Wykład cz. 6 dokończenie

I. Tereny zieleni dostępne

(otwarte) wypoczynku

biernego i czynnego.



1. Tereny zieleni wypoczynku biernego:



parki spacerowo-wypoczynkowe,



zieleńce,



bulwary i promenady,



2. Tereny zieleni wypoczynku czynnego:



parki ludowe? (parki kultury, wypoczynku,

sportu),



lasy komunalne (parki leśne),

II. Tereny zieleni o

specjalnym przeznaczeniu.



Tereny dostępne (otwarte):



zadrzewienia izolacyjne,



tereny zieleni tras komunikacyjnych (ulice, drogi,

koleje, komunikacja lotnicza).



Tereny o ograniczonym dostępie (zamknięte):



ogrody dydaktyczne (ogrody botaniczne, ogrody

dendrologiczne, ogrody etnograficzne, ogrody

zoologiczne, ośrodki kultury ogrodniczej i wystawy

ogrodnicze),



pracownicze ogrody działkowe (stałe, tymczasowe),



cmentarze (komunalne, parafialne, wojskowe),



parki i ogrody zabytkowe.

III. Tereny zieleni

towarzyszącej.

(obecność zieleni i jej funkcja nie jest główną funkcją

przeznaczenia terenu).



Towarzyszą one:



zabudowie osiedlowej i indywidualnej,



obiektom dziecięcym (place gier i zabaw, żłobki,

przedszkola, ogrody jordanowskie, ośrodki wczasów

świątecznych, ośrodki półkolonijne),



szkołom,



wyższym uczelniom,



obiektom kulturalno-społecznym,



obiektom kultury i sztuki,



obiektom służby zdrowia,



obiektom opieki społecznej,



obiektom kultury fizycznej,



usługom techniczno-gospodarczym (energetyce, łączności,

kanalizacji i oczyszczania miasta, wodociągom, filtrom,

składom).

IV. Tereny gospodarki rolnej i

leśnej.



komunalne zakłady produkcji roślin,



gospodarstwa produkcyjne (warzywnicze,

kwiaciarskie),



gospodarstwa rolniczo-hodowlane,



lasy produkcyjne.

V. Tereny wycieczkowo-wypoczynkowe.



ośrodki wypoczynkowe,



lasy podmiejskie,



parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty.



Na podstawie powyższego podziału można

stwierdzić, że funkcje terenów zieleni w

mieście

i w krajobrazie niezurbanizowanym ulegają

zasadniczym przemianom. Ich udział w

strukturze miasta związany jest z ich

rozbudową, rozwojem przemysłu,

motoryzacji oraz turystyki, jak również

produkcją rolniczo-ogrodniczo-leśną.



Dlatego ogólnie wyróżnić można

cztery

główne

funkcje terenów zieleni

biologiczne, społeczne, estetyczne i

gospodarcze

FUNKCJE BIOLOGICZNE.



zadania sanitarno-higieniczne

(tłumienie hałasu, osłona od dymów i

kurzu, oddziaływanie na psychikę

człowieka, itp.),



zadania klimatyczne (osłona od

wiatrów, wpływ na wilgotność gleb i

powietrza, wpływ na temperaturę i

skład powietrza, itp.).

FUNKCJE

GOSPODARCZE



zadania produkcyjne (tereny rolnicze,

ogrodnicze, leśne),



wpływ na zwiększenie produkcji rolniczej i

ogrodniczej (pasy wiatrochronne),



zadania izolacyjno-ochronne (osłony

przeciwśnieżne, osłony przeciwpożarowe oraz

wpływ na zwiększenie bezpieczeństwa ruchu

na trasach komunikacyjnych, zieleń

przeciwerozyjna),



rola zieleni jako siedliska i żywiciela zwierząt.



Tereny zieleni racjonalnie

założone i pielęgnowane

mogą być źródłem drewna,

owoców, ziół i są także często

jedynym siedliskiem zwierząt,

ptaków i owadów, których

obecność jest konieczna dla

prawidłowego rozwoju

każdego biotopu.

FUNKCJE SPOŁECZNE.



rola dydaktyczno-wychowawcza

(ogrody zabaw dla dzieci, ogrody

szkolne, ogrody dydaktyczne),



wpływ otaczającego środowiska

przyrodniczego na zdrowie i

wypoczynek człowieka (wypoczynek,

bierny i czynny w mieście, turystyka,

ogrody działkowe).

FUNKCJE ESTETYCZNE

– ZADANIA

PLASTYCZNE.



Zieleń kształtuje estetykę środowiska miejskiego

i niezurbanizowanego.

Tworzy sylwetę miasta,

stanowi osłonę maskującą nieestetyczne obiekty w

mieście. W krajobrazie niezurbanizowanym zieleń

spełnia zadania otulinowo-kompozycyjne przy

obiektach inżynierskich.



Zadania plastyczne zieleni w kształtowaniu

zespołów urbanistycznych należy analizować w

skali całego miasta oraz jego poszczególnych

dzielnic i pojedynczych obiektów

architektonicznych.



