Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się.



Według Marty Bogdanowicz specyficzne trudności w uczeniu się to
termin odnoszący się do zaburzonego funkcjonowania dziecka w
szkole, gdy jego postępy edukacyjne pozostają na poziomie istotnie
niższym niż oczekiwany ze względu na: wiek życia, sprawność
intelektualną mieszczącą się w granicach normy, sprzyjające warunki
środowiskowe i dydaktyczne.



O specyficznych trudnościach w uczeniu się mówimy w odniesieniu do
trudności dziecka z opanowaniem trzech niezwykle ważnych grup
umiejętności, tzn. Czytania, pisania i liczenia. Jakość ich opanowania
jest czynnikiem w istotny sposób wpływającym na całość kariery
szkolnej dziecka - zarówno na oceny uzyskiwane z większości
przedmiotów, jak i pozycję społeczną wśród innych dzieci oraz u
nauczycieli. Niemożność ich opanowania na takim poziomie, jak inne
dzieci i w takim samym czasie, bardzo często powoduje, iż dziecko
zaczyna być traktowane jako uczeń słaby, czy nawet najgorszy. A
przecież w większości przypadków są to dzieci o prawidłowym (często
wysokim) poziomie intelektualnym i o całkowicie prawidłowo
funkcjonujących narządach wzroku i słuchu. Częstość występowania
takich specjalnych utrudnień w uczeniu się czytania, pisania i liczenia
szacuje się na około 30 % populacji ludzi, w Polsce na 12 - 14 % dzieci
w wieku szkolnym.



Wśród dzieci ze specjalnymi potrzebami

edukacyjnymi wyróżnia się także te, które mają

specyficzne trudności w uczeniu się, przejawiające

się w rozmaitych dziedzinach wiedzy i umiejętności

szkolnych, np.: czytaniu, pisaniu, nauce języków

obcych, matematyki (operacje na liczbach, tabliczka

mnożenia), geometrii, muzyce (odtwarzanie melodii,

rytmu, czytanie nut), czynnościach ruchowych

(odtwarzanie sekwencji ruchów, rzut piłką), plastyce

(rysowanie), geografii (czytanie mapy), biologii i

chemii (zapis reakcji chemicznych), historii

(chronologia). Określenie specyficzne wskazuje na

ograniczony, wąski zakres trudności i prawidłowy

przy tym rozwój umysłowy. To właśnie stanowi

różnice w stosunku do uogólnionych trudności w

uczeniu się dzieci o obniżonej sprawności

intelektualnej.

DYSLEKSJA



„Dysleksja jest jednym z wielu różnych rodzajów

trudności w uczeniu się. Jest specyficznym

zaburzeniem uwarunkowanym konstytucjonalnie.

Charakteryzuje się trudnościami w dekodowaniu

pojedynczych słów, co najczęściej odzwierciedla

niewystarczające zdolności przetwarzania

fonologicznego. Trudności w dekodowaniu

poszczególnych słów są zazwyczaj niewspółmierne

do wieku życia oraz innych zdolności poznawczych i

umiejętności szkolnych. Nie są one wynikiem

ogólnego zaburzenia rozwoju ani zaburzeń

sensorycznych. Dysleksja manifestuje się

trudnościami w zakresie różnych form komunikacji

językowej, często oprócz trudności w czytaniu,

dodatkowo pojawiają się poważne trudności w

opanowaniu czynności pisania i poprawnej pisowni”

– mówi definicja dysleksji opublikowana w 1994

roku. [Bogdanowicz 2001, 387]

Przyczyny dysleksji

rozwojowej



Etiologia dysleksji od lat stanowi przedmiot badań medycznych, biologicznych i psychologicznych.
Koncepcje etiologiczne dotyczące dysleksji :



1. Koncepcja genetyczna upatruje przyczynę dysleksji w dyskretnych zmianach w centralnym
układzie nerwowym , które warunkują zaburzenia funkcjonalne, leżące u podstaw trudności w
czytaniu i pisaniu. Czynnikiem patogennym są w tym przypadku patologiczne geny przekazywane
z pokolenia na pokolenie. Sądzi się, że dziedziczne uwarunkowania dotyczą 20 –30 % dzieci
dyslektycznych.



