RACHUNKOWOŚĆ
RACHUNKOWOŚĆ
ZARZĄDCZA
ZARZĄDCZA
część II
część II
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
RACHUNKOWOŚĆ
RACHUNKOWOŚĆ
ZARZĄDCZA
ZARZĄDCZA
część II
część II
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
STATYSTYCZNE METODY WYODRĘBNIANIA
STATYSTYCZNE METODY WYODRĘBNIANIA
KOSZTÓW STAŁYCH I ZMIENNYCH
KOSZTÓW STAŁYCH I ZMIENNYCH
gdzie:
gdzie:
KC = v * X + f
KC – teoretyczny poziom kosztów całkowitych
X – wielkość (wolumen) produkcji
v – jednostkowy koszt zmienny
f – koszty stałe
– metodą dwóch punktów
– metodą najmniejszych kwadratów
– metodą
wizualną (graficzną)
Problem sprowadza się do oszacowania parametrów liniowej funkcji regresji
Problem sprowadza się do oszacowania parametrów liniowej funkcji regresji
dwóch zmiennych: v i F. Można tego dokonać następująco:
dwóch zmiennych: v i F. Można tego dokonać następująco:
Przyjmuje się uproszczone założenie, że koszty całkowite są w sposób
Przyjmuje się uproszczone założenie, że koszty całkowite są w sposób
liniowy zależne od wielkości produkcji, co wyraża poniższy zapis:
liniowy zależne od wielkości produkcji, co wyraża poniższy zapis:
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
STATYSTYCZNE METODY WYODRĘBNIANIA
STATYSTYCZNE METODY WYODRĘBNIANIA
KOSZTÓW STAŁYCH I ZMIENNYCH
KOSZTÓW STAŁYCH I ZMIENNYCH
Przykład
Przykład
Mamy następujące informacje o wielkości produkcji i kosztach całkowitych
Spółki AST w pierwszych sześciu miesiącach roku 200X, na podstawie których
wyszacujemy parametry
v
i
F
.
Miesiąc Wielkość produkcji X (szt.) Koszty całkowite KC (j.p.)
(1) Najwyższe koszty 13 700 j.p. = v * 120 szt. + f
Metoda dwóch punktów
Styczeń 80 10 200
Luty 90 10 900
Marzec 100 12 100
Kwiecień 80 10 800
Maj 120 13 700
Czerwiec 110 12 500
(2) Najniższe koszty 10 200 j.p. = v * 80 szt. + f
Odejmujemy od
(1)
równanie (2) 3 500 j.p. = v * 40 szt.
Stąd
3 500 j.p.
40 szt.
v =
= 87,5 j.p./szt.
13 700 j.p
.
= 87,5 j.p./szt. * 120 szt. + f
13 700 j.p
.
= 10 800 j.p. + f
3 200 j.p
.
= f
KC = 87,5 * X + 3 200
funkcja kosztów całkowitych
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
METODA WIZUALNA
Metoda ta wymaga sporządzenia dokładnego wykresu, na który należy nanieść
współrzędne punktów odpowiadających kosztom i wielkości produkcji
(korelacyjny diagram rozrzutu).
Odczytujemy na osi „Y” wielkość kosztów stałych i podstawiając
do równania kosztów np. w punkcie najwyższym, otrzymujemy następującą
funkcję kosztów:
KC = 85,8 * X + 3 400
wielkość produkcji
120
100
80
60
40
20
0
14 000
8 000
6 000
4 000
2 000
12 000
10 000
koszty
całkowite
f 3 400
styczeń
luty
kwiecień
marzec
maj
czerwiec
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
METODA NAJMNIEJSZYCH
METODA NAJMNIEJSZYCH
KWADRATÓW
KWADRATÓW
n
∑
K
i=1
MNK polega na znalezieniu rozwiązania układu dwóch równań pozwalających
jednoznacznie określić parametry
v
i
f
równania KC = v * X + f.
Równania, o których mowa,, przybierają postać:
= v
n
∑
x
*
K
i=1
n
*
∑
x
i=1
n
∑
x – suma obserwacji wielkości produkcji
i=1
n
∑
x
i=1
n
∑
x
2
+
f
*
i=1
C n
*
f
= v
*
gdzie: n – liczba obserwacji,
V=78, f=4160
KC = 78 * X + 4 160
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Kształtowanie się kosztów usług remontowych w roku X w przekrojach miesięcznych
w przedsiębiorstwie Y
Kształtowanie się wolumenu produkcji w roku X w przekrojach miesięcznych
w przedsiębiorstwie Y
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII t - miesiące
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII t - miesiące
100
100
200
300
400
500
600
700
0
400
300
200
0
700
600
500
W
o
lu
m
e
n
p
ro
d
u
k
c
ji
w
t
y
s
.
n
p
.
li
tr
ó
w
K
o
s
zt
y
w
t
y
s
.
P
L
N
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRÓG RENTOWNOŚCI – WYKRES I
PRÓG RENTOWNOŚCI – WYKRES I
-
-
.
.
480
480
-
-
Zysk
Zysk
400
400
-
-
Marża
Marża
zysku
zysku
300
300
-
-
200
200
-
-
160
160
-
-
100
100
-
-
| | | | | |
| | | | | |
20 40
20 40
60
60
80 100 120
80 100 120
Wielkość sprzedaży
Wielkość sprzedaży
K
o
s
z
ty
i
w
a
rt
o
ś
ć
s
p
rz
e
d
a
ż
y
K
o
s
z
ty
i
w
a
rt
o
ś
ć
s
p
rz
e
d
a
ż
y
Sp
rz
ed
aż
Kos
zty
Kos
zty
zm
ien
ne
zm
ien
ne
Kos
zty
cał
kow
ite
Kos
zty
pie
nię
żne
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRÓG RENTOWNOŚCI
PRÓG RENTOWNOŚCI
PRZYCHÓD
PRZYCHÓD
- KOSZT ZMIENNY ( TECHNICZNY) SPRZEDANYCH PRODUKTÓW
- KOSZT ZMIENNY ( TECHNICZNY) SPRZEDANYCH PRODUKTÓW
MARŻA BRUTTO
MARŻA BRUTTO
(POKRYCIA) (WYNIK BRUTTO ZE SPRZEDAŻY)
(POKRYCIA) (WYNIK BRUTTO ZE SPRZEDAŻY)
- KOSZTY STAŁE
- KOSZTY STAŁE
WYNIK „NETTO”
WYNIK „NETTO”
PRODUKCJA JEDNORODNA
PRODUKCJA JEDNORODNA
CENA – JEDNOSTK. KOSZT ZMIENNY (TECHN.) = JEDNOSTK. MARŻA BRUTTO
CENA – JEDNOSTK. KOSZT ZMIENNY (TECHN.) = JEDNOSTK. MARŻA BRUTTO
KOSZTY STAŁE
KOSZTY STAŁE
PR
PR
(ILOŚCIOWY)
(ILOŚCIOWY)
= ------------------------------------
= ------------------------------------
JEDNOSTK. MARŻA BRUTTO
JEDNOSTK. MARŻA BRUTTO
PR
PR
(WARTOŚCIOWY)
(WARTOŚCIOWY)
=
=
PR
PR
(ILOŚCIOWY)
(ILOŚCIOWY)
x CENA
x CENA
PRODUKCJA RÓŻNORODNA
PRODUKCJA RÓŻNORODNA
MARŻA BRUTTO
MARŻA BRUTTO
WSKAŹNIK MARŻY BRUTTO = -----------------------
WSKAŹNIK MARŻY BRUTTO = -----------------------
PRZYCHÓD
PRZYCHÓD
KOSZTY STAŁE
KOSZTY STAŁE
PR
PR
(WARTOŚCIOWY)
(WARTOŚCIOWY)
= ------------------------------------
= ------------------------------------
WSKAŹNIK MARŻY BRUTTO
WSKAŹNIK MARŻY BRUTTO
n
n
MARŻA BRUTTO =
MARŻA BRUTTO =
∑
∑
jednost. marża brutto X
jednost. marża brutto X
i
i
* ilość X
* ilość X
i
i
i=1
i=1
PRÓG OPŁACALNOŚCI
PRÓG OPŁACALNOŚCI
MARŻA BEZPIECZEŃSTWA = PRZYCHÓD -
MARŻA BEZPIECZEŃSTWA = PRZYCHÓD -
PR
PR
(WARTOŚCIOWY)
(WARTOŚCIOWY)
MARŻA BEZPIECZEŃSTWA
MARŻA BEZPIECZEŃSTWA
STOPA MARŻY BEZP. = ----------------------------------- x 100%
STOPA MARŻY BEZP. = ----------------------------------- x 100%
PRZYCHÓD
PRZYCHÓD
PR
PR
(WARTOŚCIOWY)
(WARTOŚCIOWY)
PRÓG OPŁACALNOŚCI = --------------------------- x 100%
PRÓG OPŁACALNOŚCI = --------------------------- x 100%
PRZYCHÓD
PRZYCHÓD
STOPA MARŻY BEZP. + PRÓG OPŁACALNOŚCI = 100%
STOPA MARŻY BEZP. + PRÓG OPŁACALNOŚCI = 100%
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRÓG
PRÓG
RENTOWNOŚCI
RENTOWNOŚCI
ZYSK
ZYSK
18 000 -
ZYSK
ZYSK
|
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
10 000 106 700 160 000
PRZYCHÓD
MARŻA BEZPIECZEŃSTWA
PRÓG RENTOWNOŚI
PRÓG RENTOWNOŚI
zł 122 352,94
zł 122 352,94
-52 000 -
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
WIELOSTOPNIOWY RACHUNEK KOSZTÓW
ZMIENYCH
PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY
MATERIAŁY BEZPOŚREDNIE PRZYPADAJĄCE NA SPRZEDANE PRODUKTY -
MARŻA I
O
ROBOCIZNA BEZPOŚREDNIA PRZYPADAJĄCA NA SPRZEDANE PRODUKTY -
MARŻA II
O
KOSZTY WYDZIAŁOWE ZMIENNE PRZYPADAJĄCE NA SPRZEDANE PRODUKTY -
MARŻA III
O
KOSZTY WYDZIAŁOWE STAŁE -
MARŻA IV
O
KOSZTY SPRZEDAŻY -
MARŻA V
O
KOSZTY ZARZĄDU -
WYNIK ZE SPRZEDAŻY (zgodnie z polskimi formułami ustalania wyniku)
POZOSTAŁE KOSZTY O CHARAKTERZE STAŁYM (np. koszty obsługi zadłużenia)
-
WYNIK „NETTO” W ROZUMIENIU EKONOMICZNYM
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
WIELOSTOPNIOWY I WIELOBLOKOWY
WIELOSTOPNIOWY I WIELOBLOKOWY
RACHUNEK KOSZTÓW I MARŻ
RACHUNEK KOSZTÓW I MARŻ
TREŚĆ
TREŚĆ
Wydział A
Wydział A
Wydział B
Wydział B
Asortyment X
Asortyment X
Asortyment Y
Asortyment Y
Asort. Z
Asort. Z
X
X
1
X
X
2
X
X
3
Y
Y
1
Y
Y
2
Z
Z
1
CENA
CENA
20
20
30
30
50
50
50
50
60
60
80
80
JEDN. KOSZT MAT. BEZP.
JEDN. KOSZT MAT. BEZP.
12
12
21
21
28
28
30
30
31
31
32
32
JEDN. MARŻA I
JEDN. MARŻA I
O
8
8
9
9
22
22
20
20
29
29
48
48
JEDN. KOSZT ROB. BEZP.
JEDN. KOSZT ROB. BEZP.
2
2
3
3
10
10
9
9
12
12
20
20
JEDN. MARŻA II
JEDN. MARŻA II
O
6
6
6
6
12
12
11
11
17
17
28
28
JEDN. KOSZT ZMIENNY
JEDN. KOSZT ZMIENNY
WYDZ.
WYDZ.
2
2
1
1
4
4
5
5
8
8
10
10
JEDN. MARŻA III
JEDN. MARŻA III
O
4
4
5
5
8
8
6
6
9
9
18
18
ILOŚĆ SPRZED. PROD.
ILOŚĆ SPRZED. PROD.
20 000
20 000
20 000
20 000
10 000
10 000
10 000
10 000
5 000
5 000
3 000
3 000
MARŻA III
MARŻA III
O
ZREAL. NA PROD.
80 000
80 000
100 000
100 000
80 000
80 000
60 000
60 000
45 000
45 000
54 000
54 000
MARŻA III
MARŻA III
O
WG ASORT.
260 000
260 000
105 000
105 000
54 000
54 000
KOSZTY STAŁE ASORT.
KOSZTY STAŁE ASORT.
100 000
100 000
40 000
40 000
20 000
20 000
MARŻA IV
MARŻA IV
O
WG ASORT.
160 000
160 000
65 000
65 000
34 000
34 000
MARŻA IV
MARŻA IV
O
WG WYDZ.
160 000
160 000
99 000
99 000
KOSZTY STAŁE WYDZ.
KOSZTY STAŁE WYDZ.
-
-
30 000
30 000
MARŻA V
MARŻA V
O
WG WYDZ.
160 000
160 000
69 000
69 000
MARŻA ZREALIZ. W
MARŻA ZREALIZ. W
PRZEDSIĘB.
PRZEDSIĘB.
229 000
229 000
KOSZTY ZARZĄDU
KOSZTY ZARZĄDU
140 000
140 000
ZYSK
ZYSK
89 000
89 000
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
OCENA RENTOWNOŚCI PRODUKTÓW PO I
OCENA RENTOWNOŚCI PRODUKTÓW PO I
PRZED ROZLICZENIEM KOSZTÓW ZARZĄDU
PRZED ROZLICZENIEM KOSZTÓW ZARZĄDU
Oceny rentowności produktów dokonano na przykładzie przedsiębiorstwa
Oceny rentowności produktów dokonano na przykładzie przedsiębiorstwa
budowlanego X z dwóch powodów:
budowlanego X z dwóch powodów:
Sytuacja ta miała miejsce w rzeczywistości,
Sytuacja ta miała miejsce w rzeczywistości,
W przedsiębiorstwie budowlanym istnieje bardzo luźny związek (jeżeli w
W przedsiębiorstwie budowlanym istnieje bardzo luźny związek (jeżeli w
ogóle) pomiędzy kosztami zarządu i „produktami” (budowami), gdyż
ogóle) pomiędzy kosztami zarządu i „produktami” (budowami), gdyż
wszystkie koszty o charakterze ogólnym, które są związane z daną
wszystkie koszty o charakterze ogólnym, które są związane z daną
budową, stanowią tzw. koszty ogólne budowy i są pokrywane
budową, stanowią tzw. koszty ogólne budowy i są pokrywane
przychodem generowanym przez tę budowę (cenę tego kontraktu)
przychodem generowanym przez tę budowę (cenę tego kontraktu)
Założenia dotyczące prezentowanego przykładu:
Założenia dotyczące prezentowanego przykładu:
Przedsiębiorstwo zakontraktowało w pierwszym kwartale roku 200X 5
Przedsiębiorstwo zakontraktowało w pierwszym kwartale roku 200X 5
budów,
budów,
W maju pojawili się inwestorzy, szukający wykonawcy dla trzech dużych
W maju pojawili się inwestorzy, szukający wykonawcy dla trzech dużych
kontraktów budowlanych,
kontraktów budowlanych,
Koszty zarządu zaplanowano w oparciu o ich poziom z roku
Koszty zarządu zaplanowano w oparciu o ich poziom z roku
poprzedniego, uwzględniając wskaźnik inflacji, co dało kwotę 13.000 tys.
poprzedniego, uwzględniając wskaźnik inflacji, co dało kwotę 13.000 tys.
zł,
zł,
Przyjęto tzw. „stabilizowany” wskaźnik narzutu kosztów zarządu,
Przyjęto tzw. „stabilizowany” wskaźnik narzutu kosztów zarządu,
wynoszący 20% łącznych kosztów budowy, gdyż w ciągu ostatnich pięciu
wynoszący 20% łącznych kosztów budowy, gdyż w ciągu ostatnich pięciu
lat na takim mniej więcej poziomie on się kształtował.
lat na takim mniej więcej poziomie on się kształtował.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Tabela 1. Klasyczna kalkulacja kosztów budów –
Tabela 1. Klasyczna kalkulacja kosztów budów –
„stabilizowany” narzut kosztów zarządu 20% (w
„stabilizowany” narzut kosztów zarządu 20% (w
tys. zł)
tys. zł)
Treść
Treść
Budowy zakontraktowane
Budowy zakontraktowane
w I kwartale i dodatkowe
w I kwartale i dodatkowe
Budowy
Budowy
„dodatkowe”
„dodatkowe”
I
I
II
II
III
III
IV
IV
V
V
VI
VI
VII
VII
VIII
VIII
1. Koszty bezpośrednie budowy
1. Koszty bezpośrednie budowy
10 000
10 000
15 000
15 000
12 000
12 000
9 000
9 000
8 000
8 000
20 000
20 000
18 000
18 000
21 000
21 000
2. Koszty ogólne budowy
2. Koszty ogólne budowy
2 000
2 000
4 000
4 000
3 000
3 000
2 000
2 000
2 000
2 000
4 000
4 000
5 000
5 000
6 000
6 000
1. Razem koszty budowy
1. Razem koszty budowy
12 000
12 000
19 000
19 000
15 000
15 000
11 000
11 000
10 000
10 000
24 000
24 000
23 000
23 000
27 000
27 000
4. „Stabilizowany” narzut
4. „Stabilizowany” narzut
kosztów zarządu: 20% kosztów
kosztów zarządu: 20% kosztów
budowy
budowy
2 400
2 400
3 800
3 800
3 000
3 000
2 200
2 200
2 000
2 000
4 800
4 800
4 600
4 600
5 400
5 400
5. Razem koszt własny budowy
5. Razem koszt własny budowy
14 400
14 400
22 800
22 800
18 000
18 000
13 200
13 200
12 000
12 000
28 800
28 800
27 600
27 600
32 400
32 400
6.
