Prezentacja programu PowerPoint

Ochrona

własności

intelektualnej,

bezpieczeństwo

pracy i

ergonomia

Dr inż.

Aleksander

Gwiazda

Ergonomia

Wykład 7

Definicja ergonomii



Ergonomia

- nauka o

pracy

, czyli dyscyplina

naukowa zajmująca się dostosowaniem pracy

do możliwości psychofizycznych człowieka.

Ma na celu

humanizowanie pracy

poprzez

taką organizację układu: człowiek - maszyna

- warunki otoczenia, aby wykonywana była

przy możliwie niskim koszcie biologicznym i

najbardziej efektywnie, co uzyskuje się m.in.

poprzez eliminację źródeł

chorób zawodowych

Interdyscyplinarność



Ergonomia jest nauką

interdyscyplinarną. Korzysta z

dorobku takich nauk lub dziedzin

naukowych jak:

organizacja pracy, antropometria i

nauk technicznych, np.

materiałoznawstwa, budowy maszyn.

Ciekawostka



Twórcą pojęcia "ergonomia" (z gr.

ergon

- praca,

nomos

zasada, prawo) jest Wojciech Jastrzębowski, który

zdefiniował ergonomię jako naukę o używaniu nadanych

człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności.



Wojciech Jastrzębowski

(19 kwietnia 1799 w

Gierwatach koło Przasnysza - 30 grudnia 1882 w

Warszawie), polski przyrodnik, jeden z głównych twórców

ergonomii.



Autor pionierskiej rozprawy ergonomicznej

Rys

ergonomji czyli nauki o pracy, opartej na prawdach

poczerpniętych z Nauki Przyrody

(1857). Napisal tez

Traktat o Wiecznym Przymierzu Miedzy Narodami

Ucywilizowanymi- Konstytucja dla Europy

(1831) Był

m.in. profesorem botaniki, fizyki, zoologii i ogrodnictwa.

Studiował filozofię i miernictwo.

Przedmiot badań



Przedmiotem badań jest układ człowiek -

maszyna - warunki materialnego otoczenia

pracy - warunki pracy na stanowisku

roboczym. Celem głównym jest polepszanie

warunków pracy człowieka, które obejmuje

dostosowanie warunków pracy do możliwości

pracownika oraz właściwy dobór pracownika

do danej pracy i jego edukację obejmującą

specyfikę stanowiska.



Wyróżnia się: ergonomię koncepcyjną i

ergonomię korekcyjną.

Psychologia przemysłowa



Psychologia przemysłowa

to dziedzina psychologii

stosowanej, obejmująca rozmaite aspekty organizacji

i zarządznia zasobami ludzkimi; początkowo

ograniczała się do weryfikowania cech osobowości,

predestynujących człowieka do pewnej pracy lub

wykluczających go z jej wykonywania; stopniowo

rozszerzyła swój przedmiot na wykrywanie i opis

czynników stresogennych, pojawiających się w pracy

fabrycznej (np. zatrudnienie przy taśmie lub

automatach produkujących pewne detale), źródeł

konfliktów, wpływu komunikacji międzyludzkiej w

zakładzie na wydajność, optymalizację warunków

pracy (np. barwa przedmiotów, oświetlenie, hałas,

wibracje, działanie pola elektromagnetycznego);

Psychologia przemysłowa



ustalenia psychologii przemysłowej

pomagają w lepszej organizacji

przedsiębiorstwa i podnoszeniu jego

efektywności, zapobiegają także

powstawaniu niektórych chorób

zawodowych i wypadków przy pracy;

przedmiotem zainteresowań p.p. są nie

tylko fabryki, ale także szpitale, szkoły,

więzienia i inne instytucje.

Na podstawie: Wikipedia.pl

Analiza pracy



Analiza pracy - to jedno z narzędzi

służących w naukach o zarządzaniu

usprawnianiu procesów

wytwórczych. Metoda ta polega na

obserwacji pracownika

wykonującego czynności na danym

stanowisku pracy. Dokładny opis

czynności na danym stanowisku

(najczęściej produkcyjnym) pozwala

na ich optymalizację.

Etapy analizy pracy na

stanowiskach

produkcyjnych:



Etap 1: Wybór stanowiska pracy, wobec którego

zastosowane będzie narzędzie



Etap 2: Zapoznanie się z opisem stanowiska i

końcowym efektem pracy na badanym stanowisku



Etap 3: Obserwacja pracownika podczas

wykonywania czynności prowadzących do końcowego

efektu (można zastosować stoper, w celu pomiaru

czasu trwania poszczególnych czynności). Obserwacji

podlega: koordynacja czynności manualnych, ilość

wykonywanych ruchów, występujące warunki pracy,

ewentualne zakłócenia (dystraktory). Zapis na

wcześniej przygotowanym arkuszu obserwacyjnym.

Metoda ta określana jest obserwacją dnia roboczego.

Etapy analizy pracy na

stanowiskach

produkcyjnych:



Etap 4: Analiza danych uzyskanych z

arkusza obserwacyjnego.



Etap 5: Porównanie pracowników pod

kątem wydajności i efektywności. Bardzo

często porównywane są sposób

wykonywania czynności przez najbardziej

wydajnego i efektywnego pracownika z

pozostałymi. Na podstawie porównania

opracowywane jest optymalny sposób

wykonywania pracy na danym stanowisku.