2. Koncepcja organiczna upatruje przyczynę dysleksji w organicznym mikrouszkodzeniu
struktury tych okolic mózgu, które są odpowiedzialne za czynności czytania i pisania , wskutek
działania czynników patogennych ( chemicznych, fizycznych, biologicznych ) na centralny układ
nerwowy w okresie prenatalnym i okołoporodowym. Badania potwierdzają, że dysleksja częściej
występuje u wcześniaków, u dzieci u których wystąpiło niedotlenienie ( zamartwica) w okresie
okołoporodowym i w pierwszych miesiącach życia. Przyjmuje się, że już u noworodków z 8
punktami w 10 - stopniowej skali Abgar istnieje ryzyko wystąpienia dysleksji. Badania post
mortem prowadzone w USA przy użyciu mikroskopów elektronowych na mózgach dokładnie
zdiagnozowanych osób dyslektycznych potwierdzają istnienie zmian strukturalnych w lewej
półkuli w okolicach związanych z mową.



3. Koncepcja hormonalna uznaje , że przyczyną dysleksji jest nadprodukcja testosteronu –
hormonu męskiego w okresie prenatalnym. Zjawisko to występuje przede wszystkim u chłopców,
powoduje obniżenie sprawności układu odpornościowego ( co jest przyczyną występowania
alergii, chorób układu pokarmowego), a także zwolnienie rozwoju lewej półkuli mózgu – co
powoduje opóźnienie procesu kształtowania się mowy we wczesnym dzieciństwie oraz trudności
w czytaniu i pisaniu w wieku szkolnym. W takich przypadkach prawa półkula rozwija się
intensywniej ( następuje kompensacja), co w rezultacie powoduje leworęczność lub oburęczność.

Przyczyny dysleksji

rozwojowej cd.



4. Koncepcja opóźnionego dojrzewania centralnego układu

nerwowego. Zwolennicy tej koncepcji opowiadają się za

istnieniem dysleksji rozwojowej jako „ szczególnego typu

niedojrzałości mózgowej”. Ich zdaniem istotą dysleksji jest

opóźnienie rozwoju poszczególnych funkcji percepcyjno –

motorycznych uwikłanych w proces pisania i czytania oraz

zakłócenia w zakresie współpracy tych funkcji ( integracja

percepcyjno – motoryczna)



W niektórych opracowaniach pojawia się jeszcze koncepcja

psychogenna, która głosi, że przyczyną trudności w pisaniu i

czytaniu są zaburzenia emocjonalne spowodowane konfliktami i

urazami psychicznymi na tle wadliwie funkcjonującego środowiska

społecznego i trudnych sytuacji. Eksponuje się w tej koncepcji

istnienie dysleksji neurotycznej. Słabą stroną tej koncepcji jest

brak jednoznacznej odpowiedzi, czy dysleksja jest skutkiem

zaburzeń emocjonalnych czy też ich przyczyną.



Marta Bogdanowicz w sprawie przyczyn dysleksji prezentuje

stanowisko polietiologiczne , zgodnie z którym zaburzenia te mogą

być skutkiem oddziaływania różnego rodzaju czynników

patogennych . Zazwyczaj zaburzenia rozwoju są uwarunkowane

splotem przyczyn biologicznych i społecznych. Powiązania te

bywają bardzo złożone , a patomechanizm zaburzeń trudny do

rozszyfrowania.

Można wyróżnić dwa poziomy

uwarunkowań dysleksji

rozwojowej:



1) Poziom pierwszy stanowią pierwotne

przyczyny trudności w uczeniu sie, czyli czynniki

patogenne, zmieniające strukturę centralnego

układu nerwowego. Na tym poziomie mówi sie

wiec o etiologii dysleksji i jej podłożu

biologicznym.



2) Poziom drugi mówi o patomechanizmach

dysleksji, jej bezpośrednich przyczynach.