6.
Przychód (cena kontraktu
Przychód (cena kontraktu
budow.)
budow.)
16 000
16 000
24 000
24 000
20 000
20 000
14 000
14 000
13 500
13 500
28 000
28 000
26 500
26 500
30 000
30 000
7.
7.
Wynik
Wynik
1 600
1 600
1 200
1 200
2 000
2 000
800
800
1 500
1 500
(800)
(800)
(1 100)
(1 100)
(2 400)
(2 400)
8. Rentowność wynikowa:
8. Rentowność wynikowa:
wynik/przychód
wynik/przychód
10%
10%
5%
5%
10%
10%
5,7%
5,7%
11%
11%
Wynik (bez dodatkowych budów)
Wynik (bez dodatkowych budów)
7 100
7 100
Rentowność sprzedaży ogółem
Rentowność sprzedaży ogółem
(7 100/87 500)
(7 100/87 500)
8,11%
8,11%
Wynik łączny
Wynik łączny
7 100 +
7 100 +
(-4 300)
(-4 300)
=
=
2 800
2 800
Rentowność sprzedaży łączna
Rentowność sprzedaży łączna
(
(
2 800
2 800
/
/
172 000
172 000
)
)
1,63%
1,63%
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Tabela 2. Kalkulacja kosztów budów przy
Tabela 2. Kalkulacja kosztów budów przy
rozliczeniu kosztów zarządu w proporcji do marży
rozliczeniu kosztów zarządu w proporcji do marży
brutto (w tys. zł)
brutto (w tys. zł)
Treść
Treść
Budowy zakontraktowane w I kwartale i dodatkowe
Budowy zakontraktowane w I kwartale i dodatkowe
I
I
II
II
III
III
IV
IV
V
V
VI
VI
VII
VII
VIII
VIII
1. Przychód (cena kontraktu)
1. Przychód (cena kontraktu)
16 000
16 000
24 000
24 000
20 000
20 000
14 000
14 000
13 500
13 500
28 000
28 000
26 500
26 500
30 000
30 000
2. Koszty bezpośrednie budowy
2. Koszty bezpośrednie budowy
10 000
10 000
15 000
15 000
12 000
12 000
9 000
9 000
8 000
8 000
20 000
20 000
18 000
18 000
21 000
21 000
3. Koszty ogólne budowy
3. Koszty ogólne budowy
2 000
2 000
4 000
4 000
3 000
3 000
2 000
2 000
2 000
2 000
4 000
4 000
5 000
5 000
6 000
6 000
4. Razem koszty budowy
4. Razem koszty budowy
12 000
12 000
19 000
19 000
15 000
15 000
11 000
11 000
10 000
10 000
24 000
24 000
23 000
23 000
27 000
27 000
5.
5.
Marża brutto (1 – 4)
Marża brutto (1 – 4)
4 000
4 000
5 000
5 000
5 000
5 000
3 000
3 000
3 500
3 500
4 000
4 000
3 500
3 500
3 000
3 000
6. Koszty zarządu (63% od
6. Koszty zarządu (63% od
marży)
marży)
2 520
2 520
3 150
3 150
3 150
3 150
1 890
1 890
2 205
2 205
2 520
2 520
2 205
2 205
1 890
1 890
7. Wynik
7. Wynik
1 480
1 480
1 850
1 850
1 850
1 850
1 110
1 110
1 295
1 295
1 480
1 480
1 295
1 295
1 110
1 110
8. Rentowność wynikowa
8. Rentowność wynikowa
(wynik/przychody)
(wynik/przychody)
9,25%
9,25%
7,7%
7,7%
9,25%
9,25%
7,92%
7,92%
9,59%
9,59%
5,28%
5,28%
4,88%
4,88%
3,7%
3,7%
Łączny zrealizowany wynik
Łączny zrealizowany wynik
11 470
11 470
Rentowność sprzedaży ogółem
Rentowność sprzedaży ogółem
6,66%
6,66%
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Tabela 3.
Tabela 3.
Wielostopniowy rachunek wyników według budów
Wielostopniowy rachunek wyników według budów
Treść
Treść
Budowy zakontraktowane w I kwartale i dodatkowe
Budowy zakontraktowane w I kwartale i dodatkowe
I
I
II
II
III
III
IV
IV
V
V
VI
VI
VII
VII
VIII
VIII
1. Przychód (cena kontraktu)
1. Przychód (cena kontraktu)
16 000
16 000
24 000
24 000
20 000
20 000
14 000
14 000
13 500
13 500
28 000
28 000
26 500
26 500
30 000
30 000
2. Koszty bezpośrednie budowy
2. Koszty bezpośrednie budowy
10 000
10 000
15 000
15 000
12 000
12 000
9 000
9 000
8 000
8 000
20 000
20 000
18 000
18 000
21 000
21 000
3.
3. Marża I
o
6 000
6 000
9 000
9 000
8 000
8 000
5 000
5 000
5 500
5 500
8 000
8 000
8 500
8 500
9 000
9 000
4. Koszty ogólne budowy
4. Koszty ogólne budowy
2 000
2 000
4 000
4 000
3 000
3 000
2 000
2 000
2 000
2 000
4 000
4 000
5 000
5 000
6 000
6 000
5. Marża I
5. Marża II
o
4 000
4 000
5 000
5 000
5 000
5 000
3 000
3 000
3 500
3 500
4 000
4 000
3 500
3 500
3 000
3 000
6. Wskaźnik marży I
6. Wskaźnik marży II
o
(marża I
(marża II
o
/
przychód
)
25%
25%
20,8%
20,8%
25%
25%
21,4%
21,4%
25,9%
25,9%
14,3%
14,3%
13,2%
13,2%
10%
10%
Suma marży II
Suma marży II
o
o
31 000
31 000
Koszty zarządu
Koszty zarządu
13 000
13 000
Wynik netto
Wynik netto
18 000
18 000
Rentowność sprzedaży
Rentowność sprzedaży
(wynikowa)
(wynikowa)
(
(
wynik netto
wynik netto
/
/
przychód
przychód
)
)
18 000
18 000
/
/
172 000
172 000
=10,46%
=10,46%
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
WYTWORZYĆ CZY KUPIĆ. Przykład.
WYTWORZYĆ CZY KUPIĆ. Przykład.
Pozycja
Pozycja
Produkcja podzespołu
Produkcja podzespołu
(zł)
(zł)
Kupno podzespołu
Kupno podzespołu
(zł)
(zł)
Materiały bezpośrednie
Materiały bezpośrednie
300
300
-
-
Płace bezpośrednie
Płace bezpośrednie
100
100
-
-
Pozostałe koszty
Pozostałe koszty
zmienne
zmienne
50
50
-
-
Koszty stałe (ogólne)
Koszty stałe (ogólne)
100
100
100
100
Oferta zakupu
Oferta zakupu
-
-
500
500
Razem
Razem
550
550
600
600
W przykładzie koszty stałe są kosztami nieistotnymi z punktu widzenia decyzji o kupnie lub
W przykładzie koszty stałe są kosztami nieistotnymi z punktu widzenia decyzji o kupnie lub
produkowaniu, albowiem niezależnie od wyboru: kupić czy wytwarzać, koszty te zostaną
produkowaniu, albowiem niezależnie od wyboru: kupić czy wytwarzać, koszty te zostaną
poniesione przez przedsiębiorstwo. Natomiast koszty: płac, materiałów i inne zmienne są kosztami
poniesione przez przedsiębiorstwo. Natomiast koszty: płac, materiałów i inne zmienne są kosztami
istotnymi, podobnie jak cena ofertowa
istotnymi, podobnie jak cena ofertowa
Pozycja
Pozycja
Produkcja podzespołu
Produkcja podzespołu
(zł)
(zł)
Kupno podzespołu
Kupno podzespołu
(zł)
(zł)
Materiały bezpośrednie
Materiały bezpośrednie
300
300
-
-
Płace bezpośrednie
Płace bezpośrednie
100
100
-
-
Pozostałe koszty
Pozostałe koszty
zmienne
zmienne
50
50
-
-
Oferta zakupu
Oferta zakupu
-
-
500
500
Razem
Razem
450
450
500
500
Niezależnie od danych do przyjętego wariantu rachunku kosztów i wyników kierownictwo powinno
Niezależnie od danych do przyjętego wariantu rachunku kosztów i wyników kierownictwo powinno
w tym przypadku podjąć decyzję o wytwarzaniu podzespołu we własnym zakresie.
w tym przypadku podjąć decyzję o wytwarzaniu podzespołu we własnym zakresie.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
WYTWORZYĆ CZY KUPIĆ. c.d.
WYTWORZYĆ CZY KUPIĆ. c.d.
Załóżmy, że maszyna przeznaczona do produkcji podzespołu może być wykorzystana
Załóżmy, że maszyna przeznaczona do produkcji podzespołu może być wykorzystana
inaczej. Można na niej wytwarzać produkty finalne, generujące określoną marżę.
inaczej. Można na niej wytwarzać produkty finalne, generujące określoną marżę.
Zatem w rachunku musimy uwzględnić koszty utraconych korzyści. Jeżeli w
Zatem w rachunku musimy uwzględnić koszty utraconych korzyści. Jeżeli w
omawianym przypadku na produkcję podzespołu potrzebujemy 20 maszynogodzin, a
omawianym przypadku na produkcję podzespołu potrzebujemy 20 maszynogodzin, a
wykorzystując tę maszynerię dla produkcji produktu finalnego zarabiamy w godzinie
wykorzystując tę maszynerię dla produkcji produktu finalnego zarabiamy w godzinie
8 j.p, to koszt utraconych korzyści wyniesie:
8 j.p, to koszt utraconych korzyści wyniesie:
20 godz. x 8 j. p. = 160 j. p.
20 godz. x 8 j. p. = 160 j. p.
W tej sytuacji rachunek kosztów istotnych przedstawiałby się następująco:
W tej sytuacji rachunek kosztów istotnych przedstawiałby się następująco:
Materiały bezpośrednie
Materiały bezpośrednie
Płace bezpośrednie
Płace bezpośrednie
Pozostałe koszty zmienne
Pozostałe koszty zmienne
Koszty utraconych korzyści
Koszty utraconych korzyści
300 j. p.
300 j. p.
100 j. p.
100 j. p.
50 j. p.
50 j. p.
160 j. p.
160 j. p.
Razem
Razem
610 j. p.
610 j. p.
Przedsiębiorstwo nie powinno więc produkować podzespołu we własnym zakresie, lecz
Przedsiębiorstwo nie powinno więc produkować podzespołu we własnym zakresie, lecz
kupować, ponieważ
kupować, ponieważ
610 j. p. > 500 j. p.
610 j. p. > 500 j. p.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRÓG KOSZTÓW OBOJĘTNYCH
PRÓG KOSZTÓW OBOJĘTNYCH
Przykład: Przedsiębiorstwo może kupować podzespół po cenie 500
Przykład: Przedsiębiorstwo może kupować podzespół po cenie 500
zł/szt. lub produkować we własnym zakresie. Koszt zmienny
zł/szt. lub produkować we własnym zakresie. Koszt zmienny
podzespołu wynosi 400 zł/szt. Przedsiębiorstwo musi jednak
podzespołu wynosi 400 zł/szt. Przedsiębiorstwo musi jednak
zakupić dodatkową maszynę, której amortyzacja będzie wynosić
zakupić dodatkową maszynę, której amortyzacja będzie wynosić
20 000 zł.
20 000 zł.
Dla jakiej ilości koszty podzespołów produkowanych (kupowanych)
Dla jakiej ilości koszty podzespołów produkowanych (kupowanych)
będą takie same?
będą takie same?
500 * x
500 * x
500x – 400x
500x – 400x
x
x
x
x
x
x
=
=
=
=
=
=
<
<
>
>
400 * x + 20 000
400 * x + 20 000
20 000
20 000
200
200
200 kupujemy
200 kupujemy
200
200
produkujemy
produkujemy
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
WYBÓR TECHNOLOGII WYTWARZANIA.
WYBÓR TECHNOLOGII WYTWARZANIA.
Przykład
Przykład
Załóżmy, że chcemy
Załóżmy, że chcemy
zorganizować od
zorganizować od
podstaw produkcję
podstaw produkcję
wyrobów. Według
wyrobów. Według
wstępnej analizy wynika,
wstępnej analizy wynika,
że można to zrobić
że można to zrobić
według dwóch
według dwóch
wariantów A i B.
wariantów A i B.
Przeprowadzona analiza
Przeprowadzona analiza
kosztów pozwoliła
kosztów pozwoliła
ustalić następujące
ustalić następujące
koszty:
koszty:
Koszty
Koszty
Wariant A
Wariant A
Wariant B
Wariant B
Koszty
Koszty
relewantne
relewantne
(1)
(1)
(2)
(2)
(3)
(3)
( 4 = 2 – 3 )
( 4 = 2 – 3 )
Koszty zmienne:
Koszty zmienne:
- materiały
- materiały
- płace
- płace
- 20,00
- 20,00
- 30,00
- 30,00
- 20,00
- 20,00
- 10,00
- 10,00
0,00
0,00
- 20,00
- 20,00
Razem koszty zmienne
Razem koszty zmienne
- 50,00
- 50,00
- 30,00
- 30,00
- 20,00
- 20,00
Koszty stałe:
Koszty stałe:
- dzierżawa
- dzierżawa
pomieszczeń
pomieszczeń
- leasing sprzętu
- leasing sprzętu
- 80 000,00
- 80 000,00
- 60 000,00
- 60 000,00
- 80 000,00
- 80 000,00
- 180 000,00
- 180 000,00
0,00
0,00
+ 120 000,00
+ 120 000,00
Razem koszty stałe
Razem koszty stałe
- 140 000,00
- 140 000,00
- 260 000,00
- 260 000,00
+ 120
+ 120
000,00
000,00
Jeśli decyzja będzie podjęta włącznie w oparciu o zysk, jaki przynosi wariant A lub B, to przy stałej cenie sprzedaży wynoszącej
Jeśli decyzja będzie podjęta włącznie w oparciu o zysk, jaki przynosi wariant A lub B, to przy stałej cenie sprzedaży wynoszącej
100,00 zł wybierzemy wariant przynoszący wyższy zysk. Przyjmijmy, że w następnym roku sprzedamy 5 000 sztuk wyrobów po
100,00 zł wybierzemy wariant przynoszący wyższy zysk. Przyjmijmy, że w następnym roku sprzedamy 5 000 sztuk wyrobów po
100,00 zł za sztukę. Rachunek zysków i strat będzie wyglądał następująco:
100,00 zł za sztukę. Rachunek zysków i strat będzie wyglądał następująco:
Korzystniejszy jest więc wariant
Korzystniejszy jest więc wariant
A, przynosi bowiem wyższy
A, przynosi bowiem wyższy
zysk.
zysk.
Treść
Treść
Wariant A
Wariant A
Wariant B
Wariant B
Sprzedaż
Sprzedaż
Koszty zmienne
Koszty zmienne
Marża brutto
Marża brutto
Koszty stałe
Koszty stałe
5 000 x 100,00
5 000 x 100,00
=
=
5 000 x 50,00
5 000 x 50,00
=
=
500 000,00
500 000,00
250 000,00
250 000,00
250 000,00
250 000,00
140 000,00
140 000,00
5 000 x 100,00
5 000 x 100,00
=
=
5 000 x 50,00
5 000 x 50,00
=
=
500
500
000,00
000,00
150
150
000,00
000,00
350
350
000,00
000,00
260
260
000,00
000,00
Zysk
Zysk
110 000,00
110 000,00
90 000,00
90 000,00
Jeśli jednak przyjmiemy w naszym założeniu, że zdołamy wytworzyć i sprzedać 9 000 wyrobów, to nasz rachunek będzie
Jeśli jednak przyjmiemy w naszym założeniu, że zdołamy wytworzyć i sprzedać 9 000 wyrobów, to nasz rachunek będzie
następujący:
następujący:
W tym przypadku opłaca się
W tym przypadku opłaca się
wybrać wariant B, bo zysk jest
wybrać wariant B, bo zysk jest
wyższy.
wyższy.
Wybór wariantu zależy
Wybór wariantu zależy
więc od rozmiaru sprzedaży.
więc od rozmiaru sprzedaży.
Wynika z tego, że przy niższej
Wynika z tego, że przy niższej
sprzedaży należy wybrać
sprzedaży należy wybrać
wariant mający niższe koszty
wariant mający niższe koszty
stałe, wyższe koszty zmienne, a
stałe, wyższe koszty zmienne, a
więc mający niższą
więc mający niższą
Treść
Treść
Wariant A
Wariant A
Wariant B
Wariant B
Sprzedaż
Sprzedaż
Koszty zmienne
Koszty zmienne
Marża brutto
Marża brutto
Koszty stałe
Koszty stałe
9 000 x 100,00
9 000 x 100,00
=
=
9 000 x 50,00
9 000 x 50,00
=
=
900 000,00
900 000,00
450 000,00
450 000,00
450 000,00
450 000,00
140 000,00
140 000,00
9 000 x 100,00
9 000 x 100,00
=
=
9 000 x 30,00
9 000 x 30,00
=
=
900
900
000,00
000,00
270
270
000,00
000,00
630
630
000,00
000,00
260
260
000,00
000,00
Zysk
Zysk
310 000,00
310 000,00
370 000,00
370 000,00
marżę brutto (100,00 zł – 50,00 zł = 50 zł) i odwrotnie – przy wyższej sprzedaży możemy wybrać wariant mający wyższe koszty
marżę brutto (100,00 zł – 50,00 zł = 50 zł) i odwrotnie – przy wyższej sprzedaży możemy wybrać wariant mający wyższe koszty
stałe i niższe koszty zmienne, a więc mający wyższą marżę brutto (100,00 zł – 30,00 zł = 70,00 zł).
stałe i niższe koszty zmienne, a więc mający wyższą marżę brutto (100,00 zł – 30,00 zł = 70,00 zł).