Opis stanowiska pracy



Analiza pracy dotycząca stanowisk na wszystkich

szczeblach (niskim, średnim i wyższym)

zarządzania powinna prowadzić do stworzenia

opisów stanowisk pracy, które stają się podstawą

wartościowania stanowisk pracy, wpływając na

tworzenie polityki personalnej i polityki

wynagrodzeń w organizacji. Na stanowiskach z

wymienionych poziomów zarządzania analiza pracy

nie polega już na bezpośredniej obserwacji

pracowników, tworzy się cel stanowiska, miejsce w

strukturze organizacyjnej, zakres obowiązków,

określa się wymagane kompetencje pracownika na

danym stanowisku, zakres odpowiedzialności,

formalne kanały komunikacji.

Automatyzacja a

ergonomia



Czynnikiem mającym istotny wpływ na uzyskiwane

efekty automatyzacji procesów informacyjno-

decyzyjnych jest dostosowanie środków

technicznych, wspomagających człowieka w

realizacji tych procesów, do właściwości

(predyspozycji) i zmieniającej się jego roli.

Stworzenie jemu dogodnych warunków pracy

stanowi istotny warunek uzyskiwania maksymalnej

skuteczności działania całego systemu.

Niedostosowanie warunków pracy na stanowisku

oraz warunków środowiska materialnego powoduje

szybkie jego męczenie się, czego następstwem jest

wzrost prawdopodobieństwa popełnienia błędu i

wydłużenie czasu reakcji, a w konsekwencji

zmniejszenie skuteczności jego działania.

Standardy projektowe

W praktyce projektowej dopracowano się

standardów, których stosowanie pozwala na:



- osiągnięcie wymaganego działania przez

użytkowników - operatorów, przez

sterowanie i personel obsługujący;



- zminimalizowanie niezbędnych

umiejętności i wymagań stawianych przed

użytkownikami – operatorami i personelem

oraz minimalizacja czasu treningu;



- osiągnięcie wymaganej niezawodności

współpracy użytkownik - operator –

wyposażenie.

Objawy zmęczenia

Obserwuje się różne objawy zmęczenia lecz

najczęściej występują:



objawy zmęczenia fizycznego:



przyspieszenie tętna, oddechów i pocenie się;



ociężałość ruchowa;



osłabienie czułości narządów (szczególnie wzroku i

słuchu) oraz brak precyzji ruchowej;



objawy zmęczenia psychicznego:



spadek koncentracji uwagi, zaburzenia pamięci i

zmniejszenie spostrzegawczości;



przygnębienie, drażliwość i nadmierny krytycyzm

oraz pragnienie odpoczynku.

Monotonia pracy wynika z

następujących cech procesu

pracy:



niezmienności (jednostajności) procesu

pracy,



niezmienności (jednostajności)

otaczających warunków,



konieczności stałego zachowania uwagi,

bez możliwości myślenia o sprawach nie

związanych z pracą lub ewentualnie

porozumiewania się z sąsiadami,



łatwości pracy, znacznie zmniejszającej

potrzebę procesów intelektualnych

(myślenia, rozumowania).

Monotonii sprzyjają:



ogólny brak pobudliwości,



mały zakres obserwacji,



tylko okazyjnie potrzebne zmiany

pozycji,



obecność jednostajnego,

rytmicznego bodźca,



brak możliwości ruchu ciała,



ciepłe pomieszczenie robocze.

Percepcja wzrokowa



Oświetlenie na stanowisku pracy



Określenie pola widzenia



Prawidłowy odczyt wskazań



Złudzenia wzrokowe

Oświetlenie na stanowisku

pracy I



Wyróżnia się oświetlenie naturalne (dzienne) i sztuczne.

Najlepsze jest oświetlenie naturalne. Jednakże z

przyczyn obiektywnych nie zawsze może być stosowane.



Zapewnienie odpowiednich warunków oświetlenia

powinno uwzględniać następujące elementy składowe:

rozkład luminancji, natężenie oświetlenia, kierunkowość

światła, oddawanie barw i postrzeganie barwy światła,

zjawisko olśnienia itp.



Ze względu na występujące napisy na elementach

wyposażenia miejsca pracy użytkownika - operatora (na

przyciskach) oraz ze względu na potrzebę wykonywania

notatek powinien mieć on zapewnione oświetlenie 500

lx. W obowiązującej normie jako wartość

eksploatacyjnego natężenia oświetlenia na stanowisku z

monitorem ekranowym podana jest wartość 500 lx.

Oświetlenie na stanowisku

pracy II



Dla odczytywania napisów z powierzchni urządzeń

zalecany jest poziom 540 lx (minimum 325 lx). Jeśli

wykonywaną pracę zaliczyć do prac skrajnie trudnych

lub naprawianie popełnionych błędów jest bardzo

kosztowne, to użytkownik – operator powinien mieć

zapewnione oświetlenie 750 lx.



Stanowiska pracy w zautomatyzowanym systemie

zarządzania bezpieczeństwem wyposażone są

zazwyczaj, poza zobrazowaniem wiekoformatowym, w

monitory graficzne i alfanumeryczne. Przy korzystaniu

z nich natężenie oświetlenia nie powinno być większe

od 40 lx. Jest to w sprzeczności z wymaganiem na

oświetlenie przy odczytywaniu napisów na klawiszach

i robieniu notatek przez użytkownika - operatora.

