Industry Leadership

Ze względu na budowę chemiczną:

* proste - estry kwasów tłuszczowych z różnymi alkoholami

- tłuszcze właściwe - estry kwasów tłuszczowych z glicerolem. Tłuszcze kwasów tłuszczowych występujące

stanie płynnym nazywa się olejami

- woski – estry kwasów tłuszczowych z długołańcuchowymi alkoholami monohydroksylowymi
- sterydy- hormony sterydowe, kwasy żółciowe, ekdysony, witanolidy, fitosterole, geniny glikozydów

nasercowych,

saponiny i alkaloidy sterydowe. Do steroli należy też cholesterol. Pod względem chemicznym są

one sterydami,

bowiem zawierają rdzeń steranowy z grupa wodorotlenową w pozycji 3 oraz łańcuch boczny w

pozycji 17.
* złożone – estry kwasów tłuszczowych zawierające oprócz alkoholu i kwasów tłuszczowych jeszcze grupy dodatkowe

- fosfolipidy - lipidy zawierające oprócz kwasów tłuszczowych i glicerolu resztę kwasu fosforowego. Często
zawierają one zasadę azotową i inne podstawniki

- glikolipidy- lipidy zawierające kwas tłuszczowy, sfingozynę i węglowodany

- inne lipidy złożone – takie lipidy jak sulfolipidy i aminolipidy a nawet lipoproteiny

* prekursory i pochodne lipidów – należą tu kwasy tłuszczowe, glicerol, steroidy, alkohole inne niż glicerol i sterole,
aldehydy tłuszczowe, związki ketonowe, węglowodory, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i hormony

Ze względu na pochodzenie wyróżniamy tłuszcze:

* roślinne (np. oliwa, olej słonecznikowy)

* zwierzęce (np. masło, smalec, tran)

* sztuczne i modyfikowane

Ze względu na obecność wiązań podwójnych:

* nienasycone, w których występują reszty kwasów tłuszczowych, posiadających w łańcuchu węglowodorowym wyłącznie

wiązania podwójne – tłuszcze te występują w dużych ilościach w roślinach i zwykle w temperaturze pokojowej są ciekłe

* nasycone, w których występują reszty kwasów tłuszczowych posiadających w łańcuchu węglowodorowym wyłącznie

wiązania pojedyncze – tłuszcze te są produkowane przede wszystkim przez organizmy zwierząt

KLASYFIKACJA TŁUSZCZÓW

Podstawowym substratem biosyntezy kwasów tłuszczowych
jest acetylo-CoA pochodzący z:
degradacji aminokwasów w cytozolu, utleniania kwasów
tłuszczowych w mitochondriach oraz z powstającego w wielu
reakcjach pirogronianu, który w matrix mitochondrialnej
zamieniany jest przez dehydrogenazę pirogronianową
(reakcja oksydacyjnej dekarboksylacji) w acetylo-CoA.
W celu transportu do cytozolu przekształcany jest do
cytrynianu, a po przejściu bariery błony jest w cytozolu
przekształcany z powrotem w acetylo-CoA i szczawiooctan.
Ten ostatni wraca do mitochondrium po przekształceniu w
pirogronian.
NADPH potrzebny do biosyntezy pochodzi ze szlaku
pentozofosforanowego lub z reakcji dekarboksylującej
dehydrogenazy jabłczanowej.

SYNTEZA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH

Reakcja wydłużania łańcucha kwasów tłuszczowych jest
zapoczątkowywana przez acetylotransferazę (transacylazę acetylową) i
malonylotransferazę - (transacylazę malonylową). Powstające produkty
łączą się ze sobą (reakcja kondensacji) i powstaje acetoacetylo-ACP.
Transacylaza nie posiada wysokiej specyficzności, przenosi również inne
grupy, niż reszta kwasu octowego.
Przykładem jest reszta kwasu propionowego, która jest potrzebna w
syntezie kwasów o nieparzystej ilości atomów węglaw łańcuchu.
Malonylotransferaza jest natomiast enzymem bardzo specyficznym
substratowo.
Kondensacja acetylo-CoA i malonylo-CoA jest katalizowana przez beta-
keto-acylo-
ACP syntazę (czyli enzym kondensujący acylo-malonylo-ACP zwany CE).
Mechanizmem napędzającym tę reakcję jest dekarboksylacja podczas
niej zachodząca.
Reakcja ta jest pierwszą reakcją prowadzącą do powstania primera dla
wydłużającego się łańcucha kwasu tłuszczowego.
W kolejnych reakcjach zachodzą procesy: kondensacji, redukcji I,
odwodnienia i redukcji II, w wyniku czego powstaje wielowęglowy
łańcuch kwasu tłuszczowego..

