Dr n. med. Bogusław Bucki
Probiotyki
Probiotyki
i Prebiotyki
i Prebiotyki
w żywieniu dzieci
w żywieniu dzieci
Instytut Dietetyki
PWSZ w Nysie
Dr n. med. Bogusław Bucki
Probiotyki
Probiotyki
i Prebiotyki
i Prebiotyki
w żywieniu dzieci
w żywieniu dzieci
Instytut Dietetyki
PWSZ w Nysie
Probiotyki -Definicja
To preparaty farmaceutyczne lub
produkty spożywcze zawierające
odpowiednio duża liczbę żywych
i aktywnych bakterii, które
wpływają na
poprawę stanu zdrowia człowieka
Probiotyki
Oczekiwanym miejscem działania
probiotyku zawartego w żywności jest
przewód pokarmowy gospodarza.
Spodziewanym efektem działania
probiotyku jest poprawa stanu
zdrowia, w miejscu jego zastosowania
lub całego organizmu.
Bakterie probiotyczne.
Stanowią integralną część
fizjologicznej
mikroflory jelitowej, wpływając
korzystnie na stan zdrowia, w
wyniku oddziaływania na skład i
funkcję mikroflory błon śluzowych
przewodu pokarmowego,
oddechowego i moczopłciowego.
Bakterie probiotyczne.
Różne gatunki, Gram +, beztlenowych lub
tolerujących tlen pałeczek i ziarniaków,
fermentacji mlekowej posiadających zdolność
beztlenowej fermentacji sacharydów.
Lactic acid bacteria – L A B,
Lactobacillus, Lactococcus, Streptococcus,
Leuconostoc,
Oenococcus, Pediacoccus, Carnobacterium,
Enterococcus, Tetragenococcus, Vagococcus,
zalicza się do nich również rodzaj Bifidobacterium
Bakterie probiotyczne.
Lactobacillus - główny składnik
mikroflory jelitowej, u dorosłego
człowieka znajduje się 10/6 – 10/8 /gram
zawartości jelita:
L. acidophilus
L. casei
L. fermentum
L. gasseri
L. johnsoni
L. lactis
L. bulgaricus
L. plantarum
Bakterie probiotyczne.
Bifidobacterium (Bifidobakterie) – główny
składnik mikroflory jelitowej u niemowląt
karmionych piersią.
B. adolescentis
B. animals
B. bifidum
B. breve
B. infants
B. lactis
B. longum
Bakterie probiotyczne.
Preparaty probiotyczne zawierają odpowiednio
dużą liczbę żywych i aktywnych bakterii, które
poprawiają stan zdrowia człowieka.
Do produkcji żywności probiotycznej stosuje się
specjalnie wyselekcjonowane szczepy bakterii
mlekowych, wykazujących unikatowe właściwości
poprawy zdrowia konsumenta.
Bakterie probiotyczne.
Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53 013)
-
ochrona przed biegunkami po antybiotykoterapii,
- leczenie, zapobieganie biegunkom rotawirusowym,
-
leczenie nawracających biegunek wywołanych
przez Clostridium difficile,
-
ochrona przed ostrymi biegunkami,
-
leczenie choroby Leśniewskiego-Crohna,
Bakterie probiotyczne.
Lactobacillus casei Shirota
- ochrona przed zaburzeniami jelitowymi,
- leczenie biegunek rotawirusowych,
- utrzymanie równowagi mikroflory jelitowej,
- Obniżenie aktywności enzymów fekalnych,
- Ochrona przed mutagenami
pokarmowymi,
Bakterie probiotyczne.
Lactobacillus casei DN 114 001
- stymulacja układu odpornościowego,
- leczenie i zapobieganie infekcji jelitowych,
- zmniejszenie częstości i skrócenie czasu
trwania ostrych biegunek u dzieci,
Bakterie probiotyczne.
Bifidobacterium lactis Bb - 12
- zapobieganie biegunkom podróżnych,
- leczenie, biegunek rotawirusowych,
- skracają czas pasażu jelitowego
Bifidobacterium bifidum
- leczenie biegunek rotawirusowych,
- utrzymanie równowagi flory jelitowej,
Czynniki wpływające na skład
mikroflory jelitowej człowieka.
- rodzaj pokarmu
- ilość i skład chemiczny substratów
pokarmowych dla bakterii,
- dostępność miejsc kolonizacji,
- interakcje immunologiczne,
- specyficzne szlaki fermentacyjne bakterii,
- czas tranzytu jelitowego,
- pH jelit,
- potencjał redox,
- synteza metabolitów przez bakterie,
- obecnośc leków bakteriobójczych,
bakteriostatycznych,
- wiek gospodarza,
- związki ksenobiotyczne,
Rola bakterii kwasu
mlekowego.
