Podstawy komunikacji 

społecznej

warunki dialogu 

1

Komunikacja to proces, poprzez który ludzie 

wspólnie tworzą i kontrolują (regulują) społeczną 

rzeczywistość. (S.Trenholm, A.Jensen)

2

Robert Dilts – jednostka jako system (1)                 

  1

Poziomy logiczne

3

ZACHOWANIA

UMIEJĘTNOŚCI

PRZEKONANIA

WARTOŚCI

TOŻSAMOŚĆ

MISJA

CZAS

S

Y

T

U

A

C

JA

KONTEKST

organizacyjny

kulturow
y

scena 
działania

FUNKCJE POZIOMÓW (2)

4

MISJA:

                  Dokąd zmierzam?

TOŻSAMOŚĆ:

      Kim jestem? 

 WARTOŚCI:

         Co jest ważne? 

PRZEKONANIA:

   Jaka jest rzeczywistość? 

 UMIEJĘTNOŚCI:   

Jak działać?

  ZACHOWANIA

 

 Kurt Lewin (1)

„.....there is nothing so practical as a good theory..”

• przeciwstawił się redukcjonizmowi w psychologii, 

• uświadomił ograniczenia badań laboratoryjnych i 

konieczność badania konkretnych zachowań w 

kontekście złożonych współuwarunkowań

• zapoczątkował badania nad motywacją, potrzebami, 

winą, zmianą

• jego studenci i współpracownicy to między innymi: 

Barker, Kelly, Heider, Festinger, Deutsch;

• zainicjował praktykę grup spotkaniowych.

5

Kurt Lewin – teoria pola (2)

• metoda przedstawiania świata

• Zasady teorii pola: 

- zachowanie jest funkcją pola istniejącego w tym czasie, kiedy to 

zachowanie występuje; 

- analiza rozpoczyna się od sytuacji jako całości, w której zostają 

wyróżnione części składowe, 

- konkretną osobę w konkretnej sytuacji można przedstawić w 

formie matematycznej

- osoba jest oddzielona od większej całości, a jednocześnie 

włączona w nią;

- zachowanie jest funkcją przestrzeni życiowej (zawiera ogół 

możliwych faktów zdolnych determinować zachowanie jednostki)

- Łatwiej jest osiągnąć pozytywne rezultaty, gdy analizuje się 

aktualną sytuację, niż stara się przewidzieć zachowanie w 

przyszłości na podstawie znajomości praw psychologicznych (nie 

ma sensu zajmować się trwałymi cechami czy sztywnymi 

nawykami)

6

Współdziałanie i konflikt (3)

• Los i współzależność (los Żydów w czasie II wojny 

światowej) – świadomość zależności własnego losu od 

losu grupy zwiększa odpowiedzialność za jej dobrostan

• Zadanie i współzależność – silna dynamika grupy jest 

efektem uzależnienia własnej efektywności od 

efektywności innych członków grupy (pozytywna 

współzależność); rywalizacja jest wtedy, gdy sukces 

jednego jest porażką drugiego (negatywna 

współzależność)

Deutsch: pozytywna współzależność prowadzi do zwiększonej 

komunikacji, mniejszej agresji, większej wzajemnej 

sympatii, większej produktywności.

7

DIALOG (1)

•Paulo Freire

- ‘

dialog to spotkanie 

pomiędzy osobami ,
 zapośredniczone światem,
 celem spotkania jest nadanie mu nazwy’

- dialog to forma edukacji

8

Dialog (2)

• Hans-Georg Gadamer 

- Dialogiczna struktura rozu-
mienia – rzeczywista konwersacja polega
na tym, że „…przyjmuje się punkt widze-
nia drugiej osoby jako wart rozważenia i dostaje 
się do jej wnętrza, nie tyle poznając ją jako 
osobę, co rozumiejąc jej słowa.”
- Angażujemy się w rozmowę z naszymi pre-sądami i naszym 

rozumieniem.