SYNTEZA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH U ROŚLIN

Nasycone kwasy tłuszczowe to kwasy tłuszczowe nie zawierające podwójnych
wiązań w cząsteczce. W warunkach normalnych są zwykle białymi ciałami
stałymi. Są to kwasy zawierające w łańcuchu więcej niż 10 atomów węgla, są
nierozpuszczalne w wodzie i są nielotne.
Kwasy nasycone stanowią główny składnik tłuszczu zwierzęcego, ale w
mniejszych ilościach występują też w tłuszczach pochodzenia roślinnego.
Doskonałym ich źródłem są tłuste kawałki czerwonego mięsa, skóra drobiu,
kiełbasa, pełne mleko, śmietana, masło, twarda margaryna, słonina oraz olej
palmowy. Znajdziemy je również w ciastach, słodyczach, wyrobach
czekoladowych, a także daniach smażonych. Co ciekawe, największą zawartość
kwasów stwierdzono w miąższu orzecha kokosowego (blisko 60 proc.). Trochę
mniej zawiera masło (ok. 55 proc.) i słonina (42 proc.).
Wszystkie tłuszcze (w tym również nasycone), dostarczają organizmowi
skoncentrowanej formy energii. Odgrywają również rolę w transportowaniu
rozpuszczalnych w nich witamin: A, D, E i K. Wśród nasyconych kwasów
tłuszczowych najważniejsze funkcje spełniają: masłowy (z badań wynika, że może
mieć znaczenie w hamowaniu rozwoju komórek nowotworowych), palmitynowy
(reguluje wydzielanie hormonów) oraz mirystynowy (poprawia odporność).

NASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE

Nasycone kwasy tłuszczowe nie odgrywają tylko złej roli. Na przykład bogate w nie masło
jest polecane dzieciom do trzeciego roku życia jako łatwostrawny i najlepiej przyswajalny
rodzaj tłuszczu zwierzęcego. W maśle możemy znaleźć rozpuszczalne w tłuszczach
witaminy A i D oraz niewiele E. Ich zawartość nie jest jednak stała i zależy od pory roku,
mniej ich jest w zimie, więcej latem.

W jadłospisie małych dzieci musi być także śmietana – źródło witamin, wapnia i białka. –
Tłuszcze nasycone zawarte maśle i świeżej śmietance są ważnym składnikiem diety dzieci
chorych na mukowiscydozę. Warto stosować je w leczeniu chorób, w których występuje
wysoka temperatura, ponieważ są łatwostrawne i znacznie podnoszą kaloryczność
potraw.

Tłuszcze nasycone mają olbrzymi wpływ na stężenie cholesterolu całkowitego oraz ‘złego’
cholesterolu LDL w surowicy krwi. Efekt jest najbardziej nasilony w przypadku kwasów
tłuszczowych o średniej długości łańcucha (np. kwas laurynowy , mirystynowy i
palmitynowy ) w porównaniu do kwasów charakteryzujących się długim łańcuchem (np.
kwas stearynowy). Kwas stearynowy nie zwiększa tak silnie stężenia cholesterolu,
ponieważ jest szybko przekształcany w wątrobie do postaci jedno-nienasyconej (kwas
olejowy).

NASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE C.D.

Nasycone kwasy tłuszczowe wywierają silne działanie na aktywność płytek krwi i
ich odpowiedź na trombinę, co zwiększa skłonność do zakrzepów naczyniowych.
•LDL – jest to frakcja lipoproteinowa transportująca cholesterol do tkanek
obwodowych naszego organizmu. LDL – są to najbardziej miażdzycogenne małe
cząstki o największej zawartości cholesterolu. Ponieważ posiadają możliwość
przejścia przez śródbłonek naczyń krwionośnych, są w stanie przenosić
cholesterol do komórek ściany naczynia za pomocą odpowiednich receptorów
regulacyjnych.
•LDL-e powstają z innej frakcji cholesterolu ( VLDL) syntetyzowanej przez
wątrobę z nadmiaru tłuszczu pożywienia, oraz z nadmiaru spożytych
węglowodanów (zwłaszcza cukrów prostych). LDL-e posiadają okres półtrwania
we krwi obwodowej 3 dni. To znaczy, że nawet trzy dni po bardzo obfitej tłustej
uczcie, podczas badania krwi poziom LDL może być zawyżony.
•HDL – frakcja, lipoprotein o wysokiej gęstości. Jest to tak zwana „dobra” frakcja
lipoprotein odprowadzająca nadmiar cholesterolu z tkanek obwodowych do
wątroby. HDL przekazuje wątrobie do przetworzenia cholesterol i inne składniki
lipidowe, po czym ponownie wraca do krążenia, aby tę czynność powtórzyć
wielokrotnie. Okres półtrwania HDL wynosi 3-6 dni.

NASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE

NASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE C.D.

