czyli
Rozkosz klinicystów i zmora
Rozkosz klinicystów i zmora
statystyków
statystyków
TA
TA
T
T
czyli
Rozkosz klinicystów i zmora
Rozkosz klinicystów i zmora
statystyków
statystyków
TA
TA
T
T
•
projekcja
projekcja
•
apercepcja
apercepcja
•
projekcyjne
projekcyjne
testy
testy
osobowości
osobowości
•
Christiana
Christiana
Morgan
Morgan
•
Henry
Henry
Murray
Murray
•
Test Apercepcji Tematycznej
Test Apercepcji Tematycznej
9
9
klasycznych
klasycznych
zasad interpretacji
zasad interpretacji
TAT
TAT
według G. Lindzeya (1952)
1.
1.
Tworząc opowiadanie osoba zwykle
Tworząc opowiadanie osoba zwykle
identyfikuje się z jednym z jego bohaterów –
identyfikuje się z jednym z jego bohaterów –
życzenia, dążenia i problemy tego bohatera
życzenia, dążenia i problemy tego bohatera
mogą odzwierciedlać życzenia, dążenia i
mogą odzwierciedlać życzenia, dążenia i
problemy osoby badanej.
problemy osoby badanej.
2.
2.
Dążenia, konflikty i inne właściwości osoby
Dążenia, konflikty i inne właściwości osoby
badanej czasem odzwierciedlają się w
badanej czasem odzwierciedlają się w
opowiadaniu projekcyjnym pośrednio lub
opowiadaniu projekcyjnym pośrednio lub
symbolicznie.
symbolicznie.
3.
3.
Nie wszystkie opowiadania są jednakowo
Nie wszystkie opowiadania są jednakowo
diagnostyczne – pewne kluczowe opowiadania
diagnostyczne – pewne kluczowe opowiadania
mogą dostarczyć wielkiej ilości danych o dużej
mogą dostarczyć wielkiej ilości danych o dużej
wartości diagnostycznej, podczas gdy inne
wartości diagnostycznej, podczas gdy inne
niewielu
niewielu.
4.
4.
Tematy opowiadań wynikające
Tematy opowiadań wynikające
bezpośrednio z treści samego obrazka są
bezpośrednio z treści samego obrazka są
prawdopodobnie mniej znaczące niż te,
prawdopodobnie mniej znaczące niż te,
które poza tę treść wykraczają.
które poza tę treść wykraczają.
5.
5.
Tematy powracające w kolejnych
Tematy powracające w kolejnych
opowiadaniach szczególnie trafnie
opowiadaniach szczególnie trafnie
odzwierciedlają impulsy i konflikty osoby
odzwierciedlają impulsy i konflikty osoby
badanej.
badanej.
6.
6.
Opowiadania mogą odzwierciedlać nie tylko
Opowiadania mogą odzwierciedlać nie tylko
trwałe dyspozycje i konflikty osoby badanej,
trwałe dyspozycje i konflikty osoby badanej,
ale też chwilowe stany, powstające pod
ale też chwilowe stany, powstające pod
wpływem aktualnie oddziałujących
wpływem aktualnie oddziałujących
czynników (w tym czynników związanych z
czynników (w tym czynników związanych z
sytuacją badania).
sytuacją badania).
7.
7.
Opowiadania mogą odzwierciedlać zdarzenia
Opowiadania mogą odzwierciedlać zdarzenia
z przeszłości, których osoba badana nie
z przeszłości, których osoba badana nie
doświadczyła osobiście, a jedynie była ich
doświadczyła osobiście, a jedynie była ich
świadkiem (w tym sceny zaobserwowane na
świadkiem (w tym sceny zaobserwowane na
ulicy, treści obejrzanych filmów i
ulicy, treści obejrzanych filmów i
przeczytanych książek). Choć osoba
przeczytanych książek). Choć osoba
opowiada o tych zdarzeniach jako
opowiada o tych zdarzeniach jako
obserwator, to jednak fakt, ze wybrała
obserwator, to jednak fakt, ze wybrała
właśnie te, a nie inne zdarzenia, pośrednio
właśnie te, a nie inne zdarzenia, pośrednio
wskazuje na jej własne impulsy i konflikty.
wskazuje na jej własne impulsy i konflikty.
