STRES
STRES
Termin „Stres” pochodzi z fizyki, w
której określa się nim różnego typu
napięcia, naciski i siły ,które
działają na system.
Do nauk o zdrowiu wprowadził go
Hans Selye.
DEFINICJE :
• Stresor (w psychologii)
wewnętrzne lub zewnętrzne
zdarzenie lub bodziec, który
wywołuje stres.
• Stresory – czynniki wywołujące
stres, są rozmaite lecz wszystkie
powodują biologiczną reakcje na
stres(H.Selye)
DEFINICJE :
• Stres jest definiowany w psychologii
jako dynamiczna reakcja
adaptacyjna pomiędzy
możliwościami jednostki, a
wymogami sytuacji(stresorem),
charakteryzująca się brakiem
równowagi.Podejmowanie
zachowań zaradczych jest próbą
przywrócenia równowagi.
DEFINICJE :
• Stres(w medycynie) jest
zaburzeniem homeostazy
spowodowanym czynnikiem
fizycznym lub psychologicznym.
Czynnikami wywołującymi stres
mogą być czynniki umysłowe,
fizjologiczne, anatomiczne lub
fizyczne.
DEFINICJE :
• Eustres (psychologia) stres
przyjemny, lekki np. podniecenie
przed podjęciem trudnego
zadania, trema aktora, sportowca
przed wystąpieniem.
• Eustres stres pozytywny, taki,
który mobilizuje nas do działania,
zawsze ograniczony w czasie.
DEFINICJE :
• Dystres jest reakcją organizmu na
zagrożenie, utrudnienia lub
niemożności realizacji ważnych
celów i zadań człowieka, pojawia
się w momencie zadziałania
bodźca czyli stresora.
DEFINICJE :
• Dystres stres szkodliwy, taki który
zaczyna szkodzić naszemu
zdrowiu, samopoczuciu, lub
choćby wydajności w pracy czy
nauce.
• Neustres to bodziec neutralny w
działaniu dla danej osoby, chociaż
dla innych bywa eustresowy lub
dystresowy.
Objawy stresu:
• Wzrost CTK
• Przyspieszenie akcji serca
• Bóle głowy, brzucha
• Przyspieszenie oddechu
• Suchość w ustach
REAKCJA CIAŁA NA STRES
Biologiczna
Koncepcja
Stresu
Hans Hugo Selye (1907-1982)
lekarz, fizjopatolog i endokrynolog
kanadyjski pochodzenia
austriackiego.Wprowadził do
użycia pojęcie stresu. Badaniu
tego zjawiska i wpływowi na
człowieka poświęcił 50 lat pracy
naukowej. Z tego powodu nosił
przydomek
„Doktor Stress”
Hans Selye był, aż dziesięciokrotnie
nominowany do nagrody Nobla,
której nigdy nie otrzymał. W 1932
założył w Montrealu
Międzynarodowy Instytut Badań
Nad Stresem. Napisał ponad 1400
artykułów, oraz ponad 30 książek
na temat stresu. Najbardziej znane
to :
„Stres okiełznany” i „Stres życia”
Hans Selye :
• Jako pierwszy postawił hipotezę,
że źródłem szeregu chorób
somatycznych jest stres.
• Choroby miały być skutkiem
niezdolności człowieka do
radzenia sobie ze stresem.
• Zjawisko to nazwał mianem
niewydolności tzw. Syndrom
ogólnej adaptacji(G.A.S).
Stres według Hansa Selye
Stres jest nieswoistą reakcją
organizmu na wszelkie stawiane
mu „żądania”
Reakcja nieswoista :
Każde żądanie stawiane naszemu
organizmowi jest w pewnym
sensie niepowtarzalne tzn. swoiste
np.
• Gdy jesteśmy wystawieni na
ciepło- pocimy się, ponieważ
parowanie potu z powierzchni
naszej skóry wywołuje efekt
chłodzący.
• Gdy jest zimno drżymy, aby
wytworzyć więcej ciepła, a
naczynia krwionośne kurczą się w
celu zmniejszenia utraty ciepła.
Niezależnie od tego jaki jest rodzaj
zakłócenia – wszystkie czynniki,
które je wywołują mają jedną
wspólną cechę: zwiększają żądanie
przystosowania się organizmu.
Żądanie to jest nieswoiste wymaga
przystosowania się do zakłócenia
niezależnie od jego charakteru.
Wszystkie czynniki na, które
jesteśmy wystawieni, powodują
poza swoistym działaniem również
nieswoisty wzrost potrzeby
spełnienia funkcji
przystosowawczych, a tym samym
powrót do stanu normalnego.