Przyczyny te odnoszą sie do fizjologicznych

zaburzeń czynności układu nerwowego, o wąskim

zakresie. Chodzi tu przede wszystkim o

dysfunkcje czynności poznawczych i

motorycznych, za które odpowiedzialne są

zaburzenia percepcji wzrokowej czy słuchowej

oraz integracji percepcyjno – motorycznej.

[Bogdanowicz, Adryanek 2005]

Typy dysleksji



1. Dysleksje typu wzrokowo - przestrzennego

– jest ona związana z zaburzeniami funkcji

wzrokowo przestrzennych (spostrzeganie i

pamięć wzrokowa, spostrzeganie

przestrzeni).



2. Dysleksje typu słuchowo – językowego –

jest ona związana z zaburzeniami funkcji

słuchowo – językowych (spostrzeganie i

pamięć słuchowa, funkcje językowe).



3. Mieszany typ dysleksji – jest on związany z

zaburzeniami funkcji wzrokowo –

przestrzennych oraz słuchowo – językowych.



4. Dysleksje typu integracyjnego – wynika

ona z zaburzeń koordynacji funkcji

percepcyjnych i motorycznych.

Sama czynność czytania może

by zaburzona na dwóch

poziomach:



· na poziomie dekodowania tekstu –
zaburzenia czytania na tym poziomie
charakteryzują się nieumiejętnością
odnoszenia liter (grafemów) do głosek
(fonemów) oraz ich syntetyzowania, przez co
niemożliwym staje się zrozumienie tekstu,



· na poziomie rozumienia tekstu –
dekodowanie tekstu odbywa sie bez
problemów, jednak mimo to pojawia sie brak
zrozumienia tekstu.

WPŁYW POSZCZEGÓLNYCH

FUNKCJI NA NAUKĘ CZYTANIA I

PISANIA



1. Przejawy zaburzeń funkcji słuchowych:



· mylenie głosek podobnych brzmieniowo np. z – s, d-t, p-b, w-f



· trudności z dokonywaniem analizy głoskowej i sylabowej,



· trudności z przypomnieniem sobie właściwego słowa.



2. Przejawy zaburzeń funkcji wzrokowych



· mylenie liter o podobnych kształtach np. b-d, t-l-ł,



· opuszczanie liter lub całych wyrazów w czasie przepisywania lub czytania



· trudności z utrwaleniem poprawnej pisowni wyrazów z trudnościami



ortograficznymi.



3. Przejawy zaburzeń funkcji ruchowych:



· wolne tempo pisania,



· niski poziom graficzny pisma ( pismo niekształtne, nie mieszczące sie wielkość liniaturze,

różna wielkość liter, pismo nieczytelne)



· męczliwość podczas pisania,.



4. Przejawy zakłóceń lateralizacji



· lateralizacja skrzyżowana ( np. praworęczność i leworęczność)



· oburęczność.



5. Przejawy zaburzeń orientacji przestrzennej:



· trudności z rozpoznawaniem kierunków w przestrzeni i orientacji prawo- lewo, dół – góra,



· mylenie liter o podobnych kształtach lecz inaczej położonych w przestrzeni np. b-p, g-d,



· pismo lustrzane.

W okresie przedszkolnym i na początku

nauki szkolnej można zaobserwować kilka

następujących symptomów:



- trudności w zapinaniu ubrania, sznurowania butów, itp.;

- trudności ze stosowaniem zaimków: w środku, na zewnątrz, przed, za;

- trudności z zapamiętywaniem i wypełnianiem więcej niż jednego

polecenia w tym samym czasie;

- opóźnienie rozwoju mowy: trudności z wypowiadaniem się, wadliwa

wymowa, częste przestawianie sylab i głosek;

- trudności z przypominaniem sobie nazw przedmiotów;

- mylenie nazw kierunków: lewa – prawa;

- oburęczność;

- trudności w nauce pisania: zwierciadlane odwracanie liter,

deformowanie kształtu liter;