Kwas masłowy - z grupy kwasów karboksylowych. Występuje w tłuszczach mleka,
zjełczałym maśle, nadaje lekko gorzki posmak wielu serom i tworzy się w żołądku,
w którym zbyt długo zalegają produkty mlekopochodne, ale reguluje ekspresję
kilku genów i może mieć znaczenie w zapobieganiu występowania raka poprzez
zahamowanie rozwoju komórek nowotworowych
Kwas walerianowy - z grupy alifatycznych kwasów karboksylowych. Występuje
m.in. w korzeniach roślin np. w arcydzięgielu, charakteryzuje się specyficznym
zapachem, przez jednych odbieranym jako przykry, przez innych jako słodki i
miodowy
Kwas dekanowy - z grupy kwasów karboksylowych.
W postaci estrów i soli stosowany jako składnik leków umożliwiający powolne
uwalnianie substancji czynnej z tkanki tłuszczowej w miejscu iniekcji do organizmu
Kwas laurynowy - wspomaga układ immunologiczny. Występuje w naturalnych
tłuszczach i olejach, szczególnie w oleju z orzechów kokosowych
Kwas palmitynowy – Jest składnikiem tłuszczów roślinnych (głównie w oleju
palmowym) i tłuszczach zwierzęcych (łój zawiera około 28% kwasu palmitynowego)
i mleku.Jego sole: sodowa (palmitynian sodu) i potasowa (palmitynian potasu) są
surowcami w przemyśle, stosowanymi do produkcji mydeł ale bierze udział w
regulacji wydzielania hormonów oraz w komórkowym przekazywaniu sygnałów i
reakcjach odpornościowych
Kwas stearynowy - składnik tłuszczów w mi,ęsie i w maśle kakaowym. Kwas
stearynowy występuje w postaci estru z gliceryną w tłuszczach zwierzęcych, a
także w mniejszym stopniu w roślinnych. Jest używany do produkcji świec, kredek
świecowych, mydeł, kosmetyków, leków oraz do zmiękczania gumy
Kwas arachidowy - Występuje w orzeszkach arachidowych (orzeszki ziemne),
powstaje z niego kwas palmitynowy.
Kwas lignocerynowy - Występuje w niewielkich ilościach w olejach roślinnych, a u
zwierząt w osłonkach mielinowych

CHOLESTEROL W ORGANIZMIE

Ilość cholesterolu wzrasta w obecności tłuszczów nasyconych oraz
sacharozy i fruktozy.

Sam cholesterol obok fosfolipidów (lecytyny) jest głównym
składnikiem strukturalnym wszystkich zwierzęcych błon komórkowych
i śródkomórkowych.

W tkance nerwowej jest składnikiem strukturalnym otoczki
mielinowej, jest również istotnym składnikiem lipoprotein osocza i
prekursorem wielu składników sterydowych

Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania
organizmu i pochodzi zarówno ze źródeł pokarmowych jak i biosyntezy
de novo.
Stanowi on substrat do syntezy wielu ważnych biologicznie czynnych
cząsteczek:
•hormony płciowe,
•witamina D₃ i jej metabolity,
•glikozydy nasercowe,
•kwasy żółciowe,
•kortykosterydy

HDL stanowi naturalną ochronę organizmu przed miażdżycą a

więc czym wyższy jest stosunek HDL do ogólnej wartości
cholesterolu w krwioobiegu, tym mniejsze jest ryzyko zmian
miażdżycowych. (Stosunek HDL do ogólnej wartości
cholesterolu powinien wynosić minimum 30% – poniżej tej
wartości istnieje realne zagrożenie zmianami miażdżycowymi
naczyń krwionośnych).

CHOLESTEROL W ORGANIZMIE C.D.

HDL

LDL

kobiety

mężczyźni

> 35 mg% < 135 mg% 40-160 mg%35-135 mg%

W organizmie człowieka cholesterol jest wytwarzany

w sposób ciągły.

Jedynie 20-40% cholesterolu pochodzi z pożywienia,

co stanowi ok.300 mg.

Jego nadmiar jest czynnikiem ryzyka choroby

wieńcowej.

Zawartość cholesterolu w surowicy nie powinna

przekraczać:

• U osób dorosłych do 30 lat - 220mg%.
• U 40-latków

– 240mg%

• U osób starszych

- 260mg%

CHOLESTEROL W ORGANIZMIE C.D.

ZAWARTOŚĆ CHOLESTEROLU W WYBRANYCH TŁUSZCZACH
ZWIERZĘCYCH ORAZ PRODUKTACH MIĘSNYCH W MG/100 G

PRODUKTU WG RÓŻNYCH ŹRÓDEŁ

Wyszczególnienie

W
mg/100 g
produktu

Wyszczególnienie

W mg/100
g produktu

Smalec

Mleko 2%

Łój wołowy

109

Mleko pełnotłuste

Bekon surowy

Śmietana 12%

Indyki surowe

Śmietana 18%

Indyki pieczone

100

Masło śmietankowe

220

Kurczaki

160

Żółtko jajka (w 1 jajku 300 mg)

1790

Kurczęta surowe

110

Wątroba cielęca

370

Kurczęta pieczone

120

Wątroba barania

430

Szynka

Wątroba wieprzowa

290

Salami

Wątroba wołowa

270

Mięso wieprzowe surowe

Nerki wieprzowe

700

Mięso wieprzowe gotowe do spożycia

110

Nerki wołowe

690

Mięso wołowe surowe

Ozory wieprzowe gotowe do spożycia

101

Mięso wołowe gotowe do spożycia

Ozory cielęce gotowe do spożycia

100

Mięso cielęce gotowe do spożycia

Ozory wołowe gotowe do spożycia

180

NNKT-Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe - podział

Nienasycone kwasy tłuszczowe można podzielić na podgrupy ze względu na ich stopień
nienasycenia:

a. kwasy jednonienasycone (monoetenoidy, kwasy monoetenowe) - zawierające jedno wiązanie
podwójne -oleinowy: oliwa z oliwek, olej rzepakowy, palmowy, sezamowy, sojowy, z pestek
winogron, migdały, orzechy

