Leki stosowane w
farmakoterapii otyłości
Leki stosowane w
farmakoterapii otyłości
Leki stosowane w farmakoterapii
otyłości
Otyłość
– choroba przejawiająca się nadmiernym
gromadzeniem tkanki tłuszczowej w organizmie.
Jest chorobą przewlekła, zaliczaną do
chorób
cywilizacyjnych
.
Przyczyną otyłości jest zaburzenie homeostazy
energetycznej ustroju. Schorzenie to
charakteryzuje dodatni bilans energetyczny
spowodowany nadmierną podażą pokarmu w
stosunku do potrzeb organizmu, co powoduje
przyrost tkanki tłuszczowej i patologiczne
zwiększenie masy ciała.
Leki stosowane w farmakoterapii
otyłości
Otyłość pierwotna:
Nieodpowiednia dieta i mała aktywność fizyczna
Uwarunkowania genetyczne (m.in. defekt
receptorów β
3
)
Niska spoczynkowa przemiana materii
Otyłość wtórna:
Zaburzona czynność gruczołów
(hiperinsulinizm, nadczynność kory nadnerczy,
niedoczynność tarczycy)
Stosowanie niektórych leków (np.
p/depresyjnych)
Czynniki wpływające na łaknienie.
cytokiny
Leptyna
NA, serotonina
Schemat zależności pomiędzy podwzgórzowymi ośrodkami głodu i sytości,
przyjmowaniem pokarmów i działaniem leptyny wydzielanej przez komórki tłuszczowe.
Leptyna hamuje przyjmowanie pokarmów bezpośrednio, pobudzając ośrodek sytości, i
pośrednio, hamując ośrodek głodu. Leptyna hamuje tworzenie się w podwzgórzu NPY
pobudzającego ośrodek głodu.
Zasadniczy mechanizm działania leptyny opiera się na
nasileniu w obrębie podwzgórza hamującego działania
α-MSH i hamowaniu pobudzającego działania NPY na
ośrodek głodu. (RL – receptor dla leptyny)
Leki stosowane w farmakoterapii
otyłości
Podział środków farmakologicznych stosowanych
w leczeniu otyłości można podzielić na
następujące grupy:
1)
Leki zmniejszające łaknienie (dz.
ośrodkowe):
a) o działaniu adrenergicznym
b) o działaniu serotoninergicznym
c) o mieszanym działaniu adrenergiczno -
serotoninergicznym
d) peptydy regulujące proces łaknienia
Leki stosowane w farmakoterapii
otyłości
2)
Leki nasilające termogenezę:
a) adrenergiczne
b) agoniści selektywni receptora β
3
(znajdują się w
fazie badań klinicznych)
3)
Leki wpływające na procesy trawienia:
a) inhibitory lipaz
b) substytuty tłuszczu
4)
Inne leki
1) a) Leki zmniejszające łaknienie o działaniu
adrenergicznym.
Hamują apetyt w wyniku stymulowania
przekaźnictwa katecholoaminergicznego (wyrzut NA
i dopaminy i/lub hamują wychwyt zwrotny w OUN).
Liczne działania niepożądane (częstoskurcz, arytmia,
nadciśnienie tętnicze; bezsenność, pobudzenie
psychoruchowe, agresywność, niepokój; stany
psychotyczne, uzależnienie psychiczne, szybko
rozwija się tolerancja na te leki).
Nie są obecnie stosowane.
Fentermina, chlorfentermina (poch. amfetaminy);
mazindol (poch. indolowa); fendimetrazyna (prolek),
fenmetrazyna (poch. morfoliny)
1) b) Leki zmniejszające łaknienie o działaniu
serotoninergicznym.
Hamują łaknienie, brak dz. psychostymulującego.
Wzmagają aktywność neuronów 5-HT (wzrost
uwalniania i hamowanie wychwytu zwrotnego 5-HT)
Nie są stosowane.
Działanie niepożądane (uszkodzenia zastawek serca,
nadciśnienie płucne).
Fenfluramina, deksfenfluramina (poch. amfetaminy).
Fluoksetyna – lek p/depresyjny, selektywny inhibitor
wychwytu zwrotnego serotoniny; początkowy okres
leczenia depresji – spadek masy ciała, niestosowana
w leczeniu otyłości.
1) c) Leki zmniejszające łaknienie o działaniu
adrenergiczno - serotoninergicznym.
Sibutramina
Inhibitor wychwytu zwrotnego NA i 5-HT w
zakończeniach synaptycznych.
Pobudza poposiłkowe uczucie sytości (receptory
5-HT 1 i 2, a także β
1
).
Nasila obwodowe działanie NA na receptory beta-
3 (wzrost termogenezy) → działanie obdwodowe
(wzrost termogenezy, pobudzenie rec. β
3
).
Zmienia preferencje smakowe (pokarm
białkowy>pokarm węglowodanowy)
Działania niepożądane:
- wynikają ze stymulacji przekaźnictwa NA
- umiarkowany wzrost ciśnienia tętniczego,
przyśpieszenie akcji serca, bezsenność.
Brak właściwości uzależniających.