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRÓG KOSZTÓW OBOJĘTNYCH ZE
PRÓG KOSZTÓW OBOJĘTNYCH ZE
WZGLĘDU NA WYBRANY WARIANT
WZGLĘDU NA WYBRANY WARIANT
PRODUKCJI
PRODUKCJI
Powstaje wobec tego pytanie:
Powstaje wobec tego pytanie:
przy jakim poziomie sprzedaży należy zmienić wariant A na
przy jakim poziomie sprzedaży należy zmienić wariant A na
wariant B
wariant B
. Powinno to nastąpić w punkcie, w którym koszty całkowite wariantu A
. Powinno to nastąpić w punkcie, w którym koszty całkowite wariantu A
równają się kosztom całkowitym wariantu B.
równają się kosztom całkowitym wariantu B.
K
K
A
A
= K
= K
B
B
czyli
czyli
50,00x + 140 000,00 = 30,00x + 260 000,00
50,00x + 140 000,00 = 30,00x + 260 000,00
Rozwiązując to równanie, ustalimy wielkość produkcji, przy której równanie to jest
Rozwiązując to równanie, ustalimy wielkość produkcji, przy której równanie to jest
prawdziwe:
prawdziwe:
20,00x = 120 000,00
20,00x = 120 000,00
x = 6 000 sztuk
x = 6 000 sztuk
Jest to więc taka
Jest to więc taka
wielkość produkcji (sprzedaży), która jest obojętna na wybrany wariant
wielkość produkcji (sprzedaży), która jest obojętna na wybrany wariant
.
.
Mówimy także, że jest to
Mówimy także, że jest to
próg kosztów obojętnych bądź neutralnych
próg kosztów obojętnych bądź neutralnych
. W punkcie tym
. W punkcie tym
różnica w wysokości kosztów stałych jest dokładnie równa różnicy w wysokości kosztów
różnica w wysokości kosztów stałych jest dokładnie równa różnicy w wysokości kosztów
zmiennych w obu wariantach.
zmiennych w obu wariantach.
Z
Z
A
A
– Z
– Z
B
B
= S
= S
B
B
– S
– S
A
A
czyli
czyli
(6 000 x 50,00) – (6 000 x 30,00) = 260 000,00 – 140 000,00
(6 000 x 50,00) – (6 000 x 30,00) = 260 000,00 – 140 000,00
300 000,00 – 180 000,00 = 120 000,00
300 000,00 – 180 000,00 = 120 000,00
120 000,00 = 120 000,00
120 000,00 = 120 000,00
Próg kosztów obojętnych (P
Próg kosztów obojętnych (P
o
o
) można wyliczyć także wykorzystując wyłącznie koszty istotne
) można wyliczyć także wykorzystując wyłącznie koszty istotne
dla podejmowanego wariantu, a więc różniące oba warianty:
dla podejmowanego wariantu, a więc różniące oba warianty:
S
S
B
B
- S
- S
A
A
P
P
o
o
=
=
Z
Z
A
A
– Z
– Z
B
B
Gdzie w liczniku mamy dodatnią różnicę między całkowitymi kosztami stałymi a w
Gdzie w liczniku mamy dodatnią różnicę między całkowitymi kosztami stałymi a w
mianowniku dodatnią różnicę między kosztami jednostkowymi zmiennymi obydwu
mianowniku dodatnią różnicę między kosztami jednostkowymi zmiennymi obydwu
wariantów produkcji.
wariantów produkcji.
260 000,00 – 140 000,00 120 000,00
260 000,00 – 140 000,00 120 000,00
P
P
o
o
= = = 6 000 [sztuk]
= = = 6 000 [sztuk]
50,00 – 30,00 20,00
50,00 – 30,00 20,00
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
WSPÓŁZALEŻNOŚĆ MIĘDZY PROGIEM
WSPÓŁZALEŻNOŚĆ MIĘDZY PROGIEM
RENTOWNOŚCI
RENTOWNOŚCI
A PROGIEM KOSZTÓW OBOJĘTNYCH
A PROGIEM KOSZTÓW OBOJĘTNYCH
700 -
700 -
600 -
600 -
500 -
500 -
400 -
400 -
300 -
300 -
200 -
200 -
100 -
100 -
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
1000 2000 3000 4000 5 000 6000 7 000 8 000 9000 Sprzedaż w sztukach
1000 2000 3000 4000 5 000 6000 7 000 8 000 9000 Sprzedaż w sztukach
Warto przeanalizować tu także zależność między progiem kosztów obojętnych a progiem rentowności.
Warto przeanalizować tu także zależność między progiem kosztów obojętnych a progiem rentowności.
Próg rentowności dla wariantu A będzie wynosił:
Próg rentowności dla wariantu A będzie wynosił:
x
x
A
A
= = 2 800 sztuk a dla wariantu B: x
= = 2 800 sztuk a dla wariantu B: x
B
B
= = 3 714,29
= = 3 714,29
sztuk.
sztuk.
B
A
próg kosztów
obojętnych
(X = 6000)
Koszty
(tys. zł)
140 000,00
140 000,00
100,00 – 50,00
100,00 – 50,00
260 000,00
260 000,00
10,00 – 30,00
10,00 – 30,00
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
WSPÓŁZALEŻNOŚĆ MIĘDZY PROGIEM
WSPÓŁZALEŻNOŚĆ MIĘDZY PROGIEM
RENTOWNOŚCI
RENTOWNOŚCI
A PROGIEM KOSZTÓW OBOJĘTNYCH
A PROGIEM KOSZTÓW OBOJĘTNYCH
700 -
700 -
600 -
600 -
500 -
500 -
400 -
400 -
300 -
300 -
200 -
200 -
100 -
100 -
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
1000 2000 3000 4000 5 000 6000 7 000 8 000 9000 Sprzedaż w sztukach
1000 2000 3000 4000 5 000 6000 7 000 8 000 9000 Sprzedaż w sztukach
Margines bezpieczeństwa dla tej wielkości produkcji w wariancie A wynosi 65%, a w
Margines bezpieczeństwa dla tej wielkości produkcji w wariancie A wynosi 65%, a w
wariancie B – 53,57%. Menedżerowie muszą więc dokonać wyboru między wyższą
wariancie B – 53,57%. Menedżerowie muszą więc dokonać wyboru między wyższą
rentownością wariantu B, a wyższym bezpieczeństwem działalności w ramach
rentownością wariantu B, a wyższym bezpieczeństwem działalności w ramach
wariantu A.
wariantu A.
B
A
X
B
= 3714,29
X
A
= 2800
próg kosztów
obojętnych
(X = 6000)
pr
zy
ch
od
y
Koszty
(tys. zł)
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRODUKOWAĆ CZY ZANIECHAĆ PRODUKCJI
PRODUKOWAĆ CZY ZANIECHAĆ PRODUKCJI
P o z y c j a
P o z y c j a
Narzędzie
Narzędzie
Łącznie (j.p.)
Łącznie (j.p.)
A (j. p.)
A (j. p.)
B (j. p.)
B (j. p.)
C (j. p.)
C (j. p.)
Przychód ze sprzedaży
Przychód ze sprzedaży
200 000
200 000
100 000
100 000
150
150
000
000
450 000
450 000
Koszty zmienne wyrobu (wytwarzania,
Koszty zmienne wyrobu (wytwarzania,
sprzedaży)
sprzedaży)
100 000
100 000
70 000
70 000
80
80
000
000
250 000
250 000
Marża brutto
Marża brutto
100 000
100 000
30 000
30 000
70
70
000
000
200 000
200 000
Koszty stała wytarzania
Koszty stała wytarzania
60 000
60 000
40 000
40 000
50
50
000
000
150 000
150 000
Wynik
Wynik
40 000
40 000
(10 000)
(10 000)
20
20
000
000
50 000
50 000
Wstępna analiza kosztów i wyników zasugerowała kierownictwu przedsiębiorstwa wniosek polegający na rezygnacji
Wstępna analiza kosztów i wyników zasugerowała kierownictwu przedsiębiorstwa wniosek polegający na rezygnacji
z nierentownej produkcji narzędzia B. Jednak dalsza, pogłębiona analiza konsekwencji tej decyzji pozwoliła na
z nierentownej produkcji narzędzia B. Jednak dalsza, pogłębiona analiza konsekwencji tej decyzji pozwoliła na
zebranie dodatkowych danych i weryfikację pierwotnego postanowienia. Otóż, jak wykazały badania,
zebranie dodatkowych danych i weryfikację pierwotnego postanowienia. Otóż, jak wykazały badania,
zaprzestanie wytwarzania narzędzi B doprowadziłoby do ograniczenia stałych kosztów wytwarzania jedynie o
zaprzestanie wytwarzania narzędzi B doprowadziłoby do ograniczenia stałych kosztów wytwarzania jedynie o
10 000 j.p. natomiast pozostałe 30 000 j.p. kosztów stałych (40 000 j.p. - 30 000 j.p. ) odniesionych na wyrób B
10 000 j.p. natomiast pozostałe 30 000 j.p. kosztów stałych (40 000 j.p. - 30 000 j.p. ) odniesionych na wyrób B
zostałyby przeniesione na dwa pozostałe wyroby, tj. A i C. W rezultacie opracowano nowe zestawienie kosztów i
zostałyby przeniesione na dwa pozostałe wyroby, tj. A i C. W rezultacie opracowano nowe zestawienie kosztów i
wyników:
wyników:
P o z y c j a
P o z y c j a
Produkcja B
Produkcja B
utrzymana (j. p.)
utrzymana (j. p.)
zaniechana (j. p.)
zaniechana (j. p.)
Przychód ze sprzedaży
Przychód ze sprzedaży
450 000
450 000
350 000
350 000
Koszty zmienne wyrobu
Koszty zmienne wyrobu
250 000
250 000
180 000
180 000
Marża brutto
Marża brutto
200 000
200 000
170 000
170 000
Koszty stała wytarzania
Koszty stała wytarzania
150 000
150 000
140 000
140 000
Wynik
Wynik
50 000
50 000
30 000
30 000
Pogłębiona analiza wykazała zatem, iż przy danych kosztach stałych produkcji, utrzymanie nierentownej produkcji
Pogłębiona analiza wykazała zatem, iż przy danych kosztach stałych produkcji, utrzymanie nierentownej produkcji
narzędzia B pozwoli na uzyskanie zysku netto wyższego o 20 000 j. p. niż w przypadku zaniechania jego
narzędzia B pozwoli na uzyskanie zysku netto wyższego o 20 000 j. p. niż w przypadku zaniechania jego
wytwarzania. W tym przykładzie kwota 30 000 j. p. jest kosztem utraconych korzyści dla decyzji o utrzymaniu
wytwarzania. W tym przykładzie kwota 30 000 j. p. jest kosztem utraconych korzyści dla decyzji o utrzymaniu
wytwarzania narzędzia B.
wytwarzania narzędzia B.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
WYBÓR STRUKTURY PRODUKCJI
WYBÓR STRUKTURY PRODUKCJI
W WARUNKACH
W WARUNKACH
OGRANICZENIA ZE
OGRANICZENIA ZE
STRONY CZYNNIKÓW PRODUKCJI
STRONY CZYNNIKÓW PRODUKCJI
PRZYKŁAD
PRZYKŁAD
Pozycja
Pozycja
Wyrób
Wyrób
X
X
Wyrób
Wyrób
Y
Y
Wyrób
Wyrób
Z
Z
Jednostkowa marża brutto (j. p.)
Jednostkowa marża brutto (j. p.)
Czas pracy maszyny/1 szt. (godz.)
Czas pracy maszyny/1 szt. (godz.)
Szacowany popyt w ciągu roku (szt.)
Szacowany popyt w ciągu roku (szt.)
Łączny czas pracy maszyny w ciągu roku (godz.)
Łączny czas pracy maszyny w ciągu roku (godz.)
12
12
6
6
200
200
1 200
1 200
10
10
2
2
200
200
400
400
6
6
1
1
200
200
200
200
Zdolności produkcyjne maszyny są ograniczone i wynoszą 1 200 godz. Pracy w ciągu
Zdolności produkcyjne maszyny są ograniczone i wynoszą 1 200 godz. Pracy w ciągu
roku. Jakie priorytety powinno nadać kierownictwo przedsiębiorstwa poszczególnym
roku. Jakie priorytety powinno nadać kierownictwo przedsiębiorstwa poszczególnym
wyrobom?
wyrobom?
Pobieżna ocena danych prowadzi do wniosku, iż kierownictwo przedsiębiorstwa
Pobieżna ocena danych prowadzi do wniosku, iż kierownictwo przedsiębiorstwa
powinno dać priorytet produkcji wyrobu X, bowiem jednostkowa marża brutto
powinno dać priorytet produkcji wyrobu X, bowiem jednostkowa marża brutto
uzyskiwana przy produkcji X jest wyższa niż przy innych wyrobach. Zatem łączna
uzyskiwana przy produkcji X jest wyższa niż przy innych wyrobach. Zatem łączna
marża, jaką przedsiębiorstwo uzyskałoby przy produkcji jedynie wyrobów X
marża, jaką przedsiębiorstwo uzyskałoby przy produkcji jedynie wyrobów X
wyniosłaby 2 400 j. p. (gdyż łączny czas produkcji X = łączny czas pracy maszyny =
wyniosłaby 2 400 j. p. (gdyż łączny czas produkcji X = łączny czas pracy maszyny =
1 200 godz.).
1 200 godz.).
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
WYBÓR STRUKTURY PRODUKCJI
WYBÓR STRUKTURY PRODUKCJI
W WARUNKACH OGRANICZENIA
W WARUNKACH OGRANICZENIA
ZE STRONY CZYNNIKÓW
ZE STRONY CZYNNIKÓW
PRODUKCJI c.d.
PRODUKCJI c.d.
Pozycja
Pozycja
Wyrób
Wyrób
X
X
Wyrób Y
Wyrób Y
Wyrób
Wyrób
Z
Z
Jednostkowa marża brutto (j. p.)
Jednostkowa marża brutto (j. p.)
Czas pracy maszyny/1 szt. (godz.)
Czas pracy maszyny/1 szt. (godz.)
Marża/1 godz. Pracy maszyny (j. p.)
Marża/1 godz. Pracy maszyny (j. p.)
Priorytety
Priorytety
12
12
6
6
2
2
3
3
10
10
2
2
5
5
2
2
6
6
1
1
6
6
1
1
Analiza czasu pracy maszyny (tj. ograniczającego w tym przypadku czynnika produkcji) pozwoliła
Analiza czasu pracy maszyny (tj. ograniczającego w tym przypadku czynnika produkcji) pozwoliła
na zweryfikowanie pierwotnego wniosku o priorytecie produkcji wyrobu X. Okazało się,
na zweryfikowanie pierwotnego wniosku o priorytecie produkcji wyrobu X. Okazało się,
iż najbardziej korzystny z punktu widzenia maksymalizacji dochodu przedsiębiorstwa jest
iż najbardziej korzystny z punktu widzenia maksymalizacji dochodu przedsiębiorstwa jest
następujący układ priorytetów produkcji: 1
następujący układ priorytetów produkcji: 1
o
o
– wyrób Z, 2
– wyrób Z, 2
o
o
– wyrób Y oraz 3
– wyrób Y oraz 3
o
o
– wyrób X.
– wyrób X.
Zatem:
Zatem:
Produkcja
Produkcja
Wykorzystanie
Wykorzystanie
czasu pracy (godz.)
czasu pracy (godz.)
Bilans czasu
Bilans czasu
pracy
pracy
maszyny (godz.)
maszyny (godz.)
200 szt. wyrobu
200 szt. wyrobu
Z
Z
200 szt. wyrobu
200 szt. wyrobu
Y
Y
100 szt. wyrobu
100 szt. wyrobu
X
X
200
200
400
400
600
600
1 000
1 000
600
600
-
-
Uzyskana łączna marża wyniesie:
Uzyskana łączna marża wyniesie:
j. p.
j. p.
200 szt. wyrobu Z * 6 j. p./1
200 szt. wyrobu Z * 6 j. p./1
szt.
szt.
200 szt. wyrobu Y * 10 j. p./1
200 szt. wyrobu Y * 10 j. p./1
szt.
szt.
100 szt. wyrobu X * 12 j. p./1
100 szt. wyrobu X * 12 j. p./1
szt.
szt.
=
=
=
=
=
=
1 200
1 200
2 000
2 000
1 200
1 200
Razem marża
Razem marża
4 400
4 400
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRZYJĘCIE DODATKOWEGO ZAMÓWIENIA.
PRZYJĘCIE DODATKOWEGO ZAMÓWIENIA.