Hans Selye wyróżnia dwa rodzaje
stresu:
• Konstruktywny
• Destrukcyjny
Konstruktywny- nazywa eustresem
wzmożone wydzielanie adrenaliny
może spowodować pożyteczną i
pozytywną reakcję na sytuacje
niebezpieczne. Jest siła umożliwiającą
człowiekowi skuteczne działanie w
chwili kryzysu, mobilizowanie
maksymalnych sił i potencjału w celu
odwrócenia grożącej
katastrofy.Człowiek sięga do swoich
rezerw psychofizycznych, dzięki którym
przekracza granice przeciętności.
Destrukcyjny- dystres zbyt
intensywny i długotrwały stan
stresu może mieć
poważne
działanie destrukcyjne.Może
uszkodzić układ immunologiczny,
sprawiając, że osoba żyjąca w
stresie będzie bardziej podatna na
choroby.Utrata energii w wyniku
nieustannego stresu sprawia, że
organizm staje się niezdolny do
codziennej regeneracji.
Reakcja na stresory została opisana
przez Selly’ego jako Ogólny
Syndrom Adaptacyjny G.A.S
(General Adaptation Syndrome)
Ogólny
Syndrom
Adaptacyjny
G.A.S
G.A.S składa się z trzech stadiów
• Stadium I rekcja alarmowa
• Stadium II odporności
• Stadium III wyczerpania
Reakcja alarmowa – to krótki okres
pobudzenia cielesnego, w trakcie
którego przygotowuje się na
intensywną aktywność
Stadium odporności – stadium
umiarkowanego pobudzenia. Będąc
w stadium odporności może
wytrzymać i oprzeć się dalszym
osłabiającym, wycieńczającym
efektom przedłużającego się
działania stresora. Jeśli stresor jest
długotrwały i intensywny zasoby
organizmu wyczerpują się i
wchodzi od w stadium wyczerpania.
Selye zidentyfikował niebezpieczeństwa
związane ze stadium wyczerpania.
Długotrwałe oddziaływanie hormonu
adrenokortykotropowego redukuje
naturalną zdolność komórek do
zwalczania komórek rakowych i
różnych infekcji. Kiedy organizm
znajduje się w stanie ciągłego
zagrożenia obniża się integralność
układu odpornościowego.
Zmiany specyficzne zachodzące w
miejscu działania stresora np. w
miejscu oparzenia lub zranienia
Selye określił jako Lokalny Zespół
Adaptacyjny L.A.S (Local
Adaptation Syndrome).
Egotyzm
Altruistyczny
Hans Selye nazwał swoją, własną
filozofię
egotyzmem altruistycznym.Twierdził
że
tylko poprzez pomaganie innym
jednostka
pomaga sobie w tworzeniu mniej
stresującego
środowiska.
Generalna receptą Sely’ego na
przetrwanie
jednostki we współczesnym
społeczeństwie
jest taka, że „Sztuką nie jest
unikanie stresu,
ale robienie swego”.
Rób to, co lubisz, i to co robiłeś
dotychczas we własnym tempie...
Zadbaj o życzliwość sąsiadów.
Przejawiaj dobra wolę, zmierzaj do
zmniejszenia stresu w swoim
środowisku.
„Całkowita wolność od
stresu to śmierć, gdyż
stres obecny jest w
każdym ludzkim
działaniu.”
Hans Selye
Model
Salutogenetyczny
Antonowskiego
Aaron Antonovsky – socjolog
medycyny, w roku 1979 stworzył
tzw.: model salutogenetyczny. U
podłoża tego modelu leży
przełomowe pytanie: „Dlaczego
ludzie mimo iż podlegają
oddziaływaniom wielu stresorów
(patogenów) zachowują zdrowie, a
w przypadku jego załamania,
szybko do zdrowia powracają?”
Jest to pytanie o przyczyny zdrowia.
Cechy Modelu
• Odrzucenie dychotomicznego
podziału na ludzi zdrowych i chorych,
a uwzględnienie wielowymiarowego
kontinuum zdrowie-choroba.
• Zapoznanie z historią życia człowieka
(w tym jego choroby) a nie tylko
koncentrowanie się wyłącznie na
etiologii choroby.
• Skoncentrowanie się na czynnikach, które
są odpowiedzialne za to, ze człowiek
utrzyma swoją dotychczasową pozycję na
kontinuum, lub przesunie się w kierunku
bieguna zdrowie zamiast koncentrowania
się na stresorach i przyczynach choroby.
• Uznanie wszechobecności stresorów,
które nie zawsze są czynnikami
patogennymi,a mogą sprzyjać zdrowiu
(zależy to od ich charakteru i tego czy
człowiekowi udało się zredukować
napięcie).
• Szukanie wszelkich źródeł
negatywnej entropii sprzyjającej
aktywnej adaptacji organizmu do
środowiska.