b. kwasy wielonienasycone (polienoidy, kwasy polienowe) - zawierające więcej wiązań
podwójnych:
-Kwasy tłuszczowe wielonienasycone n-6:
- linolowy: olej sojowy, słonecznikowy, kukurydziany, krokoszowy, z pestek winogron, z
zarodków pszennych, migdały, orzechy włoskie i inne, nasiona dyni, nasiona sezamu
- γ-linolenowy: olej z wiesiołka, z ogórecznika
-Kwasy tłuszczowe wielonienasycone n-3:
- α-linolenowy: olej lniany, rzepakowy i sojowy, olej z zarodków pszennych, orzechy włoskie,
zielone części roślin, nasiona lnu i rzepaku, siemię lniane
- eikozapentaenowy/EPA: ryby morskie, np.: makrela, łosoś, halibut, dorsz, śledź, sardynka
- dokozaheksaenowy/DHA: ryby morskie (jak wyżej)

c. eikozanoidy - grupa związków obejmująca prostanoidy i leukotrieny (LT). Do prostanoidów
zalicza się prostaglandyny (PG), prostacykliny (PGI) i tromboksany (TX).

Prostaglandyny - odkryto pierwotnie w nasieniu, ale obecnie wiadomo, że występują
praktycznie we wszystkich tkankach ssaków, działając jako miejscowe hormony lokalne;
wykazują one istotne aktywności fizjologiczne i farmakologiczne.

SCHEMAT METABOLIZMU KWASÓW TŁUSZCZOWYCH Z

RODZINY Ω-6 I Ω -3

-linolenowy

Adrenowy

22:4 ω-6

Dokozapentaenowy DPA

22:5 ω-3

Kwasy ω-6

Kwasy ω-3

Kwas linolowy

18:2 ω-6

α -linolenowy

18:3 ω-3



-6- desaturaza





18:3 ω-6

18:4 ω-3

(GLA)



elongaza



Dihomo--linolenowy

20:3 ω-6

Arachidonowy

20:4 ω-3



-5- desaturaza





Arachidonowy

20:4 ω-6

Eikozapentaenowy EPA

20:5 ω-3



elongaza



-4-desaturaza





Dokozapentaenowy DPA

22:5 ω-6

Dokozaheksaenowy
DHA

22:6 ω-3

Organizm ludzki jest zdolny do wytworzenia wszystkich kwasów tłuszczowych
niezbędnych dla metabolizmu, poza dwoma: kwasu linolowego (LA) z grupy
omega-6 oraz alfa-linolenowego (ALA) z grupy omega-3. Te dwa kwasy muszą
być dostarczone z pożywieniem. Obydwa kwasy są niezbędne dla właściwego
rozwoju i funkcjonowania organizmu, są też substratem dla wytwarzania
innych kwasów tłuszczowych (np. kwas arachidonowy (AA) powstaje z LA).
Jednak ich konwersja do takich kwasów linii omega-3, jak kwas
eikozapentoinowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA), przebiega w sposób
ograniczony. Dlatego zaleca się dostarczanie tych kwasów bezpośrednio z
pożywieniem. Kwasy ALA i LA znajdują się w olejach roślinnych. W większości
olejów zawartość LA jest dużo wyższa niż zawartość ALA, poza olejem
rzepakowym i olejem z orzechów włoskich, które są bardzo dobrym źródłem
ALA. EPA i DHA znajdują się w olejach rybich (np. z łososia, makreli i śledzia).
Zarówno kwasy tłuszczowe omega-3 (ω-3) jak i omega-6 (ω-6) to ważne
składniki błon komórkowych i prekursory wielu innych substancji, w tym tak
ważnych, jak związki chemiczne wpływające na ciśnienie tętnicze krwi oraz
odpowiedź zapalną organizmu. Organizm sam ich nie produkuje i muszą być
dostarczane z żywnością

NNKT-NIEZBĘDNE NIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE - FUNKCJA

NNKT

Niezbędne Nienasycone Kwasy

Tłuszczowe

Istnieje coraz więcej danych, świadczących o znaczeniu kwasów
tłuszczowych omega-3 w systemie ochrony przed wystąpieniem
chorób układu krążenia na tle miażdżycy oraz o ich działaniu
przeciwzapalnym a także w zapobieganiu cukrzycy i niektórych
chorób nowotworowych a nawet na odchudzanie.
W organizmie ludzkim, LA i ALA podlegają przemianom
metabolicznym z udziałem tego samego enzymu Δ6-desaturazy i
konkurują o dostęp do tego enzymu. Jest to ważne dla zdrowia,
ponieważ zbyt wysoka podaż LA zmniejsza ilość Δ6-desaturazy
dostępnej dla metabolizmu ALA, co z kolei może zwiększyć ryzyko
chorób układu krążenia na tle miażdżycy.
Zalecane spożycie kwasów tłuszczowych omega-3 różni się w
poszczególnych państwach i wynosi od 0,5 do 2% całkowitej
dostarczanej energii, zalecane spożycie ALA wynosi pomiędzy 0,6 a
1,2% energii albo 1-2 g/dziennie.

