UKŁAD DOKREWNY A STARZENIE SIĘ

ZMIANY CZYNNOŚCI

GRUCZOŁÓW DOKREWNYCH

ZWIĄZANE Z WIEKIEM

Wojciech Zieleniewski

Klinika Endokrynologii UM w Łodzi

STRUKTURA DEMOGRAFICZNA

LUDNOŚCI

WYBRANYCH KRAJACH EUROPEJSKICH

(odsetek ludności po 60 r.ż., 1997)



Włochy – ok. 22,8 %



Grecja – ok. 22,1 %



Szwecja – ok. 21,9 %



Francja – ok. 20,3 %



Austria – ok. 19,7 %



Węgry – ok. 19,5 %



Czechy – ok. 18 %



Polska – ok. 16,1 %



Słowacja – ok. 15,1 %

POPULACJA OSÓB PO 60 R

Ż. W POLSCE

1998 – 6334 tys., 2020 – 9507 tys.(?)

ODSETEK LUDNOŚCI W POSZCZEGÓLNYCH

GRUPACH WIEKOWYCH

27%

21%

13%

12%

60-64 LATA
65-69 LAT
70-74 LATA
75-79 LAT
PONAD 80 LAT

ZMIANY W UKŁADZIE DOKREWNYM

ZWIĄZANE ZE STARZENIEM SIĘ



ZMIANY ANATOMICZNE

–

Choroby autoimmunologiczne

–

Nasilenie apoptozy

–

Guzy



ZMIANY WYDZIELANIA HORMONÓW

–

Zaburzenia sekrecji – brak syntezy, zmiana
pulsów i rytmów

–

Zmiany wydzielania wtórne do oporności
tkanek

–

Zmiana wrażliwości na bodźce

ZMIANY W UKŁADZIE DOKREWNYM

ZWIĄZANE ZE STARZENIEM SIĘ

cd.



ZMIANY KLIRENSU HORMONÓW
(Hormony tarczycy, insulina, steroidy)



ZMIANY DZIAŁANIA HORMONÓW:

–

Zaburzenia aktywności biologicznej hormonów

–

Zaburzenia transportu hormonów

–

Zmiany gęstości receptorów

–

Zmiany pozareceptorowe:



Zmiany w obrębie błony komórkowej (fosfolipidy)



Zmiany aktywności enzymów wewnątrzkomórkowych
(modyfikacje białek G, cyklaza adenylanowa, mobilizacja
wapnia, fosfolipaza C)



Zmiany regulacji ekspresji genów

ZMIANY ANATOMICZNE W

GRUCZOŁACH DOKREWNCH



PRZYSADKA – częściej guzy i z. pustego
siodła, ubytek komórek kwasochłonnych



TARCZYCA – nacieki limfocytarne,
włóknienie, guzki



NADNERCZA – zanik w. siateczkowatej,
częściej guzy, ogniskowe krwiaki,



TRZUSTKA – szkliwienie i rozproszenie
wysepek, złogi amyloidu, guzy



JAJNIK – zanik pęcherzyków, włóknienie i
szkliwienie

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY



Upośledzenie fagocytozy i chemotaksji



Zaburzenie czynności limfocytów B (nadprodukcja przeciwciał)



Nieprawidłowa komunikacja pomiędzy limfocytami T i B



 ekspresja antygenów układu HLA-DR



 wytwarzanie prozapalnych cytokin (IL-1, IL-6, TNF-)



Limfocyty T:



 proliferacja i dojrzewanie

–

Zmiana proporcji subpopulacji, np.. CD4/CD4+

W efekcie  ryzyko:
- chorób zakaźnych
- nowotworów złośliwych
- chorób autoimmunologicznych

OBRAZ KLINICZNY STARZENIA SIĘ

UKŁADU DOKREWNEGO



ZMIANY PATOLOGICZNE:

–

TARCZYCA

–

TRZUSTKA



ZMIANY FIZJOLOGICZNE:

–

GONADY

–

NADNERCZA

–

OŚ GH/IGF-I

–

PRZEMIANA WIT. D3

–

MELATONINA

TARCZYCA



FIZJOLOGICZNIE:



 WYDZIELANIE T4



 KONWERSJA T4 T3



 STĘŻENIE TSH



RÓWNIEŻ:



 AUTOPRZECIWCIAŁA ANTY-TPO I ANTY-TG

5-10% OSÓB PO 60 R.Ż. – NIEDOCZYNNOŚĆ

TARCZYCY

TRZUSTKA – NIETOLERANCJA

GLUKOZY/CUKRZYCA



65-74 r.ż. – ok. 40% populacji



Po 80 r.ż. – ok. 50 % populacji



Blisko połowa przypadków

nierozpoznana



Przyczyny:

–

Zmniejszenie sekrecji insuliny

–

Insulinooporność:



Wzrost zawartości tkanki tłuszczowej



 DHEA, IGF-I;  leptyna, stres oksydacyjny



Czynniki genetyczne

ZMIANY

KLINICZNE UKŁADU

DOKREWNEGO cd.

