KATEDRA MEDYCYNY SĄDOWEJ A.M. WE 

WROCŁAWIU

ZAKŁAD PRAWA MEDYCZNEGO

Prof. dr hab. 

Barbara

Barbara 

Świątek

PRAWO MEDYCZNE

Prokreacja.

Prokreacja

Kodeks Etyki Lekarskiej. 

Art. 38.

1. Lekarz powinien z poczuciem szczególnej 

odpowiedzialności odnosić się do procesu 

przekazywania życia ludzkiego.

2. Lekarz powinien udzielać zgodnych z wiedzą 

medyczną informacji dotyczących procesów 

zapłodnienia oraz metod regulacji poczęć, 

uwzględniając ich skuteczność, mechanizm 

działania i ryzyko.

3. Lekarz ma obowiązek zapoznać pacjentów z 

możliwościami współczesnej genetyki lekarskiej, a 

także diagnostyki i terapii przedurodzeniowej. 

Przekazując powyższe informacje lekarz ma 

obowiązek poinformować o ryzyku związanym z 

przeprowadzeniem badań przedurodzeniowych.

Prokreacja

Kodeks Etyki Lekarskiej. 

Art. 39.

Podejmując działania lekarskie u kobiety w ciąży 

lekarz równocześnie odpowiada za zdrowie i życie 

jej dziecka. Dlatego obowiązkiem lekarza są 

starania o zachowanie zdrowia i życia dziecka 

również przed jego urodzeniem.

Art. 39a.

Lekarz nie może uczestniczyć w procedurach 

klonowania ludzi dla celów reprodukcyjnych lub 

terapeutycznych.

Prokreacja 

wykład oparty o treści, zawarte w „Lekarskim prawie karnym” M. Filara 

i „Prawie Medycznym” N. Nesterowicza

 

Prokreacja  wspomagana - ( sztuczne 

zapłodnienie, transfer embrionu) oraz tzw. 
inżynieria genetyczna (klonowanie).

Problem prawny  - czy czynności tego rodzaju 

uznać należy za:

• terapeutyczne czynności lecznicze (techniki 

leczenia niepłodności),

• nieterapeutyczne czynności lekarskie.
Od tego zależy ich prawna pozycja i 

ewentualna odpowiedzialność prawna 
wykonawcy.

Prokreacja

Brak w Polsce jakichkolwiek regulacji 

prawnych, brak praktyki sadowej, brak 
orzecznictwa Sądu Najwyższego. Brak 
penalizacji określonych zachowań w tej 
dziedzinie. Należy zatem przyjąć zasadę :”co 
nie zakazane jest dozwolone”.

Prokreacja wspomagana to dwie procedury 

medyczne:

• „sztuczne zapłodnienie” tj wprowadzenie 

nasienia do dróg rodnych kobiety w sposób 
inny niż stosunek płciowy,

• „zapłodnienie in vitro” tj połączenie 

wydobytej z organizmu kobiety komórki 
jajowej z plemnikiem, dokonane w 
probówce.

Sztuczne zapłodnienie

Akty tzw. prawa europejskiego szczegółowo opisują 

obowiązujące wskazania lekarskie i procedury np.

• sztuczne zapłodnienie prowadzić można jedynie w 

celach leczniczych (zwalczanie nieodwracalnej 
niepłodności) przez wysoko specjalizowanego lekarza 
jedynie w oficjalnie zarejestrowanych ośrodkach, 
gwarantujących odpowiednie warunki sanitarne i 
wprowadzających ścisłe zasady odnośnie dawcy 
spermy, 

• zakaz używania mieszanej spermy,
• bezskuteczność innych metod leczenia bezpłodności,
• istnienie dużego ryzyka przekazania dziecku schorzeń 

genetycznych,

• duże szanse na powodzenie zabiegu,
• wyrażenie przez zainteresowana osobę świadomej i 

swobodnej zgody na piśmie,

• zakaz sztucznego zapłodnienia nasieniem zmarłego 

męża lub partnera 

Prokreacja

Zdaniem prawników powyższe zasady winne 

być przestrzegane w Polsce.