Szczególnie ważną rolę plastyczną w

planach całych miast i ich dzielnic

pełnią duże płaszczyzny zieleni, które

działają jako czynnik zmiękczający i

rozluźniający sztywną zabudowę.



Roślinność wprowadzona do wnętrza

miasta jako świadomy kontrast

plastyczny będzie właściwie podkreślała

cechy plastyczne obiektów

architektonicznych swoją formą, kolorem

i strukturą.



Estetyczne oddziaływanie zieleni jest

szczególnie wyczuwalne w mniejszej skali

dzielnic lub fragmentów miasta.



Opracowanie poszczególnych wnętrz

miejskich musi uwzględniać wszystkie

elementy plastyki, jakimi są:

architektura, rzeźba, malarstwo i

zieleń.



Istotną rolę dla estetyki miasta pełni

zieleń stosowana jako element

osłonowy i maskujący nieestetyczne

obiekty znajdujące się zawsze na jego

terenie. Wielkie składowiska,

magazyny. Drzewa, krzewy i pnącza

właściwie zastosowane mogą zupełnie

dobrze spełniać rolę maskujących

osłon.



Zieleń stosowana przy obiektach

inżynierskich w krajobrazie

niezurbanizowanym pełni szczególnie ważną

funkcję, gdyż wszystkie te obiekty powinny

być harmonijnie wkomponowywane w

krajobraz, co jest możliwe jedynie przy

dużym współudziale zieleni, która powinna

zawsze występować jako zielony zespół

nawiązujący do krajobrazu otaczającego

założenie inżynierskie.



Wszystkie ww. tereny zieleni pełnią w

mieście funkcję przyrodniczą (głównie

klimatyczną, hydrologiczną i

biologiczną), o znaczeniu lokalnym

oraz ponadlokalnym.



Tereny te to mniejsza lub większą

całość przyrodnicza, charakteryzująca

się względnie jednolitą strukturą i

podobnym stylem funkcjonowania

zwana ogólnie

GEOKOMPLEKSEM



Powiązania te realizują się poprzez

różnorodne procesy przyrodnicze, wśród

których dominują: powierzchniowy i

podziemny spływ wody, ruch mas

powietrza oraz migracje organizmów,

pozostające w warunkach miejskich pod

przemożnym wpływem człowieka.



To właśnie te obszary są podstawowym

tworzywem

SYSTEMU

PRZYRODNICZEGO MIASTA (SPM)



System Przyrodniczy Miasta

to celowo

wyodrębniona część miasta (składająca się z

odpowiednio dobranych geokompleksów),

pełniąca nadrzędne funkcje przyrodnicze

(głównie klimatyczną, hydrologiczną i

biologiczną) oraz podporządkowane im

funkcje pozaprzyrodnicze (na przykład

mieszkaniową, wypoczynkową i estetyczną),

składająca się z obszarów węzłowych i

węzłów, (czyli źródeł zasilania) oraz

korytarzy i sięgaczy, (czyli dróg zasilania),

powiązanych ze sobą oraz z regionalnym

systemem przyrodniczym procesami

wymiany materialno-energetycznej.

Przekształcenia

środowiska

przyrodniczego w

mieście.



Sposób przekształcenia warunków

środowiska przyrodniczego w

mieście powoduje, że mówi się o

specyficznym środowisku

miejskim.

Warunki klimatyczne.



są inne zarówno w różnych miastach, jak i w

poszczególnych częściach jednego miasta.

Generalnie:



klimat miejski jest cieplejszy i suchszy,



nasłonecznienie

mniejsze niż poza miastem.

Budynki i pokryta asfaltem powierzchnia mają

znacznie większą pojemność cieplną niż

powierzchnie pokryte roślinnością i dlatego

akumulują – a następnie emitują – większe ilości

ciepła. Wychładzanie powierzchni zabudowanej

przebiega wolniej niż oziębianie terenów

niezabudowanych. W mieście istnieje wiele

sztucznych źródeł ciepła, które także przyczyniają

się do tego, że klimat w mieście jest cieplejszy niż

poza nim.



wilgotność

powietrza w miastach jest mniejsza niż w

ich otoczeniu, ponieważ ewapotranspiracja –

parowanie z powierzchni roślin i gleby jest w nich

znacznie mniejsze niż na terenach pozamiejskich.



zachmurzenie

jest większe z powodu obecności

znacznej liczby jąder kondensacji, tworzonych przez

zawieszone zanieczyszczenie powietrza. Wzrost

zachmurzenia nad miastem zmniejsza

nasłonecznienie, a w szczególności ogranicza dostęp

do podłoża promieni ultrafioletowych

(promieniowanie krótkofalowe jest najsilniej

rozpraszane przez zawieszone w powietrzu

zanieczyszczenia i chmury).