Wg.:Lamberts i wsp., 1997

MENOPAUZA



OBJAWY WYPADOWE:

–

Rozdrażnienie, depresja, zaburzenia snu, pamięci,
napady płaczu

–

Bóle głowy, kołatania serca

–

„Fale gorąca”, zlewne poty



OBJAWY ZANIKOWE:

–

Nietrzymanie moczu

–

Zmiany zanikowe w pochwie

–

Nawracające zapalenia cewki i pęcherza
moczowego



OSTEOPOROZA



MIAŻDŻYCA

ESTROGENY A UKŁAD KRĄŻENIA



DZIAŁANIE POŚREDNIE:

–

Zwiększenie frakcji HDL

–

Zmniejszenie frakcji LDL i utleniania LDL

–

Zmniejszenie Lp(a)



DZIAŁANIE BEZPOŚREDNIE:

–

„GENOMIC”:



Wzrost wytwarzania NO (śródbłonek, VSMC, serce)



Zahamowanie proliferacji VSMC i przerostu serca



Zwiększenie angiogenezy

–

„NON-GENOMIC”:



Wzrost wytwarzania NO (śródbłonek, płytki)



Blokada kanałów wapniowych i aktywacja

potasowych



Rozszerzenie naczyń

PRZECIWWSKAZANIA DO ETZ



RAK SUTKA



RAK ENDOMETRIUM



NIEUSTALONE KRWAWIENIA Z DRÓG

RODNYCH



CZYNNE CHOROBY WĄTROBY



CHOROBY ZAKRZEPOWO-ZATOROWE



HIPERTRIGLICERYDEMIA



ENDOMETRIOZA



MIĘŚNIAKI MACICY



CHOROBY Z NAPADAMI DRGAWEK



CHOROBA WIEŃCOWA

MENOPAUZA cd.



CZAS LECZENIA: jak najkrócej

klasyczna ETZ do 55 r.ż., później:

- koniec ETZ
- SERM
- estrogen „low-dose” do 70 r.ż.



ALTERNATYWA ETZ:

–

Estrogen i wkładka z gestagenem

–

Estrogen „low-dose”

–

SERM

–

Inne – tibolon, fitoestrogeny

–

Leczenie miejscowe

MENOPAUZA cd.

USA 2003 - wymóg FDA umieszczenia

ostrzeżenia na preparatach
estrogenowych o ryzyku:

Zawału serca

Udaru mózgu

Raku sutka

Zatorowości

ADRENOPAUZA



WYDZIELANIE DHEA(S):

–

Życie płodowe

–

Od 4-5 r.ż., maks. 20-30 r.ż

–

Stopniowy spadek wydzielania ok. 2% rocznie

(zmniejszenie objętości w. siateczkowatej, 37

24%)



DZIAŁANIE DHEA(S):

–

Prekursor steroidów płciowych

–

Receptor na kom. immunokompetentnych

–

Receptor GABA-ergiczny w OUN

ZESPÓŁ NIEDOBORU

ANDROGENÓW U KOBIET



BRAK „NAPĘDU” ŻYCIOWEGO



BRAK POCZUCIA WŁASNEJ
WARTOŚCI



STAŁE UCZUCIE ZMĘCZENIA



OBNIŻENIE LIBIDO



BRAK SATYSFAKCJI SEKSUALNEJ

ADRENOPAUZA cd. – KLINICZNE

ZASTOSOWANIE DHEA



KOBIETY Z CHOROBĄ ADDISONA:

–

Poprawa ogólnego samopoczucia

–

Normalizacja DHEA, T, androstendionu



cholesterolu całk., LDL, HDL,



IGF-I



CHORZY LECZENI PRZEWLEKLE

GLUKOKORTYKOIDAMI

ADAM/ANDROPAUZA



Ok. 60% mężczyzn po 65 r.ż.



Objawy:

–

Osłabienie, uczucie zmęczenia

–

Depresja, zaburzenia snu

–

Zmniejszenie masy mięśniowej, otyłość,
osteoporoza

–

Impotencja, ginekomastia



Przeciwwskazania do leczenia:

–

Rak prostaty

–

Rak sutka

–

Czerwienica

GOSPODARKA WAPNIOWA



Ok. 18% osób po 65 r.ż. – niedobór Wit. D3



Przyczyny:

–

Mała podaż

–

Zmniejszona synteza (alfahydroksylaza)



Wit. D3 – zaliczana do HTZ

–

Zalecane dawki – ok. 500-800 IU/dobę
(1 μg alfakalcydolu)

Document Outline