Zasady konstytucyjne

Prawo konstytucyjne 
porównawcze (I)

 

 

Ustrój państwa (podział 
administracyjny)



Państwo federalne:

 podział uprawnień władczych 

pomiędzy parlamenty i rządy krajowe oraz parlament i 
rząd federalny; tylko pewne obszary polityki zastrzeżone 
są dla władz federalnych (polityka zagraniczna, obronność, 
polityka monetarna); większość spraw wewnętrznych w 
gestii podmiotów federacji (duża autonomia polityczna 
regionów i dekoncentracja władzy); przykłady: USA, 
Kanada, Australia, Niemcy, Austria, Szwajcaria, Belgia, 
także ZSRR, Czechosłowacja i Jugosławia



Państwo unitarne:

 przeciwieństwo państwa federalnego



Regionalizacja:

 duża autonomia regionów w ramach 

państwa unitarnego (przykłady to Włochy, Hiszpania)

 

 

Ustrój państwa (forma)



Monarchia: 

funkcję głowy państwa piastuje 

dożywotni i zazwyczaj dziedziczny monarcha, m. 
absolutne, m. konstytucyjne (król panuje z woli ludu, 
ale jego władza jest ograniczona prawem), ale też 
przypadki skrajne (królestwa afrykańskie, Arabia 
Saudyjska)



Republika: 

głową państwa jest osoba wybierana na 

pewien okres (prezydent), podział na republiki 
prezydenckie oraz parlamentarne

 

 

Niepodzielność



Zasada niepodzielności terytorialnej państwa: 

integralność terytorialna państwa, zazwyczaj 
państwa nie dopuszczają możliwości podziału 
(przynajmniej z zasady)

 

 

Orientacja ideologiczna



To raczej przeszłość:

 socjalistyczne, komunistyczne, 

rozwiniętego socjalizmu)



Obecnie: 

można mówić o ideologii liberalnej demokracji

 

 

Religia / organizacje wyznaniowe



Zasady określające stosunek państwa do organizacji 
religijnych.



Zasada oddzielenia kościoła od państwa



Religijny charakter państwa

 

 

Ekonomia



Zasady dotyczące organizacji życia ekonomicznego

 

 

Zasada państwa prawnego



Przestrzeganie prawa przez obywateli oraz przez 
organy państwowe, 



Instytucje państwowe działają tylko na podstawie 
prawa i w granicach prawa



To jest zabezpieczenie przed arbitralnością rządzących 
oraz instrument ochrony obywateli przez naruszającą 
ich prawa ingerencją państwa



Gwarancje państwa prawa:

 kontrola 

konstytucjonalności aktów prawnych oraz kontrola 
sądowa administracji



Inne czynniki:

 kultura polityczna i prawna 

społeczeństwa, kultura elit politycznych

 

 

Zasada państwa socjalnego



Państwo dobrobytu

 (welfare state); państwo przy 

użyciu mechanizmów politycznych i administracyjnych 

koryguje w sposób długofalowy działania sił rynkowych 

mając na względzie interes i bezpieczeństwo 

ekonomiczne obywateli



Zapewnienie każdemu obywatelowi 

równych praw

 w 

korzystaniu usług socjalnych



Zapewnienie 

ochrony socjalnej

 każdemu kto znalazł 

się w trudnej sytuacji (ubezpieczenia od bezrobocia, 

chorób, kalectwa)



Zapewnienie każdemu 

dochodów minimalnych

 bez 

względu na zasoby jakimi dysponuje



Hasła równości politycznej przeniesione na sferę socjalną 

i ekonomiczną

 

 

Inne zasady



Odpowiedzialności (przed Bogiem, sumieniem, historią).



Lojalności w stosunku do pewnych ogólnoludzkich idei i 
wartości (wolność, pokój, humanizm, sprawiedliwość, 
tolerancja)



Suwerenności państwa (zwierzchnictwa, relacje 
międzynarodowe)



Poszanowania i kontynuacji dziedzictwa politycznego i 
kulturalnego



Kolizyjne dotyczące relacji prawa krajowego do prawa 
międzynarodowego



Delegacji funkcji władczych lub transferu praw 
suwerennych na organizacje międzynarodowe

 

 

Zasada suwerenności ludu



Suwerenność to zwierzchnictwo



Władza określonego zbiorowego podmiotu wewnątrz 
określonego terytorium państwa



Zwierzchnictwo ludu jest w praktyce trudne do 
egzekwowania, ale pozostaje niezmienny w państwach 
demokratycznych mechanizm wyborów 
powszechnych, który jest przejawem zwierzchności 
narodu (ludu)

 

 

Zasada demokracji



Demokracja: 

władza ludu



Pojęcie to wskazuje na źródło władzy publicznej, na 
procedury podejmowania decyzji, na sposób 
legitymizowania władzy oraz na ograniczenia którym 
rządzący podlegają



„Nabycie”

 władzy następuje w drodze szczególnych 

procedur (wybory, referendum) 



Rodzaje, formy:

 bezpośrednia, pośrednia

 

 

Zasada reprezentacji



Zwana też

 zasadą rządu przedstawicielskiego



Jest to obowiązek delegowania uprawnień władczych na 
przedstawicieli wybieranych przez naród w wyborach 
powszechnych i działających pod jego kontrolą

 

 

Zasada podziału władzy



Idea ograniczenia rządu poprzez wzajemne ograniczanie 
się ośrodków władzy oraz działalność zorganizowanej 
opozycji politycznej



Koncepcje Monteskiusza i Hamiltona



Przeciwieństwo: idea Rousseau

 

 

Władza / org. polit. i społ.



Zasady określające relacje organizacji politycznych i 
zawodowych w stosunku do władzy



Wyróżniamy tutaj:

 pluralizm polityczny, kierownicza 

rola partii, swoboda działalności związków zawodowych



Reaganomika (1980-1988), Thatcheryzm (1979-1990); 
koncepcje państwa minimalnego

 

 

Relacje pomiędzy państwem, 
jednostką i społeczeństwem



Poszanowanie godności ludzkiej jako źródło praw i wolności



Nienaruszalności, niezbywalności i przyrodniego charakteru 
praw człowieka (konstytucyjna legitymizacja praw)



Równość wobec prawa i równa wszystkim wolność



Prymat interesu społecznego / prymat interesu 
jednostkowego



Partycypacja społeczna



Solidaryzm społeczny (system emerytalny, publiczna służba 
zdrowia)



Stosunki własnościowe



Poszanowanie praw grup mniejszościowych