Sposoby oceny jakości wód
Sposoby oceny jakości wód
naturalnych
naturalnych
Ochrona
Ochrona
wód
wód
Dr inż. Jolanta Gumińska
Dr inż. Jolanta Gumińska
"Gruba Kaśka" jest największą eksploatowaną w Polsce studnią z
promienistym systemem drenów. Jej głębokość wynosi 40, a
średnica 11 metrów
Źródła wody – rodzaje i
Źródła wody – rodzaje i
charakterystyka
charakterystyka
Wody opadowe
Wody opadowe
Wody powierzchniowe
Wody powierzchniowe
:
:
płynące,
płynące,
stojące.
stojące.
Wody podziemne
Wody podziemne
:
:
zaskórne – występują tuż pod powierzchnią ziemi, nie nadają się
zaskórne – występują tuż pod powierzchnią ziemi, nie nadają się
do celów wodociągowych,
do celów wodociągowych,
gruntowe - oddzielone są od powierzchni ziemi przepuszczalną
gruntowe - oddzielone są od powierzchni ziemi przepuszczalną
warstwą gruntu zabezpieczającą je przed bezpośrednim
warstwą gruntu zabezpieczającą je przed bezpośrednim
kontaktem z glebą,
kontaktem z glebą,
wgłębne - nie są bezpośrednio zasilane z powierzchni ziemi,
wgłębne - nie są bezpośrednio zasilane z powierzchni ziemi,
występują w warstwach, w których strop i spąg są wodoszczelne,
występują w warstwach, w których strop i spąg są wodoszczelne,
stanowią właściwe źródło zaopatrzenia ludności w wodę,
stanowią właściwe źródło zaopatrzenia ludności w wodę,
głębinowe –znajdują się głęboko pod powierzchnią ziemi i są
głębinowe –znajdują się głęboko pod powierzchnią ziemi i są
w znacznym stopniu zmineralizowane, nie nadają się do celów
w znacznym stopniu zmineralizowane, nie nadają się do celów
wodociągowych.
wodociągowych.
Wody infiltracyjne
Wody infiltracyjne
–
–
mieszanina wody powierzchniowej oczyszczonej
mieszanina wody powierzchniowej oczyszczonej
w gruncie i wody infiltracyjnej (ujęcie „Gruba Kaśka”)
w gruncie i wody infiltracyjnej (ujęcie „Gruba Kaśka”)
Fizyczne właściwości wody
Fizyczne właściwości wody
rozpuszczanie ciał stałych,
rozpuszczanie ciał stałych,
gęstość i lepkość dynamiczna,
gęstość i lepkość dynamiczna,
rozpuszczalność gazów w wodzie
rozpuszczalność gazów w wodzie
Prawo Henry-Daltona
Prawo Henry-Daltona
- rozpuszczalność każdej
- rozpuszczalność każdej
składowej
mieszaniny
gazów
jest
wprost
składowej
mieszaniny
gazów
jest
wprost
proporcjonalna do ciśnienia cząstkowego danego
proporcjonalna do ciśnienia cząstkowego danego
gazu nad roztworem. Rozpuszczalność gazów rośnie
gazu nad roztworem. Rozpuszczalność gazów rośnie
wraz ze wzrostem ciśnienia, natomiast maleje ze
wraz ze wzrostem ciśnienia, natomiast maleje ze
wzrostem temperatury i stężenia soli w wodzie.
wzrostem temperatury i stężenia soli w wodzie.