Oświetlenie na stanowisku

pracy III



Ważny jest również stosunek luminancji obszaru

zadania i obszarów bezpośrednio przyległych do

obszaru zadania (np. stosunek średniej luminancji

obrazu na monitorze do luminancji obszaru poza

monitorem). Stosunek ten powinien być równy od

3:1 do 5:1 (powierzchnia pracy - otoczenie bliskie).

Dla obszarów dalszych ten stosunek nie powinien

przekraczać 10:1 (powierzchnia pracy - otoczenie

dalekie).



Źródła światła nie powinny migotać zauważalnie.

Równomierność oświetlenia można uzyskać

poprzez zastosowanie kilku źródeł światła z

oprawami dającymi światło rozproszone.

Oświetlenie takie wyklucza również powstawanie

cieni na miejscu pracy użytkownika - operatora.

Oświetlenie na stanowisku

pracy IV



Jeśli chodź o barwę światła, to najbardziej zbliżone

barwy składowe do barw naturalnego światła dziennego

wytwarzają lampy fluorescencyjne. Ustrzeżenie się

przed zjawiskiem olśnienia zarówno przykrego

(przeszkadzającego) jak i odbiciowego jest możliwe

dzięki odpowiedniemu usytuowaniu źródła światła

względem użytkownika - operatora.



Na stanowisku pracy należy zapewnić również

równomierny rozkład luminancji w polu pracy

wzrokowej. Do oświetlenia komputerowych stanowisk

pracy zaleca się stosowanie specjalnych opraw

oświetlenia miejscowego, posiadających wysoki

wysięgnik oraz odpowiednio ukształtowany odbłyśnik i

raster ograniczający olśnienie bezpośrednie i odbiciowe.

Stanowisko pracy I



Stanowisko pracy użytkownika - operatora w

zautomatyzowanym systemie zarządzania

bezpieczeństwem powinno zapewnić mu

odpowiedni odbiór informacji napływających

do niego za pośrednictwem urządzeń

zobrazowania znajdujących się na tym

stanowisku. Powinny one być tak

rozmieszczone, aby użytkownik - operator w

czasie bezpośredniej pracy nie poruszał głową.

Dopuszcza się w niewielkim stopniu

poruszanie oczami. Jeśli to wymaganie nie jest

spełnione, to charakterystyki jakości jego

działania pogarszają się znacznie, a praca jest

znacznie utrudniona i męcząca.

Obliczanie zasięgów pola

widzenia I



Przy normalnym obserwowaniu tablicy z

urządzeniami sygnalizacyjnymi oczy mogą

wykonywać nieustanne ruchy (dzięki ruchom

głowy i gałek ocznych), co powoduje zmianę

centralnej linii widzenia i pola widzenia

centralnego.



Niewielkie zmiany położenia głowy i zmiany kąta

patrzenia nie są na ogół uciążliwe. Jeżeli jednak

zmiany te są zbyt duże i często występują, wtedy

mogą spowodować u pracownika zmęczenie i

być przyczyną pojawienia się wielu poważnych

błędów w odczytywaniu wskaźników.

mgr inż. Andrzej Wiśniewski

Technika i Informatyka w Organizacji i Zarządzaniu

http://www.tu.koszalin.pl/~andrzejw/

Obliczanie zasięgów pola

widzenia II



Niewielkie przesunięcia centralnej linii

widzenia (w płaszczyźnie pionowej i

poziomej), nie powodując jeszcze zmęczenia

operatora, wyznaczają przestrzeń, w której

najkorzystniejsze jest umieszczenie wszelkich

obserwowanych przedmiotów.



Przestrzeń ta jest nazywana optymalnym

zasięgiem centralnego widzenia.



Wyodrębnia się także całkowity zasięg

centralnego widzenia, który wyznaczony jest

przez przesunięcie centralnej linii widzenia w

płaszczyźnie pionowej i poziomej.

Obliczanie zasięgów pola

widzenia III



Umieszczenie sygnałów w polu określonym

kątami całkowitego zasięgu centralnego

widzenia jest dopuszczalne, ale pod

warunkiem, że będą one mniej istotne i nie

wymagające stałej obserwacji. W przeciwnym

przypadku należy liczyć się ze wzmożonym

wysiłkiem obserwatora.



Najkorzystniejszą jest sytuacja, gdy wszystkie

urządzenia sygnalizacyjne znajdą się w

optymalnym zasięgu centralnego widzenia.

Wyniki prowadzonych badań pozwoliły

określić kąty optymalnego i całkowitego

zasięgu widzenia. Za kryterium przyjęto

poprawność odczytu i stopień narastania

zmęczenia.

Obliczanie zasięgów pola

widzenia IV



Optymalny zasięg centralnego

pionowego pola widzenia w pozycji

siedzącej (rys. 7.9) wyznaczony jest

kątami 6,3° powyżej i 56,3° poniżej

poziomu wzroku, czyli łącznie

zawiera się w określonym

przestrzennie kącie 62,6°

(w płaszczyźnie pionowej).

Obliczanie zasięgów pola

widzenia VI



Optymalny zasięg centralnego poziomego

pola widzenia wynosi ±30°, tzn. 60°, ale

może dochodzić do 72,6°. Jak widać,

zasięg ten znajduje się prawie całkowicie

poniżej poziomej linii centralnego

widzenia.



Przedstawione na rys. 7.9 kąty 50° (w

płaszczyźnie pionowej) i 60° (w

płaszczyźnie poziomej) są wynikiem

przesuwania centralnej linii widzenia w

związku z ruchem gałek ocznych i głowy.