W odróżnieniu od roślin organizmy zwierzęce mają ograniczoną
zdolność desaturacji kwasów tłuszczowych. WNKT nie mogą być
syntetyzowane w ustroju człowieka i większości zwierząt ze względu na
brak układów enzymatycznych, wprowadzających wiązania podwójne w
pozycje n-3 i n-6 łańcucha węglowego. Dostarczone wraz z
pożywieniem WNKT ulegają w ustroju przebudowie, w wyniku której
następuje wydłużenie łańcucha węglowego (elongacja) oraz
wprowadzenie dodatkowych wiązań podwójnych (desaturacja).
Utworzone w ten sposób kwasy eikozanowe (dwudziestowęglowe):
dihomo-g-linolenowy (C

:3, n-6) (DHGLA), arachidonowy (C

:4, n-6)

(AA), eikozapentaenowy (C

:5, n-3) (EPA) oraz dokozaheksaenowy

:6, n-3) (DHA) pełnią zasadniczą rolę biologiczną w organizmie.

Wchodzą w skład wszystkich tkanek ustroju, regulują wiele ważnych
czynności fizjologicznych, obniżają poziom triglicerydów w surowicy
krwi oraz są substratami w syntezie ważnych związków o
szerokim spectrum aktywności fizjologicznej i farmakologicznej,
zwanych eikozanoidami. Należą do nich prostaglandyny, prostacykliny,
tromboksany, leukotrieny i lipoksyny. Prostaglandyny, prostacykliny i
tromboksany powstają z przemiany kwasu arachidonowego pod
wpływem enzymu cyklooksygenazy; leukotrieny i lipoksyny są
syntetyzowane szlakiem lipoksygenazy. Dieta, w której egzogenne
WNKT stanowią od 1 do 2% całodziennego zapotrzebowania
energetycznego, zapobiega wystąpieniu objawów ich niedoboru.

NNKT

Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe

• spadek przyrostu masy ciała i zahamowanie wzrostu
• zmiany skórne (zwiększona przepuszczalność skóry, utrata wody,

stany zapalne)

• pogorszenie procesu gojenia ran
• zwiększona podatność na infekcje
• zaburzenie transportu cholesterolu i relacji pomiędzy jego frakcjami
• kruchość naczyń włosowatych
• zaburzenia nerkowe (nadciśnienie tętnicze, zmniejszenie wydalania

sodu z moczem)

• osłabienie kurczliwości mięśnia sercowego
• ograniczenie biosyntezy eikozanoidów prowadzące do niedoczynności

wielu tkanek i organów

ZE WZGLĘDU NA FUNKCJE JAKIE W ORGANIZMIE

SPEŁNIAJĄ NNKT, ICH NIEDOBORY W POŻYWIENIU MAJĄ

KONSEKWENCJE ZDROWOTNE:

Niezwykle istotne jest utrzymanie równowagi w zakresie biosyntezy tych
substancji ponieważ ich działanie jest bardzo szerokie, bardzo złożone i tylko
wzajemna równowaga zapewnia zdrowie człowieka
Działanie biologiczne eikozanoidów :
•wpływ na czynność układu krążenia istotna rola w regulacji ciśnienia
tętniczego krwi
•wpływ na funkcjonowanie przewodu pokarmowego i wydzielanie soków
trawiennych
•wpływ na funkcje układu rozrodczego
•regulacja pracy nerek
•regulacja napięcia mięśni gładkich oskrzeli
•wpływ na ośrodkowy układ nerwowy
•działanie na układ immunologiczny
•wywierają silny wpływ na rozszerzenie naczyń wieńcowych i zwiększenie siły
skurczu mięśnia sercowego
•zapobiegają nadciśnieniu tętniczemu zwiększając wydzielanie sodu z
moczem

EIKOZYNOIDY

PROSTAGLANDYNY

Prostaglandyny (PGs) – pochodne kwasu tłuszczowego
arachidonowego.
Należą one do hormonów parakrynowych (działających
miejscowo), są regulatorami procesów fizjologicznych, powstają
wskutek pobudzenia nerwowego.
Po zadziałaniu na komórkę czynników fizjologicznych takich jak
hormony i
neuroprzekaźniki, lub patologicznych, takich jak toksyny, czynniki
drażniące,
mikroorganizmy, następuje uwalnianie hormonów tkankowych.
Powodują one zaburzenia wewnątrz komórki, m.in. uszkadzają
błonę lizosomów. Prostaglandyny są syntetyzowane i wydzielane
przez niemal wszystkie komórki ssaków, z wyjątkiem erytrocytów.
W odróżnieniu od tradycyjnych hormonów ich synteza nie jest
ograniczona do wyspecjalizowanych komórek. Prostaglandyny
wydzielane są bezpośrednio po wytworzeniu i nie są
magazynowane w komórkach.

