UKŁADY WSPÓŁRZĘDNYCH
STOSOWANE W POLSCE
Układ „1942”
Układ „1965”
Układ „GUGiK
80”
Układ „1992”
Układ „2000”
UKŁADY WSPÓŁRZĘDNYCH
STOSOWANE W POLSCE
Układ „1942”
Układ „1965”
Układ „GUGiK
80”
Układ „1992”
Układ „2000”
1. Układ „1942”
Państwowy układ współrzędnych prostokątnych
płaskich "1942" został wprowadzony w celu
ujednolicenia państwowej sieci geodezyjnej i
opracowania mapy podstawowej państwa na
podstawie uchwały Prezydium Rządu w 1953 r. W
związku z tą uchwałą opracowano i wydano
mapę topograficzną w skali 1:25 000.
Mapy opracowane w skalach mniejszych od
1:5 000 zostały wykonane w odwzorowaniu Gaussa-
Krügera w odniesieniu do elipsoidy
Krasowskiego w pasach południkowych o szerokości
6
o
. Dzięki temu na obszarze Polski zostały utworzone
dwie strefy odwzorowawcze z południkami
środkowymi 15
o
i 21
o
.
1. Układ „1942” – c.d. 1
Zniekształcenia odwzorowawcze zmieniały się
od 0 na południku środkowym każdej strefy do ok. +
59 cm/km na brzegach każdej ze stref.
Rys. Podział kraju na 6
o
stopniowe strefy odwzorowawcze w
układzie „1942” do tworzenia map małoskalowych
1. Układ „1942” – c.d. 2
Dla
map
wielkoskalowych
zastosowano
odwzorowanie w pasach południkowych 3
o
z
podziałem obszaru Polski na cztery strefy z
południkami środkowymi 15
o
, 18
o
, 21
o
, 24
o
.
Zniekształcenia odwzorowawcze na brzegach stref
dochodziły do +15 cm/km.
Rys. Podział kraju na 3
o
stopniowe strefy odwzorowawcze w
układzie „1942” do tworzenia map wielkoskalowych
1. Układ „1942” – c.d. 2
W celu otrzymania współrzędnych w układzie
„1942” należy skorzystać z następujących formuł:
x
1942
= x
GK
y
1942
= y
GK
+ 500000.0 + c * 1000000
gdzie:
x
GK
, y
GK
– współrzędne Gaussa-Krügera,
c – numer strefy wynoszący dla poszczególnych stref
odpowiednio:
3,4 – dla pasów 6-stopniowych,
5, 6, 7, 8 – dla pasów 3-stopniowych.
2. Układ „1965”
W 1968 roku wprowadzono układ „1965”,
którego powierzchnią odniesienia jest elipsoida
Krasowskiego. Układ ten do tej pory stosowany jest
do
opracowań
kartograficznych
dla
potrzeb
gospodarczych. Nowy układ został podzielony na
pięć stref odwzorowawczych. W strefach
1, 2, 3, 4, zastosowano odwzorowanie quasi-
stereograficzne,
natomiast w
strefie
5
–
odwzorowanie Gaussa-Krügera.
W strefach 1-4 układu „1965” przyjęto skalę
w punkcie
głównym
m
o
=
0,9998,
tzn.
zniekształcenie odwzorowawcze (liniowe) w tym
punkcie wynosi z założenia – 20 cm/km. Natomiast w
strefie 5, zniekształcenie odwzorowawcze (liniowe) w
południku osiowym wynosi m
0
= 0.999983, co
odpowiada zniekształceniu – 20 cm/km.
Układ „1965” jest przeznaczony głównie do
tworzenia mapy zasadniczej.
2
.
U
kł
a
d
„
1
9
6
5
”
–
c.
d
.
1
R
y
s.
Po
d
zi
a
ł
kr
a
ju
n
a
5
st
re
f
o
d
w
zo
ro
w
a
w
cz
y
ch
w
u
kł
a
d
zi
e
„
1
9
6
5
”
2. Układ „1965” – c.d. 2
Współrzędne punktu w układzie „1965”
wyznacza się za pomocą następujących wzorów:
dla
stref:
1,2,3,4
(odwzorowanie
quasi-
stereograficzne):
x
1965
= m
0
* x
qS
+ x
0
Y
1965
= m
0
* y
qS
+ y
0
gdzie:
x
qS
, y
qS
– współrzędne odwzorowania quasi-
stereograficznego względem punktu środkowego
o współrzędnych geodezyjnych B
0
, L
0
,
x
0
, y
0
– współrzędne kartograficzne punktu
środkowego strefy,
2. Układ „1965” – c.d. 3
dla strefy 5 (odwzorowanie Gaussa-Krügera):
x
1965/5
= m
0
* x
GK
+ x
0
y
1965/5
= m
0
* y
GK
+ y
0
gdzie:
x
GK
, y
GK
– współrzędne Gaussa-Krügera
x
0
= – 4 700 000,0
y
0
= 237 000,0
3. Układ „GUGiK 80”
Na początku lat osiemdziesiątych przyjęto na
terenie Polski państwowy układ współrzędnych
prostokątnych płaskich „GUGiK 80”. Był to układ
przeznaczony głównie dla map przeglądowych w
skali 1 : 100 000 i mniejszych.