Obliczanie zasięgów pola

widzenia VII



Kąty 6,3° wyznaczają pole centralnego

widzenia przy nieruchomych gałkach

ocznych i nieruchomej głowie. Pole

pionowego i poziomego bezruchowego

centralnego widzenia zawarte jest w

kącie wierzchołkowym stożka równym

12,6°, tj. po 6,3° odchylenia w każdą

stronę od centralnej linii widzenia

(rys. 7.10).

Obliczanie zasięgów pola

widzenia IX



Całkowity zasięg centralnego widzenia

wyznacza się przez przesunięcie centralnej

linii widzenia w płaszczyźnie pionowej (50°

powyżej i 65° poniżej linii poziomej wzroku)

oraz w płaszczyźnie poziomej (po 90° w

każdą stronę) — rysunek 7.11. Do

podanych wielkości kątowych całkowitego

zasięgu centralnego widzenia dodajemy po

6,3°, tj. kąty wyznaczające pole

centralnego widzenia, w którym dobrze

widzimy znajdujący się przedmiot bez

potrzeby poruszania głową czy gałkami

ocznymi.

Obliczanie zasięgów pola

widzenia XI



Przykład



Wyznaczanie optymalnych zakresów

centralnego widzenia wymaga obliczeń

geometrycznych. Na przykład mamy tablicę

zapełnioną miernikami o wymiarach 120 cm

x 80 cm. Chcemy umieścić ją w odległości

200 cm od oczu obserwatora. Zakładamy

przy tym, że mierniki są umieszczone na

powierzchni wklęsłej prostopadle do oczu

obserwatora. Obliczamy wielkości liniowe dla

podanej odległości i przyjętych kątów (rys.

7.12).

Tarcze zegarowe I



Załóżmy, że przewidywana odległość

tarczy od obserwatora wynosi 2 m

(2000 mm), a liczba podziałek na

tarczy jest równa 100.



Obliczamy odległość między

podziałkami mierzoną w milimetrach



x / 2000 = 8min



2*tg 4min = 2*0,0012 = 0,0024



Stad x = 2000 * 0,0024 = 4,8mm

Tarcze zegarowe II



Grubość kreski podziałkowej beta=1min



Y / 2000 = 1min



Tg 1min = 0,0003



Y = 0,6mm



Jeśli obwód tarczy



P = 100 (4,8 + 0,6) = 540mm



To wewnętrzna średnica tarczy



2r = P / Pi = 540 / 3,14 = 172mm



Zewnętrzna średnica tarczy musi być

oczywiście większa

Percepcja wzrokowa I



Właściwym organem odbiorczym

(fotoreceptorem) są komórki

wzrokowe siatkówki, wśród których

rozróżnia się czopki i pręciki

nastawione na widzenie w ciągu

dnia, przy czym te ostatnie

umożliwiają również widzenie przy

słabym oświetleniu.

Percepcja wzrokowa II



Podstawowymi właściwościami narządu wzroku,

na które wpływają warunki oświetlenia, są:



ostrość wzroku –

określa się na podstawie

możliwości widzenia oddzielnego dwóch punktów

blisko siebie położonych (1mm) z odległości 10

cm,



stopień adaptacji,



szybkość rozróżniania,



wrażliwość kontrastowa i



stałość wyraźnego widzenia.



Ostrość wzroku zmienia się zależnie od:



kontrastu luminancji różnych części przedmiotów,



stosunku luminancji przedmiotu i jego tła (otoczenia),



oświetlenia i czasu ekspozycji (oglądania) przedmiotu.

Percepcja wzrokowa III



Wpływ oświetlenia na ostrość

widzenia obrazuje poniższa tablica.

Najlepszą ostrość wzroku

uzyskuje człowiek przy

oświetleniu 22lx.

Oświetlen
ie [lx]

0,01

0,11

0,22

1,1

4,4

110

Ostrość
wzroku [´]

0,14

0,27

0,3

1,2

1,33

1,62

7,75

2,1

Światło, barwa i kształt



Projektowanie warunków świetlnych na stanowisku

roboczym należy rozpatrywać w dwóch aspektach:



projektowania oświetlenia ogólnego,



projektowania oświetlenia miejscowego.



Parametry oświetlenia ogólnego

projektuje się z

uwzględnieniem gabarytów pomieszczenia pracy, jego

przeznaczenia, proporcji oświetlenia naturalnego do

sztucznego, współczynników odbić światła

charakteryzujących ściany, sufit i posadzkę (barwy i

faktury).



Parametry oświetlenia miejscowego

(stanowiskowego) należy projektować z

uwzględnieniem wymogów związanych z charakterem

wykonywanej pracy, kierunkowością i barwą światła

oraz z koniecznością eliminacji olśnienia

bezpośredniego i odbiciowego.