- trudności w zapamiętywaniu materiału występującego w formie serii,

sekwencji, np. dni tygodnia, nazwy miesięcy, litery alfabetu;

- trudności w pamiętaniu aktualnej daty (jaki jest dziś dzień), daty

swoich urodzin, imienin i określania czasu;

- słabe postępy w uczeniu się czytania zarówno metodą fonetyczna jak i

globalną (rozpoznawanie napisów);

- szybka męczliwość uwarunkowana koniecznością włożenia większego

wysiłku i koncentracji uwagi;

- mała sprawność ruchowa całego ciała, dziecko, ma trudności z

nauczeniem się jazdy na rowerze, łyżwach raz niechętnie uczestniczy w

zabawach ruchowych.

Do specyficznych trudności

w czytaniu zaliczymy:

- czytanie niepewne, wymęczone, szczególnie, gdy dziecko

czyta głośno;

- częste błędy w czytaniu: pomijanie wyrazów lub ich

dodawanie, zniekształcanie wyrazów, złe ich

odczytywanie;

- pomijanie linii lub odczytywanie ich ponownie;

- częste gubienie miejsca, w którym dziecko czyta;

- niepewność w czytaniu, szczególnie krótkich wyrazów

wyglądających podobnie, np. on – no, for – ot, od – do itp.;

- trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i

syntetyzowaniu sylab w wyrazy we właściwym porządku

(sylaby często są gubione);

- pomijanie interpunkcji;

- przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens

(tworzenie anagramów);

- trudności w wyszukiwaniu najważniejszej myśli w danym

fragmencie tekstu;

- niewłaściwe łączenie liter;

- trudności w przyswojeniu tabliczki mnożenia

DYSGRAFIA



Dysgrafia oznacza specyficzne trudności w opanowaniu właściwego

poziomu graficznego

pisma (tzw. brzydkie pismo). Dysgrafię rozpoznaje się wówczas, gdy

mamy do czynienia ze zniekształceniami strony graficznej pisma,

takimi jak: niedokładność w odtwarzaniu liter, niedokończenie

kształtu litery, złe proporcje liter w wyrazie, brak połączeń liter,

brak odstępu między literami i wyrazami, brak równomiernego

położenia pisma, niepoprawne zagęszczania liter, brak płynności

pisania, niewłaściwe nachylenie liter, opuszczanie znaków

diakrytycznych, występowanie kilku charakterów pisma u tego

samego dziecka. Takie zniekształcenia pisma wynikają z zaburzeń

motoryki rąk, funkcji wzrokowych i koordynacji wzrokowo-

ruchowej. ,,

Zaburzenia w obrębie aparatu kinestetyczno-ruchowego, brak

precyzyjnego kierowania impulsów z centralnego układu newowego

do odpowiednich grup mięśni ręki, powodują trudności w

realizowaniu płynnych, następujących po sobie ruchów pisarskich.

Skutkiem tego mogą być zniekształcenia graficznej strony pisma.
W przypadku braku ćwiczeń grafomotorycznych zniekształcenia mogą

się nasilać, aż do całkowitej nieczytelności pisma. Uczeń bardzo

często nie jest w stanie przeczytać tego, co napisał.

Przyczyny dysgrafii

1. Zaburzenia w obrębie motoryki małej (praca

dłoni):

a) silny tonus mięśniowy (zbyt duże napięcie mięśni,

zwłaszcza palców i nadgarstka)

b) niewłaściwy chwyt pisarski (dziecko źle trzyma

długopis)

c) utrwalanie nieprawidłowych nawyków

związanych z techniką pisania

2. Zaburzenia percepcji wzrokowej:
(zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej i

orientacji przestrzennej)

a) znacznie obniżona pamięć wzrokowa
b) nieznacznie obniżona zdolność analizy wzrokowej
c) lateralizacja skrzyżowana utrudniająca te procesy