-
ułatwiają trawienie białek,
- ułatwiają trawienie cukrów
(prostych i złożonych)
- ułatwiają trawienie tłuszczów
- zwiększają absorbcję witamin i minerałów,
- zwiększają oporność mikroflory fizjologicznej
na działanie antybiotyków,
- łagodzą odczyny zapalne wywołane przez
inne
drobnoustroje,
- osłabiają reakcje alergiczne,
- wzmagają reakcje odpornościowe,
Wpływ na reakcje
odpornościowe.
Bakterie probiotyczne są głównym składnikiem
diety wpływającej na modulację składu flory
jelitowej, stymulującej układ immunologiczny
i rozwój struktur limfoidalnych tego układu.
- indukowanie i utrzymanie stanu tolerancji immunologicznej na
antygeny środowiskowe,
- indukowanie kontroli reakcji odpornościowych przeciwko
patogenom
pochodzenia bakteryjnego, wirusowego i nowotworowego,
- hamowanie reakcji autoagresyjnych i uczuleniowych,
Wpływ na reakcje
odpornościowe.
Stymulacja układu odpornościowego
- zwiększenie aktywności enzymatycznej
komórek układu odpornościowego,
- wzrost zdolności bójczych względem
bakterii, wirusów, grzybów,
- wzrost właściwości cytostatycznych,
Wpływ na reakcje
odpornościowe.
Stymulacja układu
odpornościowego
- aktywacja komórek NK
- indukcja syntezy cytokin,
- modulacja zdolności prezentacji
antygenu
limfocytom T
Modulacja aktywności
enzymatycznej
Wzrost w makrofagach poziomu
enzymów lizosomalnych:
ß- galaktozydazy,
ß-glukuronidazy,
dehydrogenazy mleczanowej,
hydrolazy
Modulacja aktywności
fagocytarnej
- wzrost liczby monocytów i granulocytów
we krwi obwodowej, do 6 tyg.
- wzrost zdolności fagocytarnych komórek
monocytarnych i granulocytów do 8 dni.
- wzrost opsonizacyjnych właściwości Ig.
- wzrost ekspresji receptorów błonowych
granulocytów i makrofagów,
- wpływ na interakcję fagocytów z
aktywowanymi komórkami T i NK
Aktywacja komórek NK
- wzrost liczby komórek, proliferacja
- wzrost aktywności biologicznej,
synteza cytokin prozapalnych
IFN – alfa i gamma
IL -1, IL 12
TNF - alfa
wpływa na wzrost zdolności
cytotoksycznych (eliminacja kom
nowotworowych) przez granulocyty i
makrofagi.
Modulacja syntezy cytokin.
Wzrost poziomu cytokin prozapalnych
determinuje działanie antybakteryjne
i antywirusowe, ale ich nadmiar powoduje
nadmierne nasilenie reakcji prozapalnej
i zaburza równowagę czynnościową
pomiędzy pro i przeciwzapalną
reaktywnością
komórek układu odpornościowego.
Rola probiotyków.
- utrzymanie komórek układu
odpornościowego w stania aktywacji,
- unikanie nadmiernych reakcji
prozapalnych, przy zapewnieniu
odpowiedniego poziomu
reaktywności
przeciwinfekcyjnym,
- utrzymanie stanu tolerancji dla endo
i egzogennych antygenów obecnych
w środowisku jelitowym.
Rola probiotyków.
Kształtowanie reaktywności naturalnej
układu odpornościowego poprzez
zmianę
aktywności granulocytów, monocytów,
limfocytów NK, oraz komórek
epitelialnych
i dendrytycznych.
Probiotyczna żywność
funkcjonalna
zawiera obok składników
odżywczych
naturalne lub suplementowane
składniki
funkcjonalne wpływające na stan
zdrowia.
Probiotyczna żywność
funkcjonalna
Funkcjonalne składniki pokarmowe:
- witaminy,
- mikroelementy,
- wielonienasycone kwasy tłuszczowe,
- alkohole wielowodorotlenowe,
- antyoksydanty,
- niektóre peptydy,
- oligosacharydy, włókno pokarmowe,
- fitozwiązki,
-
bakterie fermentacji mlekowej
Prebiotyki - Definicja
Prebiotyki to składniki pożywienia nie
ulegające strawieniu, które
korzystnie dla gospodarza
selektywnie stymulują wzrost i/lub
aktywność jednego szczepu
korzystnych bakterii w jelicie
grubym.
