Pochodne sposoby nabycia własności

Co to jest ograniczone

prawo rzeczowe



Prawo do określonego korzystania

z cudzej rzeczy,



chronione wobec wszystkich, z

właścicielem rzeczy włącznie.

Rodzaje ograniczonych

praw rzeczowych



Servitutes



Pignus



Emphyteusis



Superficies

Służebności gruntowe



Przywiązane do gruntu niezależnie od

zmiany właściciela rzeczy obciążonej lub

władnącej



Miały przyczyniać się do polepszenia

uprawy lub sytuacji budowli



Ze względu na cel: służebności gruntów

wiejskich i miejskich

Grunt władnący Grunt służebny

Założenie:

•Istnienie 2 gruntów

•(najlepiej sąsiednich)

•Służebność na gruncie służebnym

zwiększa użyteczność
gruntu władnącego

Np. prawo przechodu

Służebności gruntów

wiejskich



Prawo przejścia, przejazdu, i obu naraz (dziś:

służebność drogi koniecznej)



Woda: poprowadzenie wody przez cudzy

grunt. Prawo czerpania wody



Bydło: prawo wypasu, dopuszczenia do wody

na cudzym gruncie



Wydobycie: wypalanie wapna, kopania piasku

Służebności gruntów

miejskich



Oparcie budynku o ścianę sąsiada



Wpuszczenie belki w dom sąsiedni



Ograniczenie wysokości budynku



Prawo odprowadzenia deszczówki na

cudzy grunt („prawo ścieków i okapu”)

Służebności osobiste

Charakter alimentacyjny



Służą konkretnej osobie



Przez określony czas (najdalej do śmierci

uprawnionego)



Niezbywalne, niedziedziczne



Ususfructus

usus

(pr. klasyczne)



Operae servorum vel animalium, habitatio

Ususfructus

użytkowanie



Prawo korzystania z cudzej rzeczy z

prawem pobierania pożytków:

Ale

–

Korzystanie z rzeczy nie może powodować

naruszenia substancji (istoty) rzeczy

–

Pożytki: nie wszystkie; tylko te, które

wynikają z normalnego korzystania z rzeczy.



„

nadwyżki” (legaty, spadki, darowizny, znaleziony

skarb i dziecko niewolnicy) zawsze stają się

własnością właściciela rzeczy.

Ususfructus



Przedmiot

: rzecz niezużywalna,



Od I w. p.n.e. – też cały majątek [wówczas

cautio usufructuaria

]



okresie późnoklasycznym: rzeczy zużywalne

(

quasi ususfructus

)



Prawo niezbywalne



Ale można odstąpić jego wykonywanie.

Wykonujący może zastępować użytkownika

do wygaśnięcia jego uprawnień



Użytkownik: tylko detentor (brak ochrony int.)

Usus - używanie



Prawo korzystania z rzeczy z

prawem pobierania pobierania

pożytków

na własne potrzeby



To samo co użytkowanie, ale:

–

Bez możliwości odstąpienia

(wynajęcia) pobierania pożytków.

–

Charakter silnie alimentacyjny

Zasady dotyczące

służebności



Służebność nie może polegać na działaniu



Służebność należy wykonywać oględnie



Nie ma służebności na własnej rzeczy



Nie ma służebności na służebności



Służebność musi przynosić gruntowi

władnącemu trwałe korzyści



Służebności gruntowe powinny być

ustanawiane na gruntach sąsiednich

Ustanowienie

służebności



Konstytutywny sposób przeniesienia

prawa



W drodze

in iure cessio

, mancpacji (tylko

służebności gr. wiej.), legatu

windykacyjnego



Adiudicatio

(przez sędziego)



Zasiedzenie: służebności można

zasiedzieć do

lex Scribonia

(50 p.n.e.) i

potem za Justyniana

Wygaśnięcie

służebności



Zniszczenie rzeczy obciążonej



Utrata przez rzecz cech umożliwiających

wykonywanie służebności



Zlanie z prawem własności



Zrzeczenie się



Non usus (2 lata)



Śmierć uprawnionego w przypadku

służebności osobistych

Ochrona służebności

Vindicatio servitutis

actio

confessoria



Przeciw właścicielowi rzeczy służebnej



Za Justyniana skuteczna

erga omnes



Formułka

–

Sędzią niech będzie Titius

–

Jeśli się okaże, że powodowi przysługuje prawo

użytkowania tego gruntu, o który toczy się spór

–

i jeśli pozwany nie zwróci rzeczy na żądanie

sędziego,

–

ile ta rzecz będzie warta, taką sumę zasądź sędzio

od pozwanego na rzecz powoda. Jeśli się nie okaże

uwolnij

Pignus - zastaw



Cechy charakterystyczne

–

Zabezpieczenie rzeczowe: dłużnik gwarantuje

wierzycielowi jakieś prawo do rzeczy w celu

zabezpieczenia realizacji swego długu

–

Prawo akcesoryjne

: istnieje tak długo, jak

długo istnieje wierzytelność, którą zabezpiecza

wyjątek

pignus Gordianum

–

Zasada niepodzielności zastawu

: zastaw

zabezpiecza CAŁĄ wierzytelność. Spłata części

długu nie uprawnia do odebrania części

zastawu.