Działanie prostaglandyn jest silne i różnorodne, często
przeciwstawne i jest to:
-pobudzenie lub hamowanie skurczy mięśni gładkich macicy,
przewodu pokarmowego, przewodu oddechowego, naczyń
krwionośnych w tkance tłuszczowej
-hamowanie wydzielania soku żołądkowego
-pobudzenie ruchliwości plemników
-są także mediatorami odczynu zapalnego, stymulują stany
zapalne
- kontrolują transport jonów przez błony, modulują
przekazywanie impulsów nerwowych przez synapsy oraz indukują
sen
Znanych jest obecnie ponad 16 rodzajów PGyn u człowieka
Prostaglandyny mają różnorodne działanie biologiczne, m.in.,.
Wpływają na cyklazę adenylanową hamując powstawanie cAMP,
działają antagonistycznie do adrenaliny, a w innych tkankach, np.
w płucach, tarczycy, zwiększają stężenie cAMP.
Prostaglandyna PGE jest stosowana w leczeniu choroby
wrzodowej żołądka i dwunastnicy, natomiast PGI2 w leczeniu
stanów zakrzepowych i miażdżycowych kończyn dolnych.

PROSTAGLANDYNY

TRÓJGLICERYDY

Z chemicznego punktu widzenia tłuszcze właściwe są estrami
kwasów tłuszczowych i alkoholu trójhydroksylowego
(trójwodorotlenowego) – glicerolu, który mając trzy grupy
alkoholowe, może utworzyć wiązania z trzema cząsteczkami
kwasu tłuszczowego (stąd nazwa – trójglicerydy, triglicerydy).
Najczęściej jest tak, że są to trzy różne kwasy. Triglicerydy
różnią się także położeniem wobec siebie kwasów.
Rozmieszczenie poszczególnych kwasów tłuszczowych w
cząsteczce trójglicerydów zależy od rodzaju tłuszczu. Inaczej
rozmieszczone są kwasy tłuszczu mleka krowiego a inaczej
tłuszczu mleka kobiety karmiącej. Reguła jest taka, że w
trójglicerydach tłuszczu zwierzęcego kwasy nasycone zajmują
pozycje zewnętrzne, a kwasy nienasycone pozycję wewnętrzną.
W tłuszczach roślinnych na ogół jest odwrotnie.
Położenie kwasów tłuszczowych w cząsteczce glicerolu ma
znaczenie podczas trawienia i wchłaniania tłuszczu, kiedy
tworzą się mono- i diacyloglicerole, a także podczas syntezy
fosfolipidów w tkankach ustroju ze względu na specyficzne
działanie enzymów.
Różne kwasy i różne miejsca ich połączenia z glicerolem w
cząsteczkach triglicerydów tworzą skomplikowaną, swoistą
łamigłówkę z ogromną liczbą możliwych kombinacji.

TRÓJGLICERYDY

Trójglicerydy zawarte w ustroju pełnią przede wszystkim
rolę zmagazynowanej energii metabolicznej. Biosynteza
triacylogliceroli w organizmie człowieka i zwierząt
wyższych zachodzi głównie w wątrobie, tkance
tłuszczowej i komórkach nabłonka jelit. Biosynteza
triacylogliceroli odbywa się w siateczce
śródplazmatycznej.
Trójglicerydy mogą być gromadzone we wszystkich
komórkach ustrojowych, lecz głównym miejscem ich
akumulacji są komórki tkanki tłuszczowej, czyli
adypocydy.
Liczba adypocydów może się znacznie zwiększać w
okresie wzrostu organizmu, a zwłaszcza w okresie
wczesnego dzieciństwa. Przekarmianie dzieci prowadzi do
nadmiernego rozmnażania adypocydów, których liczba już
nigdy się nie zmniejszy, pozostaje jednakowa przez całe
życie człowieka.

IZOMERY CIS- I TRANS-

Kwasy nienasycone występujące w naturalnych
tłuszczach są

izomerami cis-

Większość tłuszczów to estry mieszane, czyli takie,
które w cząsteczce zawierają różne reszty kwasowe.

Izomery trans -

nie występują w naturalnych

tłuszczach
roślinnych lub nie przekraczają w nich 3% (podobnie
jak w maśle)
Znaczne ich ilości powstają w procesie utwardzania
olejów do margaryny.
W niektórych margarynach ilość izomerów trans-
dochodzi do 47% sumy kwasów tłuszczowych.

IZOMERY TRANS- C.D.



Nie posiadają swoistej aktywności

biologicznej ich analogów w formie cis-



Pełnią tylko rolę energetyczną



Ich nadmiar wykazuje znacznie silniejsze

działanie miażdżycogenne i kancerogenne niż
nasycone kwasy tłuszczowe



Podnoszą znacznie poziom całkowitego, a

szczególnie „złego” cholesterolu LDL



Obniżają stężenie frakcji „dobrego”

cholesterolu HDL

IZOMERY TRANS- C.D.

•Duże ilości izomerów trans nienasyconych kwasów
tłuszczowych znajdują się w:
•margaryny "twarde",
•majonezy,
•produkty barów "szybkiej obsługi",
•gotowe wyroby cukiernicze ( kruche ciasteczka,
krakersy).