Przykład
Przykład
Przedsiębiorstwo otrzymało zamówienia na 80 000 par butów po cenie 18 j. p./ 1 parę. Nie udało się natomiast
Przedsiębiorstwo otrzymało zamówienia na 80 000 par butów po cenie 18 j. p./ 1 parę. Nie udało się natomiast
uzyskać zamówień na pozostałe 20 000 par obuwia po tej samej cenie 18 j.p./ 1 parę. Jeden z klientów
uzyskać zamówień na pozostałe 20 000 par obuwia po tej samej cenie 18 j.p./ 1 parę. Jeden z klientów
zaoferował chęć nabycia tej partii obuwia, jednak po 12 j. p./ 1 parę. Czy przedsiębiorstwo powinno przyjąć tę
zaoferował chęć nabycia tej partii obuwia, jednak po 12 j. p./ 1 parę. Czy przedsiębiorstwo powinno przyjąć tę
ofertę?
ofertę?
Wstępna, pobieżna analiza wykazywałaby raczej na celowość odrzucenia oferty, gdyż oszacowany jednostkowy
Wstępna, pobieżna analiza wykazywałaby raczej na celowość odrzucenia oferty, gdyż oszacowany jednostkowy
pełen koszt wytworzenia wynosi 1 000 000 j.p.: 100 000 par = 14 j.p./ 1 parę obuwia.
pełen koszt wytworzenia wynosi 1 000 000 j.p.: 100 000 par = 14 j.p./ 1 parę obuwia.
dodatkowy przychód (20 000 par * 12 j. p.)
dodatkowy przychód (20 000 par * 12 j. p.)
Koszty istotne, w tym:
Koszty istotne, w tym:
j. p.
j. p.
240 000
240 000
Płace bezpośrednie (6 j. p./ 1 parę)
Płace bezpośrednie (6 j. p./ 1 parę)
Materiały bezpośrednie (2 j. p./ 1
Materiały bezpośrednie (2 j. p./ 1
parę)
parę)
Wydziałowe koszty zmienne (2 j. p./ 1
Wydziałowe koszty zmienne (2 j. p./ 1
parę)
parę)
120 000
120 000
40 000
40 000
40 000
40 000
Nadwyżka przychodu nad kosztami
Nadwyżka przychodu nad kosztami
200 000
200 000
40 000
40 000
Zatem, pełne zestawienie obu wariantów działania tzn. przyjąć lub odrzucić ofertę sprzedaży
Zatem, pełne zestawienie obu wariantów działania tzn. przyjąć lub odrzucić ofertę sprzedaży
partii obuwia po cenie niższej od technicznego kosztu wytworzenia przedstawia się jak
partii obuwia po cenie niższej od technicznego kosztu wytworzenia przedstawia się jak
następuje:
następuje:
Pozycja
Pozycja
Odrzucenie
Odrzucenie
oferty
oferty
(j. p.)
(j. p.)
Przyjęcie oferty (j. p.)
Przyjęcie oferty (j. p.)
Sprzedaż ( 80 000 * 18 )
Sprzedaż ( 80 000 * 18 )
1 440 000
1 440 000
( 80 000 * 18 + 20 000 * 12 )
( 80 000 * 18 + 20 000 * 12 )
1 680 000
1 680 000
Zmienne koszty sprzedanych wyrobów, w
Zmienne koszty sprzedanych wyrobów, w
tym:
tym:
Płace bezpośrednie
Płace bezpośrednie
Materiały bezpośrednie
Materiały bezpośrednie
Koszty wydziałowe
Koszty wydziałowe
480 000
480 000
160 000
160 000
160 000
160 000
800 000
800 000
600 000
600 000
200 000
200 000
200 000
200 000
1 000 000
1 000 000
Marża brutto
Marża brutto
- koszty stałe
- koszty stałe
Wynik
Wynik
640 000
640 000
400 000
400 000
240 000
240 000
680 000
680 000
400 000
400 000
280 000
280 000
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
METODY USTALANIA CEN
METODY USTALANIA CEN
KOSZTOWE
METODY USTALANIA CEN
METODY USTALANIA CEN
w oparciu o:
KOSZTY CAŁKOWITE
TECHNICZNY KOSZT WYTWORZENIA
KOSZTY ZMIENNE
KOSZT + ZYSK od KAPITAŁU
WG RELACJI
RYNKOWYCH
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Obliczanie ceny wg metody ciągnionej (proporcjonalnej) przedstawia się
Obliczanie ceny wg metody ciągnionej (proporcjonalnej) przedstawia się
następująco:
następująco:
Koszty na
Koszty na
jednostkę
jednostkę
M. BEZ.
M. BEZ.
-
-
wielkość ustalana dokładnie,
wielkość ustalana dokładnie,
R. BEZ.
R. BEZ.
-
-
wielkość ta wynika z wymogów technologicznych,
wielkość ta wynika z wymogów technologicznych,
K. BEZ.
K. BEZ.
+ K. WYDZ.
+ K. WYDZ.
-
-
jest to wielkość wynikająca z przyjętego narzutu kosztów
jest to wielkość wynikająca z przyjętego narzutu kosztów
wydziałowych i wielkości stanowiącej klucz rozliczeniowy np.
wydziałowych i wielkości stanowiącej klucz rozliczeniowy np.
M. BEZ. lub R. BEZ.
M. BEZ. lub R. BEZ.
T. K. WYT.
T. K. WYT.
+ K. ZARZ.
+ K. ZARZ.
-
-
jest to wielkość wynikająca z przyjętego narzutu kosztów zarządu
jest to wielkość wynikająca z przyjętego narzutu kosztów zarządu
(ogólnych) i wielkości stanowiącej klucz rozliczeniowy np. T. K.
(ogólnych) i wielkości stanowiącej klucz rozliczeniowy np. T. K.
WYT., Koszt PRZEROBU (RB+KW), R. BEZ., K. BEZ.
WYT., Koszt PRZEROBU (RB+KW), R. BEZ., K. BEZ.
PEŁEN K. WYT.
PEŁEN K. WYT.
(FABR. K. WYT.)
(FABR. K. WYT.)
+ K. SPRZ.
+ K. SPRZ.
-
-
jest to wielkość ustalana kwotowo i na ogół będąca pochodną
jest to wielkość ustalana kwotowo i na ogół będąca pochodną
zakładanego (lub rzeczywistego) udziału kosztów sprzedaży w
zakładanego (lub rzeczywistego) udziału kosztów sprzedaży w
przychodzie
przychodzie
PEŁEN K. WŁASNY
PEŁEN K. WŁASNY
+ ZYSK
+ ZYSK
-
-
jest to wielkość wynikająca na ogół s przyjętego narzutu zysku do
jest to wielkość wynikająca na ogół s przyjętego narzutu zysku do
wybranej podstawy kosztowej np. PEŁEN K. WŁASNY , PEŁEN K.
wybranej podstawy kosztowej np. PEŁEN K. WŁASNY , PEŁEN K.
WYT.
WYT.
CENA
CENA
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Obliczanie ceny wg metody wskaźnikowej:
Obliczanie ceny wg metody wskaźnikowej:
k
k
zj
P =
P =
1 - W
1 - W
mb
( j ) PEŁEN K. WŁASNY
( j ) PEŁEN K. WŁASNY
P =
P =
1 - W
1 - W
rs
Następny wariant będzie miał następującą postać:
Następny wariant będzie miał następującą postać:
( j ) PEŁEN K. WYTW.
( j ) PEŁEN K. WYTW.
P =
P =
1 – ( W
1 – ( W
rs
+ W
+ W
ks
)
)
Ostatni wariant, który może mieć dużą przydatność praktyczną odzwierciedla
Ostatni wariant, który może mieć dużą przydatność praktyczną odzwierciedla
formuła:
formuła:
( j ) TECHN. K. WYTW.
( j ) TECHN. K. WYTW.
P =
P =
1 – ( W
1 – ( W
rs
+ W
+ W
ks
+W
+W
kz
)
)
koszt zmienny
jednostkowy
wskaźnik marży
brutto
wskaźnik rentowności
sprzedaży
wskaźnik kosztów
zarządu
wskaźnik kosztu
sprzedaży
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Przykład ustalania ceny
Przykład ustalania ceny
Kalkulacja cen wyrobów (dla TKW ustalonego wg metody 1.) metodą tzw.
Kalkulacja cen wyrobów (dla TKW ustalonego wg metody 1.) metodą tzw.
„ciągnioną”
„ciągnioną”
Wyszczególnienie
Wyszczególnienie
Wyrób 1
Wyrób 1
Wyrób 2
Wyrób 2
Wyrób 3
Wyrób 3
Wyrób 4
Wyrób 4
TECHNICZNY KOSZT WYTW.
TECHNICZNY KOSZT WYTW.
KOSZTY ZARZĄDU (30%)
KOSZTY ZARZĄDU (30%)
2,40
2,40
0,72
0,72
4,67
4,67
1,40
1,40
5,66
5,66
1,70
1,70
16,59
16,59
4,98
4,98
PEŁNY (FABR.) KOSZT WYTW.
PEŁNY (FABR.) KOSZT WYTW.
KOSZT SPRZEDAŻY
KOSZT SPRZEDAŻY
3,12
3,12
0,10
0,10
6,07
6,07
0,20
0,20
7,36
7,36
0,24
0,24
21,57
21,57
0,70
0,70
PEŁNY KOSZT WŁASNY
PEŁNY KOSZT WŁASNY
ZYSK
ZYSK
3,22
3,22
0,32
0,32
6,27
6,27
0,63
0,63
7,60
7,60
0,76
0,76
22,27
22,27
2,23
2,23
CENA
CENA
3,54
3,54
6,90
6,90
8,36
8,36
24,50
24,50
Kalkulacja cen wyrobów wg formuły wskaźnikowej
Kalkulacja cen wyrobów wg formuły wskaźnikowej
Wyrób 1 p
Wyrób 1 p
=
=
2,40
2,40
1-
1-
(0,203+0,028+0,091
(0,203+0,028+0,091
)
)
2,40
2,40
0,678
0,678
= 3,539
= 3,539
ээ
ээ
3,54
3,54
Wyrób 2 p
Wyrób 2 p
=
=
4,67
4,67
0,678
0,678
6,887
6,887
6,89
6,89
Wyrób 3 p
Wyrób 3 p
=
=
5,66
5,66
0,678
0,678
8,348
8,348
8,35
8,35
Wyrób 4 p
Wyrób 4 p
=
=
16,59
16,59
0,678
0,678
24,469
24,469
24,47
24,47
=
=
=
=
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
KOSZTY PEŁNE + ZYSK OD KAPITAŁU
KOSZTY PEŁNE + ZYSK OD KAPITAŁU
Przedsiębiorstwo chemiczne podejmuje produkcję nowego środka piorącego. Nakłady inwestycyjne
Przedsiębiorstwo chemiczne podejmuje produkcję nowego środka piorącego. Nakłady inwestycyjne
poniesione na wybudowanie hali fabrycznej oraz na wyposażenie jej w maszyny i urządzeni
poniesione na wybudowanie hali fabrycznej oraz na wyposażenie jej w maszyny i urządzeni
techniczne wyniosły 3.000.000 j.p. Szacuje się, iż wartość środków obrotowych nieodzownych do
techniczne wyniosły 3.000.000 j.p. Szacuje się, iż wartość środków obrotowych nieodzownych do
wyprodukowania 1 k wyrobu wyniesie 1,50 j.p. w skali miesiąca. Produkcję przewiduje się w
wyprodukowania 1 k wyrobu wyniesie 1,50 j.p. w skali miesiąca. Produkcję przewiduje się w
wysokości 200.000 kg miesięcznie. Miesięczne koszty wyniosą: 200.000 j.p. (koszty stałe produkcji)
wysokości 200.000 kg miesięcznie. Miesięczne koszty wyniosą: 200.000 j.p. (koszty stałe produkcji)
+ 2 j.p. (jednostkowe koszty zmienne produkcji na 1 kg wyrobu). Koszty ogólne i sprzedaży są
+ 2 j.p. (jednostkowe koszty zmienne produkcji na 1 kg wyrobu). Koszty ogólne i sprzedaży są
szacowane na około 80.000 j.p. w skali miesiąca. Kierownictwo zakłada 20 zysku rocznie od
szacowane na około 80.000 j.p. w skali miesiąca. Kierownictwo zakłada 20 zysku rocznie od
zainwestowanych nakładów kapitałowych.
zainwestowanych nakładów kapitałowych.
Kalkulacja jednostkowa ceny sprzedaży nowego środka piorącego za pomocą
Kalkulacja jednostkowa ceny sprzedaży nowego środka piorącego za pomocą
formuły
formuły
„
„
koszt plus zysk od kapitału” przedstawia się następująco:
koszt plus zysk od kapitału” przedstawia się następująco:
Koszty stałe (produkcji, ogólne, sprzedaży)
Koszty stałe (produkcji, ogólne, sprzedaży)
Wielkość sprzedaży
Wielkość sprzedaży
280.000 j.p.
280.000 j.p.
: 200. 000
: 200. 000
j.p.
j.p.
Koszty stałe/1 kg
Koszty stałe/1 kg
Koszty zmienne/1 kg
Koszty zmienne/1 kg
1,40 j.p.
1,40 j.p.
2,00 j.p.
2,00 j.p.
Łączne jednostkowe koszty własne
Łączne jednostkowe koszty własne
Zainwestowane nakłady:
Zainwestowane nakłady:
3,40 j.p.
3,40 j.p.
(3.000.000 + 1,50 * 200.000)
(3.000.000 + 1,50 * 200.000)
Stopa zysku od kapitału (20%)
Stopa zysku od kapitału (20%)
3.300.000
3.300.000
j.p.
j.p.
0,20
0,20
Planowana łączna marża brutto
Planowana łączna marża brutto
Planowana jednostkowa marża brutto (660.000 :
Planowana jednostkowa marża brutto (660.000 :
200.000)
200.000)
Jednostkowa cena sprzedaży = koszty własne + marża
Jednostkowa cena sprzedaży = koszty własne + marża
brutto
brutto
660.000 j.p.
660.000 j.p.
3,30 j.p.
3,30 j.p.
6,70 j.p.
6,70 j.p.
WYLICZENIE PRAWIDŁOWE
WYLICZENIE PRAWIDŁOWE
PLANOWANY ROCZNY ZYSK
PLANOWANY ROCZNY ZYSK
ZYSK JEDNOSTKOWY 660.000 : (200.000 * 12)
ZYSK JEDNOSTKOWY 660.000 : (200.000 * 12)
Jednostkowa cena sprzedaży (koszt własny + zysk)
Jednostkowa cena sprzedaży (koszt własny + zysk)
660.000
660.000
0,275
0,275
3,67
3,67
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Metoda inżynieryjna wykorzystująca macierz BCG
Metoda inżynieryjna wykorzystująca macierz BCG
Właściciel hurtowni zastanawia się nad zmianą cen oraz struktury oferowanych
Właściciel hurtowni zastanawia się nad zmianą cen oraz struktury oferowanych
produktów.
produktów.
Dokonaj analizy cen w oparciu o metodę inżynieryjną. Dane o jednostkowej marży
Dokonaj analizy cen w oparciu o metodę inżynieryjną. Dane o jednostkowej marży
brutto
brutto
i strukturze sprzedaży zawiera poniższa tabela:
i strukturze sprzedaży zawiera poniższa tabela:
Produkt
Produkt
Sprzeda
Sprzeda
ż(w szt.)
ż(w szt.)
Struktur
Struktur
a
a
sprzedaż
sprzedaż
y
y
Cena
Cena
sprzedaż
sprzedaż
y
y
Koszt
Koszt
zmienny
zmienny
jednostkowy
jednostkowy
Marża
Marża
jednostkow
jednostkow
a
a
A
A
B
B
C
C
D
D
E
E
F
F
G
G
H
H
200
200
50
50
180
180
190
190
240
240
300
300
400
400
90
90
10,0%
10,0%
2,5%
2,5%
9,0%
9,0%
9,5%
9,5%
12,0%
12,0%
15,0%
15,0%
20,0%
20,0%
4,5%
4,5%
50
50
60
60
41
41
45
45
59
59
33
33
49
49
60
60
30
30
35
35
28
28
31
31
52
52
28
28
45
45
56
56
20
20
25
25
13
13
14
14
7
7
6
6
4
4
4
4
I
I
J
J
130
130
220
220
6,5%
6,5%
11,0%
11,0%
85
85
55
55
67
67
52
52
18
18
3
3
Razem
Razem
2000
2000
100,0%
100,0%
–
–
–
–
–
–
Ustalenie cen odbywa się na podstawie podziału produktów na 4 kategorie w
Ustalenie cen odbywa się na podstawie podziału produktów na 4 kategorie w
zależności od wielkości jednostkowe marży brutto i wysokości udziału w
zależności od wielkości jednostkowe marży brutto i wysokości udziału w
sprzedaży:
sprzedaży:
Gwiazdy
Gwiazdy
Zagadki
Zagadki
Konie
Konie
Psy
Psy
–
–
produkty o wysokiej jednostkowej marży brutto i dużym udziale w
produkty o wysokiej jednostkowej marży brutto i dużym udziale w
sprzedaży
sprzedaży
–
–
produkty o wysokiej jednostkowej marży brutto ale niewielkim udziale w
produkty o wysokiej jednostkowej marży brutto ale niewielkim udziale w
sprzedaży
sprzedaży
–
–
produkty o niskiej jednostkowej marży brutto i dużym udziale w
produkty o niskiej jednostkowej marży brutto i dużym udziale w
sprzedaży
sprzedaży
–
–
produkty o niskiej jednostkowej marży brutto i niewielkim udziale w
produkty o niskiej jednostkowej marży brutto i niewielkim udziale w
sprzedaży
sprzedaży
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Metoda inżynieryjna wykorzystująca macierz
Metoda inżynieryjna wykorzystująca macierz
BCG, c.d.