Prebiotyki
NDC – nondigestible carbohydrates
( węglowodany nie ulegające trawieniu )
- rozpuszczalne: hemiceluloza A, pektyny
- nierozpuszczalne: celuloza, hemiceluloza B
Należą do heterogennej grupy węglowodanów pochodzenia roślinnego,
nie ulegających trawieniu, określanego mianem błonnika pokarmowego
(włókna roślinnego), opornego na trawinie i wchłanianie w jelicie
cienkim
ale ulegającym całkowitej lub częściowej fermentacji w jelicie grubym
Prebiotyki
Inne składniki włókna roślinnego
posiadające
właściwości prebiotyków
- NSP - nonstarch polisaccharides
( polisacharydy niskoskrobiowe)
- Skrobia oporna na trawienie
- FOS (fruktooligosacharydy)
- GOS (galaktooligosacharydy)
Prebiotyki
Właściwości rozpuszczalnych NDC
(Hemiceluloza A, Pektyny)
opóźniają opróżnianie żołądka, trawienie
oraz wchłanianie, zmniejszają mieszanie
pokarmu w jelicie cienkim, jednocześnie
zwiększając utratę składników pożywienia z
kałem.
W jelicie grubym ulegają znacznej
fermentacji.
Prebiotyki
Właściwości nierozpuszczalnych NDC
(Celuloza, Hemiceluloza B)
przyspieszają tranzyt jelitowy wiążąc
wodę, wykorzystywane w leczeniu
zaparć.
Prebiotyki
Naturalnym źródłem NDC w pożywieniu
są:
- produkty zbożowe
- warzywa
- owoce
Amerykańska Akademia Pediatryczna zaleca dla
niemowląt spożycie NDC w ilości
około
0,5 g / kg.m.c./ dobę
u dzieci starszych > 3 r. ż. ilość spożywanego NDC
wylicza się ze wzoru
ilość lat x 0,5= g NDC dziennie
Prebiotyki
W wyniku fermentacji NDC w jelicie
grubym powstają krótkołańcuchowe
kwasy tłuszczowe (SCFA)
- kwas octowy
- kwas masłowy
- kwas propionowy
Prebiotyki
Kwas octowy - dostarcza ok. 2 kcal/g NDC
Kwas propionowy - uczestniczy w
glukoneogenezie i metabolizmie tłuszczów
Kwas masłowy – jest składnikiem odżywczym
kolonocytów oraz stymuluje apoptozę komórek
nowotworowych.
Ułatwiają wchłanianie wody i sodu, modulują motorykę
jelit
oraz sprzyjają regeneracji nabłonka jelitowego.
Prebiotyki
Pokarm kobiecy jest naturalnym
źródłem
oligosacharydów (1,0 g)
stymulujących
rozwój bakterii probiotycznych:
Bifidobacillus
i Lactobacillus
Prebiotyki
Prebiotyki pokarmu kobiecego
- laktoza (śr. 7g%)
- oligosacharydy (śr. 1,85g%)
Prebiotyki
Nadmiar NDC w diecie niemowląt
( soków, zup jarzynowych, mleka
wzbogacanego) może być przyczyną
występowania
- biegunek
- obniżenia łaknienia
- słabszego przyrostu masy ciała
jako
wynik gorszego wykorzystania energii
Prebiotyki
Spożycie prebiotyków przez niemowlę w
wieku
12 m-cy, o wadze ok. 10 kg w przeliczeniu na
masę ciała powinno wynosić ok. 3 g / dobę.
Uwzględniając fakt, że błonnik powinien być
spożywany w ilości 10 g/ 1000 kcal, to samo
niemowlę powinno spożyć 10 g / dobę.
Prebiotyki
Nadmierne spożywanie prebiotyków nie jest
wskazane, trudno jest ocenić ilościowe
i jakościowe zapotrzebowanie na NDC.
Odpowiednio zbilansowana dieta
uwzględniająca
korzystne i niekorzystne właściwości NDC, może
przynieść długofalowe, pozytywne efekty dla
zdrowia dzieci.
Prebiotyki
Węglowodany nie ulegające
trawieniu -
NDC, cechuje niższy indeks
glikemiczny, co wyraża się niższą
glikemią i insulinemią po ich
spożyciu, przez co mogą być
wykorzystane w profilaktyce i
leczeniu otyłości
Prebiotyki
NSP (polisacharydy
niskoskrobiowe):
- pektyny
- inulina
- guar
- celluloza
Synbiotyki
Funkcjonalna „mieszanina”
probiotyku i prebiotyku
Biliografia
Socha J., Socha P.: Zastosowanie probiotyków i prebiotyków w leczeniu i profilaktyce chorób u dzieci.
Klinika Pediatryczna. 2004 vol.12. 3. 321-323