PATOFIZJOLOGIA UKŁADU
ODPORNOŚCIOWEGO
SAMODZIELNA PRACOWNIA
PATOFIZJOLOGII
Konrad Boblewski
PATOFIZJOLOGIA UKŁADU
ODPORNOŚCIOWEGO
SAMODZIELNA PRACOWNIA
PATOFIZJOLOGII
Konrad Boblewski
Zagadnienia do
powtórzenia
Narządy limfatyczne
budowa narządu ruchu (ogólnie)
rodzaje białych krwinek
budowa naczyń krwionośnych
pojęcie tkanki łącznej
pojęcia: amin wazoaktywnych, kinin,
układu dopełniacza, tlenku azotu,
przeciwciał antygen, odporność swoista,
nieswoista, odpowiedź komórkowa,
humoralna
PLAN SEMINARIUM
Podstawowe definicje pojęć związanych z
odpornością organizmu
Jak powstaje zapalenie ?
Omówienie zmian zachodzących w ostrym
zapaleniu
Omówienie zmian zachodzących w zapaleniu
przewlekłym
Rodzaje zaburzeń układu immunologicznego
Typy reakcji alergicznych (nadwrażliwości)
Podsumowanie
Wprowadzenie
Układ odpornościowy (immunologiczny):
nadaje człowiekowi zdolność
odróżniania „swego” od „obcego”
Zwalcza zakażenia bakteriami,
grzybami, wirusami i pierwotniakami
Odrzuca obce przeszczepy tkankowe
Przeciwstawia się pasożytom i
nowotworom
ANTYGEN
Antygen to cząsteczka rozpoznawana
przez układ immunologiczny
Może być elementem „obcego”
Może być własnym elementem
Antygenem może być cząsteczka która
spełnia jakieś określone funkcje (np. enzym
na powierzchni komórki). Ale mogą nim być
również białka służące wyłącznie do tego
aby być rozpoznawanymi – ANTYGENY
ZGODNOŚCI TKANKOWEJ
PRZECIWCIAŁA/IMMUNOGLOBULI
NY
Przeciwciało = immunoglobulina
Klasy przeciwciał i definicje (w duuuuuużym
uproszczeniu):
IgM – element odpowiedzi pierwotnej
IgG – element pamięci immunologicznej
IgA – odporność „wydzielnicza”
IgD – związane z „naiwnymi” limfocytami B
IgE – odpowiedź przeciw pasożytnicza;
alergie
DEFINICJA ZAPALENIA
Zapalenie jest reakcją tkanek
łącznych i ich mikrokrążenia na
czynniki patologiczne i związane z
ich obecnością uszkodzenia
komórek. Charakteryzuje się
tworzeniem mediatorów zapalenia
oraz przemieszczaniem się płynów
i leukocytów z krwi do przestrzeni
pozanaczyniowej.
PODZIAŁ ZAPALEŃ
Ostre zapalenie – reakcja tkanki
łącznej na czynniki uszkadzające
rozpoczynająca się bezpośrednio po ich
zadziałaniu.
Przewlekłe zapalenie – późna reakcja
tkanki łącznej na czynniki uszkadzające
oraz na mediatory i inne produkty
humoralne powstające w czasie ostrego
zapalenia.
CECHY ZAPALENIA-
OBJAWY
Zaczerwienie (rubor)
Obrzmienie (tumor)
Wzrost temperatury (calor)
Ból (dolor)
Zaburzenie funkcji (functio laesa)
CZYNNIKI INICJUJĄCE
MIKROORGANIZMY
BAKTERIE, WIRUSY, GRZYBY, PIERWOTNIAKI
CIAŁA OBCE
AZBEST, KRYSZTAŁY SILIKONU, PYŁKI
CZYNNIKI FIZYCZNE
MECHANICZNE – RANY
CHEMICZNE – KWASY ZASADY
PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE
TEMPERATURA
ZAPOCZĄTKOWANIE
Uszkodzenie komórek znajdujących się w
miejscu działania czynnika uszkadzającego:
-
uwolnienie ziarnistości i pęcherzyków
wydzielniczych (aminy wazoaktywne –
mastocyty i płytki; cytokiny – limfocyty,
makrofagi)
-
Fosfolipidy błon komórkowych – metabolizm
kwasu arachidonowego
-
Konwersja nieaktywnych prekursorów w
osoczu – dopełniacz, kaskada krzepnięcia
ZMIANY NACZYNIOWE
Czynniki wpływające bezpośrednio na stan
naczyń
Tlenek azotu, aminy wazoaktywne, kininy,
metabolity kwasu arachidonowego, PAH
Czynniki wpływające pośrednio na stan naczyń
Interleukina 1 (IL1) – aktywacja komórek śródbłonka
IL2 czynnik wzrostowy dla limfocytów T i B
TNF - kachektyna; indukuje NOS w makrofagach
TNF - limfotoksyna
Czynniki wzrostowe dla komórek szpiku
Chemokiny
WZMOCNIENIE
(AMPLIFIKACJA)
Jaki jest cel reakcji zapalnej?
1.
Zniszczenie „obcego”
2.
Usunięcie uszkodzonych tkanek
własnych
Dla realizacji tych celów kluczowe
znaczenie ma „sprowadzenie”
makrofagów i neutrofili
ZAKOŃCZENIE
Wchłonięcie nacieku
Ropień
Blizna
Przetrwałe zapalenie –>
ZAPALENIE PRZEWLEKŁE
ZAPALENIE PRZEWLEKŁE
Nieskuteczna eliminacja czynnika
sprawczego, lub nie możliwa jego
eliminacja
Charakter patogenu wymagający
od początku modyfikacji reakcji
zapalnej
ZAPALENIE PRZEWLEKŁE
Odporność komórkowa i jej aspekty
Patogeny wewnątrzkomórkówe -> wirusy,
bakterie takie jak np. Mycobacterium
tuberculosis
Nowotwory
Choroby autoimmunizacyjne
Czym się zajmuje
immunopatologia ?
