Wybrane

elementy

poprawnej

polszczyzny

Natalia Pałka-Urban

Dlaczego powtarzamy

zasady?



Błędy językowe, które popełniamy

nie stawiają nas w dobrym świetle



Świadczą o niedokształceniu



Ignorancja wobec poprawnej

mowy i pisowni nie przystoi

osobie dobrze wychowanej



Często mogą zrujnować nasz

wizerunek

Jakie zasady?



Omowione zostaną najczęściej

popełniane błędy językowe i fonetyczne



Skupimy się nie tylko na formach

użycia wyrazów/zwrotów w zdaniu



Omówimy również zasady poprawnej

pisowni w przypadku problematycznych

zagadnień



Postaramy się wyeliminować z języka

potoczne związki frazeologiczne,

których nie powinno się używać

Wziąść vs wziąć



W słowniku języka polskiego

występuje tylko czasownik wziąć



częste użycie słowa wziąść jest

prawdopodobnie wynikiem

analogii do takich czasowników,

jak np. posiąść, usiąść lub trząść



W

razie

wątpliwości

warto

zamienić to słowo na rzeczownik

– wzięcie a nie wzięście

Masło maślane



Masło maślane to potoczne

określenie tzw. pleonazmów,



Pleonazmy: wyrażenia

niepoprawne, w których jedna

część wypowiedzi zawiera te

same treści, które występują w

drugiej części

Najczęstsze pleonazmy

– tylko i wyłącznie – należy użyć albo pierwszego zwrotu,

albo drugiego. Oba oznaczają bowiem to samo. A więc

używajmy wyłącznie słowa tylko lub tylko słowa

wyłącznie;

– okres czasu – pamiętajmy, że okres to miara czasu, a

zatem powiązanie okresu z czasem jest masłem

maślanym. Poprawnie: w tym czasie lub w tym okresie;

– w dniu dzisiejszym –Znacznie lepiej powiedzieć: dziś

podejmiemy decyzję w sprawie... Ta sama zasada

dotyczy pleonazmu w miesiącu styczniu,

– każdym bądź razie –niepoprawne. Jest to skrzyżowanie

wyrażeń w każdym razie z bądź co bądź. W języku

oficjalnym najlepiej jest używać w każdym razie.

– fakt autentyczny, potencjalne możliwości, kontynuować

dalej oraz cofać (się) do tyłu.

Problematyczne słowa



Jaki może być argument? Może być

przekonujący bądź przekonywający, ale

na pewno nie przekonywujący



półtora roku, podobnie jak półtora

kilograma (rodzaj męski)- nigdy

półtorej. W przypadku rzeczowników

rodzaju żeńskiego takich jak: godzina,

mila itd. powiemy półtorej godziny czy

też półtorej mili



Oryginalny czy orginalny? W piśmie

wyłącznie oryginalny. Czytamy dwojako:

zarówno oryginalny, jak i orginalny

Problematyczne słowa



Włączać czy włanczać światło? Poprawny

czasownik to włączać



Poszedł po najmniejszej linii oporu czy

poszedł po linii najmniejszego oporu?

Jedynie poprawna konstrukcja to:



iść po linii najmniejszego oporu.
Chodzi tu bowiem o najmniejszy opór, a

nie o najmniejszą linię



Rok dwutysięczny, ale już rok dwa

tysiące ósmy, nie dwutysięczny ósmy

Niepoprawne i poprawne

NIEPOPRAWNIE

POPRAWNIE

Narazie

Na razie

Swetr, ubrać

swetr

sweter, włożyć (założyć)

sweter lub ubrać się w

sweter

Poprostu

Po prostu

Napewno

Na pewno

Na prawdę

Naprawdę

Oglądnąć

Obejrzeć np. film

Niepoprawne i poprawne

NIEPOPRAWNIE

POPRAWNIE

Perfum

perfumy, np. ile kosztują

te perfumy? (tylko liczba

mnoga)

Pora jako

warzywo

Por, np. salatka z

porem

Penseta, Penceta,

pinseta, pinceta

Pęseta

Standartowy

Standard,

standardowy

Wogóle

W ogóle

Z tamtąd

stąd, stamtąd (ale już

np. z powrotem)

Skróty

przyk ady

rozwini cie

skrótów

zasada

dr, mgr, vs, nr,
wg

doktor,
magister,
versus,
numer,
wed ug

W j zyku polskim wszystkie skróty,
które zawieraj ko cow liter pe nej
nazwy nie nale y ko czy kropk . Z
kropk napiszemy ju jednak prof.,
str., itp.

dra lub dr., nru
lub nr., pktu,
pkt.

doktora,
numeru,
punktu

Piszemy natomiast z kropk skróty,
które nie zawieraj ko cowej litery
pe nej nazwy.

pon., wt., r.,
czw., pt., sob.,
niedz.

dni tygodnia

W literaturze spotyka si kilka
ró nych form skrócenia
poszczególnych dni tygodnia, ten
wydaje si by najbardziej
zrozumia y.

ww.

wy ej
wymieniony

Cz sto mo na si spotka z
niepoprawnym u yciem skrótu w/w.
Nawet w pismach urz dowych. Nie
wiadomo, jak powsta ten dziwny
twór.

