Antagoniści i
Antagoniści i
agonisto-
agonisto-
antagoniści
antagoniści
receptorów
receptorów
opioidowych
opioidowych
Iga Zdaniuk
Iga Zdaniuk
Antagoniści i
Antagoniści i
agonisto-
agonisto-
antagoniści
antagoniści
receptorów
receptorów
opioidowych
opioidowych
Iga Zdaniuk
Iga Zdaniuk
Receptory opioidowe
Receptory opioidowe
Występują 3 typy receptorów opioidowych –
Występują 3 typy receptorów opioidowych –
Działanie przeciwbólowe
Działanie przeciwbólowe
ponadrdzeniowe
ponadrdzeniowe
+++
+++
-
-
-
-
rdzeniowe
rdzeniowe
++
++
++
++
+
+
obwodowe
obwodowe
++
++
-
-
++
++
Depresja oddechowa
Depresja oddechowa
+++
+++
++
++
-
-
Skurcz tętnic
Skurcz tętnic
++
++
-
-
+
+
Hamowanie perystaltyki jelit
Hamowanie perystaltyki jelit
++
++
++
++
+
+
Euforia
Euforia
+++
+++
-
-
-
-
Dystrofia
Dystrofia
-
-
-
-
+++
+++
Sedacja
Sedacja
++
++
-
-
++
++
Zależność fizyczna
Zależność fizyczna
+++
+++
-
-
+
+
Receptory opioidowe
Receptory opioidowe
Należą do rodziny receptorów sprzężonych z
Należą do rodziny receptorów sprzężonych z
białkiem G i hamują aktywność cyklazy
białkiem G i hamują aktywność cyklazy
adenylowej, zmniejszając ilość
adenylowej, zmniejszając ilość
wewnątrzkomórkowego cAMP. Tak działają
wewnątrzkomórkowego cAMP. Tak działają
wszystkie 3 podtypy receptora, a ponadto przez
wszystkie 3 podtypy receptora, a ponadto przez
białko G wpływają na czynność kanałów
białko G wpływają na czynność kanałów
jonowych. Ułatwiają otwarcie kanałów Ca2+
jonowych. Ułatwiają otwarcie kanałów Ca2+
zależnych od potencjału. Powoduje to
zależnych od potencjału. Powoduje to
zmniejszenie pobudliwości komórek nerwowych i
zmniejszenie pobudliwości komórek nerwowych i
zmniejszenie uwalniania przekaźników na skutek
zmniejszenie uwalniania przekaźników na skutek
hamowania napływu wapnia.
hamowania napływu wapnia.
Opioidy zwiększają też aktywność niektórych dróg
Opioidy zwiększają też aktywność niektórych dróg
nerwowych, prawdopodobnie na skutek
nerwowych, prawdopodobnie na skutek
hamowania neuronów wstawkowych hamujących.
hamowania neuronów wstawkowych hamujących.
Struktury mózgu
Struktury mózgu
zawierające receptory
zawierające receptory
opioidowe
opioidowe
Największa
Największa
koncentracja
koncentracja
receptorów – we
receptorów – we
wzgórzu (ból)
wzgórzu (ból)
Średnia
Średnia
koncentracja
koncentracja
receptorów – w
receptorów – w
korze mózgowej i w
korze mózgowej i w
zwojach podstawy
zwojach podstawy
(ruchy i emocje)
(ruchy i emocje)
Agoniści i antagoniści rec.
Agoniści i antagoniści rec.
opioidowych
opioidowych
Opioidy różnią się pod względem
Opioidy różnią się pod względem
specyficzności receptorowej (
specyficzności receptorowej (
) i
) i
pod względem sposobu dziłania na
pod względem sposobu dziłania na
poszczególne typy receptorów. Niektóre
poszczególne typy receptorów. Niektóre
z nich działają jako agoniści na jeden typ
z nich działają jako agoniści na jeden typ
receptora, a jako częściowi agoniści lub
receptora, a jako częściowi agoniści lub
antagoniści na inny typ receptora, co
antagoniści na inny typ receptora, co
może powodować bardzo skomplikowany
może powodować bardzo skomplikowany
obraz działania farmakologicznego.
obraz działania farmakologicznego.