9

Dialog (3)

• Jurgen Habermas
- Sytuacja idealnej rozmowy:

to taka, w której każdy ma równe szanse, 
aby się wypowiedzieć;

- Dialog wymaga wzajemności i symetrii;
- Dialog nie jest możliwy pomiędzy tymi, 

którzy są przekonani, że ich nazywanie 
świata jest właściwe, a tymi, którzy te 
nazwy odrzucają.

10

Dialog (4)

• David Bohm
- „

Podobnie jak z elektronami 

musimy patrzeć na myśl, 
jak na zjawisko wyłaniające 
się z naszej interakcji i prowadzonego dyskursu.”

- Dialog umożliwia swobodny przepływ znaczeń;
- dialog umożliwia uchwycenie głębszego porządku rzeczy;

11

(5) Dialog to wspólne tworzenie czegoś nowego….

„ ... jest to możliwe tylko wtedy, kiedy 

ludzie słuchają siebie wzajemnie bez 
uprzedzeń i próby wywierania na siebie 
wpływu. Każdy dąży do prawdy i 
spójności, więc gotów jest porzucić stare 
idee i intencje, aby przyjąć nowe, jeśli 
jest taka potrzeba.”

12

David Bohm, „O dialogu”

ETYMOLOGIA TERMINU

- łaciński czasownik communico, 

communicare (uczynić wspólnym, 

połączyć; udzielić komuś wiadomości, 

naradzać się) i rzeczownik communio 

(wspólność, poczucie łączności)

- communication wchłonięty przez 

języki nowożytne
XIV w. → „wejście we wspólnotę, 

utrzymywanie z kimś stosunków” 

(komunia, uczestnictwo, dzielenie się)
XVI w. → transmisja, przekaz

13

KOMUNIKOWANIE

DEFINICJE

CHARLES COOLEY: „[...] mechanizm, przez który istnieją i rozwijają się 

ludzkie stosunki – ogół symboli ludzkiego umysłu wraz ze środkami 

ich przekazywania w przestrzeni i przechowywania w czasie. 

Komunikowanie się obejmuje wyraz twarzy, postawę i gest, tonację 

głosu, słowa, pismo, druk, koleje, telegrafy, telefony i wszystko 

cokolwiek zostanie jeszcze wynalezione w toku podboju przestrzeni i 

czasu.”

DEFINICJE WSKAZUJĄ, ŻE KOMUNIKOWANIE SIĘ JEST:

• narzędziem umożliwiającym egzystencję społeczeństwa,

• aktem wyrażającym normy grupowe,

• transakcyjnym procesem kreowania znaczenia,

• sytuacją, w której jednostka A mówi do B o X,

• reakcją organizmu na bodziec,

• transmisją informacji, idei, emocji,
• wywołaniem odpowiedzi za pomocą symboli werbalnych

.

14

POZIOMY PROCESU 

KOMUNIKOWANIA

15

KOMUNIKOWANIE 

MASOWE

KOMUNIKOWANIE INTRAPERSONALNE

KOMUNIKOWANIE INTERPERSONALNE

KOMUNIKOWANIE GRUPOWE

KOMUNIKOWANIE MIĘDZYGRUPOWE

KOMUNIKOWANIE

ORGANIZACYJNE/INTYTUCJONA

LNE

ASPEKTY 

KOMUNIKOWANIA

• INFORMACYJNY

→ narracja
→ opis
→ demonstracja
→ definiowanie

• PERSWAZYJNY

16

KOMUNIKOWANIE

A do B o X

INFORMACJA

1.

Dzielenie się ideami, myślami, 
wiedzą.

2.

Wyjaśnianie.

3.

Instruktaż.

PERSWAZJA

1.

Formowanie postaw.

2.

Wzmocnienie postaw.

3.

Zmiana zachowań i 
postaw.

CEL > promowanie wzajemnego
           zrozumienia między A i B.

CEL > promowanie interakcyjnych
           zależności między A i B.