8.
8.
Opowiadania mogą dodatkowo
Opowiadania mogą dodatkowo
odzwierciedlać dążenia, konflikty i problemy,
odzwierciedlać dążenia, konflikty i problemy,
charakterystyczne dla grupy społecznej lub
charakterystyczne dla grupy społecznej lub
kultury, do której należy osoba badana.
kultury, do której należy osoba badana.
9.
9.
Dyspozycje i konflikty, o których można
Dyspozycje i konflikty, o których można
wnioskować na podstawie opowiadań, nie
wnioskować na podstawie opowiadań, nie
zawsze znajdują swój bezpośredni wyraz w
zawsze znajdują swój bezpośredni wyraz w
jawnych zachowaniach osoby badanej i w jej
jawnych zachowaniach osoby badanej i w jej
świadomości.
świadomości.
Narzędzia diagnostyczne, najczęściej używane przez
psychologów klinicznych zrzeszonych w APA
(źródło: Watkins, Campbell, Nieberding, Hallmark, 1995)
zawsze lub
często
czasami
Techniki projekcyjne
Test Rorschacha
43%
82%
Rysunek postaci ludzkiej
39%
80%
TAT
34%
82%
Test zdań niedokończonych
34%
84%
CAT
6%
42%
Techniki standardowe
Test Wechslera dla dorosłych (WAIS)
59%
93%
Kwstionariusz Osobowości MMPI-2
58%
85%
Test Wechslera dla dzieci (WlSC)
42%
69%
Kwestionariusz Depresji Becka
21%
71%
Współczesna krytyka
Współczesna krytyka
testów projekcyjnych (i nie tylko):
testów projekcyjnych (i nie tylko):
Howard Garb
Howard Garb
,
,
James Woo
James Woo
d
d
, Scott Lilienfeld
, Scott Lilienfeld
i Teresa Nezworski
i Teresa Nezworski
Garb H. N., Wood J.M., Lillenfeld S.O., Nezworski M.T. (2002).
Garb H. N., Wood J.M., Lillenfeld S.O., Nezworski M.T. (2002).
Effective use of projective techniques in clinical practice
Effective use of projective techniques in clinical practice
/.../
/.../
.
.
Professional Psychology: Research and Practice
Professional Psychology: Research and Practice
, 33, 454-463.
, 33, 454-463.
Garb H. N., Wood J.M., Nezworski M.T. (2000). Projective
Garb H. N., Wood J.M., Nezworski M.T. (2000). Projective
techniques and the detection of child sexual abuse.
techniques and the detection of child sexual abuse.
Child
Child
Maltreatment
Maltreatment
, 5, 161-168.
, 5, 161-168.
Lilienfeld S. O., Lynn S. J. (red.)
Lilienfeld S. O., Lynn S. J. (red.)
(2003).
(2003).
Science and
Science and
pseudoscience in clinical psychology
pseudoscience in clinical psychology
. Nowy Jork: Guilford
. Nowy Jork: Guilford
Press.
Press.
Lilienfeld S. O., Wood J. M., Garb H. N. (2000). The Scientific
Lilienfeld S. O., Wood J. M., Garb H. N. (2000). The Scientific
Status of Projective Techniques. Psychological Science,
Status of Projective Techniques. Psychological Science,
Supplement, 1, 27-67.
Supplement, 1, 27-67.
Lilienfeld S. O., Wood J. M., Garb H. N. (2001).
Lilienfeld S. O., Wood J. M., Garb H. N. (2001).
What's wrong
What's wrong
with this picture?
with this picture?
