Jest to zabieg werbalny polegający
na precyzyjnym rozbiciu tematu na
pytania i problemy.
Jeśli chcemy aby był prawidłowy musi spełniać kilka warunków:
- sformułowane problemy muszą wyczerpywać zakres naszej
niewiedzy zawartej w temacie badań
- sformułowania powinny zawierać wszystkie generalne zależności
między zmiennymi
- problem powinien być rozstrzygalny empirycznie i praktycznie (w
fazie koncepcji nie można mieć co do tego pewności)
Problemem badawczym może być np.: nie odpowiednie
zachowania uczniów w szkole.
Problem badawczy
Problem badawczy
Problem badawczy odszukujemy zawsze kiedy cos badamy. jednak
zanim do tego dojdziemy musimy najpierw wybrać metodę jaka
będziemy badać dane zjawisko. Przez metodę badawczą rozumiemy
sposób dochodzenia do celu jaki stawia sobie nauka.
Jeśli chcemy aby był prawidłowy musi spełniać kilka
warunków:
- sformułowane problemy muszą wyczerpywać zakres naszej
niewiedzy zawartej w temacie badań
- sformułowania powinny zawierać wszystkie generalne
zależności między zmiennymi
- problem powinien być rozstrzygalny empirycznie i
praktycznie (w fazie koncepcji nie można mieć co do tego
pewności).
W trakcie całego procesy badawczego wyróżniamy
trzy fazy: fazę koncepcji, fazę badań oraz analiza
tych badań i wyciągnięcie wniosków. W pierwszej
fazie przygotowujemy się do badań i musimy
dokonać takich czynności jak:
Określenie przedmiotu i celu badań – to
zadanie staje przed nami w momencie
uświadomienia sobie konieczności
przeprowadzenia badań empirycznych. (np.
praca dyplomowa, potrzeba lepszego
poznania miejsca i efektów naszej pracy dla
ich doskonalenia, konferencja pedagogiczna,
na którą trzeba przygotować raport)
Sformułowanie problemów
badawczych – zabieg werbalny
polegający na precyzyjnym rozbiciu
tematu na pytania i problemy.
Hipotezy
Hipotezy
Hipoteza, zwana także przypuszczeniem, jest propozycją
odpowiedzi na pytania zawarte w problemach badawczych. Jest
to jednak oczywiście odpowiedź wstępna, przypuszczalna,
której prawdziwość ma być potwierdzona w podejmowanym
badaniu. Hipoteza nie różni się więc kształtem gramatycznym
od zdania obserwacyjnego, na którego to treść składa się opis
faktu naukowego. Jedyna różnica jest jedynie to iż nie wiemy
czy jest to prawda czy fałsz. Obecność dokładnie
sformułowanych hipotez odróżnia poznanie naukowe od
poznania potocznego, stąd uznanie koniecznej obecności w
badaniach naukowych. Hipoteza ukierunkowuje nam badania
na problemy ważne, a w pedagogice hipoteza spełnia role
także ochronną, ograniczającą ryzyko podejmowania badań
zagrażających dobru badanych wychowanków.
Jednak żeby hipoteza mogła tę barierę ochronną stanowić, musi spełnić
następujące warunki:
-tłumaczyć w sposób dostateczny znane fakty
-musi być możliwa do zweryfikowania przez konsekwencje, które z niej
wynikają
-musi dotyczyć istotnych dla danej nauki zdarzeń i ma moc
teoriotwórczą
-musi być zdaniem wysoce prawdopodobnym, którego słuszność
wstępna polega na tym, że jest zdaniem niesprzecznym z
udowodnionymi już twierdzeniami danej dyscypliny naukowej
Sformułowanie hipotez – konieczna jest tu pewna suma
wiedzy teoretycznej o badanych zjawiskach, wiedza ta
powinna być szczegółowa, zakres tej wiedzy można podzielić
na dwie grupy:- wiadomości o badanym terenie (typu
demograficznego, ekonomicznego, itp.) oraz znajomość
badań i wyniku badań podobnych przeprowadzonych na
innym terenie, - wiadomości ogólne z zakresu wychowania,
pedagogiki społecznej, elementów socjologii. Po uzyskaniu
odpowiedniej wiedzy można przystąpić do formułowania
hipotez.