INFORMACJA i PERSWAZJA

17

Treść - informacja

Relacja - perswazja

Raport

Dowodzenie

Co zostało powiedziane

Jak zostało to powiedziane

Kanał werbalny

Kanał niewerbalny

Komunikacja

Metakomunikacja

Aspekt poznawczy

Aspekt afektywny

Dane w komputerze

Program komputerowy

Słowa

Akcentowanie (interpunkcja)

Logika a komunikacja – Herbert Paul Grice – implikatury 

konwersacyjne (1)

„…czuje się, że rozmówca, który jest nieadekwatny, 

albo ‘ściemnia’ nie tyle rozczarowuje publiczność, co 

zawodzi samego

 

siebie”.

• Implikatura (implicature) – to, co wynika z 

wypowiedzianych słów (inne związane z nimi słowa, 

stwierdzenia), sugestia, np.A pyta się B o ich 

wspólnego kolegę C, B: „O całkiem dobrze, lubi swoich 

kolegów i jeszcze nie trafił do więzienia”.

• Rozmowa to na ogół wspólny wysiłek w dążeniu do 

jakiegoś celu – Zasada Współpracy: Dostosuj swój 

wkład w rozmowę, która się w danym momencie 

toczy, do wspólnie zaakceptowanego celu lub 

kierunku.

18

Maksymy konwersacyjne (2)

• Ilość

- Udzielaj tyle informacji, ile jest wymagane (wystarczająco)

- Nie udzielaj więcej informacji niż potrzeba

• Jakość

- Nie mów tego, co uważasz za kłamstwo

- Nie mów tego, na co nie masz dowodów

• Relacja 

- Bądź adekwatny

• Styl

- Unikaj niejasności wyrażeń

- Unikaj dwuznaczności

- Wyrażaj się zwięźle (nie ‘rozwlekaj’ niepotrzebnie zdań)

19

Wzorzec realizacji implikatur 

konwersacyjnych

„ On powiedział, że p; nie ma powodów, aby 

sądzić, że nie kieruje się maksymami, a 

przynajmniej ZW, nie powiedziałby p, gdyby 

nie myślał, że q; on wie (i wie, że ja wiem, 

że on wie), że ja dostrzegam, że on myśli, że 

założenie o q jest konieczne; nie zrobił 

niczego, żeby powstrzymać mnie przed 

myśleniem, że q; on chce, żebym myślał lub 

przynajmniej pozwala mi myśleć, że q; tak 

więc on implikuje q.

20

MODEL KOMPETENCJI W KOMUNIKACJI 

INTERPERSONALNEJ

21

KOMPETENCJA PROCESU (WEWNĘTRZNA)

KOMPETENCJA ZACHOWANIA

kompetencja interpretacyjna

(proces spostrzegania)

zdolność nazywania, 

organizowania i interpretowania 

informacji o interakcji

kompetencja ja

(proces prezentacji 

siebie)

zdolność wyboru i 

prezentowania 

pożądanego obrazu 

siebie

kompetencja roli

(proces adaptacji)

zdolność 

przyjmowania ról 

społecznych i wiedza 

o zachowaniach 

wynikających z roli

kompetencja celu

(proces planowania)

zdolność formułowania 

celów, przewidywania 

konsekwencji i wyboru 

odpowiednich sposobów 

działania

S.Trenholm, A. 
Jensen

kompetencja 

niewerbalna

zdolność efektywnego 

wykorzystania gestów, 

tonu głosu i innych 

sposobów komunikacji 

niewerbalnej

kompetencja 

werbalna

zdolność 

efektywnego 

wykorzystania słów, 

fraz i innych 

narzędzi 

lingwistycznych

kompetencja 

relacyjna

zdolność 

formułowania 

przekazu tak, aby 

utrzymywać 

pożądany typ relacji

K

O

N

T

E

K

S

T

 H

IS

T

O

R

Y

C

Z

N

Y

K

O

N

T

E

K

S

T

 R

E

L

A

C

JI

K

O

N

T

E

K

S

T

 K

U

L

T

U

R

O

W

Y

kompetencja przekazu

(proces kodowania)