Rodzaje dysgrafii



dysgrafia dyslektyczna - objawia się wyjątkowo

niewyraźnym pismem. Poza tym, dziecko "pisze tak, jak

słyszy":

zawsze używa bezdźwięcznych głosek na końcu wyrazu,

tak jak jest to wymawiane w języku polskim;

robi błędy ortograficzne. Jeśli dziecko z dysgrafią

dyslektyczną przepisuje tekst, nie ma problemu z

błędami.



dysgrafia motoryczna - wywołana problemami z motoryką

to z kolei głównie problemy z pisaniem - a także

przepisywaniem. Problemem jest tu brak koordynacji

ruchowej, a nie nieumiejętność zapamiętania i

stosowania prawidłowej pisowni. Dziecko z taką

dysgrafią nie robi wielu błędów, pismo jest natomiast

nieczytelne. Często zdarzają się także trudności z

narysowaniem linii prostej.



dysgrafia przestrzenna - wynika z zaburzeń orientacji

przestrzennej dziecka oznacza, że pismo będzie

niewyraźne, a dziecko nie będzie w stanie poprawnie

przepisać tekstu. Błędów w pisowni będzie natomiast

niewiele.

DYSORTOGRAFIA



Dysortografia to specyficzne

trudności w opanowaniu poprawnej

pisowni (błędy ortograficzne, wszelkie

odstępstwa od prawidłowego zapisu).



Dysortografię rozpoznajemy gdy

dziecko o prawidłowym rozwoju

umysłowym popełnia błędy

ortograficzne oraz specyficzne błędy

w pisaniu wyrazów mimo, że zna

zasady pisowni i ma motywację do

poprawnego pisania.

Specyficzne błędy w

pisaniu to:



- słaby poziom pracy pisemnej w porównaniu z odpowiedziami ustnymi;
- prace pisemne na niskim poziomie graficznym i estetycznym, liczne
przekreślenia, kilkakrotne próby zapisywania wyrazu (np. wippe, wype, wipe),
prace „bałaganiarskie”;
- utrzymywanie się trudności z różnicowaniem liter: b – p, p – g, p – q, n – u,
m – w;
- niewłaściwy dobór liter do głosek podobnych fonetycznie, w wyniku ich
niewłaściwego rozróżniania t – d, b – p, m – n;
- mylenie nazwy litery i głoski (np. l – el, m – em, k – ka);
- niewłaściwe stosowanie małych i dużych liter, dziecko częściej używa
dużych liter zamiast małych, ponieważ czuje się pewniejsze w ich
różnicowaniu;
- trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących (np. bułka –
półka);
- dodawanie, pomijanie lub niewłaściwe umiejscowienie liter lub wyrazów;
- zapisywanie wyrazu na różne sposoby, np. szyja – szja;
- mylenie liter l – t podczas czytania i pisania;
- złe rozmieszczenie pracy pisemnej w przestrzeni, niemożność zachowania
marginesu;
- tracenie wątku podczas zapisywania opowiadania;
- brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji.

Uczniowie klas starszych

maja trudności z :



- przypominaniem słów i nazw;

- wolno i niepoprawnie czytają i piszą z wieloma

błędami;

- mają trudności ze zrozumieniem bardziej

skomplikowanych instrukcji, mogą je błędnie zrozumieć;

- mylenie liter podobnych pod względem kształtu (np. l,

ł, t) lub, gdy odpowiadające im głoski są podobne do

siebie, różni je tylko dźwięczność – bezdźwięczność (np.

d – t);

- mylenie liter o tym samym kształcie, lecz innym

układzie w przestrzeni (np. p – b, m – w);

- pisanie liter zwierciadlanych, pisanie wyrazu od strony

prawej do lewej – pismo lustrzane (b – d);

- pomijanie znaków diakrytycznych (kropka, haczyk, nad

i pod literą);

- występowanie wyrazów bezsensownych wskutek

pojawienia się w jednym wyrazie kilku rodzajów błędów.