BCG, c.d.
W tym celu, na podstawie całkowitej marży, oblicza się średnioważoną jednostkową
W tym celu, na podstawie całkowitej marży, oblicza się średnioważoną jednostkową
marżę brutto. W omawianym przykładzie wynosi ona
marżę brutto. W omawianym przykładzie wynosi ona
9,19 zł (18.390 : 2.000).
9,19 zł (18.390 : 2.000).
Wszystkie produkty o jednostkowej marży brutto wyższej lub równej 9,19 zł zostaną
Wszystkie produkty o jednostkowej marży brutto wyższej lub równej 9,19 zł zostaną
uznane za produkty o „dużej” marży (oznaczone literą
uznane za produkty o „dużej” marży (oznaczone literą
D
D
w tabeli), pozostałe za
w tabeli), pozostałe za
produkty o „małej” marży (oznaczone literą
produkty o „małej” marży (oznaczone literą
M
M
w tabeli).
w tabeli).
Graniczną wielkość udziału dla klasyfikacji produktów z punktu widzenia sprzedaży
Graniczną wielkość udziału dla klasyfikacji produktów z punktu widzenia sprzedaży
ustala się w praktyce na poziomie 70% średniego udziału, co przy 10 oferowanych
ustala się w praktyce na poziomie 70% średniego udziału, co przy 10 oferowanych
produktach wynosi
produktach wynosi
7%
7%
[(100:10)*70%].
[(100:10)*70%].
Zatem niski udział mają produkty, które
Zatem niski udział mają produkty, które
stanowią mniej niż 7% łącznej sprzedaży (oznaczone literą
stanowią mniej niż 7% łącznej sprzedaży (oznaczone literą
M
M
w tabeli), a wysoki
w tabeli), a wysoki
produkty o udziale równym lub większym niż 7% (oznaczone literą
produkty o udziale równym lub większym niż 7% (oznaczone literą
D
D
w tabeli).
w tabeli).
Szczegółowe obliczenia i oznaczenia zestawiono w poniższej tabeli.
Szczegółowe obliczenia i oznaczenia zestawiono w poniższej tabeli.
Pro-
Pro-
dukt
dukt
Sprzed
Sprzed
aż (w
aż (w
szt.)
szt.)
Struktur
Struktur
a
a
sprzedaż
sprzedaż
y
y
Marża
Marża
jednost
jednost
-kowa
-kowa
Marża
Marża
całkowita
całkowita
Klasyfikacja wdług:
Klasyfikacja wdług:
Kategori
Kategori
a
a
produkt
produkt
u
u
Kwota
Kwota
%
%
marży
marży
jednostkowej
jednostkowej
struktury
struktury
sprzedaż
sprzedaż
y
y
A
A
B
B
C
C
D
D
E
E
F
F
G
G
H
H
I
I
J
J
200
200
50
50
180
180
190
190
240
240
300
300
400
400
90
90
130
130
220
220
10,0%
10,0%
2,5%
2,5%
9,0%
9,0%
9,5%
9,5%
12,0%
12,0%
15,0%
15,0%
20,0%
20,0%
4,5%
4,5%
6,5%
6,5%
11,0%
11,0%
20
20
25
25
13
13
14
14
7
7
6
6
4
4
4
4
18
18
3
3
4 000
4 000
1 250
1 250
2 340
2 340
2 660
2 660
1 680
1 680
1 500
1 500
1 600
1 600
360
360
2 340
2 340
660
660
21,8 %
21,8 %
6,8 %
6,8 %
12,7 %
12,7 %
14,5 %
14,5 %
9,1 %
9,1 %
8,2 %
8,2 %
8,7 %
8,7 %
2,0 %
2,0 %
12,7 %
12,7 %
6,6 %
6,6 %
D
D
D
D
D
D
D
D
M
M
M
M
M
M
M
M
D
D
M
M
D
D
M
M
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
M
M
M
M
D
D
Gwiazd
Gwiazd
a
a
Zagadk
Zagadk
a
a
Gwiazd
Gwiazd
a
a
Gwiazd
Gwiazd
a
a
Koń
Koń
Koń
Koń
Koń
Koń
Pies
Pies
Zagadk
Zagadk
a
a
Koń
Koń
Razem
Razem
2000
2000
100,0%
100,0%
–
–
18
18
390
390
–
–
–
–
–
–
–
–
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Klasyfikacja produktów według macierzy
Klasyfikacja produktów według macierzy
BCG
BCG
0%
5%
10%
15%
20%
Udział w sprzedaży
Je
d
n
o
s
tk
o
w
a
m
a
rż
a
b
ru
tt
o
5
10
15
20
25
Zagadki
Konie
Psy
Gwiazdy
۰ A
۰ C
۰ B
۰ J
۰ E
۰ F
۰ G
۰ H
۰ D
۰ I
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Priorytety w teorii ograniczeń,
Priorytety w teorii ograniczeń,
rachunkowości przerobu i rachunku kosztów
rachunkowości przerobu i rachunku kosztów
W teorii ograniczeń wszystkie działania podporządkowane są formule stopy zwrotu z
W teorii ograniczeń wszystkie działania podporządkowane są formule stopy zwrotu z
zainwestowanego kapitału. Zdaniem Goldratta, stanowi ona nowy paradygmat rachunkowości.
zainwestowanego kapitału. Zdaniem Goldratta, stanowi ona nowy paradygmat rachunkowości.
Mamy więc dwustopniowy sposób ustalania zysku. Najpierw ustalamy przerób, następnie zysk
Mamy więc dwustopniowy sposób ustalania zysku. Najpierw ustalamy przerób, następnie zysk
netto:
netto:
1. Przychody ze sprzedaży (S)
1. Przychody ze sprzedaży (S)
minus
minus
2. Koszty całkowicie zmienne (Kz)
2. Koszty całkowicie zmienne (Kz)
3. Przerób (P)
3. Przerób (P)
minus
minus
4. Koszty operacyjne (K)
4. Koszty operacyjne (K)
5. Zysk netto (Z)
5. Zysk netto (Z)
Taki sposób ustalenia zysku netto pozwala na odmienne od dotychczasowego sformułowanie stopy
Taki sposób ustalenia zysku netto pozwala na odmienne od dotychczasowego sformułowanie stopy
zwrotu z zainwestowanego kapitału
zwrotu z zainwestowanego kapitału
(ROI)
(ROI)
miary służącej do oceny efektywności
miary służącej do oceny efektywności
przedsiębiorstwa jako całego systemu oraz każdej pojedynczej inwestycji – jako:
przedsiębiorstwa jako całego systemu oraz każdej pojedynczej inwestycji – jako:
ROI
ROI
=
=
Trzy elementy tej formuły: przerób, koszy operacyjne oraz inwestycje są – wg Goldratta –
Trzy elementy tej formuły: przerób, koszy operacyjne oraz inwestycje są – wg Goldratta –
wystarczające zarówno do oceny całego systemu (przedsiębiorstwa) jak i podejmowanych decyzji
wystarczające zarówno do oceny całego systemu (przedsiębiorstwa) jak i podejmowanych decyzji
menadżerskich. Idealną jest taka decyzja, która jednocześnie prowadzi do zwiększenia przerobu
menadżerskich. Idealną jest taka decyzja, która jednocześnie prowadzi do zwiększenia przerobu
oraz zmniejszenia kosztów operacyjnych i inwestycji
oraz zmniejszenia kosztów operacyjnych i inwestycji
;
;
przy czym dla systemu każda decyzja,
przy czym dla systemu każda decyzja,
która pozytywnie wpływa na ROI jest decyzją zgodną z celami systemu jako całością.
która pozytywnie wpływa na ROI jest decyzją zgodną z celami systemu jako całością.
Ostatecznie więc o słuszności decyzji decyduje reakcja na nią
Ostatecznie więc o słuszności decyzji decyduje reakcja na nią
ROI
ROI
.
.
P - K
I
inwestycje
(zapasy)
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Kalkulacja opłacalności likwidacji „wąskiego gardła”
Kalkulacja opłacalności likwidacji „wąskiego gardła”
1.
1.
2.
2.
3.
3.
Zdolności produkcyjne (przyrost)
Zdolności produkcyjne (przyrost)
Cena produktu
Cena produktu
Koszty materiałowe
Koszty materiałowe
10
10
100,00
100,00
20,00
20,00
4.
4.
Przerób jednostkowy ( 2 – 3 )
Przerób jednostkowy ( 2 – 3 )
80,00
80,00
5.
5.
6.
6.
Liczba dni w miesiącu
Liczba dni w miesiącu
Liczba miesięcy
Liczba miesięcy
24
24
12
12
7.
7.
Dodatkowy przerób roczny (
Dodatkowy przerób roczny (
P
P
= 1
= 1
*
4
4
*
5
5
*
6 )
6 )
230
230
400,00
400,00
8.
8.
9.
9.
Miesięczne koszty operacyjne ( przyrost )
Miesięczne koszty operacyjne ( przyrost )
Roczne koszty operacyjne ( przyrost ) (
Roczne koszty operacyjne ( przyrost ) (
K
K
= 6
= 6
*
8 )
8 )
8 000,00
8 000,00
96 000,00
96 000,00
10.
10.
Zysk netto (
Zysk netto (
Z
Z
= 7 – 9 )
= 7 – 9 )
134
134
400,00
400,00
11.
11.
Nakłady inwestycyjne (
Nakłady inwestycyjne (
I
I
)
)
150
150
000,00
000,00
12.
12.
ROI
ROI
( 10 : 11 )
( 10 : 11 )
89,6%
89,6%
Priorytety działania rachunku kosztów i teorii ograniczeń w zakresie poprawy produktywności
Rachunek kosztów
Zwiększenie przerobu „wąskiego gardła”
Teoria ograniczeń i rachunkowość przerobu
Obniżenie kosztów jakiegokolwiek centrum
CO-A
90
CO-C
80
CO-B
120
CO-D
110
Materiały
Produkty
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
USTALANIE WYNIKU I WYCENA
USTALANIE WYNIKU I WYCENA
PRODUKTÓW
PRODUKTÓW
Rachunek zysków i strat w trzech modelach rachunku kosztów
Rachunek zysków i strat w trzech modelach rachunku kosztów
Rachunek kosztów pełnych
Rachunek kosztów pełnych
Rachunek kosztów
Rachunek kosztów
zmiennych
zmiennych
Rachunkowość przerobu
Rachunkowość przerobu
1. Przychody
1. Przychody
2. Koszt wytworzenia produktów
2. Koszt wytworzenia produktów
sprzedanych
sprzedanych
1. Przychody
1. Przychody
2. Koszty zmienne
2. Koszty zmienne
1. Przychody
1. Przychody
2. Koszty całkowicie zmienne
2. Koszty całkowicie zmienne
3. Zysk brutto (
3. Zysk brutto (
1 – 2
1 – 2
)
)
4. Koszty ogólnego zarządu
4. Koszty ogólnego zarządu
5. Koszty sprzedaży
5. Koszty sprzedaży
3. Marża brutto (
3. Marża brutto (
1 – 2
1 – 2
)
)
4. Koszty stałe
4. Koszty stałe
3. Przerób (
3. Przerób (
1 – 2
1 – 2
)
)
4. Koszty operacyjne
4. Koszty operacyjne
6. Zysk (
6. Zysk (
3 – 4 – 5
3 – 4 – 5
)
)
6. Zysk (
6. Zysk (
3 – 4
3 – 4
)
)
6. Zysk (
6. Zysk (
3 – 4
3 – 4
)
)
Wycena zapasów
Wycena zapasów
w trzech modelach rachunku kosztów
w trzech modelach rachunku kosztów
Rachunek kosztów pełnych
Rachunek kosztów pełnych
Rachunek kosztów
Rachunek kosztów
zmiennych
zmiennych
Rachunkowość przerobu
Rachunkowość przerobu
1. Materiały bezpośrednie
1. Materiały bezpośrednie
1. Materiały bezpośrednie
1. Materiały bezpośrednie
1. Materiały bezpośrednie
1. Materiały bezpośrednie
2. Płace bezpośrednie
2. Płace bezpośrednie
2. Płace bezpośrednie
2. Płace bezpośrednie
2. Koszty całkowicie zmienne
2. Koszty całkowicie zmienne
3. Pozostałe koszty
3. Pozostałe koszty
bezpośrednie
bezpośrednie
3. Zmienne koszty wydziałowe
3. Zmienne koszty wydziałowe
4. Koszty wydziałowe:
4. Koszty wydziałowe:
–
–
zmienne
zmienne
–
–
stałe
stałe
4. Koszty zmienne
4. Koszty zmienne
5. Koszt wytworzenia produktów
5. Koszt wytworzenia produktów
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
RACHUNEK KOSZTÓW CYKLU ŻYCIA
RACHUNEK KOSZTÓW CYKLU ŻYCIA
PRODUKTU
PRODUKTU
Rachunek kosztów cyklu życia produktu
Rachunek kosztów cyklu życia produktu
jest instrumentem strategicznego
jest instrumentem strategicznego
zarządzania kosztami. W systemie tym rozpatruje się koszty w długim okresie, z
zarządzania kosztami. W systemie tym rozpatruje się koszty w długim okresie, z
perspektywy całego cyklu życia produktu, a nie tylko jednego roku obrotowego.
perspektywy całego cyklu życia produktu, a nie tylko jednego roku obrotowego.
Przy tym rachunek ten koncentruje się na szacowaniu poziomu przyszłych
Przy tym rachunek ten koncentruje się na szacowaniu poziomu przyszłych
kosztów,
kosztów,
zanim
zanim
zostaną one poniesione, co umożliwia zarządzanie kosztami w
zostaną one poniesione, co umożliwia zarządzanie kosztami w
długim okresie. W rachunku kosztów cyklu życia produktu wychodzi się z
długim okresie. W rachunku kosztów cyklu życia produktu wychodzi się z
założenia, że większość przyszłych kosztów (ok. 80%) jest przesądzona na
założenia, że większość przyszłych kosztów (ok. 80%) jest przesądzona na
etapie rozwoju i projektowania produktu.
etapie rozwoju i projektowania produktu.
Cykl życia produktu
Cykl życia produktu
w ujęciu klasycznym obejmuje okres od momentu
w ujęciu klasycznym obejmuje okres od momentu
wprowadzenia produktu na rynek do momentu wycofania tego produktu z
wprowadzenia produktu na rynek do momentu wycofania tego produktu z
rynku
rynku
Na potrzeby rachunku kosztów cykl życia produktu jest podzielony na trzy
Na potrzeby rachunku kosztów cykl życia produktu jest podzielony na trzy
zasadnicze fazy:
zasadnicze fazy:
I. Faza przedrynkowa,
I. Faza przedrynkowa,
II. Faza rynkowa,
II. Faza rynkowa,
III. Faza porynkowa.
III. Faza porynkowa.
W poszczególnych fazach cyklu życia produktu są ponoszone różne co do
W poszczególnych fazach cyklu życia produktu są ponoszone różne co do
charakteru koszty związane z danym produktem. Kształtowanie się kosztów
charakteru koszty związane z danym produktem. Kształtowanie się kosztów
według faz cyklu życia produktu jest przedstawione na rysunku.
według faz cyklu życia produktu jest przedstawione na rysunku.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
KOSZTY CYKLU ŻYCIA PRODUKTU
KOSZTY CYKLU ŻYCIA PRODUKTU
Całkowite koszty cyklu życia produktu mogą być wyrażone za pomocą
Całkowite koszty cyklu życia produktu mogą być wyrażone za pomocą
następującej formuły:
następującej formuły:
K
K
c
c
= K
= K
br
br
+ K
+ K
w
w
+ K
+ K
so
so
+ K
+ K
z
z
gdzie:
gdzie:
K
K
c
c
K
K
cbr
cbr
K
K
w
w
K
K
so
so
K
K
z
–
–
koszty całkowite cyklu życia produktu,
koszty całkowite cyklu życia produktu,
–
–
koszty badań i rozwoju,
koszty badań i rozwoju,
–
–
koszty wytworzenia,
koszty wytworzenia,
–
–
koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu,
koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu,
–
–
koszty zakończenia produkcji.
koszty zakończenia produkcji.
Badania
Badania
i rozwój
i rozwój
Wprowadzeni
Wprowadzeni
e
e
Wzrost
Wzrost
Dojrzałość
Dojrzałość
Spadek
Spadek
W
ie
lk
o
ść
s
p
rz
e
d
a
ży
Czas
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
RACHUNEK KOSZTÓW I WYNIKÓW CYKLU ŻYCIA
RACHUNEK KOSZTÓW I WYNIKÓW CYKLU ŻYCIA
PRODUKTU
PRODUKTU
Pozycje rachunku
Pozycje rachunku
Faza
Faza
przedpro
przedpro
-
-
dukcyjna
dukcyjna
Faza produkcyjna
Faza produkcyjna
Razem
Razem
Faza
Faza
popro-
popro-
dukcyjna
dukcyjna
rok 1
rok 1
rok 2
rok 2
rok 3
rok 3
rok 4
rok 4
Wielkość sprzedaży (szt.)
Wielkość sprzedaży (szt.)
Cena sprzedaży (zł/szt.)
Cena sprzedaży (zł/szt.)