Działanie psychologiczne

barw I

przestrzeń temperatury wilgotność

hałas

Czerwona

przybliżają
cy

ciepło

sucho

głośno

Silnie pobudza umysł,
przyspiesza oddychanie,
tętno i reakcje mięśni,
kojarzy się z
zagrożeniem, wywołuje
nerwowość

Pomarańc
zowa

b.
zbliżający

ciepło

sucho

głośno

Nastraja pogodnie,
zachęca do działania,
pobudza do
wytrzymałości, poprawia
samopoczucie

Żółta

podwyższa
jący

ciepło

sucho

–

Ożywia, nastraja
pogodnie, wzbudza
aktywność, inwencję,
wzmaga siłę woli,
przeciwdziała ociężałości
fizycznej, sprzyja pracy
umysłowej

Barwa

Wpływ na odczuwanie

Działania psychologiczne

Działanie psychologiczne

barw II

Zielona

oddalający chłodno

wilgotno

cicho

Działa łagodząco i
uspakajająco, wzmaga
cierpliwość, wpływa na
wzrok kojąco,
podtrzymuje aktywność,
sprzyja pracy
koncepcyjnej

Niebieska

oddalający zimno

wilgotno

cicho

Uspakaja, obniża tętno,
sprzyja koncentracji
umysłowej, zmniejsza
napięcie nerwowe

Fioletowa

b.
zbliżający

zimno

–

Agresywna, niepokojąca,
zniechęcająca

Brązowa

b.
zbliżająca

neutralny

–

pobudzająca

Ogólne wrażenie towarzyszące

różnym poziomom natężenia

oświetlenia oraz różnym

chromatycznością światła

ciepłe

białe

chłodne

500

przyjemne

obojętne

chłodne

500–1000



1000–2000 pobudzające przyjemne

obojętne

2000–3000



3000

nienaturalne pobudzające przyjemne

Poziom

natężenia

oświetlenia

[lx]

Wrażenie
chromatyczności światła

Klasyfikacja kontrastów barwnych

według malejącej czytelności

sygnału

czarny

żółte

tekst

zielony

białe

tekst

czerwony białe

tekst

niebieski białe

tekst

biały

niebieskie

tekst

czarny

białe

tekst

żółty

czarne

tekst

biały

czerwone

tekst

biały

zielone

tekst

biały

czarne

tekst

czerwony żółte

tekst

zielony

czerwone

tekst

czerwony zielone

tekst

Kolejność

Znak Tło

Przy projektowaniu warunków świetlnych,

barwnych i estetycznych stanowiska pracy

należy kierować się następującymi ogólnymi

zasadami:



Rodzaj, moc źródła oraz barwę światła

należy dobrać na postawie charakterystyki zadań

wykonywanych przez człowieka.

Pomieszczenia, w których w zasadzie nie
wykonuje się pracy wzrokowej (składy dużych
przedmiotów, klatki schodowe, korytarze)

10–20

Pomieszczenia, w których wykonuje się prace nie
wymagające rozróżniania szczegółów (odlewanie
żeliwa, walcowanie grube, schody i korytarze o
dużym ruchu)

20–50

L.p.

Rodzaj pomieszczenia i
wykonywanej pracy

Oświetle

nie [lx]

Przy projektowaniu warunków świetlnych,

barwnych i estetycznych stanowiska pracy

należy kierować się następującymi ogólnymi

zasadami:

Pomieszczenia, w których wykonuje się prace
wymagające rozróżniania grubszych szczegółów
(proste formowanie, prace ciesielskie, mniej
dokładna obróbka maszynowa)

50–100

Pomieszczenia, w których wykonuje się prace
wymagające rozróżniania szczegółów średniej
wielkości (toczenie średnio dokładne, obsługa
automatów, roboty stolarskie, krawieckie, biurowe
i kreślarskie, skład drukarski ręczny)

100–200

Pomieszczenia, w których wykonuje się prace
wymagające rozróżniania mniejszych szczegółów
(dokładna obróbka metali, montowanie drobnych
części, sortowanie wełny, tkanie bawełny)

200–500

Pomieszczenia, w których wykonuje się bardzo
dokładne prace (polerowanie szkieł optycznych,
sprawdzanie drobnych części, grawerstwo,
korekta drukarska, brakowanie tkanin)

500–1000

Przy projektowaniu warunków świetlnych,

barwnych i estetycznych stanowiska pracy

należy kierować się następującymi ogólnymi

zasadami:



2. Źródła światła powinny być rozmieszczone tak, aby

zapewniały równomierne oświetlenie całej

powierzchni roboczej, o widmie zbliżonym do światła

dziennego; w tym celu stosować urządzenia

rozpraszające lub kierować promieniowanie świetlne

na sufit dla uzyskania światła pośredniego.



Źródła światła powinny być tak rozmieszczone,

aby nie powodowały olśnienia; nie stosować zatem

oświetlenia miejscowego bez ogólnego, w razie

potrzeby stosować osłony przezroczyste.



Źródła światła nie powinny być jednocześnie

źródłami uciążliwych zjawisk np.: zauważalnego

tętnienia światła, emisji ciepła oraz hałasu.

Przy projektowaniu warunków świetlnych,

barwnych i estetycznych stanowiska pracy

należy kierować się następującymi ogólnymi

zasadami:



W przypadku korzystania z oświetlenia dziennego

nie ustawiać stanowiska przodem do okna; światło

powinno padać z boku, najlepiej z prawej strony.



Oświetlenie stanowiska i otoczenia powinno

podkreślać estetyczne walory kompozycji

przestrzennej i barwnej.



Kompozycja przestrzenna stanowiska pracy

powinna posiadać określony wyraz wzorniczy

(oryginalność, zgodność stylu elementów, moda), a

przy tym zwartą, racjonalną formę, zharmonizowaną

wymiarowo i kolorystycznie z otoczeniem.



Struktura przestrzenna stanowiska pracy

powinna charakteryzować się równowagą optyczną, a

forma jego elementów powinna podkreślać ich funkcję.