Scientific American
Scientific American
, 284, 80-88. Polskie
, 284, 80-88. Polskie
wydanie w tłumaczeniu Heleny Grzegołowskiej-Klarkowskiej:
wydanie w tłumaczeniu Heleny Grzegołowskiej-Klarkowskiej:
Co ci mówi ten obrazek? Świat Nauki, 2001, 7, 69-75)
Co ci mówi ten obrazek? Świat Nauki, 2001, 7, 69-75)
I.
I.
Testowanie rzeczywistości
Testowanie rzeczywistości
II.
II.
Osąd
Osąd
III.
III.
Poczucie realności świata i własnej
Poczucie realności świata i własnej
osoby
osoby
IV.
IV.
Regulacja i kontrola popędów, afektu i
Regulacja i kontrola popędów, afektu i
impulsów
impulsów
V.
V.
Relacje z obiektem
Relacje z obiektem
VI.
VI.
Procesy myślenia
Procesy myślenia
VII.
VII.
Regresja w służbie ego
Regresja w służbie ego
VIII.
VIII.
Funkcjonowanie mechanizmów
Funkcjonowanie mechanizmów
obronnych
obronnych
IX.
IX.
Bariera sensoryczna
Bariera sensoryczna
X.
X.
Autonomiczne funkcje ego
Autonomiczne funkcje ego
XI.
XI.
Funkcje syntetyczno-integrujące
Funkcje syntetyczno-integrujące
XII.
XII.
Opanowanie własnego środowiska
Opanowanie własnego środowiska
O
O
cen
cen
a
a
funkcji ego
funkcji ego
według
według
Leopolda
Leopolda
Bellak
Bellak
a
a
To dziecko leży w łóżku chore. Wręczono mu arkusz z
To dziecko leży w łóżku chore. Wręczono mu arkusz z
nutami, żeby się uczył muzyki, ale zamiast tego pogrążył
nutami, żeby się uczył muzyki, ale zamiast tego pogrążył
się w powieści, która interesuje go o wiele bardziej niż
się w powieści, która interesuje go o wiele bardziej niż
muzyka. Pewnie to jest powieść przygodowa.
muzyka. Pewnie to jest powieść przygodowa.
Najwidoczniej nie boi się, że jego rodzice mogą go
Najwidoczniej nie boi się, że jego rodzice mogą go
przyłapać na tym zajęciu, wydaje się całkiem
przyłapać na tym zajęciu, wydaje się całkiem
rozluźniony. Wydaje mi się całkiem pilnym uczniem i być
rozluźniony. Wydaje mi się całkiem pilnym uczniem i być
może żałuje, że nie może chodzić do szkoły, ale teraz
może żałuje, że nie może chodzić do szkoły, ale teraz
wydaje się całkiem pochłonięty przygodami w opowieści.
wydaje się całkiem pochłonięty przygodami w opowieści.
Przygody mają coś wspólnego z oceanem lub wodą. Nie
Przygody mają coś wspólnego z oceanem lub wodą. Nie
jest specjalnie szczęśliwy, nie jest specjalnie smutny.
jest specjalnie szczęśliwy, nie jest specjalnie smutny.
Jego oczy są w pewien sposób puste – przypadek
Jego oczy są w pewien sposób puste – przypadek
czytania książki bez patrzenia... wiedzenia, co jest w
czytania książki bez patrzenia... wiedzenia, co jest w
książce, bez czytania jej. Nie zajmuje się muzyką, zasypia
książce, bez czytania jej. Nie zajmuje się muzyką, zasypia
czytając książkę.
czytając książkę.
NA PRZYKŁAD:
NA PRZYKŁAD:
Poziom
Poziom
opisowy
opisowy
Choremu
chłopcu...
kazano uczyć się
muzyki (ignoruje
skrzypce),
ale on woli
powieść
przygodową od
nauki,
nie czuje się ani
szczęśliwy, ani
smutny,
nie obawia się
kary,
czyta nie patrząc,
wie, co jest w
książce bez
czytania,
zasypia.
Poziom
Poziom
interpretacyjny
interpretacyjny
Jeśli ktoś jest
chorym dzieckiem,
któremu kazano
pracować (ignoruje
skrzypce),
to przedkłada
przyjemność
czytania (o wodzie)
nad uczenie się.