• Analizowanie przypadków nie
potwierdzających hipotezy, a nie
koncentrowanie się na wynikach
badań patogenetycznych.
W PODEJŚCIU
SALUTOGENETYCZNYM
OKREŚLANE SĄ DWA POZIOMY
(STANY) ZDROWIA CZYLI
MIEJSCA NA WYMIARZE:
HEALTH-EASE DIS-
EASE
*oznacza poziom zdrowia
*
HEALTH - EASE - lewy biegun – określa
stan pełnego zdrowia fizycznego,
psychicznego i społecznego.
DIS - EASE- prawy biegun – oznacza
stan głębokiej choroby zagrażającej
życiu biologicznemu, psychicznemu i
społecznemu.
Poziom zdrowia zależy wg.
Antonovskyego od:
• Uogólnionych zasobów
odpornościowych.
• Stresorów.
• Poczucia koherencji.
• Zachowania i stylu życia.
Zasoby Antonovsky definiuje jako:
„Przez to pojecie rozumiem
pieniądze siłę ego, stabilizację
kulturową, wsparcie społeczne
itp.-wszystko co pozwala
skutecznie stawić czoło
różnorodnym stresorom”.
Uogólnione zasoby odpornościowe są to:
• Właściwości jednostki:
-biologiczne – genetyczne,
konstytucjonalne, immunologiczne i
biochemiczne.
-psychologiczne – wiedza, intelekt.
-cechy osobowości – poczucie
tożsamości, kontroli, poczucie
uczestnictwa zaangażowania i
zobowiązania oraz wyuczone strategie
radzenia sobie.
• Cechy społeczno - kulturowe :
-cechy grupy – więzi i wsparcie
społeczne
-cechy kultury – religia, filozofia,
sztuka
Cechy zasobów :
• Są funkcjonalne: pomagają unikać
stresorów i usprawniają proces
radzenia sobie z wymaganiami,
zapobiegając przekształcaniu się
napięcia w stres.
• Pomagają zwalczać stresory
• Sprzyjają ochronie zdrowia i
procesom zdrowienia.
STRESORY
Procesy zdrowia polegają na
wykorzystaniu energii dostępnej
człowiekowi do sprostania
wymaganiom zewnętrznym i
wewnętrznym.
Człowiek nieustannie spotyka się ze
stresorami, na które reaguje i do
których się dostraja aby zachować
równowagę procesów życiowych na
optymalnym poziomie funkcjonowanie.
W modelu salutogenetycznym stresory
zostały zdefiniowane nie jako proste
bodźce, ale jako wymagania, dla
których niema gotowych
zautomatyzowanych akcji
adaptacyjnych, które rodzą stan
napięcia. Stresorem nazywa się każdy
element, który do systemu wprowadza
napięcie i sprzeczności. Stresory
mogą pełnić funkcję korzystną,
rozwojową, mogą mobilizować i
wyzwalać energię.
Stresory mogą być:
• Psychospołeczne
• Fizyczno-biologiczne
• Krótkotrwałe(ostre)
• Długotrwałe(łagodne)
• Przewlekle działające
• Zewnętrzne: z otoczenia
człowieka(egzogenne)
• Wewnętrzne: z wnętrza człowieka
jego ciała , psychiki (endogenne)
• Wynikające z relacji: człowiek-
otoczenie.
Poczucie Koherencji
W roku 1987 został wprowadzony
przez Aarona Antonovskyego
konstrukt teoretyczny tzw.:
poczucie koherencji określane
przez niego metaforycznie jako
„klucz do zdrowia”, jako
wewnętrzny, centralny czynnik,
który powoduje, że ludzie radzą
sobie ze stresem i nie chorują lub
szybko wracają do zdrowia.
Poczucie koherencji
Jest ogólnym nastawieniem
orientacyjnym, wyrażającym trwałe
dynamiczne przekonanie o
przewidywalności i racjonalności
świata i własnego położenia
życiowego.
Jest to suma poczucia:
Zaradności, sensowności i
zrozumiałości.
Trzy wymiary (komponenty) poczucia
koherencji:
• Zaradności (sterowalności) jest to
poczucie
dysponowania możliwościami
(zasobami) doradzenia sobie z
wymaganiami życia, aktywnego
wpływania na sytuację w, której się
znajduje. Poczucie, że można
znaleźć oparcie w kimś lub
czymś(siły osobowe, materialne).
• Sensowności jest to dopatrywanie
się sensu że nasze działania
przynoszą korzyść. Poczucie, że
warto się angażować inwestować
energię w swoje życie i jego
wyzwania.
Ludzie z wysokim poczuciem
sensowności podejmują wysiłek
rozwiązywania problemów.