Najczęściej spotykane składniki wód
Najczęściej spotykane składniki wód
naturalnych
naturalnych
Domieszki stałe
Domieszki stałe
-
-
glina, piasek, iły, nierozpuszczone
glina, piasek, iły, nierozpuszczone
części gleby, humusy, organiczne odpady (bakterie,
części gleby, humusy, organiczne odpady (bakterie,
pleśń),
pleśń),
Rozproszone koloidy
Rozproszone koloidy
- krzemiany, SiO
- krzemiany, SiO
2
2
, wodorotlenki
, wodorotlenki
glinu, żelaza i manganu,
glinu, żelaza i manganu,
Zdysocjowane sole
Zdysocjowane sole
- głównie kationy sodu, potasu,
- głównie kationy sodu, potasu,
wapnia, magnezu, cynku, żelaza i manganu, kation
wapnia, magnezu, cynku, żelaza i manganu, kation
amonowy i wodorowy, w mniejszych ilościach - kationy
amonowy i wodorowy, w mniejszych ilościach - kationy
metali ciężkich. Spośród anionów są to zazwyczaj
metali ciężkich. Spośród anionów są to zazwyczaj
węglany, chlorki, siarczany i siarczki oraz fosforany,
węglany, chlorki, siarczany i siarczki oraz fosforany,
Domieszki gazowe
Domieszki gazowe
- głównie tlen, azot, dwutlenek i
- głównie tlen, azot, dwutlenek i
tlenek węgla, amoniak, siarkowodór, metan i gazy
tlenek węgla, amoniak, siarkowodór, metan i gazy
szlachetne.
szlachetne.
Wskaźniki fizyczne jakości wody
Wskaźniki fizyczne jakości wody
temperatura
temperatura
zapach
zapach
pochodzenia naturalnego (roślinny, gnilny)
pochodzenia naturalnego (roślinny, gnilny)
pochodzenia sztucznego (specyficzny)
pochodzenia sztucznego (specyficzny)
smak
smak
(słony, gorzki, kwaśny, słodki)
(słony, gorzki, kwaśny, słodki)
barwa
barwa
rzeczywista - powodowana obecnością substancji
rzeczywista - powodowana obecnością substancji
rozpuszczonych w wodzie, oznaczenie wg skali
rozpuszczonych w wodzie, oznaczenie wg skali
platynowo-kobaltowej
platynowo-kobaltowej
pozorna - wywoływana zawiesinami o własnym
pozorna - wywoływana zawiesinami o własnym
zabarwieniu, specyficzna - wywoływana domieszkami
zabarwieniu, specyficzna - wywoływana domieszkami
ściekowymi
ściekowymi
mętność
mętność
Wskaźniki fizyczne jakości wody
Wskaźniki fizyczne jakości wody
temperatura
temperatura
zapach
zapach
pochodzenia naturalnego (roślinny, gnilny)
pochodzenia naturalnego (roślinny, gnilny)
pochodzenia sztucznego (specyficzny)
pochodzenia sztucznego (specyficzny)
smak
smak
(słony, gorzki, kwaśny, słodki)
(słony, gorzki, kwaśny, słodki)
barwa
barwa
rzeczywista - powodowana obecnością substancji
rzeczywista - powodowana obecnością substancji
rozpuszczonych w wodzie, oznaczenie wg skali
rozpuszczonych w wodzie, oznaczenie wg skali
platynowo-kobaltowej
platynowo-kobaltowej
pozorna - wywoływana zawiesinami o własnym
pozorna - wywoływana zawiesinami o własnym
zabarwieniu, specyficzna - wywoływana domieszkami
zabarwieniu, specyficzna - wywoływana domieszkami
ściekowymi)
ściekowymi)
mętność
mętność
Wskaźniki chemiczne jakości wody
Wskaźniki chemiczne jakości wody
odczyn
przewodnictwo właściwe
- wskaźnik zawartości substancji
rozpuszczonych w
wodzie,
zasadowość wody (Zm, Zp)
- zdolność do neutralizowania
dodawanych do niej silnych kwasów mineralnych ,
kwasowość wody (Km, Kp)
- zdolność do zobojętniania dodawanych
do niej
silnych zasad,