Bez afektu.
Nie obawia się
kary.
Potrafi widzieć nie
patrząc, jest
omnipotentny.
Zasypia.
Poziom
Poziom
diagnostyczny
diagnostyczny
Jego obraz własnego ciała
zawiera wyobrażenia
słabości, choroby.
Czuje się przymuszany.
Mechanizm zaprzeczania
i
ponawianej
masturbacji?
Przeciwstawia się
autorytetowi poprzez
wycofanie w fantazje,
zainteresowania
uretralne,
ekshibicjonizm?
Anhedonia?
Depersonalizacja?
Lęk przed karą, surowe
superego, zaprzeczenie
Dziwaczne pomysły o
charakterze magicznym,
surowe superego,
kastracja, omnipotencja
Wycofanie, pasywność.
Jak można inaczej?
Jak można inaczej?
Autor
Autor
spontanicznie
spontanicznie
zaznacza, że
zaznacza, że
chłopiec
chłopiec
nie
nie
boi
boi
się rodziców
się rodziców
–
–
zapewne
zapewne
lęk przed rodzicami
lęk przed rodzicami
nie jest
nie jest
mu
mu
obcy
obcy
. Można sobie wyobrazić, jak
. Można sobie wyobrazić, jak
w
w
takim razie
takim razie
mogło się w jego przypadku
mogło się w jego przypadku
ukształtować
ukształtować
owo
owo
„surowe superego”.
„surowe superego”.
Z kolei dane zinterpretowane jako „poczucie
Z kolei dane zinterpretowane jako „poczucie
omnipotencji” każą rozważyć możliwość, iż
omnipotencji” każą rozważyć możliwość, iż
badany ma silną potrzebę
badany ma silną potrzebę
zrekompensowania
zrekompensowania
negatywnych ocen
negatywnych ocen
własnej osoby, odbieranych
własnej osoby, odbieranych
być może w nadmiarze od otoczenia.
być może w nadmiarze od otoczenia.
Unikamy dzięki temu
Unikamy dzięki temu
podstawowego błędu
podstawowego błędu
atrybucji
atrybucji
,
,
szczególnie niewybaczalnego w
szczególnie niewybaczalnego w
przypadku psychologa-diagnosty.
przypadku psychologa-diagnosty.
Czy to wystarczy?
Czy to wystarczy?
1.
1.
Używaj systemów interpretacji, których
Używaj systemów interpretacji, których
trafność i rzetelność został
trafność i rzetelność został
y
y
wystarczająco
wystarczająco
potwierdzon
potwierdzon
e
e
w badaniach i zostały
w badaniach i zostały
opracowane rzetelne normy.
opracowane rzetelne normy.
„
„
Przykazania”
Przykazania”
dla psychologów stosujących metody projekcyjne:
dla psychologów stosujących metody projekcyjne:
2.
2.
Zachowaj najwyższą ostrożność, używając
Zachowaj najwyższą ostrożność, używając
testu Rorschacha i norm CS, ponieważ skłaniają
testu Rorschacha i norm CS, ponieważ skłaniają
one do przeceniania psychopatologii.
one do przeceniania psychopatologii.
3.
3.
Przejdź trening w stosowaniu danego
Przejdź trening w stosowaniu danego
systemu interpretacji zanim zaczniesz go
systemu interpretacji zanim zaczniesz go
używać w swojej praktyce.
używać w swojej praktyce.
4.
4.
Nie używaj TAT ani testu Rorschacha, ani
Nie używaj TAT ani testu Rorschacha, ani
rysunku projekcyjnego do
rysunku projekcyjnego do
wykrywania
wykrywania
nadużyć
nadużyć
seksualnych lub fizycznych.
seksualnych lub fizycznych.
5.
5.
Stosuj metody projekcyjne w różny sposób
Stosuj metody projekcyjne w różny sposób
w zależności od celu badania.
w zależności od celu badania.