Dyskalkulia



Specyficzne trudności w uczeniu się nie dotyczą tylko

poprawnego czytania i pisania, ale mogą także dotyczyć

uczenia się matematyki. Problemy tego



rodzaju określa się mianem dyskalkulii. Do symptomów

dyskalkulii zalicza się między innymi:



kłopoty z odczytywaniem czasu, niepoprawne liczenie

przedmiotów, zapominanie kolejnego etapu



jakiejś operacji tzw. błędy nieuwagi, niesprawdzanie pracy,

trudności w rozumieniu logiki języka



matematycznego, tworzenie nowych znaków, liczenie na

palcach od kl. IV, trudności w czytaniu



mapy, problem z rozróżnianiem cyfr, awersja lub strach przed

matematyką, awersja do gier



z liczeniem, błędne wybieranie numerów telefonów, problemy

z dobraniem działania do zadania z



treścią. Źródłem dyskalkulii są genetyczne lub wrodzone

nieprawidłowości tych części mózgu,



które są bezpośrednim podłożem dojrzewania zdolności

matematycznych

Obok pojęcia dyskalkulia możemy

spotkać określenia bardziej

precyzujące dany stopień deficytu:



akalkulia - kompletny brak zdolności

matematycznych,



oligokalkulia - zmniejszenie

wszystkich cząstkowych zdolności

matematycznych mniej więcej w

jednakowym stopniu,



parakalkulia - zaburzenie zdolności

matematycznych, pojawiające się w

większości przypadków w związku z

chorobą psychiczną.

Typy dyskalkulii



dyskalkulia werbalna - przejawia się zaburzeniem umiejętności słownego wyrażania pojęć i
zależności matematycznych, takich jak oznaczanie ilości i kolejności przedmiotów,
nazywanie cyfr i liczebników, symboli działań i dokonań matematycznych, (dziecko nie jest
zdolne utożsamiać określonej ilości z odpowiadającą jej liczbą, chociaż potrafi przeczytać i
napisać daną liczbę, czy policzyć ilość przedmiotów),



dyskalkulia leksykalna - związana jest z nieumiejętnością czytania symboli
matematycznych, np. cyfr, liczb, znaków działań., (dziecko może nie czytać zarówno
pojedynczych jak i wielocyfrowych liczb, ułamków, kwadratów i pierwiastków, itd.),



dyskalkulia graficzna - jest to niezdolność zapisywania symboli matematycznych
występująca często z dysgrafią i dysleksją liter, (dziecko nie jest w stanie napisać
dyktowanych mu liczb, zapisać ich nazw, a nawet ich skopiować np.:1284 pisze jako 1000,
200, 80 lub 4 ),



dyskalkulia ideognostyczna - to przede wszystkim niezdolność zrozumienia pojęć i
zależności matematycznych oraz wykonywania obliczeń w pamięci, (dziecko jest w stanie
odczytywać i przepisywać liczby, ale nie rozumie co przeczytało czy napisało, np. umie
zapisać znak 6, ale nie wie, że 6 to to samo co 10 -4, albo 3*2),



dyskalkulia operacyjna - to bezpośrednie zaburzenie umiejętności wykonywania operacji
matematycznych, (np. dziecko wykonuje dodawanie zamiast mnożenia, odejmowanie
zamiast dzielenia),



dyskalkulia praktognostyczna - przejawia się w trudnościach w manipulowaniu przedmio-
tami narysowanymi na papierze, na ekranie komputera, czy trzymaniu dłońmi, jak np.
kostki do gry. Uczeń nie jest w stanie ułożyć (grupować) patyczków czy kostek według ich
wielkości, nie umie wskazać, który z dwóch patyczków jest grubszy, cieńszy czy tego
samego rodzaju.

Dziecko z dyskalkulią:

◦

jeszcze w klasie IV liczy na palcach, nie może opanować tabliczki mnożenia, odpytywane

na wyrywki bardzo długo się zastanawia nad odpowiedzią często powtarzając

bezmyślnie kilkakrotnie: 3 : 5, 3 : 5, 3 : 5 ...