Przychód ze sprzedaży (zł)
Przychód ze sprzedaży (zł)
800
800
1 150
1 150
920 000
920 000
2 800
2 800
1 150
1 150
3 220
3 220
000
000
3 200
3 200
1 150
1 150
3 680
3 680
000
000
1 200
1 200
1 150
1 150
1 380
1 380
000
000
8 000
8 000
9 200
9 200
000
000
Koszty fazy
Koszty fazy
przedprodukcyjnej
przedprodukcyjnej
670 000
670 000
Koszty fazy produkcyjnej
Koszty fazy produkcyjnej
Koszty zmienne
Koszty zmienne
Koszty stałe
Koszty stałe
950 000
950 000
320 000
320 000
630 000
630 000
1 750
1 750
000
000
1 120 000
1 120 000
630 000
630 000
1 910
1 910
000
000
1 280 000
1 280 000
630 000
630 000
1 110
1 110
000
000
480 000
480 000
630 000
630 000
5 460
5 460
000
000
2 940 000
2 940 000
2 520 000
2 520 000
Koszty fazy
Koszty fazy
poprodukcyjnej
poprodukcyjnej
260 000
260 000
Razem koszty
Razem koszty
670 000
670 000
950 000
950 000
1 750
1 750
000
000
1 910
1 910
000
000
1 110
1 110
000
000
5 460
5 460
000
000
260 000
260 000
Wynik sprzedaży
Wynik sprzedaży
–
–
670 000
670 000
–
–
30 000
30 000
1 470
1 470
000
000
1 770
1 770
000
000
270 000
270 000
–
–
260 000
260 000
Wartości skumulowane
Wartości skumulowane
Przychody ze sprzedaży
Przychody ze sprzedaży
Koszty
Koszty
670 000
670 000
920 000
920 000
1 620
1 620
000
000
4 140
4 140
000
000
3 370
3 370
000
000
7 820
7 820
000
000
6 390
6 390
000
000
9 200
9 200
000
000
6 390
6 390
000
000
9 200 000
9 200 000
6 650 000
6 650 000
Wynik sprzedaży
Wynik sprzedaży
–
–
670 000
670 000
–
–
700 000
700 000
770 000
770 000
2 540
2 540
000
000
2 810
2 810
000
000
3 740
3 740
000
000
2 550 000
2 550 000
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
ROLA KONCEPCJI „KAIZEN”
ROLA KONCEPCJI „KAIZEN”
Kaizen costing
jest systemem ciągłego wprowadzania udoskonaleń
do procesu technologicznego i organizacji pracy, którego
bezpośrednim skutkiem jest obniżka kosztów oraz poprawa
wydajności pracy na poszczególnych stanowiskach pracy. Angielskim
odpowiednikiem określenia „kaizen” jest termin „
continuous
improvement
” czyli „
ustawiczne doskonalenie
”. Propozycje
usprawnień przedstawiają zatrudnieni w różnych działach
przedsiębiorstwa , np. pracownicy Toyota Motor Corporation zgłosili w
1991 r. dwa miliony usprawnień (35 na jednego zatrudnionego), z
czego 97% zostało wdrożonych.
Celem koncepcji kaizen jest dążenie do efektywności procesów
produkcyjnych lub procesów dostarczania usług.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PORÓWNANIE „KAIZEN” Z INWESTYCJAMI
PORÓWNANIE „KAIZEN” Z INWESTYCJAMI
KAIZEN
KAIZEN
INWESTYCJE
INWESTYCJE
1. Efekt
1. Efekt
długoterminowy i nieustanny
długoterminowy i nieustanny
krótkoterminowy
krótkoterminowy
2. Tempo
2. Tempo
małe kroki
małe kroki
duże kroki
duże kroki
3. Ramy czasowe
3. Ramy czasowe
ciągłe, nieprzerwane
ciągłe, nieprzerwane
określony moment czasu
określony moment czasu
4. Szansa na sukces
4. Szansa na sukces
niezmiennie, stale wysoka
niezmiennie, stale wysoka
nagła, urywana i zmienna
nagła, urywana i zmienna
5. Uczestnicy
5. Uczestnicy
każdy przynależący do firmy
każdy przynależący do firmy
nieliczni „wybrańcy”
nieliczni „wybrańcy”
6. Sposób postępowania
6. Sposób postępowania
kolektywny umysł; praca
kolektywny umysł; praca
grupowa; systematyczność
grupowa; systematyczność
indywidualne pomysły i
indywidualne pomysły i
wysiłki
wysiłki
7. Dewiza
7. Dewiza
utrzymanie i ulepszenie
utrzymanie i ulepszenie
rozbiórka i wybudowanie na
rozbiórka i wybudowanie na
nowo
nowo
8. Recepta na sukces
8. Recepta na sukces
konwencjonalne know-how
konwencjonalne know-how
i aktualny stan techniki
i aktualny stan techniki
technologiczne osiągnięcia,
technologiczne osiągnięcia,
nowe wynalazki, nowa teoria
nowe wynalazki, nowa teoria
9. Praktyczne założenia
9. Praktyczne założenia
małe nakłady, duży wkład w
małe nakłady, duży wkład w
utrzymanie istniejącego stanu
utrzymanie istniejącego stanu
duże nakłady, nieznaczny
duże nakłady, nieznaczny
wkład w utrzymanie
wkład w utrzymanie
istniejącego stanu
istniejącego stanu
10. Orientacja na sukces
10. Orientacja na sukces
ludzie
ludzie
technika
technika
11. Kryteria oceny
11. Kryteria oceny
wykonanie (produkcja) i
wykonanie (produkcja) i
działanie zorientowane na
działanie zorientowane na
lepsze wyniki
lepsze wyniki
osiągnięte zyski
osiągnięte zyski
Kształtowanie się wyniku przy wprowadzeniu
kombinacji innowacji i kaizen
WYNIK
CZAS
1. INWESTYCJA
2. NOWY STANDARD
3. KAIZEN
1
1
2
2
3
3
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRZYKŁAD „J”
PRZYKŁAD „J”
Przedsiębiorstwo może produkować i sprzedawać cztery produkty: A,
Przedsiębiorstwo może produkować i sprzedawać cztery produkty: A,
B, C, D ale posiada ograniczoną ilość maszynogodzin 6400.
B, C, D ale posiada ograniczoną ilość maszynogodzin 6400.
Szacuje się popyt miesięczny na poziomie:
Szacuje się popyt miesięczny na poziomie:
Priorytety:
Priorytety:
III
III
wyrób A – 600
wyrób A – 600
jednostek
jednostek
I
I
wyrób B – 200
wyrób B – 200
jednostek
jednostek
II
II
wyrób C – 450
wyrób C – 450
jednostek
jednostek
IV
IV
wyrób D – 800
wyrób D – 800
jednostek
jednostek
W tej sytuacji marża przedstawia się następująco:
W tej sytuacji marża przedstawia się następująco:
Wyrób
Wyrób
Łączna liczba godzin
Łączna liczba godzin
Pozostałe
Pozostałe
godziny
godziny
Marża
Marża
A
A
B
B
C
C
10,4 * 200 = 2080
10,4 * 200 = 2080
7,4 * 450 = 3330
7,4 * 450 = 3330
9,4 * 105 = 987
9,4 * 105 = 987
4320
4320
990
990
3
3
14 000
14 000
15 750
15 750
4 620
4 620
Razem marża:
Razem marża:
- koszty stałe
- koszty stałe
Wynik
Wynik
finansowy
finansowy
34 370
34 370
26 000
26 000
8 370
8 370
W następnym miesiącu pracownicy usprawnili proces przygotowania
W następnym miesiącu pracownicy usprawnili proces przygotowania
maszyny przerobu materiału orz proces zakończenia wytwarzania
maszyny przerobu materiału orz proces zakończenia wytwarzania
wyrobu, uzyskując skrócenie czasu z 0,2 h do 0,13 h (o 4 min.) w obu
wyrobu, uzyskując skrócenie czasu z 0,2 h do 0,13 h (o 4 min.) w obu
przypadkach.
przypadkach.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRZYKŁAD „J”
PRZYKŁAD „J”
c.d.
c.d.
Marża kształtuje się następująco:
Marża kształtuje się następująco:
Wyrób
Wyrób
Łączna liczba godzin
Łączna liczba godzin
Pozostałe godziny
Pozostałe godziny
Marża
Marża
A
A
B
B
C
C
10,26 * 200 = 2052
10,26 * 200 = 2052
7,26 * 450 = 3267
7,26 * 450 = 3267
9,26 * 116 = 987
9,26 * 116 = 987
4348
4348
1081
1081
6,8
6,8
14 000
14 000
15 750
15 750
5 104
5 104
Razem marża:
Razem marża:
- koszty stałe
- koszty stałe
Wynik finansowy
Wynik finansowy
34 854
34 854
26 000
26 000
8 854
8 854
Oznacza to, że dzięki niewielkim, niewymagającym nakładów usprawnieniom udało się zwiększyć liczbę
Oznacza to, że dzięki niewielkim, niewymagającym nakładów usprawnieniom udało się zwiększyć liczbę
produkowanych jednostek (o 11 jednostek wyrobu A) i marża wzrosła o 484 jednostki pieniężne (czyli o
produkowanych jednostek (o 11 jednostek wyrobu A) i marża wzrosła o 484 jednostki pieniężne (czyli o
1,41%).
1,41%).
W kolejnych miesiącach pracownikom dało się dokonać dalszych usprawnień, w wyniku których czas
W kolejnych miesiącach pracownikom dało się dokonać dalszych usprawnień, w wyniku których czas
przygotowania maszyny do przerobu i zakończenia przerobu uległy skróceniu z 0,13 h do 0,08 h (o 3
przygotowania maszyny do przerobu i zakończenia przerobu uległy skróceniu z 0,13 h do 0,08 h (o 3
min.). Marża kształtuje się tak:
min.). Marża kształtuje się tak:
Wyrób
Wyrób
Łączna liczba godzin
Łączna liczba godzin
Pozostałe godziny
Pozostałe godziny
Marża
Marża
A
A
B
B
C
C
10,16 * 200 = 2032
10,16 * 200 = 2032
7,16 * 450 = 3222
7,16 * 450 = 3222
9,16 * 125 = 1145
9,16 * 125 = 1145
4368
4368
1146
1146
1
1
14 000
14 000
15 750
15 750
5 500
5 500
Razem marża:
Razem marża:
- koszty stałe
- koszty stałe
Wynik finansowy
Wynik finansowy
35 250
35 250
26 000
26 000
9 250
9 250
Dzięki tym usprawnieniom ponownie udało się zwiększyć liczbę produkowanych jednostek (o 9
Dzięki tym usprawnieniom ponownie udało się zwiększyć liczbę produkowanych jednostek (o 9
jednostek wyrobu A), co przełożyło się na wzrost marży o 396 jednostek pieniężnych (czyli o 1,13%).
jednostek wyrobu A), co przełożyło się na wzrost marży o 396 jednostek pieniężnych (czyli o 1,13%).
W sumie marż wzrosła o 2,6% i był to efekt jedynie poprawy organizacji pracy, pewnych usprawnień,
W sumie marż wzrosła o 2,6% i był to efekt jedynie poprawy organizacji pracy, pewnych usprawnień,
które ograniczyły marnotrawstwo czasu pracy maszyny i podniosły efektywność procesu wytwarzania.
które ograniczyły marnotrawstwo czasu pracy maszyny i podniosły efektywność procesu wytwarzania.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRZYKŁAD „EU”
PRZYKŁAD „EU”
Rachunek wyników pro forma (przed redukcją kosztów)
Rachunek wyników pro forma (przed redukcją kosztów)
Wyszczególnienie
Wyszczególnienie
Wydział
Wydział
x
x
1
1
x
x
2
2
x
x
3
3
Przychody ze sprzedaży (zł)
Przychody ze sprzedaży (zł)
720 000
720 000
800 000
800 000
900 000
900 000
Koszty zmienne (zł)
Koszty zmienne (zł)
240 000
240 000
360 000
360 000
375 000
375 000
Marża na pokrycie I stopnia (zł)
Marża na pokrycie I stopnia (zł)
480 000
480 000
440 000
440 000
525 000
525 000
Stałe koszty wydziałowe (zł)
Stałe koszty wydziałowe (zł)
430 000
430 000
Marża na pokrycie II stopnia (zł)
Marża na pokrycie II stopnia (zł)
1 015 000
1 015 000
Koszty zarządu (zł)
Koszty zarządu (zł)
580 000
580 000
Koszty sprzedaży (zł)
Koszty sprzedaży (zł)
100 000
100 000
Wynik finansowy (zł)
Wynik finansowy (zł)
335 000
335 000
Docelowa kwota redukcji kosztów wynosi:
Docelowa kwota redukcji kosztów wynosi:
zysk docelowy – zysk budżetowany =
zysk docelowy – zysk budżetowany =
= (20$ * 2 420 000) – 335 000 = 149 000
= (20$ * 2 420 000) – 335 000 = 149 000
Docelowa stopa redukcji kosztów zmiennych została wyliczona zgodnie z
Docelowa stopa redukcji kosztów zmiennych została wyliczona zgodnie z
formułą:
formułą:
docelowa stopa redukcji kosztów / koszty
docelowa stopa redukcji kosztów / koszty
zmienne =
zmienne =
= 149 000 / 975 000 = 15,282%
= 149 000 / 975 000 = 15,282%
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRZYKŁAD „EU” c.d.
PRZYKŁAD „EU” c.d.
Udział kosztów zmiennych w kosztach zmiennych wydziału
Udział kosztów zmiennych w kosztach zmiennych wydziału
koszty zmienne x
koszty zmienne x
1
1
/ koszty zmienne wydziału = 240 000 / 975 000 = 24,62%
/ koszty zmienne wydziału = 240 000 / 975 000 = 24,62%
koszty zmienne x
koszty zmienne x
2
2
/ koszty zmienne wydziału = 360 000 / 975 000 = 36,92%
/ koszty zmienne wydziału = 360 000 / 975 000 = 36,92%
koszty zmienne x
koszty zmienne x
3
3
/ koszty zmienne wydziału = 375 000 / 975 000 = 38,46%
/ koszty zmienne wydziału = 375 000 / 975 000 = 38,46%
Kwoty redukcji materiałów bezpośrednich dla poszczególnych wyrobów
Kwoty redukcji materiałów bezpośrednich dla poszczególnych wyrobów
wskaźnik udziału kosztów zmiennych x
wskaźnik udziału kosztów zmiennych x
1
1
/ kwota redukcji materiałów
/ kwota redukcji materiałów
bezpośrednich
bezpośrednich
Kwota redukcji materiałów bezpośrednich = 560 000 / 975 000 * 149 000
Kwota redukcji materiałów bezpośrednich = 560 000 / 975 000 * 149 000
Jednostkowa obniżka kosztów materiałów bezpośrednich:
Jednostkowa obniżka kosztów materiałów bezpośrednich:
docelowa kwota obniżki kosztów materiałów bezpośrednich
docelowa kwota obniżki kosztów materiałów bezpośrednich X
i
/ kwota redukcji mat. bezp.
Jednostkowy koszt materiałów bezpośrednich po obniżce:
Jednostkowy koszt materiałów bezpośrednich po obniżce:
W taki sam sposób dokonuje się redukcji kosztów robocizny bezpośredniej
W taki sam sposób dokonuje się redukcji kosztów robocizny bezpośredniej
pozostałych kosztów zmiennych
pozostałych kosztów zmiennych
X
1
15,0 * 2,63 = 12,37
X
2
10,0 * 1,58 = 8,42
X
3
16,0 * 2,19 = 13,81
X
1
24,62% * 85 579 = 21 070
X
2
36,92% * 85 579 = 31 596
X
3
38,46% * 85 579 = 32 913
X
1
21 070 : 8000 = 2,63 zł
X
2
31 596 : 20000 = 1,58 zł
X
3
32 913 : 15000 = 2,19 zł
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRZYKŁAD „EU”. RACHUNEK WYNKÓW
PRZYKŁAD „EU”. RACHUNEK WYNKÓW
PRO
PRO
FORMA
FORMA
(po redukcji kosztów zmiennych)
(po redukcji kosztów zmiennych)
Wyszczególnienie
Wyszczególnienie
Wydział
Wydział
x
x
1
1
x
x
2
2
x
x
3
3
Przychody ze sprzedaży (zł)
Przychody ze sprzedaży (zł)
720 000
720 000
800 000
800 000
900 000
900 000
Koszty zmienne (zł)
Koszty zmienne (zł)
200 400
200 400
304 000
304 000
321 000
321 000
Marża na pokrycie I stopnia
Marża na pokrycie I stopnia
(zł)
(zł)
519 600
519 600
496 000
496 000
578 400
578 400
Stałe koszty wydziałowe (zł)
Stałe koszty wydziałowe (zł)
430 000
430 000
Marża na pokrycie II stopnia
Marża na pokrycie II stopnia
(zł)
(zł)
1 164 000
1 164 000
Koszty zarządu (zł)
Koszty zarządu (zł)
580 000
580 000
Koszty sprzedaży (zł)
Koszty sprzedaży (zł)
100 000
100 000
Wynik finansowy (zł)
Wynik finansowy (zł)
484 000
484 000
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
RACHUNEK WYNKÓW
RACHUNEK WYNKÓW
PRO FORMA
PRO FORMA
c.d.
c.d.
?
?