„
„
Kryteria Dauberta”
Kryteria Dauberta”
sformułowane przez Sąd Najwyższy USA w 1993
6 pytań do rozważenia przez sędziów
6 pytań do rozważenia przez sędziów
przed dopuszczeniem dowodu biegłego lub eksperta:
przed dopuszczeniem dowodu biegłego lub eksperta:
1.
1.
Czy teoria lub technika, stanowiąca podstawę
Czy teoria lub technika, stanowiąca podstawę
dowodu, jest sprawdzalna (czytaj:
dowodu, jest sprawdzalna (czytaj:
falsyfikowalna)?
falsyfikowalna)?
2.
2.
Czy istotnie została sprawdzona?
Czy istotnie została sprawdzona?
3.
3.
Czy jest ogólnie akceptowana przez
Czy jest ogólnie akceptowana przez
odpowiednie środowisko naukowców?
odpowiednie środowisko naukowców?
4.
4.
Czy została poddana tzw. koleżeńskiej
Czy została poddana tzw. koleżeńskiej
recenzji (
recenzji (
peer review)
peer review)
?
?
5.
5.
Czy znany jest jej błąd pomiaru?
Czy znany jest jej błąd pomiaru?
6.
6.
Czy zostały ustanowione standardy dla jej
Czy zostały ustanowione standardy dla jej
stosowania?
stosowania?
Co mówią badania?
Co mówią badania?
Bellak mylił się w wielu szczegółowych
Bellak mylił się w wielu szczegółowych
kwestiach, np..:
kwestiach, np..:
•
Samobójcy nie widzą nic szczególnego na
Samobójcy nie widzą nic szczególnego na
tablicy 14;
tablicy 14;
•
Nie znajduje potwierdzenia teza, że kto
Nie znajduje potwierdzenia teza, że kto
widzi pistolet w rogu tablicy 3, ten jest
widzi pistolet w rogu tablicy 3, ten jest
agresywny, zaś ten, kto nie widzi – tłumi
agresywny, zaś ten, kto nie widzi – tłumi
agresję.
agresję.
•
Najprawdopodobniej żadna „zasada” typu
Najprawdopodobniej żadna „zasada” typu
„powiedz mi co widzisz na obrazku, a
„powiedz mi co widzisz na obrazku, a
powiem ci, kim jesteś” nie jest trafna
powiem ci, kim jesteś” nie jest trafna
Mylił się też Murray co do wielu konkretnych
Mylił się też Murray co do wielu konkretnych
reguł:
reguł:
•
Wzmianka o inteligencji w instrukcji wcale
Wzmianka o inteligencji w instrukcji wcale
nie motywuje osób badanych – przeciwnie,
nie motywuje osób badanych – przeciwnie,
wzbudza lek przed oceną
wzbudza lek przed oceną
•
„
„
segregacja płciowa” w TAT zwiększa
segregacja płciowa” w TAT zwiększa
prawdopodobieństwo zdiagnozowania
prawdopodobieństwo zdiagnozowania
zaburzeń u kobiet
zaburzeń u kobiet
Co
Co
jeszcze
jeszcze
mówią badania?
mówią badania?
3 systemy interpretacji TAT są godne
3 systemy interpretacji TAT są godne
uwagi:
uwagi:
•
system Davida McClellanda i Johna
system Davida McClellanda i Johna
Atkinsona do oceny „Wielkiej Trójki”
Atkinsona do oceny „Wielkiej Trójki”
potrzeb
potrzeb
•
SCORS (Social Cognition and Object
SCORS (Social Cognition and Object
relation Scoring) – system Drew Westena,
relation Scoring) – system Drew Westena,
przydatny m.in.. Do oceny
przydatny m.in.. Do oceny
psychologicznych skutków nadużyć
psychologicznych skutków nadużyć
•
System DMM (Defensive Mechanisms
System DMM (Defensive Mechanisms
Manual) Phoebe Cramer do oceny poziomu
Manual) Phoebe Cramer do oceny poziomu
dojrzałosci mechanizmów obronnych
dojrzałosci mechanizmów obronnych