Powierzchnią odniesienia, podobnie jak w
układzie „1965” była elipsoida Krasowskiego.
Wykorzystano w nim jednostrefowe odwzorowanie
quasi-stereograficz
z
punktem
styczności
płaszczyzny
z
elipsoidą
o
współrzędnych
geodezyjnych B
0
= 52°10'00", L
0
= 19°10'00".
Współczynnik zmiany skali w tym punkcie wynosi
0.999714
(-29
cm/km),
a
maksymalne
zniekształcenie liniowe na granicach Polski wynosi
+93 cm/km.
Układ ten znalazł zastosowanie jedynie przy
tworzeniu
wydawanej
w
latach
1980-1984
topograficznej mapy Polski w skali 1 : 100 000.
3. Układ „GUGiK 80” – c.d. 1
Rys. Układ współrzędnych „GUGiK 80”
4. Układ „1992”
Układ „1992” został opracowany w oparciu
o jednostrefowe, obejmujące obszar całego
kraju (w 10-stopniowym pasie południkowym),
odwzorowanie Gaussa – Krügera w odniesieniu do
powierzchni elipsoidy GRS’ 80 z południkiem
osiowym Lo = 19°.
Skala zniekształcenia liniowego na południku
osiowym wynosi m
0
= 0.9993. Założenie to ma na
celu równomierne rozłożenie liniowych zniekształceń
odwzorowawczych, które wynoszą od – 70 cm/km na
południku osiowym do ok. + 91 cm/km w skrajnych,
wschodnich rejonach Polski.
Punkt przecięcia się obrazów równika i
południka osiowego ma współrzędną x = – 5 300
000 m, natomiast punkty leżące na południku
osiowym posiadają współrzędną y = 500 000 m.
4. Układ „1992” – c.d. 1
Rys.Układ „1992”
4. Układ „1992” – c.d. 2
Współrzędne punktów w układzie 1992 oblicza
się z następujących wzorów:
x
1992
= m
0
* x
GK
– 5 300 000.0
y
1992
= m
0
* y
GK
+ 500 000.0
gdzie:
x
GK
, y
GK
– to współrzędne Gaussa-Krügera:
x
GK
– względem obrazu równika
y
GK
– względem obrazu południka osiowego
5. Układ „2000”
Układ „2000” jest państwowym układem
współrzędnych płaskich prostokątnych, który stanowi
część
państwowego
systemu
odniesień
przestrzennych
obowiązującego
na
podstawie
Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 08.08.2000
roku. Złożony jest z czterech stref 3-stopniowych, z
których każda powstała jako odwzorowanie Gaussa-
Krügera elipsoidy GRS’80. Południki osiowe dla
poszczególnych stref wynoszą odpowiednio 15
o
, 18
o
,
21
o
i 24
o
.
Układ
„2000”
został
opracowany
i
zaprojektowany do tworzenia map wielkoskalowych.
Współczynnik zmiany skali w południku
osiowym dla każdej z trzechch stref wynosi
0.999923, a zniekształcenia liniowe zawierają się w
przedziale od – 7.7 cm/km – na południku osiowym,
do +7 cm/km – na brzegu każdej strefy.
4. Układ „2000” – c.d. 1
Rys. Układ „2000”
4. Układ „2000” – c.d. 2
Punkt przecięcia się obrazu równika z obrazem
południka osiowego otrzymuje współrzędną x = 0, a
punkty leżące na południku środkowym współrzędną y
= 500 000 m.
W celu jednoznacznego określenia położenia
punktu, przed współrzędną y podaje się numer pasa
południkowego, otrzymywanego jako iloraz południka
osiowego w danej strefie i liczby 3, co dla przykładu
punktów leżących na południku osiowym w danej
strefie oznacza:
5 500 000 m przy południku L
o
= 15°
6 500 000 m przy południku L
o
= 18°
7 500 000 m przy południku L
o
= 21°
8 500 000 m przy południku L
o
= 24°.