Drugi wariant dotyczy redukcji kosztów stałych z uwzględnieniem wszystkich pozycji
Drugi wariant dotyczy redukcji kosztów stałych z uwzględnieniem wszystkich pozycji
kosztów stałych lub tylko niektórych z nich, w zależności od zasadności i możliwości takiej
kosztów stałych lub tylko niektórych z nich, w zależności od zasadności i możliwości takiej
redukcji
redukcji
Przyjmując założenie, że dokonujemy redukcji wszystkich pozycji kosztów stałych, należy
Przyjmując założenie, że dokonujemy redukcji wszystkich pozycji kosztów stałych, należy
– tak jak w przypadku kosztów zmiennych – ustalić wskaźnik i kwotę redukcji
– tak jak w przypadku kosztów zmiennych – ustalić wskaźnik i kwotę redukcji
kosztów, a następnie rozdzielić ją na poszczególne pozycje.
kosztów, a następnie rozdzielić ją na poszczególne pozycje.
Docelowa kwota redukcji kosztów wynosi (co zostało już obliczone) 149 000 zł.
Docelowa kwota redukcji kosztów wynosi (co zostało już obliczone) 149 000 zł.
Docelowa stopa redukcji kosztów stałych:
Docelowa stopa redukcji kosztów stałych:
docelowa kwota redukcji kosztów / koszty stałe
docelowa kwota redukcji kosztów / koszty stałe
(stałe koszty wydziałowe, koszty zarządu i
(stałe koszty wydziałowe, koszty zarządu i
koszty sprzedaży)
koszty sprzedaży)
149 000 / 1 110 000 * 100% = 13,42%
Docelowa kwota redukcji stałych kosztów wydziałowych:
Docelowa kwota redukcji stałych kosztów wydziałowych:
stopa redukcji * stałe koszty wydziałowe
stopa redukcji * stałe koszty wydziałowe
= 13,42% * 430 000 = 57 744
stopa redukcji * koszty zarządu = 13,42% * 580 000 = 77 836
Docelowa kwota redukcji stałych kosztów zarządu:
Docelowa kwota redukcji stałych kosztów zarządu:
Docelowa kwota redukcji stałych kosztów sprzedaży:
Docelowa kwota redukcji stałych kosztów sprzedaży:
stopa redukcji * koszty sprzedaży = 13,42% * 100 000 = 13 420
płace 34,48% * 57 744 = 19 910
materiały 41,38% * 57 744 = 23 894
pozostałe koszty 24,14% * 57 744 = 13 940
WSKAŹNIKI STRUKTURY KOSZTÓW WYDZIAŁOWYCH STAŁYCH, PODLEGAJĄCYCH REDUKCJI
WSKAŹNIKI STRUKTURY KOSZTÓW WYDZIAŁOWYCH STAŁYCH, PODLEGAJĄCYCH REDUKCJI
płace / (płace + materiały + pozostałe koszty) = 100 000 / 290 000 * 100% = 34,48%
materiały / (płace + materiały + pozostałe koszty) = 120 000 / 290 000 * 100% = 41,38%
pozostałe koszty / (płace + materiały + pozostałe koszty) = 70 000 / 290 000 * 100% = 24,14%
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRZYKŁAD „EU” c.d.
PRZYKŁAD „EU” c.d.
Budżet stałych kosztów wydziałowych (po redukcji)
Budżet stałych kosztów wydziałowych (po redukcji)
Amortyzacja (zł)
Amortyzacja (zł)
140 000
140 000
Płace (zł)
Płace (zł)
800 090
800 090
Materiały (zł)
Materiały (zł)
96 106
96 106
Pozostałe koszty (zł)
Pozostałe koszty (zł)
56 060
56 060
Stałe koszty wydziałowe (zł)
Stałe koszty wydziałowe (zł)
372 256
372 256
Budżet stałych kosztów zarządu i sprzedaży (po redukcji)
Budżet stałych kosztów zarządu i sprzedaży (po redukcji)
Koszty zarządu (zł)
Koszty zarządu (zł)
502 164
502 164
Koszty sprzedaży (zł)
Koszty sprzedaży (zł)
86 580
86 580
Rachunek wyników pro forma (po redukcji kosztów)
Rachunek wyników pro forma (po redukcji kosztów)
Wyszczególnienie
Wyszczególnienie
kwota w zł
kwota w zł
Przychody ze sprzedaży
Przychody ze sprzedaży
(łączne)
(łączne)
2 420 000
2 420 000
Koszty zmienne (łączne)
Koszty zmienne (łączne)
975 000
975 000
Marża na pokrycie I stopnia
Marża na pokrycie I stopnia
1 445 000
1 445 000
Stałe koszty wydziałowe
Stałe koszty wydziałowe
372 256
372 256
Marża na pokrycie II stopnia
Marża na pokrycie II stopnia
1 072 744
1 072 744
Koszty zarządu
Koszty zarządu
502 164
502 164
Koszty sprzedaży
Koszty sprzedaży
86 580
86 580
Wynik ze sprzedaży
Wynik ze sprzedaży
484 000
484 000
Można przyjąć założenie, że o całą kwotę należy zredukować koszty zarządu, gdyż są za wysokie (
Można przyjąć założenie, że o całą kwotę należy zredukować koszty zarządu, gdyż są za wysokie (
wskaźnik
wskaźnik
kosztów zarządu
kosztów zarządu
liczony jako:
liczony jako:
koszty zarządu / przychód ze sprzedaży
koszty zarządu / przychód ze sprzedaży
wynosi prawie
wynosi prawie
24%
24%
).
).
Koszty zarządu
Koszty zarządu
wyniosą wtedy: 580 000 – 149 000 = 431 000, co obniży wskaźnik kosztów zarządu do
wyniosą wtedy: 580 000 – 149 000 = 431 000, co obniży wskaźnik kosztów zarządu do
17,8%.
17,8%.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
ISTOTA
ISTOTA
TARGET COSTING
TARGET COSTING
Koncepcja rachunku kosztów docelowych została opracowana w Toyota Motor
Koncepcja rachunku kosztów docelowych została opracowana w Toyota Motor
Corporation w latach sześćdziesiątych, a od początku lat siedemdziesiątych
Corporation w latach sześćdziesiątych, a od początku lat siedemdziesiątych
znajduje zastosowanie w wielu, przede wszystkim japońskich,
znajduje zastosowanie w wielu, przede wszystkim japońskich,
przedsiębiorstwach montażowych.
przedsiębiorstwach montażowych.
Target costing
Target costing
jest nazywany czasami planowaniem lub projektowaniem kosztów,
jest nazywany czasami planowaniem lub projektowaniem kosztów,
ponieważ dotyczy on przyszłych procesów wytwórczych oraz jego
ponieważ dotyczy on przyszłych procesów wytwórczych oraz jego
zastosowanie rozpoczyna się w fazie projektowania produktu oraz planowania
zastosowanie rozpoczyna się w fazie projektowania produktu oraz planowania
wielkości produkcji i cen sprzedaży.
wielkości produkcji i cen sprzedaży.
System kosztów docelowych jest narzędziem zarządzania kosztami w
System kosztów docelowych jest narzędziem zarządzania kosztami w
celu zmniejszenia wszystkich składników kosztów danego produktu
celu zmniejszenia wszystkich składników kosztów danego produktu
przez cały jego cykl życia przy zaangażowaniu działu badań i
przez cały jego cykl życia przy zaangażowaniu działu badań i
rozwoju, konstrukcyjnego, wydziału produkcji, działu marketingu i
rozwoju, konstrukcyjnego, wydziału produkcji, działu marketingu i
działu rachunkowości. W systemie tym identyfikuje się oczekiwaną
działu rachunkowości. W systemie tym identyfikuje się oczekiwaną
(docelową) cenę sprzedaży określonego wyrobu już w fazie jego
(docelową) cenę sprzedaży określonego wyrobu już w fazie jego
projektowania oraz odejmuje pożądaną docelową marżę zysku w celu
projektowania oraz odejmuje pożądaną docelową marżę zysku w celu
ustalenia docelowych kosztów wytworzenia tego wyrobu
ustalenia docelowych kosztów wytworzenia tego wyrobu
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
OKREŚLENIE KOSZTÓW CELU NOWEGO
OKREŚLENIE KOSZTÓW CELU NOWEGO
PRODUKTU
PRODUKTU
Określenie cech projektowanego wyrobu
Określenie cech projektowanego wyrobu
Badania rynkowe
Badania rynkowe
Przewidywana cena sprzedaży
Przewidywana cena sprzedaży
minus wymagana marża zysku
minus wymagana marża zysku
Projektowanie wyrobu
Projektowanie wyrobu
Opis wyrobu pod względem technicznym
Opis wyrobu pod względem technicznym
oraz określenie parametrów
oraz określenie parametrów
procesu produkcyjnego
procesu produkcyjnego
Uzgodnienie cen z dostawcami materiałów
Uzgodnienie cen z dostawcami materiałów
i półproduktów w celu ustalenia
i półproduktów w celu ustalenia
całkowitych kosztów składowych wyrobu
całkowitych kosztów składowych wyrobu
zgodnie z danymi projektu
zgodnie z danymi projektu
Zsumowanie kosztów zespołów;
Zsumowanie kosztów zespołów;
jeśli zarząd i dział marketingu uważa,
jeśli zarząd i dział marketingu uważa,
że koszty są za wysokie, następuje
że koszty są za wysokie, następuje
powrót do fazy projektowania
powrót do fazy projektowania
Jeśli koszty są akceptowane
Jeśli koszty są akceptowane
i marża będzie osiągana, ustala się
i marża będzie osiągana, ustala się
koszty standardowe i rozpoczyna produkcję
koszty standardowe i rozpoczyna produkcję
DOCELOWY KOSZT
DOCELOWY KOSZT
Wszyscy członkowie zespołu planującego
Wszyscy członkowie zespołu planującego
(projektanci, technicy, dział zaopatrzenia i marketingu)
(projektanci, technicy, dział zaopatrzenia i marketingu)
negocjują potrzebę i koszty każdego składnika,
negocjują potrzebę i koszty każdego składnika,
projektowanie,
projektowanie,
techniczny opis wyrobu i wytwarzania
techniczny opis wyrobu i wytwarzania
są wynikiem wspólnej decyzji specjalistów
są wynikiem wspólnej decyzji specjalistów
z różnych obszarów i działów przedsiębiorstwa
z różnych obszarów i działów przedsiębiorstwa
Jeśli koszt docelowy jest osiągnięty,
Jeśli koszt docelowy jest osiągnięty,
są ustalane koszty standardowe
są ustalane koszty standardowe
i wyrób zaczyna być produkowany
i wyrób zaczyna być produkowany
równa się
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PROCES WYZNACZANIA KOSZTÓW DLA
PROCES WYZNACZANIA KOSZTÓW DLA
ISTNIEJĄCYCH PRODUKTÓW W KONCEPCJI
ISTNIEJĄCYCH PRODUKTÓW W KONCEPCJI
KOSZTÓW CELU
KOSZTÓW CELU
Zakładany zysk firmy
Zakładany zysk firmy
Cena zdeterminowana przez rynek
Cena zdeterminowana przez rynek
Szeroki zakres założeń
Szeroki zakres założeń
dla kosztów celu
dla kosztów celu
(powiązanie z konkurencyjnymi
(powiązanie z konkurencyjnymi
już istniejącymi
już istniejącymi
na rynku produktami)
na rynku produktami)
Standardowe
Standardowe
koszty produktu
koszty produktu
Redukcja kosztów
Redukcja kosztów
przez zarządzanie
przez zarządzanie
strukturą kosztów
strukturą kosztów
z uwzględnieniem funkcji firmy
z uwzględnieniem funkcji firmy
Potrzeby redukcji
Potrzeby redukcji
kosztów
kosztów
Koszty wyznaczone
Koszty wyznaczone
przez rynek
przez rynek
Rynek – punkt wyjścia planowania kosztu produktu
Rynek – punkt wyjścia planowania kosztu produktu
Redukcja kosztów
Redukcja kosztów
we wczesnych fazach produkcji
we wczesnych fazach produkcji
(zarządzanie strukturą
(zarządzanie strukturą
kosztów produktu)
kosztów produktu)
Redukcja kosztów
Redukcja kosztów
w fazach poprodukcyjnych
w fazach poprodukcyjnych
(zarządzanie optymalnym
(zarządzanie optymalnym
kosztem produktu
kosztem produktu
i jego wewnętrzną strukturą)
i jego wewnętrzną strukturą)
minus
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRZYKŁAD
PRZYKŁAD
50 j.p. - 10 j.p. = 40 j.p.
50 j.p. - 10 j.p. = 40 j.p.
- dopuszczalny jednostkowy koszt wytworzenia.
- dopuszczalny jednostkowy koszt wytworzenia.
1000 szt. * 40 j.p. = 40 000 j.p. - całkowite dopuszczalne koszty zamówienia.
1000 szt. * 40 j.p. = 40 000 j.p. - całkowite dopuszczalne koszty zamówienia.
Przykład ten oparty jest na autentycznych danych firmy Tantalus Company,
Przykład ten oparty jest na autentycznych danych firmy Tantalus Company,
produkującej automatyczne części do samochodów.
produkującej automatyczne części do samochodów.
Spółka Tantalus dąży do osiągnięcia planowanej rentowności sprzedaży
Spółka Tantalus dąży do osiągnięcia planowanej rentowności sprzedaży
w wysokości 20%.
w wysokości 20%.
Spółka otrzymała zamówienie od firmy Icarus na wykonanie 1000 szt. części
Spółka otrzymała zamówienie od firmy Icarus na wykonanie 1000 szt. części
do samochodu (wyrób ten w przykładzie nazywany będzie wyrobem A).
do samochodu (wyrób ten w przykładzie nazywany będzie wyrobem A).
Cena wyrobu A, którą zaakceptowała Icarus, dla pierwszego zamówienia
Cena wyrobu A, którą zaakceptowała Icarus, dla pierwszego zamówienia
wynosi 50 jednostek pieniężnych (j.p.).
wynosi 50 jednostek pieniężnych (j.p.).
Rentowność sprzedaży wynosi 20%, a zatem jednostkowy zwrot na sprzedaży
Rentowność sprzedaży wynosi 20%, a zatem jednostkowy zwrot na sprzedaży
równy jest 10 jednostkom pieniężnym (20% * 50 j.p. = 10 j.p.).
równy jest 10 jednostkom pieniężnym (20% * 50 j.p. = 10 j.p.).
W celu ustalenia kosztu docelowego ustalić trzeba kategorie kosztów
W celu ustalenia kosztu docelowego ustalić trzeba kategorie kosztów
występujących w rachunku Target costing.
występujących w rachunku Target costing.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRZYKŁAD.
PRZYKŁAD.
Koszt „dryfujący” oparty jest na bieżących możliwościach
Koszt „dryfujący” oparty jest na bieżących możliwościach
i uwarunkowaniach przedsiębiorstwa.
i uwarunkowaniach przedsiębiorstwa.
Trzeba zatem ustalić, które składniki kosztów występujących w spółce Tantalus,
Trzeba zatem ustalić, które składniki kosztów występujących w spółce Tantalus,
powinny być uwzględnione przy kalkulacji tego kosztu.
powinny być uwzględnione przy kalkulacji tego kosztu.
Na tym etapie uwzględniony został w rachunku wpływ na koszty,
Na tym etapie uwzględniony został w rachunku wpływ na koszty,
planowanej wielkości produkcji.
planowanej wielkości produkcji.
Postanowiono, że cena powinna zostać ustalona
Postanowiono, że cena powinna zostać ustalona
w oparciu o rachunek kosztów zmiennych, gdyż:
w oparciu o rachunek kosztów zmiennych, gdyż:
●
●
aby otrzymać zamówienie i nawiązać dłuższą współpracę z firmą Icarus,
aby otrzymać zamówienie i nawiązać dłuższą współpracę z firmą Icarus,
Tantalus musi jej zaproponować cenę konkurencyjną,
Tantalus musi jej zaproponować cenę konkurencyjną,
●
●
Tantalus posiada niewykorzystane moce produkcyjne, które umożliwiają mu
Tantalus posiada niewykorzystane moce produkcyjne, które umożliwiają mu
wyższą produkcję wyrobu A, wymaganą przez Icarusa po rozpoczęciu
wyższą produkcję wyrobu A, wymaganą przez Icarusa po rozpoczęciu
produkcji samochodów (a więc nie wzrosną koszty stałe),
produkcji samochodów (a więc nie wzrosną koszty stałe),
●
●
Przy dotychczasowej sprzedaży wytwarzanych wyrobów
Przy dotychczasowej sprzedaży wytwarzanych wyrobów
został przekroczony próg rentowności.
został przekroczony próg rentowności.
Na podstawie wymienionych danych ustalono jednostkowy koszt „dryfujący” – 43 700j.p.
Na podstawie wymienionych danych ustalono jednostkowy koszt „dryfujący” – 43 700j.p.
Struktura kosztu jednostkowego przedstawia się następująco:
Struktura kosztu jednostkowego przedstawia się następująco:
j.p.
j.p.
%
%
- materiały bezpośrednie
- materiały bezpośrednie
13,70
13,70
31,40
31,40
- płace bezpośrednie
- płace bezpośrednie
7,50
7,50
17,10
17,10
- zmienne koszty pośrednie
- zmienne koszty pośrednie
22,50
22,50
52,50
52,50
- jednostkowy koszt
- jednostkowy koszt
wytworzenia
wytworzenia
43,70
43,70
100,0
100,0
0
0
Ustalenie kosztu „dryfującego”
Ustalenie kosztu „dryfującego”
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRZYKŁAD.
PRZYKŁAD.