Zasadowość i kwasowość wody stanowi jej naturalny
układ
buforujący
, który jest zdolny do neutralizowania dodawanych do
wody niewielkich ilości silnych kwasów (H+) i alkaliów (OH-) . Wiąże
się z obecnością wolnego dwutlenku węgla i jonów dwuwęglanowych
(reakcje)
Metody oceny agresywności i
Metody oceny agresywności i
korozyjności wody (indeksy określające
korozyjności wody (indeksy określające
stan równowagi węglanowo-wapniowej)
stan równowagi węglanowo-wapniowej)
Indeks Langeliera
Indeks Langeliera
J
J
L
L
J
L
= pH – pH
s
pH – wartość rzeczywista odczynu wody
pH
s
- wartość odczynu wody w stanie nasycenia
pH
s
= (9,3 +A +B) – (C + D)
, gdzie:
Poszczególne współczynniki (wyznaczane tabelarycznie) są funkcjami: A- całkowitej
zawartości rozpuszczonych soli w wodzie, B- temperatury wody, C- twardości
wapniowej wody, D – zasadowości ogólnej wody
J
L
˂ 0 – woda jest nienasycona w stosunku do CaCO
3
i ma własności agresywne
J
L
˃ 0 – woda ma skłonności do wytwarzania osadów CaCO
3
i jest nieagresywne
J
L
= 0 – woda jest stabilna
Indeks Ryznera J
R
= 6,25 – 6,75 – wody stabilne
J
L
= 2pH
s
- pH
Skala twardości wód naturalnych :
ocena wody
jednostk
a
wartość
woda bardzo
miękka
mval/dm
3
2
woda miękka
mval/dm
3
24
woda średnio
twarda
mval/dm
3
47
woda twarda mval/dm
3
7
woda bardzo
twarda
mval/dm
3
11
Wskaźniki chemiczne jakości wody
Wskaźniki chemiczne jakości wody
c.d.
c.d.
żelazo
żelazo
- wpływa na smak, czasem mętność wody, może
- wpływa na smak, czasem mętność wody, może
powodować
powodować
powstawanie
brunatnych
plam
na
bieliźnie
powstawanie
brunatnych
plam
na
bieliźnie
i
i
urządzeniach
urządzeniach
sanitarnych,
sanitarnych,
mangan
mangan
,
,
tlen rozpuszczony
tlen rozpuszczony
- może pochodzić z powietrza oraz z
- może pochodzić z powietrza oraz z
procesów
procesów
fotosyntezy
fotosyntezy
roślin wodnych.
roślin wodnych.
siarkowodór i siarczki
siarkowodór i siarczki
- w wodach naturalnych mogą być
- w wodach naturalnych mogą być
pochodzenia
pochodzenia
mineralngo
lub
organicznego.
Siarkowodór
mineralngo
lub
organicznego.
Siarkowodór
pochodzenia mineralnego
pochodzenia mineralnego
występuje w wodach głębinowych
występuje w wodach głębinowych
wskutek rozkładu pirytów pod
wskutek rozkładu pirytów pod
wpływem kwasu węglowego:
wpływem kwasu węglowego:
FeS + 2 CO
FeS + 2 CO
2
2
+2 H
+2 H
2
2
O
O
Fe(HCO
Fe(HCO
3
3
)
)
2
2
+H
+H
2
2
S
S
Wskaźniki chemiczne jakości wody
Wskaźniki chemiczne jakości wody
c.d.
c.d.
Określenie zawartośc zawiązków organicznych
Określenie zawartośc zawiązków organicznych
ChZT
ChZT
(chemiczne zapotrzebowanie tlenu)
(chemiczne zapotrzebowanie tlenu)
BZT
BZT
(biochemiczne zapotrzebowanie tlenu)
(biochemiczne zapotrzebowanie tlenu)
sucha pozostałość
sucha pozostałość
- pozostałość po odparowaniu wody i wysuszeniu
- pozostałość po odparowaniu wody i wysuszeniu
w temp.
w temp.
105
105
C
C
związki azotu
związki azotu
(pochodzenia organicznego i nieorganicznego) - azot
(pochodzenia organicznego i nieorganicznego) - azot
organiczny,
organiczny,
azot amonowy, azot azotynowy, azot azotanowy,
azot amonowy, azot azotynowy, azot azotanowy,
związki fosforu
związki fosforu
,
,
chlorki
chlorki
.
.