Antagoniści rec.
Antagoniści rec.
opioidowych
opioidowych
Leki te same prawie nie wywołują działania, ale
Leki te same prawie nie wywołują działania, ale
blokują działanie innych opioidów:
blokują działanie innych opioidów:
Nalokson – działa najsilniej na rec.
Nalokson – działa najsilniej na rec.
, słabiej na
, słabiej na
i
i
.
.
Nie działa przeciwbólowo, nie powoduje depresji
Nie działa przeciwbólowo, nie powoduje depresji
ośrodka oddechowego. Znosi ośrodkowe i obwodowe
ośrodka oddechowego. Znosi ośrodkowe i obwodowe
działanie opioidów. Nawet długie, regularne
działanie opioidów. Nawet długie, regularne
podawanie naloksonu nie prowadzi do uzależnienia.
podawanie naloksonu nie prowadzi do uzależnienia.
Czas półtrwania: 1 godzina. Używany jest do leczenia
Czas półtrwania: 1 godzina. Używany jest do leczenia
ostrych zatruć narkotycznymi lekami
ostrych zatruć narkotycznymi lekami
przeciwbólowymi, w anestezjologii po
przeciwbólowymi, w anestezjologii po
przeprowadzeniu znieczulenia ogólnego z użyciem
przeprowadzeniu znieczulenia ogólnego z użyciem
narkotycznych leków przeciwbólowych, w odwracaniu
narkotycznych leków przeciwbólowych, w odwracaniu
depresji ośrodka oddechowego noworodków
depresji ośrodka oddechowego noworodków
spowodowanej podaniem rodzącej narkotycznych
spowodowanej podaniem rodzącej narkotycznych
leków przeciwbólowych podczas porodu, dla celów
leków przeciwbólowych podczas porodu, dla celów
diagnostycznych w celu wykrycia narkomanii lub
diagnostycznych w celu wykrycia narkomanii lub
wyjaśnienia przyczyn depresji ośrodka oddechowego.
wyjaśnienia przyczyn depresji ośrodka oddechowego.
Antagoniści rec.
Antagoniści rec.
opioidowych cd.
opioidowych cd.
Naltrekson – najsilniej działa na receptory
Naltrekson – najsilniej działa na receptory
i
i
, słabiej na
, słabiej na
. Jest stosowany do leczenia osób
. Jest stosowany do leczenia osób
uzależnionych od alkoholu i narkotycznych
uzależnionych od alkoholu i narkotycznych
leków przeciwbólowych. Blokuje receptory
leków przeciwbólowych. Blokuje receptory
opioidowe, endorfiny wydzielone w wyniku
opioidowe, endorfiny wydzielone w wyniku
picia alkoholu nie mogą już ich stymulować, a
picia alkoholu nie mogą już ich stymulować, a
co za tym idzie, powodować euforii. Osoby
co za tym idzie, powodować euforii. Osoby
dotychczas przyzwyczajone do reakcji
dotychczas przyzwyczajone do reakcji
euforycznych po spożyciu alkoholu zauważają
euforycznych po spożyciu alkoholu zauważają
bezcelowość picia i ograniczają ilość
bezcelowość picia i ograniczają ilość
spożywanych napojów alkoholowych.
spożywanych napojów alkoholowych.
Częściowi agoniści i
Częściowi agoniści i
mieszani agonisto-
mieszani agonisto-
antagoniści rec.
antagoniści rec.
opioidowych
opioidowych
Leki te cechuje łączne działanie agonistyczne i
Leki te cechuje łączne działanie agonistyczne i
równocześnie antagonistyczne na różne receptory.
równocześnie antagonistyczne na różne receptory.
Nalorfina – jest agonistą rec. opioidowego, ale też
Nalorfina – jest agonistą rec. opioidowego, ale też
kompetycyjnie antagonizuje działanie morfiny.
kompetycyjnie antagonizuje działanie morfiny.
