwi, K, Ca, Cl,
pH, zasób zasad transaminazy we krwi. U chorych, u których
śpiączka wynika z uszkodzenia mózgu, konieczne jest
badanie płynu m.-rdz.,
b) badanie elektrofizjologiczne: ekg i eeg,
c) badania radiologiczne: zdjęcie rtg czaszki oraz badania
kontrastowe (angiografia).
Po ustaleniu rozpoznania należy jak najszybciej przystąpić do
leczenia.
Leczenie ogólnie możemy podzielić na objawowe, mające na celu
zwalczanie zaburzeń krążenia, oddychania, obrzęku mózgu, oraz
leczenie przyczynowe, uzależnione od przyczyn powodujących
stan nieprzytomności chorego.
Chorzy nieprzytomni wymagają specjalnie fachowego i
troskliwego pielęgnowania, od którego bardzo często zależy życie
pacjenta. Utrzymanie drożności dróg oddechowych ma zasadnicze
znaczenie.
Pacjent jest nieprzytomny, wymaga podłączenia do respiratora, nie
jest w stanie oddychać samodzielnie.
Kroplówki-
należy unikać zakładania kroplówek do kończyn
porażonych, gdyż uniemożliwia to unikanie ruchów biernych , a
stosowanie ich jest konieczne od początku choroby.
Łóżko-
powinien być odpowiedni dobór łóżka i takie jego
ustawienie, aby dostęp osób opiekujących się chorym do
niedokładnych kończyn był łatwy.
Oczywiście należy zachować zasady higieny i czystość łóżka
chorego.
Ułożenie-
głęboko nieprzytomnego pacjenta z udarem układa się
płasko na boku lub brzuchu z głową nisko ułożoną w celu
zapobiegania zaleganiu wydzieliny, zapadaniu się języka i
zachłyśnięciem. Tylko chorych w niegłębokiej śpiączce, bez
zaburzeń oddychania i wymiotów można pozostawić w ułożeniu na
grzbiecie, pamiętając jednak, że każdą pozycję należy zmieniać co
2- 3 godziny, aby zapobiec zapaleniu płuc i odleżynom.
Ułożenie pacjenta
Prawidłowe ułożenie chorego po udarze
mózgu na grzbiecie
Prawidłowe ułożenie chorego po udarze mózgu
na zdrowym boku.
Prawidłowe ułożenie chorego po udarze
mózgowym na chorym boku.
Prawidłowe ułożenie chorego na brzuchu.
Pozycja-
porażonym kończyną za pomocą dodatkowych poduszek,
worków z piaskiem, podwieszek lub longetek (materiał opatrunkowy
przeznaczony dla chirurgii i ortopedii, opaska) należy nadać pozycję
zabezpieczającą przed nadmiernym rozciąganiem porażonych mięśni.
Kończynę górną układamy- z odwiedzionym ramieniem (65- 90o) i
odwróconym przedramieniem ( w supinacji). Przykurczą zgięciowym
nadgarstka i palców można przeciwdziałać przez ułożenie nadgarstka
z zgięciu grzbietowym (hiperekstenzja), a kciuka w opozycji
(przeciwstawieniu) do wyprostowanych pozostałych palców oraz
przez okresowe unieruchomienie w specjalnych szynach i łuskach. W
czasie ćwiczeń zdejmujemy te łuzki umieszczając w dłoni gumowy
balonik lub piłkę tenisową dla przywrócenia czynności chwytnej.
Kończynie dolnej – układamy w ułożeniu wyprostnym, nieznacznie
zgiętą w stawie kolanowym ( ok. 5o), stopę popieramy pod kątem
prostym i zabezpieczamy przed uciskiem kołdry.