Rola hipotez w badaniach naukowych
jest nie oceniona, gdyż dzięki niej
wyznaczamy sobie nowe cele w różnych
badaniach jak np.: Musimy zbadać małe
dziecko gdyż podejrzewa się u niego
chorobę psychiczną. Stawiamy sobie
wtedy hipotezy takie jak: czy dziecko
się normalnie zachowuje, czy dziecko
normalnie rozwija się prawidłowo (czy
mówi normalnie, czy czyta, czy pisze
itp.), itp. A jeżeli byśmy zastosowali
tutaj tezę zamiast hipotezy nie było by
co badać gdyż z góry byśmy coś
zakładali np.: dziecko nie rozwija się
prawidłowo ponieważ jest chore
psychicznie. Krótko mówiąc hipoteza
daje nam pytania na dany temat na
które musimy poprzez badania
odpowiedzieć.
Wybór terenu badań lub dobór próby – jest to przede wszystkim
typologia wszystkich zagadnień, cech i wskaźników jakie muszą być
zbadane, odnalezienie ich na odpowiednim terenie, u odpowiednich
grup społecznych, lub w układach i zjawiskach społecznych, a
następnie wytypowanie rejonów, grup, zjawisk i instytucji jako
obiektów naszego zainteresowania. Wybór terenu badań to dopiero
część zadania, jeśli dotyczy to małej grupy to sprawa jest prosta, gdyż
możemy zbadać wszystkie elementy interesującego nas układu. Jeśli
badania dotyczą szerokiego obszaru badacz musi wyodrębnić grupy
jednostek, które będą reprezentować całość
Opracowanie technik
badawczych – etap obejmuje
przygotowanie całości warsztatu
badawczego ze wszystkimi
szczegółami, koniecznymi do
sprawnego prowadzenia badań.
Badanie pilotażowe – stanowi weryfikację naszej wstępnej wiedzy
o środowisku, o jego charakterze, zróżnicowaniu, procesach w
nim zachodzących. Jest także okazją do sprawdzenia sprawności
narzędzi badawczych jakie wybraliśmy i opracowaliśmy dla
naszych zamierzeń poznawczych. Badania pilotażowe mają dać
nam obraz badanego środowiska w głównych jego zarysach.
Opracowanie ostatecznej wersji zagadnienia, hipotez
roboczych oraz narzędzi badawczych – uzyskana w
poprzednich etapach wiedza może stać się podstawą do
zmiany brzmienia tytułu naszej pracy, może go poszerzyć lub
zawęzić, skoro okaże się, że uzyskanie wiedzy o pewnych
zagadnieniach jest niemożliwe lub wiedza ta będzie niepełna.
Duże znaczenie mają tu badania pilotażowe, gdyż dzięki nim
uzyskaliśmy potwierdzenie lub obalenie założonego
wcześniej istnienia określonych zależności między
zjawiskami, mogliśmy natomiast zdobyć dane o istnieniu
zjawisk lub cech wcześniej w hipotezach nie uwzględnionych
Faza druga polega na przeprowadzeniu badań właściwych – do
badań zasadniczych przystąpić należy zaraz po zakończeniu badań
pilotażowych, badania powinny przebiegać sprawnie i trwać
możliwie jak najkrócej, trzeba bowiem pamiętać o dynamice
przeobrażeń społecznych. Naszym zadaniem jest za pomocą
narzędzi badawczych zarejestrować pewien stan umiejscowiony w
czasie i przestrzeni. To wymaga prowadzenia badań w czasie, w
którym nie następują wydarzenia, mogące mieć wpływ na badane
przez nas układy społeczne. Reguła ta nie ma zastosowania do
badań eksperymentalnych, opierających swoje założenia na takich
właśnie okolicznościach, które pozwalają rejestrować np. określony
stan opinii publicznej przed wprowadzeniem określonej zmiennej i
po jej wprowadzeniu.