Zaburzają czynność układu

immunologicznego



Hamują aktywność enzymów powodujących

powstawanie eikozanoidów



Wpływają negatywnie na rozwój i zdrowie

płodu

Trawienie tłuszczów to rozkład trójglicerydów do
glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Proces trawienia zachodzi dzięki lipazom. Rozpoczyna się w
żołądku, gdzie działa lipaza ślinowa i żołądkowa. Właściwe
trawienie zachodzi jednak dopiero w dwunastnicy, dzięki
działaniu lipazy trzustkowej oraz żółci. Żółć spełnia bardzo
ważne zadanie, ponieważ aktywuje enzymy trzustkowe,
emulguje tłuszcz. Pod wpływem żółci tłuszcze ulegają
emulgacji, co ułatwia dostęp enzymu do cząstek lipidowych.
W soku jelitowym zaś znajduje się lipaza jelitowa, która
wspomaga działanie lipazy trzustkowej. Tylko około 25%
tłuszczu zostaje całkowicie rozłożonych do glicerolu i
kwasów tłuszczowych. Wchłanianie lipidów ma miejsce w
górnym odcinku jelita cienkiego.

TRAWIENIE I WCHŁANIANIE TŁUSZCZÓW

Gospodarka lipidowa w organizmie człowieka

Trawienie tłuszczów zachodzi głównie w jelicie

cienkim pod wpływem kwasów żółciowych.

Zdrowy człowiek może w ciągu

godziny strawić i wchłonąć 8-12g
tłuszczu.

W transporcie tłuszczu do komórek i tkanek

pośredniczą ich związki z białkami zwane
LIPOPROTEINAMI.

Związki te transportują również

tłuszcze syntetyzowane „de novo” w
wątrobie.

SĄ CZTERY GŁÓWNE RODZAJE LIPOPROTEIN RÓŻNIĄCE

SIĘ ZAWARTOŚCIĄ TRÓJGLICERYDÓW, FOSFOLIPIDÓW,

CHOLESTEROLU I BIAŁKA (APOPROTEINY)

LIPOPROTEINY- rodzaje

Parametr

Chylomikrony

VLDL

LDL

HDL

Gęstość (g/cm

)

<0,950

0,95

1,019

1,063

Średnica (nm)

75-1000

28-100

20-25

9-12

Zawartość (%):

trójglicerydów

80-90

50-70

7-11

6,2-7,0

fosfolipidów

3-8

15-25

22-30

24-26

cholesterolu

15-20

42-46

białka

0,5-2,5

7-12

21-23

48,0 - 48,2

• Chylomikrony przenoszą tłuszcze pokarmowe z

jelita cienkiego do komórek i tkanek

• VLDL transportują lipidy wytwarzane w wątrobie

• LDL cyrkulują tłuszcze po całym organizmie do

różnych tkanek i komórek, w tym do nabłonka

naczyń tętniczych

• HDL przenoszą tłuszcze z tkanek obwodowych

z powrotem do wątroby

LIPOPROTEINY

różnice w funkcjach transportowych

• jądro stanowią trójglicerydy i estry cholesterolu
• warstwę zewnętrzną stanowią kompleksy

białka, fosfolipidów i wolnego cholesterolu

STRUKTURA LIPOPROTEIN NADAL NIE JEST
DOKŁADNIE POZNANA. PRAWDOPODOBNIE:

LIPOPROTEINY c.d.



wątroba



zapasowa tkanka tłuszczowa



pozostałe tkanki i komórki organizmu, w których
zachodzi spalanie tłuszczu

U zdrowego człowieka lipoproteiny transportują w
ciągu doby ok. 100g związków tłuszczowych
ogółem. Ich odbiorcami są:

TŁUSZCZE SPEŁNIAJĄ W ORGANIZMIE

CZŁOWIEKA WIELE RÓŻNORODNYCH

FUNKCJI:

są skoncentrowanym źródłem energii dla tkanek i narządów

ułatwiają przełykanie pokarmu i odczuwanie smaku

hamują skurcze żołądka i wydzielanie HCl do soku

trawiennego

w postaci fosfolipidów stanowią materiał budulcowy błon

komórkowych i białej masy mózgu

są rozpuszczalnikami witamin A, D, E i K, ułatwiają ich

transport i przyswajanie z różnych produktów

stanowią materiał do syntezy niektórych hormonów

tkankowych, np. eikozanoidów (prostaglandyny, leukotrieny,
tromboksany)

INNE FUNKCJE TŁUSZCZÓW:

w formie tłuszczu podskórnego chronią organizm

przed nadmierną utratą ciepła

jako osłona okołonarządowa stabilizują nerki i inne

narządy wewnętrzne

decydują o sprawności funkcjonalnej układu

krążenia

wpływają na funkcjonowanie mózgu, stan skóry i

włosów

w technologii potraw umożliwiają smażenie i

duszenie

Wątroba a gospodarka lipidowa

W GOSPODARCE LIPIDOWEJ KAŻDEGO CZŁOWIEKA SZCZEGÓLNĄ ROLĘ ODGRYWA
WĄTROBA. JEST ONA ODPOWIEDZIALNA ZA SYNTEZĘ I DYSTRYBUCJĘ
CHOLESTEROLU.

W NORMALNYCH WARUNKACH WĄTROBA SYNTETYZUJE OK. 700MG CHOLESTEROLU
NA DOBĘ.