Przy projektowaniu warunków świetlnych,

barwnych i estetycznych stanowiska pracy

należy kierować się następującymi ogólnymi

zasadami:



Kolorystyka stanowiska roboczego powinna

stwarzać poczucie komfortu, piękna i czystości

oraz sprzyjać redukcji zmęczenia.



10.

Elementy decydujące o bezpieczeństwie

powinny być wyróżnione barwą kontrastującą z

tłem, a znaki informacyjne powinny być czytelne,

komunikatywne, trwałe oraz zharmonizowane

wymiarowo i barwnie z otoczeniem.



11.

Wszystkie elementy stanowiska roboczego

powinny być wykonane z dużą, widoczną

starannością.

Hałas na stanowisku pracy



Hałas to wszelkie niepożądane,

nieprzyjemne, drażniące, uciążliwe lub

szkodliwe drgania akustyczne, które

oddziałują na słuch i inne narządy organizmu

człowieka. Miarą głośności dźwięku jest

poziom ciśnienia akustycznego [8]. Wyrażany

jest on w dB zgodnie z zależnością: L=10lg

p/p0

gdzie: p - wartość skuteczna ciśnienia

akustycznego w Pa, p0 - progowa wartość

skuteczna ciśnienia akustycznego równa 20

mikroPa

Wpływ hałasu na

poprawność

funkcjonowania operatora

godziny

minuty

6,5

2,5

1,5

92-93

95-96

97-98

99-100

101-102

103-105

Czas ekspozycji na

hałas

Dopuszczalny równoważny

poziom dźwięku A [dB]

Wpływ hałasu na

poprawność

funkcjonowania operatora

III

W kabinach bezpośredniego sterowania bez
łączności telefonicznej, w laboratorium ze źródłami
hałasu, w pomieszczeniach z maszynami i
urządzeniami liczącymi, maszynami do pisania,
dalekopisami i w innych pomieszczeniach o
podobnym przeznaczeniu

W kabinach dyspozytorskich, obserwacyjnych i
zdalnego sterowania, z łącznością telefoniczną
używaną w procesie sterowania, w pomieszczeniach
do wykonywania prac precyzyjnych i w innych
pomieszczeniach o podobnym przeznaczeniu

W pomieszczeniach: administracyjnych, biur
projektowych, do prac teoretycznych, opracowania
danych i innych o podobnym przeznaczeniu

L.p.

Stanowisko pracy

Równoważny poziom

dźwięku A [dB]

Inne czynniki tworzące

środowisko pracy - drgania



Drgania - na skutek działania wibracji, nawet o

niewielkiej amplitudzie, może powstać u użytkownika –

operatora rozdrażnienie (lub podniecenie), zmęczenie

(znacznie szybsze niż normalnie), senność lub

bezsenność, zaburzenia psychomotoryczne itp.



Najbardziej niekorzystne oddziaływanie na użytkownika

– operatora mają wibracje o większej częstotliwości i

małej amplitudzie. Najniebezpieczniejsze są drgania,

rezonansowe tzn. takie drgania, których częstotliwość

odpowiada częstotliwości własnej drgań poszczególnych

narządów organizmu człowieka. W szczególności

niebezpieczne są wibracje o częstotliwości 4-8 Hz,

ponieważ w tym przedziale leży własna częstotliwość

rezonansowa ciała, głowy i brzucha człowieka.

Inne czynniki tworzące

środowisko pracy -

promieniowanie



Promieniowanie - skutki oddziaływania

promieniowania elektromagnetycznego na

użytkownika – operatora zależą od natężenia

promieniowania i czasu jego trwania.

Przebywanie w polu elektromagnetycznym

może powodować powstawanie w organizmie

ludzkim efektów cieplnych i jonizujących, które

wywołują zmiany przede wszystkim w układzie

nerwowym, w układzie krążenia i w soczewkach

oczu. Objawy to: bóle głowy, szybkie męczenie

się, bezsenność, rozdrażnienie itp. Pola

elektryczne i magnetyczne wytwarzają przede

wszystkim urządzenia na stanowisku pracy –

głownie monitory.

Percepcja sygnałów –

informacji



Człowiek może przyjmować informacje

dotyczące przebiegu pracy, stanu

maszyny oraz warunków otoczenia

praktycznie wszystkimi zmysłami.



Najwięcej informacji można przyjąć

przez narząd wzroku (około 80%

wszystkich informacji ze źródła

zewnętrznego), w następnej kolejności

przez narząd słuchu, dotyku i inne.

Uzyskiwanie Informacji



Spośród bodźców działających na człowieka można

wyróżnić te, które dotyczą wykonywanej pracy i

warunków, w których się ona odbywa. Bodźce te

(najczęściej są to określone sygnały-nośniki informacji)

uzyskujemy zarówno od specjalnych przyrządów

pomiarowych lub sygnalizacyjnych, jak również od

stanowiska pracy, stanu urządzeń technicznych i ich

części, surowców, produktów i innych przedmiotów.



Jednocześnie innymi zmysłami określamy ich

położenie, stan, szybkość ruchu, wzajemny układ,

barwę, jakość, itd., co jest dla nas również cennym

źródłem informacji. Wysiłek związany z uzyskiwaniem

informacji, zależy w dużym stopniu od liczby sygnałów

(informacji) odbieranych w określonym czasie, ich

złożoności, zmienności oraz niezbędnej do ich dalszego

wykorzystania dokładności.

