Facylitacja

 społeczna

Wstęp do psychologii 

społecznej II

I rok studiów

wykład 1, 22-23.02.2005

Marek Cielecki

 

 

Doświadczenie potoczne:

• wzrost pobudzenia o negatywnym 

zabarwieniu emocjonalnym

• dekoncentracja uwagi
• efekty te mogą być usunięte przez

– nawiązanie kontaktu 
– skupienie uwagi na jakimś obiekcie 

zewnętrznym

– niezobowiązujące porozumienie się

 

 

Badania nad wpływem audytorium i 

równoczesnego działania na poziom 

wykonania zadania (u ludzi):

• ściganie celu na tarczy - polepszenie
• wykrywanie błędów na tarczy świetlnej - 

polepszenie

• pisanie - polepszenie
• skreślanie samogłosek - polepszenie
• uczenie się sylab - pogorszenie
• rozwiązywanie problemów - pogorszenie
• unikanie szoku elektrycznego 

-pogorszenie

 

 

Badania nad wpływem audytorium 
i równoczesnego działania na poziom 
wykonania czynności (u zwierząt):

• odżywianie się kurcząt - polepszenie
• budowanie gniazd przez mrówki - 

polepszenie

• uczenie się odróżniania źródła 

smacznego i niesmacznego 
pożywienia - pogorszenie

• uczenie się unikania szoku 

elektrycznego - pogorszenie

 

 

Uogólnienie Zajonca (1965):

   Obecność innych osobników tego 

samego gatunku polepsza poziom 
wykonania czynności łatwych, 
dobrze wyuczonych, zaś pogarsza 
poziom wykonania czynności 
trudnych, nowych lub słabo 
wyuczonych.

 

 

Zachowania fotofobiczne karaluchów:

   

X

X

LABIRYNT ŁATWY

LABIRYNT TRUDNY

 

 

Wyjaśnienie Zajonca (1965,1980):

Obecność innych osobników tego 
samego gatunku wzbudza stan 
czujności, gotowości. Zwiększając 
poziom pobudzenia powoduje, że 
reakcje silnie związane z dana sytuacja 
bodźcową stają się jeszcze silniejsze, a 
reakcje związane słabo - względnie 
słabsze (odwołanie do teorii Hull’a-
Spence’a (E = f(D x H)). Stąd 
polepszenie wykonania zadań dobrze 
wyuczonych, a pogorszenie - słabo 
wyuczonych.

 

 

Inne teorie 
pobudzeniowe:

• Cottrell: inni są potencjalnym 

źródłem wzmocnień pozytywnych i 
negatywnych

• Henchy i Glass: obawiamy się oceny 

ze strony innych

– Badania nad efektem audytorium 

stanowiącym w różnym stopniu źródło oceny 
oraz z użyciem zadań trudnych do oceny 
wskazują, że, owszem, ocena nasila efekt 
facylitacji, ale nie jest koniecznym warunkiem 
jego wystąpienia.

 

 

Inne teorie pobudzeniowe - c.d.:

• Guerin i Innes: pobudzenie występuje 

tylko w obecności innych 
nieprzewidywalnych, gdy możemy 
monitorować ich zachowanie - 
ustępuje, a wraz z nim efekt 
facylitacji

• Sanders, Moore i Baron: źródłem 

pobudzenia jest konflikt uwagi 
kierowanej na innego obecnego i 
zadanie

 

 

Teorie niepobudzeniowe:

• Duval i Wicklund: w obecności 

innych następuje wzrost 
obiektywnej samoświadomości - 
podmiot stara się dostosować 
zachowanie do standardów 
idealnych

• Carver i Scheier: system kontroli 

zachowania w obecności innych 
staje się bardziej aktywny

 

 

Teorie niepobudzeniowe - c.d.:

• Bond: w obecności innych wzbudzany 

jest motyw pozytywnej 
autoprezentacji; wykonywanie zadania 
trudnego prowadzi do zażenowania

• Baron: niepobudzeniowa wersja teorii 

konfliktu uwagi - obecność innego 
koncentruje uwagę, co sprzyja 
wykonaniu zadania prostego, a 
przeciwdziała wykonaniu zadania 
złożonego

 

 

Komentarze:

• Teorie facylitacji społecznej różnią się ze 

względu na to czy

–

odnoszą się zarówno do zachowania się ludzi jak i 
zwierząt

–

za podstawowy mechanizm zjawiska uznają wzrost 
pobudzenia

–

jeśli tak, to czy przewidują wystąpienie pobudzenia 
zarówno przy zadaniach łatwych, jak i trudnych

–

na ile „obróbka poznawcza” bodźców jest 
warunkiem koniecznym wystąpienia zjawiska

–

czy za mechanizm facylitacji uznają wzbudzenie 
motywów związanych z obrazem własnej osoby

 

 

Komentarze - c.d.:

• Wyjaśnienie Zajonca dotyczy 

najbardziej podstawowych, 
pierwotnych, pozostających poza 
kontrolą poznawczą, mechanizmów 
zachowania (por. „samą obecność” i 
„samą ekspozycję”)

• Termin „facylitacja społeczna” jest 

mylący: mamy do czynienia z 
ułatwieniem i utrudnieniem 
społecznym