Fiducia cum creditore

contracta



Przeniesienie kwirytarnej

własności

rzeczy na wierzyciela



Gdy wierzyciel nie chciał

przenieść zwrotnie prawa

–

Usureceptio fiduciae causa

–

Dodanie

pactum

fiduciae

–

Actio fiduciae directa

Pignus

– na czym

polega



Na wierzyciela przenosi się

tylko

detencję

rzeczy



Własność i

possessio

pozostaje przy

zastawcy



Zastaw ręczny



wprowadzony przez prawo

pretorskie

Pignus

: sposób

ustanowienia



Nieformalna umowa:

–

Kontrakt realny (również zwany

pignus

)



Wydanie rzeczy powoduje powstanie zobowiązania

pignus



Orzeczenie sądowe (

pignus iudiciale

)



Z mocy ustawy (

pignus tacite

contractum

)

–

Wydzierżawiający na owocach dzierżawcy

–

Wynajmujący mieszkanie na rzeczach

wniesionych do lokalu

–

Pupil na majątku tutora

Przedmiot zastawu



Rzecz w obrocie (to, co może być

sprzedane, może być zastawione)



Rzecz własna lub cudza (za zgodą

właściciela)



Ruchomości i nieruchomości



Prawa (

pignus nominis

)



Cały majątek (hipoteka generalna)



Prawo zastawu (podzastaw =

subpignus

)

Wielość wierzycieli



W okresie klasycznym, wraz z

pojawieniem się zastawu bez dzierżenia



Gdy prawo zastawu ustanowione

jednocześnie – kto posiada (

melior est

conditio possidentis

)



Gdy w różnej kolejności: czyje prawo

pierwsze:

prior tempore potior iure



Niektórzy wierzyciele byli ustawowo

uprzywilejowani

Kiedy zastaw wygasa?



Wygaśnięcie wierzytelności głównej

(np. wskutek spłacenia długu)

–

Wyjątek:

pignus Gordianum



Realizacja zastawu



Zlanie się z prawem własności



Zniszczenie przedmiotu zastawu lub

wyjęcie go z obiegu



Zrzeczenie się praw przez zastawnika



Przedawnienie (10 lub 20 lat)

Wierzyciel

Dłużnik

Res (własność)

Zabezpieczana wierzytelność

Obowiązki
(Tylko na podstawie
pactum) Zwrot rzeczy po
spłacie długu

Pactum
fiduciae

Bez prawa odebrania rzeczy
przed spłatą długu (furtum rei
suae)

Po spłacie długu, jeśli
wierzyciel nie remancypował
rzeczy:

Usureceptio fiduciae
causa

FIDUCIA CUM CREDITORE CONTRACTA

Actio fiduciae directa

Wierzyciel
(zastawnik)

Dłużnik
(zastawca)

Res (detentio)

Zabezpieczana wierzytelność

Porozumienie tworzące kontrakt realny
pignus

Obowiązki

•Zwrot rzeczy po spłacie
długu

•Obowiązek szczególnego
strzeżenia rzeczy
(custodia)
[odp. nawet za kradzież] –

prawo wytoczenia actio
furti w zastępstwie
właściciela

Ochrona interdyktalna

(głównie interdykty

recuperandae

poss.)

•Bez prawa używania
rzeczy (furtum usus)

Uprawnienia zastawnika

•Prawo do zwrotu nakładów koniecznych (ius retentionis)

•Dochodzone przez actio pigneraticia contraria

•Realizacja zastawu (podstawowe uprawnienie)

Ius distrahendi – prawo sprzedania rzeczy zastawionej

i zaspokojenia się z uzyskanej sumy

Początkowo na podst. pactum de vendendo,
potem (Iulian): essentiale negotii zastawu

Lex commissoria – klauzula przepadku

Pactum antichreticum – możliwość pobierania pożytków

z przedmiotu zastawu na poczet spłaty długu

A. pigneraticia contraria

A. pigneraticia
directa

Bez prawa odebrania
rzeczy przed spłatą
długu (furtum rei
suae)

PIGNUS (pignus datum)

Wierzyciel
hipoteczny

Dłużnik

Umow
a

Uprawnienia

•Ius distrahendi - prawo
zaspokojenia się z
przedmiotu hipoteki

Ochrona interdyktalna –
interdictum Salvianum

•Skargi przeciw KAŻDEMU
o wydanie rzeczy

•Actio Serviana

•Actio Serviana utilis

•Actio quasi Serviana

•Actio pigneraticia in rem

Obowiązki i uprawnienia dłużnika

•Zwrot dlugu

•Możliwość swobodnego korzystania

z rzeczy i rozporządzania nią

•Możliwość oddania w podzastaw

A. pigneraticia contraria

A. pigneraticia
directa

Zabezpieczana wierzytelność

Hypotheca = pignus conventum

Brak wydania rzeczy!

Możliwe również dołączenie Lex commissoria

Document Outline