• Zrozumiałości jednostka rozumie
co oznaczają dopływające do niej
informacje. Rzeczywistość jest
możliwa do opracowania i
wyjaśnienia. W odniesieniu
natomiast do przyszłości dopiero
mogących zaistnieć sytuacji,
nawet jeśli pojawia się
nieoczekiwanie pozwala wierzyć,
że będzie możliwe ich zrozumienie
i uporządkowanie.
Poznawczo-
Transakcyjny
Paradygmat
Stresu
Richard Lazarus – najwybitniejszy
autorytet w dziedzinie stresu
psychologicznego. Wspólnie z
Susan Folkman opracował
koncepcje stresu i formy radzenia
sobie ze stresem
Stres według Lazarus i Folkman
Jest to transakcja zachodząca
między jednostką, a otoczeniem
obejmująca ocenę wyzwań
stawianych przez daną sytuację
oraz zasobów radzenia sobie z tą
sytuacją a także psychofizyczne i
fizjologiczne reakcje na tak
oceniane wyzwania.
Transakcja z otoczeniem polega na
udziale dwóch procesów
psychologicznych
I.Ocena poznawcza przedmiotu:
1.Pierwotna
2.Wtórna
II.Radzenie sobie
W ocenie pierwotnej transakcja
stresowa może być ujmowana
• Krzywda, strata utrata
wartościowych obiektów, utrata
bliskiej osoby.
• Zagrożenie odnosi się do sytuacji,
które mogą się dopiero wydarzyć.
• Wyzwanie dotyczy sytuacji w
których możliwe są zarówno
szkody jak i straty oraz korzyści.
Ocena wtórna – następuje jeśli w
wyniku oceny pierwotnej nastąpi
uznanie relacji za stresową. Ocena
ta dotyczy możliwości podjęcia
działania, by usunąć przyczynę
stresu lub przynajmniej złagodzić
jej skutki. Ocena wtórna odnosi się
zarówno do źródeł stresu jak i do
własnych zasobów.
Radzenie sobie ze
stresem
„Radzenie sobie to stałe zmieniające
się poznawcze i behawioralne mające
na celu uporanie się określonymi
zewnętrznymi i wewnętrznymi
wymaganiami, ocenianymi przez
osobę jako obciążające lub
przekraczające jej zasoby”
Wg.Lazarus i
Folkman
Cztery zasadnicze
sposoby radzenia
sobie ze stresem.
I.Poszukiwanie Informacji.
II.Bezpośrednie działanie.
III.Powstrzymywanie się od
działania.
IV.Wewnętrzne procesy regulujące
emocje.
Skala Stresu
Lista Holmesa i Rahe’a :
• Śmierć współmałżonka 100
• Rozwód 73
• Separacja małżeńska 65
• Pobyt w więzieniu 63
• Śmierć bliskiego członka rodziny 63
• Zranienie ciała lub choroba 53
• Zawarcie małżeństwa 50
• Zwolnienie z pracy 47
• Pogodzenie się ze skłóconym małżonkiem 45
• Przejście na rentę lub emeryturkę 45
• Choroba w rodzinie 44
• Ciąża 40
• Kłopoty w pożyciu seksualnym 39
• Powiększenie rodziny 39
• Rozpoczynanie nowej pracy zawodowej 39
• Zmiany w dochodach finansowych 38
• Śmierć bliskiego przyjaciela 37
• Zmiana zawodu 36
• Wzrost konfliktów małżeńskich 35
• Hipoteka ponad 10.000 $ 31
• Wiadomość o konieczności zwrotu większego długu, lub
pożyczki 30
• Zmiana stopnia odpowiedzialności w życiu zawodowym 29
• Opuszczenie przez dzieci domu rodzinnego 29
• Kłótnie i starcia z krewnymi współmałżonka 29
• Wzmożenie wysiłku do wykonania jakiegoś zadania 28
• Początek lub koniec pracy zawodowej współmałżonka 26
• Rozpoczęcie lub zakończenie nauki szkolnej 26
• Zmiany standardu, poziomu życia 25
• Zmiany osobistych nawyków i przyzwyczajeń 24
• Starcia z szefem 23
• Zmiany warunków pracy, lub najbliższego otoczenia 20
• Zmiana mieszkania 20
• Zmiana szkoły 20
• Zmiana w spędzaniu wolnego czasu 19
• Zmiany w praktykach religijnych 19
• Zmiany w nawykach życia towarzyskiego 18
• Hipoteka lub zaciąganie długu poniżej 10.000 $ 17
• Zmiana nawyków snu 16
• Zmiana częstości spotkań rodzinnych 15
• Zmiana nawyków żywieniowych 15
• Urlop 13
• Święta Bożego Narodzenia 12
• Małe naruszenie przepisów 11
Dziękujemy
Za
Uwagę.