In
In
vivo
vivo
wykazuje mieszane działanie agonistyczne i
wykazuje mieszane działanie agonistyczne i
antagonistyczne. Jest stosowana w ostrych
antagonistyczne. Jest stosowana w ostrych
zatruciach narkotycznymi lekami
zatruciach narkotycznymi lekami
przeciwbólowymi. Odpowiednio dawkowana znosi
przeciwbólowymi. Odpowiednio dawkowana znosi
depresję ośrodka oddechowego wywołaną
depresję ośrodka oddechowego wywołaną
podaniem dużych dawek narkotyków, a utrzymuje
podaniem dużych dawek narkotyków, a utrzymuje
działanie analgetyczne. Natomiast w dużych
działanie analgetyczne. Natomiast w dużych
dawkach sama może wywołać depresję
dawkach sama może wywołać depresję
oddechową.
oddechową.
Częściowi agoniści i
Częściowi agoniści i
mieszani agonisto-
mieszani agonisto-
antagoniści rec.
antagoniści rec.
opioidowych cd.
opioidowych cd.
Pentazocyna i cyklazocyna są antagonistami
Pentazocyna i cyklazocyna są antagonistami
receptora
receptora
, a jednocześnie częściowymi
, a jednocześnie częściowymi
częściowymi agonistami receptorów
częściowymi agonistami receptorów
i
i
.
.
Pentazocyna działa przeciwbólowo, ale jej
Pentazocyna działa przeciwbólowo, ale jej
działanie przeciwbólowe jest względnie
działanie przeciwbólowe jest względnie
krótkotrwałe. Pentazocyna słabiej od morfiny
krótkotrwałe. Pentazocyna słabiej od morfiny
wpływa na mięśnie gładkie, znacznie słabiej
wpływa na mięśnie gładkie, znacznie słabiej
przechodzi przez łożysko i rzadziej wywołuje
przechodzi przez łożysko i rzadziej wywołuje
depresję oddechową noworodków. Większe dawki
depresję oddechową noworodków. Większe dawki
wywierają wyraźny wpływ na układ krążenia:
wywierają wyraźny wpływ na układ krążenia:
powodują wzrost ciśnienia tętniczego i
powodują wzrost ciśnienia tętniczego i
przyspieszają czynność serca. Przy podaniu
przyspieszają czynność serca. Przy podaniu
pozajelitowym mogą wystąpić odczyny miejscowe.
pozajelitowym mogą wystąpić odczyny miejscowe.
Częściowi agoniści i
Częściowi agoniści i
mieszani agonisto-
mieszani agonisto-
antagoniści rec.
antagoniści rec.
opioidowych cd.
opioidowych cd.
Buprenorfina - charakteryzuje się bardzo
Buprenorfina - charakteryzuje się bardzo
silnym działaniem antagonistycznym. Lek
silnym działaniem antagonistycznym. Lek
dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i
dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i
z błony śluzowej jamy ustnej. Ma szybkie i
z błony śluzowej jamy ustnej. Ma szybkie i
względnie długotrwałe działanie
względnie długotrwałe działanie
przeciwbólowe. W zasadzie nie wywołuje
przeciwbólowe. W zasadzie nie wywołuje
objawów psychomimetycznych.
objawów psychomimetycznych.
Nalbufina – wykazuje działanie przeciwbólowe.
Nalbufina – wykazuje działanie przeciwbólowe.
Jako lek przeciwbólowy stosowana jest
Jako lek przeciwbólowy stosowana jest
wyłącznie pozajelitowo, bo po podaniu
wyłącznie pozajelitowo, bo po podaniu
doustnym wchłanianie jest zróżnicowane
doustnym wchłanianie jest zróżnicowane
osobniczo. Działanie przeciwbólowe występuje
osobniczo. Działanie przeciwbólowe występuje
po 15 minutach i utrzymuje się względnie
po 15 minutach i utrzymuje się względnie
długotrwale.
długotrwale.
Koniec
Koniec