Celem tego etapu jest redukcja kosztów o 3700 j.p. stanowiąca różnicę między kosztami
Celem tego etapu jest redukcja kosztów o 3700 j.p. stanowiąca różnicę między kosztami
„
„
dryfującymi” a kosztami dopuszczalnymi (43700j.p.- 40000j.p.)
dryfującymi” a kosztami dopuszczalnymi (43700j.p.- 40000j.p.)
Proces eliminowania różnicy między kosztami „dryfującymi” a kosztami dopuszczalnymi
Proces eliminowania różnicy między kosztami „dryfującymi” a kosztami dopuszczalnymi
Został przeprowadzony za pomocą takich technik inżynierskich jak analiza wartości,
Został przeprowadzony za pomocą takich technik inżynierskich jak analiza wartości,
analiza możliwości dostaw i ocena projektów.
analiza możliwości dostaw i ocena projektów.
Dzięki temu procesowi zidentyfikowano wiele problemów. Największe z nich, to:
Dzięki temu procesowi zidentyfikowano wiele problemów. Największe z nich, to:
1)
1)
eliminowanie braków
eliminowanie braków
2)
2)
przeprojektowanie fazy montażu wyrobu (zmniejszono liczbę narzędzi służących
przeprojektowanie fazy montażu wyrobu (zmniejszono liczbę narzędzi służących
do wytwarzania tego wyrobu)
do wytwarzania tego wyrobu)
Za cel postawiono sobie zmniejszenie kosztów zamówienia poprzez całkowitą
Za cel postawiono sobie zmniejszenie kosztów zamówienia poprzez całkowitą
eliminację braków. Sposoby zmniejszenia braków, zaproponowane przez kierowników grup,
eliminację braków. Sposoby zmniejszenia braków, zaproponowane przez kierowników grup,
wdrożono jako część działań w zakresie procesu całościowej kontroli jakości (TQC).
wdrożono jako część działań w zakresie procesu całościowej kontroli jakości (TQC).
W efekcie stawka braków obniżyła się z 2,64% (stawka wyjściowa) do 0,23%,
W efekcie stawka braków obniżyła się z 2,64% (stawka wyjściowa) do 0,23%,
co oznaczało zmniejszenie kosztów całkowitych produkcji o 1053 j.p.
co oznaczało zmniejszenie kosztów całkowitych produkcji o 1053 j.p.
Próba osiągnięcia kosztu „docelowego”
Próba osiągnięcia kosztu „docelowego”
1)
1)
Eliminowanie braków
Eliminowanie braków
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
PRZYKŁAD.
PRZYKŁAD.
Produkcja wyrobu A była bardzo kosztowna ze względu na stosowanie w niej 45
Produkcja wyrobu A była bardzo kosztowna ze względu na stosowanie w niej 45
specjalistycznych rodzajów narzędzi. Uznano, że liczbę narzędzi można zmniejszyć do 30
specjalistycznych rodzajów narzędzi. Uznano, że liczbę narzędzi można zmniejszyć do 30
i nie wpłynie to na jakość wyrobu A. Spowodowało to zmniejszenie kosztów o 1125 j.p.
i nie wpłynie to na jakość wyrobu A. Spowodowało to zmniejszenie kosztów o 1125 j.p.
Dodatkowo obniżono koszty o 200 j.p. po przeanalizowaniu innych obszarów problemowych.
Dodatkowo obniżono koszty o 200 j.p. po przeanalizowaniu innych obszarów problemowych.
Całkowita redukcja kosztów
Całkowita redukcja kosztów
wyniosła więc na tym etapie:
wyniosła więc na tym etapie:
braki + narzędzia + inne = razem
braki + narzędzia + inne = razem
1053 + 1125 + 200 = 2378 j.p.
1053 + 1125 + 200 = 2378 j.p.
Zatem, koszt docelowy został ustalony na poziomie 41322 j.p. (41700 j.p. - 2378 j.p.
Zatem, koszt docelowy został ustalony na poziomie 41322 j.p. (41700 j.p. - 2378 j.p.
= 41322 j.p.). Nie był to jednak wynik zadowalający dla kierownictwa naczelnego
= 41322 j.p.). Nie był to jednak wynik zadowalający dla kierownictwa naczelnego
spółki Tantalus, gdyż różnica pomiędzy kwotą 41322 j.p. A kosztami dopuszczalnymi
spółki Tantalus, gdyż różnica pomiędzy kwotą 41322 j.p. A kosztami dopuszczalnymi
(40000 j.p.) nadal była zbyt duża i wynosiła 1322 j.p.
(40000 j.p.) nadal była zbyt duża i wynosiła 1322 j.p.
2)
2)
Redukcja kosztów oprzyrządowania
Redukcja kosztów oprzyrządowania
Dyrektor operacyjny zaproponował wówczas, aby w procesie projektowania wyrobu A
Dyrektor operacyjny zaproponował wówczas, aby w procesie projektowania wyrobu A
zastosowana została technika równoczesna. Technika ta pozwala na skrócenie czasu
zastosowana została technika równoczesna. Technika ta pozwala na skrócenie czasu
projektowania wyrobu do około 30%, co pozwoli na zmniejszenie kosztów
projektowania wyrobu do około 30%, co pozwoli na zmniejszenie kosztów
zamówienia wyrobu A o około 400 j.p.
zamówienia wyrobu A o około 400 j.p.
Ostatecznie koszty wytworzenia wyrobu A zostały ustalone na poziomie 409220 j.p.
Ostatecznie koszty wytworzenia wyrobu A zostały ustalone na poziomie 409220 j.p.
Ze względu na to, iż nie udało się obniżyć kosztów o pełną kwotę, tj. o 3700 j.p. tylko
Ze względu na to, iż nie udało się obniżyć kosztów o pełną kwotę, tj. o 3700 j.p. tylko
o 2708 j.p. postanowiono przedyskutować a przedstawicielem Ikarusa możliwość
o 2708 j.p. postanowiono przedyskutować a przedstawicielem Ikarusa możliwość
podwyższenia ceny wyrobu A. Firma Icarus zaakceptowała tę prośbę
podwyższenia ceny wyrobu A. Firma Icarus zaakceptowała tę prośbę
i podwyższyła cenę o 0,922 j.p./szt.
i podwyższyła cenę o 0,922 j.p./szt.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
BENCHMARKING
BENCHMARKING
Benchmarking to ciągły proces oceny produktów, usług i praktyk,
Benchmarking to ciągły proces oceny produktów, usług i praktyk,
w odniesieniu do najsilniejszych konkurentów lub firm
w odniesieniu do najsilniejszych konkurentów lub firm
uznawanych za liderów przemysłu.
uznawanych za liderów przemysłu.
Benchmarking wg David’a T. Kearns’a
Benchmarking wg David’a T. Kearns’a
Ucz się na cudzych błędach, nie wystarczy Ci czasu, abyś wszystkie popełnił sam.
Ucz się na cudzych błędach, nie wystarczy Ci czasu, abyś wszystkie popełnił sam.
Definicja Amerykańskiego Centrum Produktywności i Jakości
Definicja Amerykańskiego Centrum Produktywności i Jakości
Benchmarking jest
Benchmarking jest
procesem porównywania swojej organizacji
procesem porównywania swojej organizacji
z praktyką funkcjonowania i wynikami działania najlepszej organizacji
z praktyką funkcjonowania i wynikami działania najlepszej organizacji
w skali światowej, a następnie zaadaptowania zasadniczych cech
w skali światowej, a następnie zaadaptowania zasadniczych cech
tej wzorcowej praktyki do procesów realizowanych do własnej organizacji.
tej wzorcowej praktyki do procesów realizowanych do własnej organizacji.
Benchmarking jest
Benchmarking jest
systematycznym i stałym procesem poszukiwania,
systematycznym i stałym procesem poszukiwania,
pomiaru i wdrażania najlepszych rozwiązań.
pomiaru i wdrażania najlepszych rozwiązań.
W procesie tym porównuje się najważniejsze procesy gospodarcze w danej organizacji
W procesie tym porównuje się najważniejsze procesy gospodarcze w danej organizacji
z procesami liderów w skali światowej z zamiarem uzyskania informacji
z procesami liderów w skali światowej z zamiarem uzyskania informacji
w celu zastosowania lub zaadoptowania najlepszego rozwiązania,
w celu zastosowania lub zaadoptowania najlepszego rozwiązania,
co ma pozwolić na poprawę wyników działania danej organizacji
co ma pozwolić na poprawę wyników działania danej organizacji
w zakresie jej produktów, usług i procesów
w zakresie jej produktów, usług i procesów
do poziomu uzyskiwanego przez organizacje wzorcowe
do poziomu uzyskiwanego przez organizacje wzorcowe
.
.
Definicja A. G. Kamande
Definicja A. G. Kamande
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
BENCHMARKING
BENCHMARKING
, c.d.
, c.d.
●
●
ciągłość
●
●
szeroki zakres stosowania – produkty, usługi, procesy gospodarcze
●
●
możliwość ustalenia najlepszych praktyk i sposobów ich wdrożenia w firmie
Wszystkie definicje benchmarking’u akcentują jego
Wszystkie definicje benchmarking’u akcentują jego
Benchmarking współcześnie
Benchmarking współcześnie
Benchmarking
Benchmarking
polega na porównywaniu procesów i praktyk
polega na porównywaniu procesów i praktyk
stosowanych
stosowanych
przez własne przedsiębiorstwo ze stosowanymi w przedsiębiorstwach
przez własne przedsiębiorstwo ze stosowanymi w przedsiębiorstwach
uważanych za najlepsze w analizowanej dziedzinie.
uważanych za najlepsze w analizowanej dziedzinie.
Wynik takiej analizy służy jako
Wynik takiej analizy służy jako
podstawa doskonalenia procesów biznesowych
podstawa doskonalenia procesów biznesowych
.
.
Benchmarking
Benchmarking
nie jest
nie jest
zwykłym naśladownictwem,
zwykłym naśladownictwem,
nie polega na podpatrzeniu sposobu
nie polega na podpatrzeniu sposobu
pracy innych, aby tak samo postępować u siebie. To wykrywanie czynników,
pracy innych, aby tak samo postępować u siebie. To wykrywanie czynników,
które sprawiają, że analizowany proces jest wykonywany efektywnie a następnie
które sprawiają, że analizowany proces jest wykonywany efektywnie a następnie
wskazanie podobnych możliwości we własnym przedsiębiorstwie.
wskazanie podobnych możliwości we własnym przedsiębiorstwie.
To uczenie się i twórcze adaptowanie najlepszych praktyk (the best practices).
To uczenie się i twórcze adaptowanie najlepszych praktyk (the best practices).
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Najważniejsze w benchmarking’u
Najważniejsze w benchmarking’u
jest:
jest:
●
●
posiadanie wiedzy na temat koncepcji
benchmarking’u
benchmarking’u
●
●
postawa liderów i wsparcie przez kadrę menedżerską
●
●
udokumentowanie własnych procesów
●
●
nastawienie do dzielenia się wiedzą wewnątrz i na zewnątrz przedsiębiorstwa
●
●
porównanie danych, analiza, przygotowanie zaleceń
porównanie danych, analiza, przygotowanie zaleceń
●
●
opracowanie planu wprowadzenia zmian
●
●
wprowadzenie zmian
●
●
uhonorowanie prac
●
●
powtórzenie tego procesu po uwzględnieniu zmian
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Typowe fazy procesu benchmarking’u
Typowe fazy procesu benchmarking’u
to:
to:
wybór zagadnień do porównania
opracowanie planu analizy i wybór metod gromadzenia danych
określenie firm - wzorców
zbieranie danych
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Najczęściej stosowane rodzaje
Najczęściej stosowane rodzaje
benchmarking’u
benchmarking’u
●
●
Wewnętrzny:
Wewnętrzny:
stosowany w dużych firmach, przy założeniu,
że różne komórki tej samej organizacji wykonują podobne funkcje,
jednak w odmienny sposób;
●
●
Konkurencyjny:
Konkurencyjny:
celem jest zrozumienie sposobów realizacji procesów
u lidera rynkowego – konkurenta z tej samej branży;
●
●
Funkcjonalny:
Funkcjonalny:
wykracza poza granice branży i poszukuje organizacji
działających w podobnym zakresie lub wykonujących podobne czynności;
●
●
Generyczny:
Generyczny:
porównanie funkcji i procesów gospodarczych realizowanych
w różnych organizacjach bez względu na branżę ich działalności.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Podstawa - partnerstwo
Podstawa - partnerstwo
Podstawą wszystkiego jest tu wzajemne, daleko idące zaufanie.
Podstawą wszystkiego jest tu wzajemne, daleko idące zaufanie.
Należy mówić o partnerstwie, przestrzegając koniecznie kilku zasad.
Należy mówić o partnerstwie, przestrzegając koniecznie kilku zasad.
Przypomina to negocjacje nastawione na współpracę. I tak:
Przypomina to negocjacje nastawione na współpracę. I tak:
nie wolno pozyskanych informacji wykorzystywać w innym celu
niż uzgodnione z partnerem, a tym bardziej przekazywać je osobom trzecim,
nie można pytać o informacje, których samemu również by się nie zdradziło
oraz wiedzieć do jakiego stopnia pragniemy dzielić się własnymi informacjami,
należy przygotować dodatkową umowę, jeśli „obróbce” poddawane będą
poufne dane.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Kroki benchmarking’u
Kroki benchmarking’u
1.
1.
Dokonaj wyboru elementów podlegających benchmarkingowi
Dokonaj wyboru elementów podlegających benchmarkingowi
5.
5.
Uwzględnij zmiany wynikłe z procesu usprawnień i powtórz cały proces
Uwzględnij zmiany wynikłe z procesu usprawnień i powtórz cały proces
4.
4.
Dokonaj analizy danych i ich wyniki przełóż na plan działania
Dokonaj analizy danych i ich wyniki przełóż na plan działania
3.
3.
Zbierz dane
Zbierz dane
2.
2.
Poszukaj i wybierz firmy - wzorce
Poszukaj i wybierz firmy - wzorce
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Proces benchmarking’u w praktyce
Proces benchmarking’u w praktyce
1.
1.
Określ, co będziesz porównywał
Określ, co będziesz porównywał
5.
5.
Dokonaj wyboru najlepszych firm w badanych obszarach
Dokonaj wyboru najlepszych firm w badanych obszarach
4.
4.
Zgromadź dane
Zgromadź dane
3.
3.
Wybierz metodę gromadzenia danych
Wybierz metodę gromadzenia danych
2.
2.
Stwórz plan analizy benchmarkingowej
Stwórz plan analizy benchmarkingowej
6.
6.
Zbierz dane podczas wizyty w firmie
Zbierz dane podczas wizyty w firmie
8.
8.
Wprowadź zmiany
Wprowadź zmiany
7.
7.
Dokonaj porównania procesów, określ istniejące luki
Dokonaj porównania procesów, określ istniejące luki
i opracuj zalecenia zmian
i opracuj zalecenia zmian
9.
9.
Ustal nowy poziom wyników działalności
Ustal nowy poziom wyników działalności
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Przykłady benchmarking’u
Przykłady benchmarking’u
●
●
Klej Atlas
– pracownicy Uniwersytetu łódzkiego nie przyjęli pesymistycznych prognoz zagranicznych
inwestorów dotyczących słabo rozwijającego się rynku budowlanego w Polsce i stworzyli klej atlas
porównując go do istniejących na rynku takich produktów.
●
●
Coca-Cola
będąc firmą globalną, posiadającą sieć fabryk rozmieszczonych na całym globie, może
sobie pozwolić na wykorzystywanie właśnie tej metody w procesie ciągłego doskonalenia.
Wystarczy np. z Polski pojechać na Węgry (lub na odwrót) i już można czerpać z doświadczeń kolegów,
które za chwilę zastosujemy u siebie. Takie rozwiązanie ma szereg pozytywów, wśród których na pewno
zauważalny jest fakt, iż nie trzeba martwić się o poufność przekazywanych informacji, ponieważ i tak
nie wychodzą one na zewnątrz.
●
●
Benchmarking
Benchmarking miast
jest to pewna aktywność władz, polegająca na poszukiwaniu innych miast,
które charakteryzują się pewnymi wspólnymi cechami i dokonaniu analiz porównywalnych danych
związanych z różnymi dziedzinami ich funkcjonowania (m.in.: danych ekonomicznych,
socjologicznych, demograficznych, kulturalnych). W trakcie wykonywania takich porównań
należy wziąć pod uwagę również czynniki historyczne i geograficzne.
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke
Przykład benchmarking’u w branży
Przykład benchmarking’u w branży
samochodowej
samochodowej
Krzywa produktu w branży
Krzywa produktu w branży
samochodowej
samochodowej
Parametry
Parametry
marki
marki
Godziny pracy
Godziny pracy
Defekty na 1 pojazd
Defekty na 1 pojazd
Koszt gwarancji na 1 samochód
Koszt gwarancji na 1 samochód
Opracowanie produktu (miesiące)
Opracowanie produktu (miesiące)
Czas odpowiedzi na zamówienie (dni)
Czas odpowiedzi na zamówienie (dni)
Czas zmiany farby (minuty)
Czas zmiany farby (minuty)
% dostaw zewnętrznych wg JIT
% dostaw zewnętrznych wg JIT
% dostaw zewnętrznych wg JIT
% dostaw zewnętrznych wg JIT
Ilość elementów złączonych
Ilość elementów złączonych
Ilość złączy na 1 samochód
Ilość złączy na 1 samochód
0 1 2 3 4 5 6
Krzywa marki
idealnej
Aktualna krzywa
produktu GM
Proponowana krzywa produktu
GM
Parametry
Parametry
marki
marki
dr Helena Poetschke
dr Helena Poetschke