Jakościowe modele
badawcze
Część pierwsza
Jakościowe modele
badawcze
Część pierwsza
Jakościowe modele
badawcze
Istota badań jakościowych
Badania jakościowe na mapie paradygmatów
nauk społecznych
Geneza i rodzaje badań jakościowych
Podejścia (tradycje) w badaniach
jakościowych i różnice między nimi
Badania biograficzne
Fenomenologia
Teoria ugruntowana (grounded theory)
Etnografia
Studium przypadku
cechy badań jakościowych
Stosunek do teorii – badanie jakościowe
zaczyna się od danych a nie teorii -punktem
wyjścia są tu teksty – w ilościowych liczby
(Konarzewski, 2000, s.
Stosunek do procedur badawczych –
argumenty A. Maslowa
Kwestia hipotez – indukcyjny tok dowodzenia
Nauka jako
sztuka
rozwiązywania istotnych
problemów – postawa i etos badacza
(„dziwna
wizja” Rollo Maya 1989 s. 9)
Podstawowe założenia
badań jakościowych
1.
Badacz nie stoi „poza” badaną rzeczywistością –
przedmiot i podmiot poznania wzajemnie się warunkują
2.
Wiedza nie jest tylko czymś, co się odkrywa ale i także
tym co się konstruuje
3.
Wyjaśnianie jest uzasadnione tylko do jednego miejsca
i czasu, ma ono sens jedynie przy uwzględnieniu
kontekstu
4.
Podstawowe kategorie badawcze to rozumienie i
interpretacja faktów, zjawisk i procesów. Konieczne jest
przyjęcie holistycznego podejścia badawczego
(uwzględnienia wielu perspektyw interpretacyjnych
5.
Ważne znaczenie w poznawaniu rzeczywistości mają
takie narzędzia jak „empatia, introspekcja, zgoda na
subiektywne wartościowanie
(por. Palka 2006, ss. 38-68)
Fundamenty
(epistemologiczne i
ontologiczne założenia)
badań
ilościowych
Nauki przyrodnicze, postrzegane w kategoriach logiki eksperymentu
stanowią model do naśladowania w naukach społecznych – zatem
1.
Istnieje szansa docierania do prawdy obiektywnej
2.
Rzeczywistość jest jedna, badacz jest w stanie ją poznawać, badając
jej elementy składowe
3.
Zachowania i działania jednostek i grup społecznych według stałych,
powtarzalnych schematów
4.
Badacz pedagog w toku poznawania rzeczywistości „zawiesza”
wartościowanie, realizuje badanie w sposób neutralny aksjologicznie,
jest mędrcem ze „szkiełkiem i okiem”
5.
Istnieją możliwości generalizowania wyjaśnień, poprzez badanie
grupy reprezentatywnej można orzekać o zachowaniach populacji
generalnej
6.
Celem badań jest opis i wyjaśnianie zjawisk i procesów,
weryfikowanie hipotez
o zależnościach między zmiennymi
Fakty są wyjaśniane w sposób dedukcyjny poprzez
odwoływanie się do praw uniwersalnych
Inspiracje teoretyczne
(epistemologiczne)
Badania jakościowe nie są monolitem odwołują
się do wielu nurtów w filozofii nauki:
Etnometodologia
Hermeneutyka
Postrukturalizm (dekostrukcjonizm Derridy i
prace M. Foucaulta (np.. Archeologia wiedzy)
Teoria krytyczna (J.Habermas)
Konstruktywizm
Symboliczny interakcjonizm
Paradygmaty nauk
społecznych
Czym jest paradygmat?