Podejmowanie decyzji I



Decyzje poprzedza zazwyczaj rozumowanie,

rozważanie, analiza ich celowości, w której

zaangażowane są świadome procesy myślowe,

wymagające wysiłku psychicznego. Im więcej

odebrano informacji, im bardziej są one

wieloznaczne, złożone i zmienne, tym więcej

wysiłku potrzeba, aby je właściwie wybrać,

zinterpretować i na ich podstawie podjąć

właściwą decyzję - jak działać. Rodzaj

działania i jego stopień skomplikowania może

również wpłynąć na wielkość i charakter

wysiłku umysłowego przed podjęciem decyzji.

Podejmowanie decyzji II



Ograniczony czas wyboru decyzji oraz

przewidywanie ewentualnych ujemnych

skutków decyzji (awaria, straty, wypadki)

przedłuża i zwiększa wysiłek psychiczny.

Podobnie wpływa charakter odpowiedzialności

za decyzje tego, kto je wydaje

(odpowiedzialność karna, dyscyplinarna i

inne). Są to tzw. sytuacje konfliktowe.

Powtarzalność decyzji znacznie zmniejsza, a

nawet redukuje niemal do zera obciążenie

psychiczne. Im większa jest więc ważność

decyzji, im dłużej trzeba się nad nią

zastanawiać, im większe są możliwości wyboru,

tym większy wysiłek psychiczny.

Wykonywanie czynności



Udział procesów psychicznych przy wykonywaniu

czynności fizycznych bywa bardzo różny. Na ogół

znacznie maleje w miarę nabywania wprawy w

wykonywaniu tych czynności, a jest dość duży, gdy się

daną czynność wykonuje po raz pierwszy. Po

wielokrotnym powtarzaniu czynności pracownik często

wykonuje ją prawie „automatycznie" i wówczas wysiłek

psychiczny jest znikomy. Procesy psychiczne przy

wykonywaniu czynności fizycznych (ruchów rąk, nóg,

całego ciała, chodzenie, podnoszenie itp.) związane są z

tym, że każdy ruch jest „sterowany" przez system

nerwowy, każda decyzja jest przetwarzana na czynność

wykonawczą. Proces ten wymaga wysiłku, jest

faktycznie pracą systemu nerwowego, która w razie

niekorzystnych warunków (zbyt duża szybkość, brak

odpoczynku, zbyt silny bodziec itp.) prowadzi do

zmęczenia.

Obciążenie informacjami i

decyzjami zależne jest przede

wszystkim od:



zgodności liczby informacji w czasie z

możliwościami percepcji człowieka,



wyróżnialności sygnałów wzrokowych i

dźwiękowych z tła,



jednoznaczności informacji,



swobodnej obserwacji sygnałów, nie

zakłócanej koniecznością wykonywania innej

czynności,



stopnia napięcia związanego z oczekiwaniem

na ważne, ale rzadkie, występujące

nierytmicznie sygnały, przeoczenie których

może spowodować awarię lub inne straty,



okoliczności utrudniających odbiór

informacji.

Wysiłek psychiczny I



Aby móc ocenić wysiłek psychiczny,

uwzględniając wspomniane już kryteria

(cechy) takie jak: częstotliwość, zmienność,

złożoność, dokładność i wartość informacji,

należy zwrócić uwagę na następujące

sytuacje:



częstotliwość występowania poszczególnych

informacji oraz czynności różnorodnych ma inne

znaczenie (na ogół większe) niż częstotliwość

powtarzających się cykli;



zwiększa wysiłek pojawienie się informacji

nietypowych, wymagających decyzji nagłych,

normalnie nie przewidywanych, np. związanych z

sytuacją awaryjną;

Wysiłek psychiczny II



presja czasu (narzucone tempo) na ogół zwiększa

wysiłek w porównaniu do tempa swobodnego,

regulowanego przez pracownika, chyba że nastąpi

znaczne przyzwyczajenie do tempa oraz

„automatyzacja" psychiczna ruchów. Przyzwyczajenie

to jednak nie nastąpi, jeśli tempo przekracza

aktualne możliwości adaptacyjne pracownika;



zwiększa wysiłek psychiczny okoliczność, gdy cechy

się nakładają, np. jednocześnie istnieje znaczna

liczba sygnałów, ich zmienność oraz zmienność

miejsca i procesów produkcyjnych (np. przy pracy

suwnicowego);



konieczność zachowania precyzji w odebraniu

informacji lub wykonaniu czynności, ze względu na

możliwość awarii (błędu), co na ogół zwiększa

wysiłek;

Obciążenie psychiczne

czynnościami związane jest



prawidłowym rozmieszczeniem urządzeń

sterowniczych w zasięgu rąk (nóg)

pracownika,



jednoczesnym lub naprzemiennym używaniem

rąk do pracy (w drugim przypadku zwykle

wysiłek jest większy),



możliwością rozróżniania urządzeń

sterowniczych tylko dotykiem (po kształcie,

powierzchni, pozycji wg wymiarów);

wyłączenie udziału wzroku zmniejsza wysiłek

psychiczny,



rozmieszczeniem urządzeń sterowniczych

maszyny (kolejnością, częstością, ważnością

używania) - np. częściej używane znajdują się

w optymalnym zasięgu działania.