WIĘKSZOŚĆ CHOLESTEROLU PRZECHODZI W SOLE KWASÓW ŻÓŁCIOWYCH, KTÓRE
SĄ KIEROWANE DO PRZEWODU POKARMOWEGO.

PO SPEŁNIENIU SWEJ ROLI EMULGATORA TŁUSZCZÓW, KWASY ŻÓŁCIOWE WRACAJĄ
DO WĄTROBY Z HDL. JEŚLI DIETA BOGATA JEST W BŁONNIK, ZWŁASZCZA
ROZPUSZCZALNY (OWSA LUB OWOCÓW CYTRUSOWYCH), TO WIĄŻE ON KWASY
ŻÓŁCIOWE I W TEJ POSTACI SĄ ONE WYDALANE Z KAŁEM - NIE WRACAJĄ DO
WĄTROBY.

ABY POKRYĆ TE „STRATY” WĄTROBA PRODUKUJE NOWE KWASY ŻÓŁCIOWE Z
CHOLESTEROLU, OBNIŻAJĄC JEGO POZIOM WE KRWI.

Najwięcej resweratrolu zawierają winogrona, głównie ich skórka. Z tego
względu wina czerwone, otrzymane z fermentacji soku razem ze
skórkami owoców, zawierają więcej resweratrolu niż wina białe. Poza
tym obecny jest w znacznie mniejszych ilościach w orzeszkach
ziemnych, w owocach, przede wszystkim w skórce, morwy i czarnej
porzeczki.
Resweratrol jest bardzo skutecznym przeciwutleniaczem oraz
nietoksycznym fungicydem (środkiem antygrzybicznym) i jako taki jest
szeroko stosowany jako dodatek do żywności. W skali przemysłowej
otrzymuje się go z wysuszonych skórek czerwonych winogron.

PARADOKS FRANCUSKI

To wyjątkowe w Europie Zachodniej
średnia długość życia Francuzów, mimo
ich teoretycznie niezbyt zdrowej, zbyt
tłustej diety i picia dużej ilości alkoholu.
Alkohol ten jest jednak spożywany
głównie w formie czerwonego wina, w
którym występuje wysokie stężenie
resweratrolu.

Blaszka miażdżycowa, powstaje na skutek odkładania się w
ścianie tętnic substancji tłuszczowych (przede wszystkim
cholesterolu), które włóknieją, wapnieją i w konsekwencji
zatykają tętnice. Jeżeli powstanie w tętnicach wieńcowych,
zaopatrujących serce, prowadzi do choroby wieńcowej. Istnieje
wiele czynników mających wpływ na jej powstawanie, wśród
których najważniejsze to: zbyt duży poziom cholesterolu LDL
(zwanego „złym cholesterolem”), zbyt mały poziom „dobrego”
cholesterolu HDL, nieprawidłowe stężenie trójglicerydów we krwi,
palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość.

Do zawału dochodzi najczęściej wtedy, kiedy blaszka
miażdżycowa pęknie. Powstaje wówczas na niej skrzeplina,
która zatyka ostatecznie światło tętnicy. Dochodzi wówczas
do martwicy mięśnia serca czyli zawału.

DUŻY POZIOM CHOLESTEROLU PRZYCZYNĄ ZAWAŁU

SERCA

Podstawowym warunkiem skutecznego leczenia
zaburzeń lipidowych, oprócz systematycznego
przyjmowania zapisanych przez lekarza leków, jest
zamiana stylu życia, którym polega na:

Zwiększenie aktywności fizycznej

Stosowanie odpowiedniej diety, która reguluje
nieprawidłowe stężenie poszczególnych frakcji
gospodarki tłuszczowej (Nie spożywaj produktów
smażonych, w trakcie gotowania unikaj dodawania
tłuszczu – oleju, margaryny, masła, śmietany)

Zmniejszenie masy ciała.

JAK NALEŻY LECZYĆ ZABURZENIA

LIPIDOWE?

• Simvastatin, znany też pod nazwą simwastatyna, należy do grupy leków

nazywanej statynami. Simvastatin ma udowodnioną skuteczność w obniżaniu
poziomu LDL

• Crestor stosowany jest w celu obniżenia poziomu cholesterolu i zmniejszenia

ryzyka wystąpienia związanych z nim przypadłości, takich jak choroba wieńcowa
lub udaru mózgu., redukuje "zły" cholesterol przy jednoczesnym pobudzeniu
organizmu do produkcji "dobrego" cholesterol.

• Fluvastatin jest lekiem używanym do obniżenia cholesterolu, przepisywany

pacjentom z wysokim poziomem trójglicerydów, będącym w grupie ryzyka
wystąpienia ataku serca i udaru mózgu

• Lipitor (Sortis) jest lekarstwem statynowym przepisywanym pacjentom z wysokim

cholesterolem, narażonym na takie związane z nim powikłania jak dusznica
bolesna, choroby serca, czy wylew

• Zacor - Pacjenci z wysokim poziomem cholesterolu mogą stosować Zacor w celu

redukowania poziomu lipoprotein o niskiej gęstości ("zły" cholesterol), które mogą
być przyczyną takich chorób jak nadciśnienie i wylew

LEKI NA OBNIŻENIE CHOLESTEROLU

Document Outline