W wyniku działania wielu

czynników nad miastem

utrzymuje się tzw. „wyspa

ciepła”,

szczególnie wyraźna przy pogodzie wyżowej, z

małym zachmurzeniem i niewielkimi

prędkościami wiatru. Wyższa temperatura w

obrębie miasta w porównaniu z terenami

niezurbanizowanymi powoduje powstanie

lokalnej cyrkulacji, w wyniku której do

wnętrza miasta zasysane są chłodniejsze masy

powietrza spoza miasta, łagodząc nieco efekt

podgrzania powietrza.

Gospodarka wodna.



Zabudowa i pokrycie terenu miasta

nieprzepuszczalnymi warstwami asfaltu

i betonu ma także niekorzystny wpływ

na stosunki wodne. W warunkach

miejskich tylko niewielka ilość wody

deszczowej i roztopowej może wsiąknąć

w glebę, zmniejsza się więc retencja

przypowierzchniowa i przenikanie wody

do warstw wodonośnych.



Mała przepuszczalność gruntu

wzmaga spływ powierzchniowy, który

w centrum miasta może obejmować

do 90% opadu, przez co większa część

wody opadowej trafia do kanalizacji.

Duży pobór wody na potrzeby

komunalne i przemysłowe, a także

prace budowlane (odwodnienia), przy

zmniejszonej infiltracji na obszarach

zabudowanych, wpływają na obniżenie

poziomu wód gruntowych.



Zbiorniki wodne w miastach są zwykle

silnie narażone na wysychanie, a

dodatkowo mogą być zanieczyszczone i

zakwaszone, zarówno z powodu

zanieczyszczeń, dostających się do

zbiorników z opadami atmosferycznymi,

jak i dopływu zanieczyszczonych wód, a

nawet ścieków spływających z

powierzchni terenu.

Przekształcenia gleb.



Zanieczyszczenia powietrza, sól

używana do usuwania śniegu, duże

ilości metali ciężkich,

a także specyficzne stosunki wodne

powodują bardzo poważne zmiany w

jakości gleb na terenach miejskich.



Zmiany chemiczne w glebach polegają

m.in. na silnym zasoleniu,

spowodowanym powszechnym

stosowaniem chlorku sodu i chlorku

wapnia do odśnieżania jezdni, a także na

zwiększeniu zasadowości z powodu

obecności dużej ilości wapnia oraz opadu

popiołów alkalicznych, emitowanych

przez elektrociepłownie. Inną cechą gleb

miejskich jest zawartość znacznych ilości

metali ciężkich (ołów, nikiel, kadm).



Wszystko to prowadzi do zmniejszenia

aktywności biologicznej gleby;

zmniejszenie liczby organizmów

glebowych niekorzystnie odbija się na

jej strukturze i w konsekwencji źle

wpływa na rozwój roślinności.



Pobudowlane przekształcenia profili

glebowych, a w konsekwencji

zakłócenia stosunków wodnych, itd..

Świat flory i fauny.



Mimo na ogół niekorzystnych warunków

siedliskowych w miastach notuje się często

znaczną liczbę gatunków roślin i zwierząt.

Znaczna liczba gatunków nie jest

równoznaczna z bogatą strukturą biocenoz i

ich zrównoważeniem. Charakterystyczne jest,

że w mieście występuje znaczna ilość

gatunków obcych, która zwykle maleje w

kierunku od centrum miasta do jego

przedmieść, wzrasta natomiast w tym

kierunku udział gatunków rzadkich.



Zbiorowiska roślinne w miastach w

dużej części nie są zespołami

naturalnymi, które osiągnęły stan

równowagi w toku sukcesji. Stanowią

one raczej mieszankę gatunków

lokalnych z sąsiednich biocenoz, a

także przywleczonych świadomie lub

przypadkowo przez człowieka z

różnych stref klimatycznych.



Stała ingerencja w biocenozy powoduje,

że wyspecjalizowane gatunki rodzime są

często eliminowane, a właśnie te gatunki

decydują o stabilności i trwałości

układów ekologicznych. Preferowane są

natomiast gatunki pionierskie,

niewyspecjalizowane, łatwo kolonizujące

nowe siedliska i szybko się rozmnażające.

Właśnie spośród tego typu gatunków

wywodzą się tzw. „szkodniki" (np. mysz

domowa, szczur wędrowny).



Silnie przekształcone warunki w

mieście powodują także zmiany w

biologii żyjących tam roślin i zwierząt.

Zmienia się okres kwitnienia,

zwierzęta rozmnażają się więcej razy

w ciągu roku (również zimą).

Niektóre ptaki przestają odlatywać na

zimę, znajdując w mieście

odpowiednie warunki do zimowania.



Równocześnie zbiorniki wodne, stare

ogrody, starorzecza i inne fragmenty

przestrzeni miejskiej o mało

przekształconych warunkach środowiska

stanowią ostoję dla wielu rodzimych

gatunków roślin i zwierząt, które w

intensywnie uprawianych agrocenozach

poza miastem straciły swoje siedliska lub

zostały wyeliminowane przez uprawę i

ochronę roślin uprawnych.

Document Outline