Sztuczne  zapłodnienie  może  być  zatem 

jedynie  czynnością  leczniczą,  związaną  z 
leczeniem  niepłodności.  Czynność  ta 
wykonana 

być 

musi 

zgodnie 

z 

obowiązującymi regułami

. 

Prokreacja

Odpowiedzialność karna:
• w przypadku, gdy w trakcie dokonywania czynności  

lekarz w sposób zawiniony narusza konkretne 
reguły, w związku z czym u kobiety wystąpią 
zaburzenia zdrowotne ( śmierć, ciężki uszczerbek 
na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub 
rozstrój zdrowia),

• gdy lekarz przeprowadza zabieg sztucznego 

zapłodnienia z powodów innych niż lecznicze 
(kaprys kobiety, lesbijka)  lub sprzecznie z 
obowiązującymi regułami nie ponosi 
odpowiedzialności karnej o ile nie wystąpią 
negatywne skutki u kobiety,

• gdy wystąpią negatywne skutki u kobiety po 

zabiegu wykonanym przy zachowaniu 
obowiązujących procedur ale bez wskazań 
leczniczych lekarz ponosi odpowiedzialność karna 
( czyli za powikłania  stanowiące ryzyko zabiegu).

Prokreacja

Inne problemy prawne w zakresie 

prawa rodzinnego:

inseminacja homologiczna – mąż matki 

jest biologicznym i prawnym ojcem 
dziecka, spoczywa na nim obowiązek 
alimentacyjny wobec dziecka, 
dziecko ma prawo dziedziczenia po 
nim,

Prokreacja

Inseminacja heterologiczna – biologicznym ojcem 

dziecka jest dawca nasienia, który dla matki 
pozostaje nieznany. Wg prawa – w sprawach o 
dochodzenie ojcostwa - ojcem jest mężczyzna który 
„obcował” z matką dziecka. Jeżeli dziecko urodziło 
się w małżeństwie – domniemanym ojcem prawnym 
jest mąż kobiety. Może on wystąpić o zaprzeczenie 
ojcostwa (ma na to 6 miesięcy od urodzenia 
dziecka). Jeżeli mąż zgodził się na zabieg, zostaje 
uznany za prawnego ojca dziecka . Gdy w takiej 
sytuacji zaprzeczy ojcostwu – pozew zostanie, ze 
względu na dobro dziecka, odrzucony. Orzeczenie 
S.N. z 1983 r.: „żądanie męża matki zaprzeczenia 
ojcostwa dziecka poczętego w wyniku dokonanego 
za zgodą tego męża sztucznego zapłodnienia 
nasieniem innego mężczyzny, może być uznane za 
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego”.

 

Prokreacja

Zapłodnienie „in vitro”:
Prawo europejskie: Należy uznać, że powyższe standardy 

obowiązują w Polsce

. 

•

zapłodnieniu podlega tylko taka ilość komórek jajowych, jaka 
jest niezbędna dla zapewnienia skuteczności zabiegu,

•

embrionów nie wolno przechowywać przez czas dłuższy niż 
określony w prawie wewnętrznym,

•

los embrionów przechowywanych dla określonej pary w 
celach prokreacji i nie wykorzystanych przez nią, może być 
określony tylko za zgoda obojga partnerów,

•

zabieg przeprowadzany jest w zasadzie przy użyciu  komórek 
jajowych partnerów, poza wyjątkami określonymi w prawie 
państwowym,

•

wszczepienie embrionu niewykorzystanego przez inna parę 
jest dopuszczalne w wyjątkowych przypadkach,

•

zakaz zastosowania techniki tzw „zastępczej matki” chyba , że 
wyjątkowo ( matka zastępcza nie otrzymuje za to 
wynagrodzenia, po urodzeniu ma prawo do zatrzymania 
dziecka).

Prokreacja

Klonowanie w celach 

prokreacyjnych:

Europejska  konwencja bioetyczna 

zakazuje wprost klonowania: 
„tworzenie istot ludzkich 
genetycznie identycznych 
zaprzecza godności człowieka i 
stanowi niewłaściwe wykorzystanie 
biologii i medycyny.