◦

przy zapisywaniu i odczytywaniu liczb zamienia cyfry miejscami, np.: 13 czyta (lub

zapisuje) jako 31, odwraca cyfry, np.: 6 odczytuje jako 9, 3 zapisuje jako E,

◦

nie rozumie, że wartość cyfry zależy od miejsca, które one zajmuje, nie widzi różnicy w

zapisie 0,10 i 0,01 nie rozumie, że 0,1 i o,10 to samo, a więc ma trudności w łączeniu

znaku graficznego z odpowiadającą mu liczbą,

◦

może zupełnie dobrze opanować dodawanie i mnożenie (pomaga sobie palcami), ale ma

kłopoty z odejmowaniem i dzieleniem, z trudem opanowuje odejmowanie związane z

przekroczeniem progu dziesiątkowego (37 - 19),

◦

sztywno trzyma się pewnych reguł, np.: że mniejszą liczbą odejmuje się od większej i

liczy następująco w zadaniu: 25 - 7, 7 - 5 = 2 (bo 5 jest mniejsze od 7), zatem: 25 - 7 =

22, nie rozumie, że 5 reprezentuje tu 15 (i reguła nadal działa: 15 - 7, bo 15 jest

większe, a 7 mniejsze), ma więc spore trudności w podliczaniu, przestawia cyfry,

◦

często dobrze rozumie problem i ustnie rozwiązuje go poprawnie, ale trudności

pojawiają się, gdy ma to zapisać czy pracować metodą "przeczytaj polecenie w książce i

wykonaj w zeszycie", często wtedy czyta półgłosem i mówi do siebie przy rozwiązywaniu

zadania (i nie należy tego tłumić !), z reguły źle wypada na sprawdzianie

( przepisywanie zadania z tablicy i rozwiązywanie go w ciszy),

◦

ma trudności z problemami wymagającymi liczenia w codziennym życiu (robienie

zakupów, rozliczenie się z pieniędzy, posługiwanie się zegarkiem, wagą, mierzenie

linijką),

◦

z trudem opanowuje rozmaite reguły dotyczące np.: kolejności działań, różnych ułatwień

w liczeniu, sposobu rozwiązywania równania, ma trudności z rozwiązywaniem zadań

tekstowych (ze zrozumieniem "o co w nim chodzi?„.



Oprócz dysgrafii, dysleksji, dysortografii i

dyskalkulii możemy wyróżnić też zaburzenia funkcji

słuchowych, funkcji ruchowych oraz zaburzenia

lateralizacji i mowy dziecka.

Zaburzeniami i wadami mowy oraz sposobami ich

usuwania zajmuje się logopedia. Czynniki

wywołujące zaburzenia mowy są różne. Dzielimy je

na endogenne (wewnątrzpochodne) i egzogenne

(zewnątrzpochodne). Także same zaburzenia

przejawiają się w sposób bardzo zróżnicowany. Bez

względu na wiek przejawiania się, wszystkie

zaburzenia negatywnie wpływają na kształtowanie

się osobowości dziecka, a w szczególności na

rozwój kontaktów społecznych i poznawanie świata.

Prawie wszystkie dzieci z zaburzeniami wymowy

maja kłopoty w nauce, w szczególności w zakresie

czytania i pisania.

Do głównych zaburzeń

mowy wewnątrzpochodnych

zalicza się:

• dysglosję – zniekształcanie dźwięków mowy lub niemożność

ich wytwarzania, na skutek nieprawidłowej budowy narządów

mowy lub obniżenie słyszalności;

• dysartię – zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność ich

wytwarzania na skutek uszkodzenia ośrodków i dróg

unerwiających narządy mowne (artykulacyjne, oddechowe);

• dyslalię – opóźnienie w przyswajaniu sobie języka na skutek

zwolnionego tempa wykształcenia się funkcji pewnych struktur

mózgowych i zaburzenia arykulacyjnego;

• afazję – utrata częściowa luba całkowita znajomości języka na

skutek uszkodzenia pewnych struktur mózgowych;

• jąkanie – zaburzenie płynności mowy (rytmu i tempa)

przyczyny nie są znane, zaliczane jest do nerwic;

• nerwica mowy – mutyzm, afonia, jąkanie, zaburzenia tempa

mowy, modulacja siły i wysokości głosu u osób cierpiących na

nerwice;

• digofazję – niedokształcenie mowy, spowodowane

upośledzeniem umysłowym;

• schizofazję – zniekształcenie mowy osób z zaburzeniami

myślenia, spowodowanymi chorobami umysłowymi.