Ostatnia faza polega na uporządkowaniu wszystkich materiałów
badawczych oraz przeanalizowaniu ich i wyciągnięciu wniosków.
Wyróżniamy tutaj takie
czynności jak:
Uporządkowanie – może być przeprowadzone wg następujących
zasad:
- zakresu zagadnienia (zagadnienia ogólne lub szczegółowe)
- grupy społecznej lub rodzaju zjawiska, czy zależności społecznej
(uczniowie, rodzice, grupy rówieśniczy, odległość od szkoły, itp.)
Nie zawsze istnieje możliwość przeprowadzenia tak precyzyjnych
podziałów. Jeśli takiej możliwości nie ma należy doprowadzić
przynajmniej do logicznego uporządkowania zagadnień i faktów.
Kodyfikacja wg klucza – polega
na stosowaniu technik
badawczych, posługujących się
zapisem (kwestionariusze, skale,
itp.) celem przyporządkowania
odpowiednim kategoriom
pojęciowym wszystkich sytuacji.
Opracowanie statystyczne –
ujęcie danych w kategorii
ilościowe. W badaniach
pedagogicznych statystyka służy
do liczbowego wyrażania
zależności między zjawiskami
stopnia natężenia pewnych
tendencji, wielkości badanych
cech itp.
Opracowanie teoretyczne i uogólnianie wyników – częściowo
polega na myślowym podsumowaniu całości badań i ułożeniu
koncepcji przedstawienia ich w postaci zracjonalizowanego
wywodu myślowego. Zadaniem naszym jest uporządkowanie
uzyskanych wyników wedle ich zakresu i znaczenia,
przyporządkowanie poszczególnych hipotez generalnym
założeniom i celom badań.
Analiza jakościowa, klasyfikacja zagadnień i
zależności – faza ta dopełnia poprzednio
omówioną. Na podstawie danych
liczbowych budujemy charakterystykę
badanej zbiorowości, przedstawiamy w
kategoriach jakościowych jej cechy, które
wcześniej pogrupowaliśmy w dane
liczbowe. Zadaniem analizy jakościowej jest
wytypowanie wszystkich zależności między
elementami badanego układu lub
środowiska.
Weryfikacja hipotez – na podstawie
dotychczasowego postępowania sformułowaliśmy
szereg twierdzeń, których uzasadnienie znaliśmy
tylko częściowo. Celem badań było uzyskanie
potwierdzenia ich prawidłowości, lub odrzucenia.
Ostateczne potwierdzenie lub odrzucenie tych
hipotez przebiega podczas ich weryfikacji.
Przykłady hipotez:
Przykłady hipotez:
Hipoteza główna
W „społeczeństwie szkolnym” dominuje postawa za szybkim
wdrażaniem i rozwojem środków informatycznych.
Hipotezy szczegółowe:
- Dostępność do środków informatycznych w szkole powinna
być większa.
- Nauczyciele i uczniowie uważają, że wykorzystanie
środków informatycznych w szkole jest jak najbardziej
potrzebne.
- Nauczyciele i uczniowie wykorzystują środki informatyczne
nie tylko do nauki w szkole.
- Badani nauczyciele i uczniowie są za stałym rozwojem i
unowocześnianiem środków informatycznych w szkole.
Przykłady problemów
Przykłady problemów
badawczych:
badawczych:
Problem główny:
Jakie postawy wobec rozwoju i wykorzystania środków informatycznych
prezentują nauczyciele i uczniowie?
Problemy szczegółowe:
- Jak oceniana jest dostępność środków informatycznych w szkole?
- Jak oceniana jest potrzeba wykorzystanie środków
informatycznych w Zespole Szkół nr.1 w Ostrowi Mazowieckiej
przez badanych nauczycieli i uczniów?
- Do jakich zadań wykorzystywane są środki informatyczne w
Zespole Szkół nr.1 w Ostrowi Mazowieckiej?
- Jakie są oczekiwania nauczycieli i uczniów wobec
wykorzystywania środków informatycznych?
Wykonała
Wykonała
Monika Orlicka
Monika Orlicka