P/wskazania:
- ciąża, karmienie piersią, otyłość wtórna, jadłowstręt
psychiczny, psychozy, choroba wieńcowa,
zaburzenie rytmu serca, niewydolność serca,
oporne na leczenie nadciśnienie, jaskra,
nadczynność tarczycy, guz chromochłonny rdzenia
nadnerczy.
21 stycznia 2010 Europejska Agencja Leków (EMEA)
zaleciła we wszystkich krajach europejskich
wstrzymanie sprzedaży preparatu Meridia.
Interakcje:
- leki p/depresyjne (inhibitory wychwytu NA,
inhibitory wychwytu 5-HT), leki p/migrenowe,
opioidowe leki p/bólowe => zwiększenie
stężenia serotoniny => zespół serotoninowy
(zaburzenie świadomości, drżenie mięśniowe,
zaburzenie koordynacji ruchowej, biegunka).
Preparaty:
Meridia (wycofany), Zalixa, Lindaxa, Obesan,
Sibutral, Zelium
Tesofensina
Inhibitor wychwytu NA, 5-HT i dopaminy.
Hamuje łaknienie i (prawdopodobnie)
zwiększa wydatek energetyczny.
Dz. niepożądane:
- suchość w ustach, bóle głowy, mdłości,
bezsenność, biegunka / zaparcie.
Lek w badaniach klinicznych (Dania,
NeuroSearch).
1) d) peptydy regulujące proces łaknienia
Leptyna i jej analogi
- podejmowane są próby zastosowania ludzkiej
rekombinowanej leptyny (badania kliniczne).
- umiarkowana skuteczność
- dz. niepożądane (dz. hipertensyjne, prozapalne –
budowa zbliżona do cytokin, wpływ na cz.
hormonalną).
W fazie klinicznej.
2) Leki nasilające termogenezę
a) adrenergiczne
Efedryna
Pośrednio pobudza receptory α, powodując
uwalnianie endogennej NA z ziarnistości
neuronu.
Nieselektywnie pobudza receptory α i β.
Pobudza termogenezę w wyniku uwalniania
amin katecholowych w OUN.
Brak zastosowania w otyłości ze względu na
działania niepożądane.
2) Leki nasilające termogenezę
b) agoniści selektywni receptora β
3
Receptory β
3
znajdują się w tkance tłuszczowej,
są odpowiedzialne za aktywację lipolizy i
nasilenie termogenezy.
Leki z tej grupy są w fazie klinicznej.
3) Leki wpływające na procesy trawienia:
a) inhibitory lipaz
Orlistat (Tetrahydrolipostatyna)
Obwodowe działanie
Inhibitor lipaz żołądkowo – trzustkowych.
Hamuje hydrolizę tłuszczu pokarmowego.
Nie wchłania się w przewodu pokarmowego.
Dz. niepożądane:
- bóle brzucha, wzdęcia, biegunki tłuszczowe
- zmniejszenie przyswajania witamin
P/wskazania: ciąża, karmienie piersią, zespół
złego wchłaniania, cholestaza (zastój żółci)
Preparaty:
Alli, Xenical
3) Leki wpływające na procesy trawienia:
b) substytuty tłuszczu / subst. wiążące
tłuszcze
Olestra
Poliester sacharozy należący do substytutów
tłuszczu.
Preparat służący do przyrządzania potraw.
„Podstawia” się pod tłuszcze w pokarmie.
Zmniejsza: wchłanianie tłuszczów, stężenie
cholesterolu całkowitego i frakcji LDL.
Dz. niepożądane: jak orlistat.
3) Leki wpływające na procesy trawienia:
b) substytuty tłuszczu / subst. wiążące tłuszcze
Chitosan
Działanie podobne do olestry i orlistatu.
Wiąże tłuszcze.
Nieznacznie zmniejsza aktywność lipazy i
amylazy, cholesterolu całkowitego.
Nie powoduje biegunek (przeciwieństwo
orlistatu), dz. słabo zapierające.
Suplement diety.
Wiąże na swojej powierzchni wiele leków!
4) Inne leki.
Rimonabant
Selektywny antagonista rec. kannabinoidowego
(CB1).
W regulacji łaknienie uczestniczy CB1 (OUN,
przewód pokarmowy); endogenni agoniści
zwiększają łaknienie.
Wycofany z obrotu, 2008 (Acomplia, Zimulti)
4) Inne leki.
Leki z grupy OTC (bez recepty):
- preparaty przyśpieszające przemianę materii:
→wyciągi z zielonej herbaty (metyloksantyny),
guarany (kofeina)*
→ morszczynu (jod), bluszczu, ocet jabłkowy
*stymulują termogenezę
- spalacze tłuszczu:
→ L-karnityna, CLA (sprzężony kwas linolowy)
-preparaty zmniejszające łaknienie:
→ chrom, błonnik
- wyciąg z Hoodia gordonii (czynnik aktywny P57 –
glikozyd steroidowy, pobudza ośrodek sytości,
zarejestrowany jako suplement diety)
- ekstrakt z gorzkiej pomarańczy – synefryna,
'alternatywa efedryny', Therm Line
- Garcinia cambogia – Hydroksycytraty; tłumi
apetyt, zwiększają gromadzenie glikogenu i
termogenezę; Aqua Slim