Ćwiczenia bierne-
U pacjenta nieprzytomnego rehabilitacja sprowadza
się do wykonywania ćwiczeń biernych na kończynach zdrowych, w tempie
rytmicznym, umiarkowanie wolnym, prowadzonych w zakresie pełnym dla
danego stawu:
W kończynie górnej: podnoszenie i opuszczanie kończyny
wyprostowanej, a następnie zgiętej w stawie łokciowym, kolejno- w
płaszczyźnie bocznej, przedniej i skośnej oraz wykonanie obszernego
ruchu okrężnego ramienia; zginanie i prostowanie przedramienia w
kończynie uniesionej do przodu i przeciwstawianie palców, zaciskanie ręki
w pięść.
W kończynie dolnej: zginanie i prostowanie, przywodzenie i odwodzenie
oraz krążenie w stawie biodrowym kończyny wyprostowanej, a następnie
zgiętej w stawie kolanowym; zginanie i prostowanie podudzia; zginanie
grzbietowe i podeszwowe, nawracanie i odwracanie oraz krążenie stopy.
Ćwiczenia bierne wykonujemy dwa razy na dzień, średnio po około 20
minut.
Ćwiczenia te należy wykonywać w pozycjach tzw. izolowanych wraz ze
stabilizowaniem odcinka bliższego kończyny.
Odleżyny- Powikłaniem pogarszającym stan ogólny i
utrudniającym usprawnianie w okresie poprawy są odleżyny.
Przedłużająca się śpiączka, porażenie połowicze i zniesienie czucia
powierzchniowego sprzyjają powstawaniu odleżyn. Układanie
chorych nieprzytomnych na materacach przeciwodleżynowych i
częsta zmiana pozycji (co 2-3h) zapobiega odleżynom. Należy
zwracać uwagę na należyte pielęgnowanie skóry (nacieranie
spirytusem, talkowanie) oraz dbać o to żeby posłanie zawsze było
suche i gładkie.
Pielęgnacja
rehabilitacyjna
Fizjoterapia
Psychoterapia i
socjoterapia
1. Zapobieganie
odleżynom
(obracanie)
1. Zapobieganie zapaleniu
płuc (ćwiczenia oddechowe,
zmiana położenia)
1. Akceptacja choroby
2. Zapobieganie
przy kurczom
(ułożenie)
2. Zapobieganie przykurczą
(ćwiczenia bierne i bierno-
czynne, stymulacja
proprioceptywna)
2. Logopedia (nauka mowy,
czytania, pisania)
3. Uregulowanie
czynności
pęcherza
(cewnikowanie)
3. Zapobieganie zanikowi
mięśni i obniżaniu siły
(masaż, ćwiczenia
oporowe)
3. Utrzymanie kontaktu z
chorym i rodzina
4. Zapobieganie
zapaleniu płuc
(udrażnianie dróg
oddechowych)
4. Elektrostymulacja
4. Przystosowanie do
środowiska
5. Utrzymanie
kontaktu z
chorym
5. Zapobieganie
zrzeszotnieniu kości
(pionizacja)
5. Zapobieganie stanom
nerwicowym
6. Zaopatrzenie
ortopedyczne
Mobilizacja
czynnościowa
U chorych nieprzytomnych z reguły występują zaburzenia zwieraczy
pęcherza moczowego i odbytu, co prowadzi do zatrzymania moczu i stolca
lub bezwiednego ich oddawania. Zatrzymanie moczu upośledza czynność
nerek. Nietrzymanie moczu i stolca stwarza niebezpieczeństwo powstania
odleżyn wskutek tego, że chory leży na wilgotnej pościeli. W tych
przypadkach pościel należy zmieniać natychmiast. Dopóki nie powróci
prawidłowa czynność pęcherza, konieczne jest jego cewnikowanie. W razie
zatrzymania stolca stosuje się lewatywy.
Utrata przytomności może być następstwem wielu schorzeń
min.:
zawału serca,
zatrucia,
cukrzycy.
Czas trwania utraty przytomności przy zachowanym
oddechu i tętnie może być krótki (od kilku minut po kilka
godzin- jak w omdleniu) lub długi (nawet wiele dni jak w
śpiączce).
Wykonała:
Anna Podskarbi