Ogólnie – to nauka o chorobach i
stanach w których układ odporności
organizmu nie funkcjonuje prawidłowo
Czyli dotyczy:
Reakcji nadwrażliwości
Niedoborów immunologiczne (odporności)
Chorób autoimmunizacyjnych
Nadwrażliwość
Odpowiedź immunologiczną
osiągająca duże nasilenie i
nieprawidłową formę,
doprowadzającą do znacznego
uszkodzenia tkanek nazywamy
nadwrażliwością
nadwrażliwością
Typy nadwrażliwości
Podział
Gell’a i Coombs’a
Gell’a i Coombs’a
Typ I – (alergia) - anafilaktyczny
Typ II – cytotoksyczny
Typ III – kompleksów
immunologicznych
Typ IV -komórkowy
Typ I nadwrażliwości
Nadmierna reakcja antygenu (alergenu) z
przeciwciałami IgE, występująca przy drugim
kontakcie z antygenem związana z
uwolnieniem dużej ilości mediatorów takich
jak histamina, leukotrieny etc.
Pojęciem powiązanym jest
atopia
atopia;
dziedziczna skłonność do nadprodukcji
przeciwciał typu IgE
Pojęciem, które należy odróżnić jest reakcja
anafilaktoidalna
anafilaktoidalna – nieswoista degranulacja
komórek tucznych
Typ I nadwrażliwości
Czynniki predysponujące:
Czynniki genetyczne – 40 – 80% chorych
ma dodatni wywiad rodzinny
Czynniki środowiskowe
Karmienie naturalne niemowlęcia
Czynniki zakaźne i toksyczne – np. pyłki
„opłaszczane” zanieczyszczeniami
Miesiąc urodzenia – na jakie alergeny
narażone jest dziecko w okresie jeszcze
niepełnego rozwoju układu immunologicznego
Typ I nadwrażliwości
Przykłady chorób:
Katar sienny
Astma
Atopowe zapalenie skóry
Pokrzywka
Objawy związane są głównie z działaniem
histaminy – obrzęk i przekrwienie błon
śluzowych połączone ze zwiększeniem
przepuszczalności ścian naczyń
Typ II nadwrażliwości
Reakcja niszczenia komórek
obcych lub własnych
posiadających na swojej
powierzchni „nowe” antygeny
Pojęcie
cytotoksyczności
cytotoksyczności
zależnej od przeciwciał
zależnej od przeciwciał
Typ II nadwrażliwości
Przykłady chorób
Hemoliza niezgodnych grupowo krwinek
Konflikt serologiczny matczyno-płodowy
Cytopenie po lekowe – leki doprowadzają do
zmiany „wyglądu” antygenów na powierzchni
komórek
ZABURZENIA FUNKCJONOWANIA RECEPTORÓW
– Ch. Gravesa, Miastenia gravis
Ale też prawidłowych reakcji...
Niszczenie zakażonych komórek własnych z
obecnymi na powierzchni antygenami wirusa
Typ III nadwrażliwości
Definicja:
Definicja: reakcja pomiędzy swoistymi
przeciwciałami typu IgG, IgM a antygenami,
które przyczyniły się do powstania tych
przeciwciał.
małe kompleksy (przewaga antygenu) krążą we
krwi a są usuwane z krążenia w wątrobie i nerce
duże kompleksy (przewaga przeciwciał) - są szybko
wychwytywane przez komórki żerne wątroby i
śledziony
średnie kompleksy precypitują w tkankach i maja
najsilniejsze działanie patogenne
Typ III nadwrażliwości
kompleksy tworzą się in situ (tzn. w
miejscu wniknięcia antygenu) - odczyn
Arthusa -zewnątrzpochodne alergiczne
zapalenie pęcherzyków płucnych
(płuco farmera, hodowców gołębi)
kompleksy w krążeniu-choroba
posurowicza, układowy toczeń trzewny
Typ IV nadwrażliwości
Definicja:
Definicja: nadmierna reakcja na
eliminowany antygen ze swoiście
uczulonymi limfocytami CD4+T
Typ IV nadwrażliwości
Przykłady
gruzełek gruźliczy
śródskórny odczyn tuberkulinowy
kontaktowe zapalenie skóry
Immunopatologia
podsumowanie
Zapalenie jest zjawiskiem zachodzącym
zawsze w przypadku uszkodzenia
organizmu – formą obrony organizmu
Typowo jest odpowiedzią na zewnętrzny
czynnik uszkadzający
Może też być zainicjowane przez procesy
patologiczne toczące się w organizmie (np.
zapalenie związane z blaszką miażdżycową)
Jego elementy zatem należą do przebiegu
prawie wszystkich znanych chorób
Immunopatologia
podsumowanie
Zaburzenia immunologiczne –
zaburzenia odporności wiążą się z:
Nieprawidłowymi przyczynami
rozpoczęcia procesu zapalnego
Zbytnim nasileniem procesu
zapalnego powodującym zniszczenie
nie tylko „obcego”
Brakiem odpowiedniej reakcji na
uszkodzenie
Immunopatologia
podsumowanie
Wiadomości dotyczące
Niedoborów odporności oraz
chorób autoimmunizacyjnych
zostaną przedstawione w
ramach fakultetów z
PATOFIZJOLOGII.