Skróty

tys., os., ac.

tysi ce,
osiedle,

aci ski

Do cz sto spotyka si w sieci a nawet
w prasie b dnie utworzone skróty, takie
jak ty . czy o . Nale y bowiem
pami ta , e skracamy form pisan
s owa, a nie jego wymow .

godz. / min

godzina /
minuta

W przypadku skrótu godz. nie ma
w tpliwo ci, e nale a o postawi
kropk , analogicznie powinno to
wygl da wzgl dem minut - jest to
jednak wyj tek

kg, mm, m, ha, V
itp.

kilogram,
milimetr, metr,
hektar, wolt,
itp.

Zazwyczaj skróty nazw wag, miar i
innych wielkoci fizycznych nie s
zako czone kropk. Ponadto piszemy je
z odst pem, np. 7 kg a nie 7kg.

mld, mln

miliardy,
miliony

Skróty te we wszystkich kontekstach
sk adniowych wyst puj w tej samej
formie, dlatego nie stawiamy po nich
kropki. Natomiast tys. pis

zemy ju z

kropk.

Cząstki



Cząstki pseudo-, super-, ultra-,

mega-, eks- mają łączną pisownię



Poprawne są zatem słowa:

pseudokibic, pseudoliberalizm,

supertalent, supermodelka,

ultraszybki, megabitowy



Nie są zatem poprawne takie

formy jak np. pseudo-klasa czy

eks-mąż

Wskazówki redakcyjne



Jeżeli chcemy zwiększyć czytelność liczb

składających się z ponad czterech cyfr,

rozdzielamy tysiące, miliony, miliardy itd.

spacją



Przykłady: Polskę zamieszkuje
38 518 080 ludzi



nie należy używać do rozdzielania kropek

ani przecinków. Przecinek zarezerwowany

jest wyłącznie do rozdzielenia jedności od

ułamka dziesiętnego (inaczej wygląda to
w j. angielskim)

Jeszcze kilka częstych

blędów



,,kąpe", ,,10 maj 2011", ,,proszę

panią", ,,podaj mi tą książkę",

,,kontrol", zamiast poprawnego, ,,kąpię",

,,10 maja 2011", ,,proszę pani", ,,podaj mi

tę książkę", ,,kontrola", pojawiają się na

co dzień w ustach sporej części Polaków



Piszemy tylny, nie tylni



Bynajmniej to nie jest synomim słowa

przynajmniej



"On zaprosił mnie na imprezę, ale ja

bynajmniej nie miałem ochoty go

odwiedzać."

Jeszcze kilka błędów- rada

Sformułowanie "w ogóle", by nie popełniać

tego typu błędów, trzeba zadać sobie

pytanie, czy dane słowo występuje osobno

(bez przedrostka)



Większość zdaje sobie sprawę z faktu, iż

czasowniki z partykułą "nie" piszemy

rozłącznie. Nienawidzić jest jednym z

wyjątków, gdyż wyraz "nawidzić" osobno w

języku polskim nie występuje. Błędem jest

pisanie nie nawidzić/-dzieć.



Podobnie jest z wyrażeniem znienacka.

Nie ma przecież wyrazu "nienacko", stąd

forma z nienacka jest absolutnie błędna

-by



Cząstka by powinna być pisana

łącznie z odmienioną formą

czasownika - mógłbym, chciałbym



Rozdzielnie pisze się cząstkę by po

formach nieosobowych, po

czasownikach winien i powinien i

po wyrazach typu: trzeba, można,

wolno, warto, widać, słuchać,

żal, grzech, brak, czuć

Mi czy mnie?



Zaimek mnie poprawnie użyty, musi

znajdować się przed orzeczeniem w

zdaniu:



"Mnie nie podobał się ten spektakl",

natomiast mi powinno stać po

orzeczeniu "Nie podobał mi się ten

spektakl".



Podobnie sprawa się ma z Ci i Tobie.

Nigdy nie powinniśmy postawić w

zdaniu Ci przed orzeczeniem. "Czy

Tobie podobał się ten spektakl?", ale

"Czy podobał Ci się ten spektakl?"



Tłumaczenie

niektórych

powszechnie

używanych w

Internecie

akronimów