Procesy lateralizacji



Ważnym elementem w rozwoju nauki czytania dziecka jest

prawidłowy przebieg procesów lateralizacji. Istota tego

procesu polega na ustaleniu funkcjonalnej dominacji w obrębie

parzyście występujących narządów ruchu. Proces lateralizacji

jest związany ze względną przewagą rozwoju obu półkul

mózgowych. Rozwój lateralizacji zależy także od oddziaływań

środowiska, które w sposób zamierzony i niezamierzony

wpływa na kształtowanie się przewagi stronnej u dziecka.

Proces ten u większości dzieci zostaje zakończony miedzy 7 a

10 rokiem życia. Większość ludzi jest zdominowana

prawostronnie lub lewostronnie. Jednostki te wykazują

lateralizację jednorodną. Zdarzają się jednak przypadki

lateralizacji skrzyżowanej, inaczej niejednorodnej, która

uważana jest w sytuacji szkolnej za niekorzystną. Drugim

rodzajem niekorzystnej lateralizacji jest nie ustalona (brak

dominacji).

Lateralizacja skrzyżowana może przybierać różne kombinacje,

np.:

- lewooczność – praworęczność – lewonożność;

- prawooczność – leworęczność – prawonożność.



Szczególnie negatywny wpływ na naukę szkolną dziecka ma

skrzyżowanie w zakresie oka i ręki, ponieważ utrudnia

ukształtowanie się koordynacji wzrokowo – manualnej.

Lateralizacja nie ustalona manifestuje się obniżeniem

sprawności w zakresie obu rąk, powoduje opóźnienia w

rozwoju orientacji przestrzennej oraz koordynacji wzrokowo

– ruchowej, których przejawy są podobne jak przy

zaburzonym kierunkowym spostrzeganiu. Zaburzenia

lateralizacji zwłaszcza w połączeniu z innymi rodzajami

zaburzeń, mogą być przyczyną niepowodzeń szkolnych. Do

najczęściej spotykanych trudności dziecka na tle zaburzeń

procesu lateralizacji należą trudności w opanowaniu

umiejętności czytania i pisania.



W czytaniu i pisaniu występują symptomy zaburzeń

orientacji kierunkowej jak mylenie liter i cyfr o podobnym

kształcie, a innym położeniu w przestrzeni: b-d, b-p, d-g, n-u,

6-9, a także odwrócenie liter i cyfr. Może też występować

przestawianie kolejności liter i cyfr np.: kot-tak, 12-21;

przestawienie liter w dwuznakach: sz-zs; zamienianie

kolejności sylab w wyrazach: mata-tama lub zamiana

kolejności całych wyrazów.

Połączenie obu zjawisk powoduje w szczególnych

przypadkach pismo lustrzane. Najczęściej jednak u dzieci z

zaburzoną koordynacją wzrokowo – ruchową spotyka się

chaotyczny sposób pisania. Lateralizacja lewostronna –

jednorodna jest nieco korzystniejsza przy uczeniu się pisania

i czytania, ale nastręcza trudności natury technicznej.

Bibliografia:

M. Bogdanowicz, O dysleksji, czyli

specyficznych trudnościach w czytaniu i

pisaniu – odpowiedzi na pytania rodziców

i nauczycieli, Lublin 1994

M. Bogdanowicz, A. Adryjanek , Uczeń z

dysleksją w szkole, Gdynia 2005 wyd. 2

M. Spionek, Zaburzenia rozwoju uczniów

a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1973.

Jarosz, Wysocka, Diagnoza

psychologiczna, rozdz. 7, Warszawa 2006

B. Kaja, Zarys Terapii Dziecka, część III,

Bydgoszcz 1998.

Document Outline