Odpowiedzi:
T. Kuhn’a (2001)
– „paradygmat
jest tym, co łączy członków społeczności
uczonych” oraz „ społeczność uczonych składa się
z ludzi, którzy podzielają pewien paradygmat”
(s.304)
Z. Kwiecińskiego
(1993) „zbiór ogólnych i
ostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś
obszaru rzeczywistości, przyjętych w społeczności
uczonych –przedstawicieli danej dyscypliny
naukowej, a następnie upowszechniony jako wzór
myślenia w normalnych zbiorowościach
użytkowników nauki” (s. 18)
Mapa paradygmatów
Pochodna odpowiedzi na trzy pytania:
-
Jak istnieje świat społeczny? (pytanie
ontologiczne – spór nominalizmu
[subiektywizmu] z realizmem [obiektywizmem])
-
Jaka jest natura człowieka? ( pytanie
antropologiczne - spór woluntaryzmu z
dererminizmem
-
Jak zmienia się społeczeństwo? (ewolucja –
stopniowa regulacja versus rewolucja –
radykalna zmiana)
Mapa
(por. Paulston, 2000, Kwieciński,
2000)
Subiektywizm
radykalna zmiana
obiektywizm
stopniowa regulacja
Humanizm
Egzystencjalizm,
Teoria krytyczna
feminizm
Interpretatywizm
Fenomenologia,
hermeneutyka
Strukturalizm
Marksizm,
Neomarksizm,
teoria konfliktu
Funkcjonalizm
Interakcjonizm,
teoria kapitału ludzkiego
świadomośc
i
struktury
kultury
społeczeństwa
Cztery paradygmaty – jaki
wybrać?
Interpretatywizm?
Humanizm?
Strukturalizm?
Funkcjonalizm?
Podejscie „ilościowe
”
Badania „jakościowe”
Podejścia (tradycje) w
badaniach jakościowych
Badania biograficzne (Denzin)
Fenomenologia
Teoria ugruntowana (grounded theory) Strauss,
Corbin
Etnografia (Atkinson, Hammerslay
)
Studium przypadku (Case study - R.Stake, R.Yin)
Badania w działaniu (action reseach)
Metoda historyczna
Jakościowe modele badań klinicznych
Różnice między tradycjami
Wymiar
Biograficzn
e
fenomenologi
a
Grouded
theory
Etnografia
Case study
Cel
Badanie
losów
jednostki
Zrozumienie
istoty
doświadczeni
a jednostki
Budowa
teorii na
podstawie
danych
badawczych
Opis zycia
codzienneg
o grup
kulturowyc
h i
społecznych
Pogłębiona
analiza
pojedyncze
go lub
wielu
przypadkó
w
Dyscyplin
a
zródłowa
Antropolog
ia
Literatura,
Historia,
Psychologi
a
Socjologia
Filozofia,
socjologia,
psychologia
Socjologia
Antropologi
a
kulturowa,
socjologia
Nauki
polityczne,
socjologia,
ewaluacja,
inne
Dane
Wywiad
Analiza
dokumentó
w
Wywiady
pogłębione
(do 10 osób)
Wywiady
(20-30
osób)
Obserwacje
, wywiady z
badań w
terenie
Wiele
zródeł
(dokumenty
,
obserwacje
, wywiady)
Analiza
danych
Historie
Kontekst
historyczny
Rozumienie
Kategorie
znaczeń
Różne
rodzaje
kodowania
Opis,
analiza,
interpretacj
a
Opis,
kategorie
analityczne
Forma
tekstu
pracy
Szczegółow
y obraz
życia
jednostki
Opis istoty
doświadczeni
a
Teoria lub
model
teoretyczny
Opis
zachowań
kulturowyc
h
Pogłębione
studium
przypadku
Cytowana literatura
Benton T., Craib I., 2003, Filozofia nauk społecznych. Od
pozytywizmu do postmodernizmu, Wrocław: Wydawnictwo
DWSE TWP
Strategies of qualitative inquiry. 1998. Denzin, N.K; Lincoln, Y.S.
Thousand Oaks, London, New Dehli: Sage Publications.
Palka S., 2006 Metodologia badania. Praktyka pedagogiczna,
Gdańsk: GWP
Hammersley, M., Atkinson, P., 2000. Metody badań terenowych.
Poznan: Zysk i S-ka.
Sulima, R., 2000. Antropologia codziennosci. Krakow: Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego
May R., 1989, Psychologia i dylemat ludzki, Warszawa:PAX
Maslow A., 1990, Motywacja i osobowość, Warszawa:PAX
Kuhn, T.S., 2001. Struktura rewolucji naukowych. Warszawa:
Fundacja ALETHEIA.
Pauslton R., (2001) Pedagogika porównawcza jako pole
nakreślania konceptualnych map teorii i paradygmatów, w:
Alternatywy myślenia o/dla edukacji, (2001) Z. Kwieciński
(red.) Warszawa: IBE