Podstawy dialogu

użytkownika – operatora I



Podstawowe zalecenia dotyczące interfejsu graficznego są

następujące:



ekran powinien być traktowany jak stół (metafora);



powinna występować przyjemność w użyciu interfejsu



estetyka (ang. look and feel);



należy stosować manipulację bezpośrednią;



najpierw wybierz obiekt, potem działanie;



stosuj standardowy wygląd i standardowe elementy ekranu:

menu, przyciski dialogowe, ikony, typowe zachowanie programu

(aplikacji) itp.;



łatwość użytkowania: instalacji, nauki, obsługi, konfiguracji i

usuwania;



zapewnij atrakcyjność wizualną;



zapewnij produktywność przez funkcje i interfejs;



zapewnij elastyczność dialogu – możliwość wykorzystania

klawiatury, myszy i innych urządzeń wprowadzania;



zapewnij elastyczność produktu czyli możliwość dopasowania i

indywidualizacji;



używaj narzędzi do budowy interfejsu użytkownika;



zachowaj spójność pomiędzy aplikacjami (platformami).

Podstawy dialogu

użytkownika – operatora II



zapewnij atrakcyjność wizualną;



zapewnij produktywność przez funkcje i interfejs;



zapewnij elastyczność dialogu – możliwość
wykorzystania klawiatury, myszy i innych urządzeń
wprowadzania;



zapewnij elastyczność produktu czyli możliwość
dopasowania i indywidualizacji;



używaj narzędzi do budowy interfejsu
użytkownika;



zachowaj spójność pomiędzy aplikacjami
(platformami).

Podstawy dialogu

użytkownika – operatora III



Przyjmuje się siedem zasad jako

podstawowe i ważne dla projektowania i

oceny dialogu realizowanego poprzez

terminale zobrazowania:



odpowiedniość do zadania - dialog musi być

odpowiedni do zadania, które ma realizować

użytkownik;



samoopisywalność – dialog sam siebie

powinien opisywać, powinien być przyjazny i

łatwy do realizacji;



zdolność sterowania – dialog musi

umożliwiać wspomaganie wykonywania zadań;

Podstawy dialogu

użytkownika – operatora IV



dostosowanie do oczekiwań użytkownika –
dialog powinien być zgodny z oczekiwaniami
użytkownika;



tolerancja błędów - dialog powinien być
odporny na błędy;



podatność dla indywidualizacji – dialog
powinien umożliwiać dostosowanie do
indywidualnych potrzeb, oczekiwań i
upodobań;



podatność do nauczenia – dialog powinien
być łatwy do nauczenia się.

Podstawy dialogu

użytkownika – operatora V



Podstawowe typy dialogów stosowane w interakcjach

użytkownik – komputer i warunki ich stosowania:



1. Pytanie - odpowiedź. Ten typ interakcji jest odpowiedni jeśli

wprowadzanie danych jest zadaniem rutynowym,

charakterystyki wprowadzanych danych są znane, użytkownicy

są niewyszkoleni lub po niewielkim treningu oraz oczekiwana

jest umiarkowanie szybka odpowiedź komputera.



2. Wypełnianie formularza. Ten typ interakcji jest odpowiedni

jeśli wymagana jest elastyczność we wprowadzaniu danych,

oczekuje się, że użytkownicy są umiarkowanie wyszkoleni, nie

jest wymagana szybka odpowiedź systemu, niezbędne będzie

wspomaganie w zestawianiu złożonych oddziaływań.



3. Wybór menu. Ten typ interakcji jest odpowiedni jeśli zadania

wymagają wyboru ze zbioru alternatyw, zbiór poleceń jest zbyt

obszerny do zapamiętania przez użytkowników, przewiduje się

że użytkownicy przeszli niewielki trening i odpowiedź systemu

jest względnie szybka.

Podstawy dialogu

użytkownika – operatora VI



4. Przyciski funkcyjne. Ten typ interakcji jest odpowiedni

do użycia łącznie z innymi typami interakcji jeśli zadania

wymagają tylko ograniczonej liczby interaktywnych

oddziaływań, niezbędne są natychmiastowe środki dla

osiągnięcia często występujących oddziaływań.



5. Język poleceń. Ten typ interakcji jest odpowiedni jeśli

zadania wymagają szerokiego zakresu wprowadzanych

oddziaływań, oczekuje się, że użytkownicy są dobrze

wyszkoleni lub używają często systemu, wprowadzanie

sterowań może być mieszane z wprowadzaniem danych

w przypadkowej (lub ustalonej) kolejności



6. Język zapytań. Ten typ interakcji jest odpowiedni jeśli

zadania mogą zawierać trudne do przewidzenia

wyszukiwanie informacji, oczekuje się, że użytkownicy są

dobrze wyszkoleni.

Materiały



http://www.iamcal.com/toys/colors/index.php



http://www.toledo-bend.com/colorblind/Ishihara.html



http://med.pam.szczecin.pl/~luke/promocja/promocja.

htm



http://ergonomia.imir.agh.edu.pl/



http://galaxy.uci.agh.edu.pl/~ergonom/ergonomia/



http://www.tu.koszalin.pl/~andrzejw/Ergonomia/Wyda

tek%20energetyczny.htm



http://www.tiresias.org/guidelines/displays.htm



http://www.tiresias.org/guidelines/colour_blindness.ht



http://www.ergonomia.e-ar.pl/strony/linki.html



http://ergonomia.ioz.pwr.wroc.pl/gora--

odnosniki.php#HCI

Document Outline