Zobowiązania - część 

szczegółowa 

(darowizna)

dr Marek Świerczyński

Katedra Prawa Cywilnego i Prawa 

Prywatnego Międzynarodowego

 

 

Darowizna

• Darowizna dochodzi do skutku w drodze umowy 

jednostronnie zobowiązującej, której treścią jest 
zarówno zobowiązanie darczyńcy do spełnienia 
świadczenia pod tytułem darmym (causa 
donandi) na rzecz drugiej strony - obdarowanego, 
tj. do dokonania rozporządzenia i wydania 
przedmiotu darowizny, jak i oświadczenie 
obdarowanego o przyjęciu darowizny

• Istotą darowizny jako czynności nieodpłatnej jest 

więc brak po drugiej stronie ekwiwalentu w 
postaci świadczenia wzajemnego  

 

 

Darowizna

• Celem darowizny jest dokonanie 

nieodpłatnego przysporzenia na rzecz 
obdarowanego kosztem majątku darczyńcy. 

• Może ona polegać zarówno na przesunięciach 

do majątku obdarowanego określonych 
przedmiotów majątkowych, jak i na innych 
postaciach dyspozycji majątkowych darczyńcy 
prowadzących do zmniejszenia jego majątku, a 
po stronie majątku obdarowanego - do 
zwiększenia aktywów lub zmniejszenia 
pasywów. 

 

 

Strony umowy darowizny

• Obdarowanym może być zarówno osoba fizyczna, 

jak i osoba prawna. Stroną umowy darowizny 
(obdarowanym) może być również nasciturus.

• Darowizna ma w takim wypadku charakter 

umowy warunkowej, przy czym „żywe urodzenie 
dziecka” przybiera postać warunku prawnego.

• Darowizna może przybierać postać umowy 

warunkowej lub z zastrzeżeniem terminu.

• Darowizna może być dokonana mortis causa (na 

wypadek śmierci darczyńcy). 

 

 

Przedmiot darowizny

• Nie każde świadczenie dokonane na rzecz 

kontrahenta nieodpłatnie może być uznane za 
darowiznę. Obok ograniczenia wynikającego z samej 
konstrukcji darowizny (przysporzenie musi nastąpić 
kosztem majątku darczyńcy) nie mogą być uznane za 
darowiznę zobowiązania do bezpłatnego świadczenia 
uregulowane innymi przepisami kodeksu 

– (np. bezczynszowa dzierżawa - art. 708, użyczenie 

- art. 710, bezprocentowa pożyczka - art. 720, 
nieodpłatne zlecenie - art. 735, poręczenie - art. 
876, nieodpłatne przechowanie - art. 836).

 

 

Przedmiot darowizny

• Wyłączenie expressis verbis określonych zobowiązań 

umownych regulowanych innymi przepisami kodeksu 
oznacza, że w zakresie stosunków prawnych wynikających z 
takich zobowiązań nie jest również dopuszczalne 
stosowanie przepisów o darowiźnie w drodze analogii 
(np. gdy chodzi o odwołanie darowizny). 

– Tym bardziej nie jest możliwe stosowanie przepisów o darowiźnie do 

innych nieodpłatnych przysporzeń majątkowych, które dokonywane 
są na tle stosunków prawnych nie mających charakteru 
cywilnoprawnego (np. świadczenie z tytułu zasiłków dla bezrobotnych 
lub nagrody przyznawanej pracownikowi w ramach stosunku pracy). 

– Nie stanowi darowizny akt przekazania nieruchomości stanowiących 

zasób Skarbu Państwa, województwa lub powiatu-gminie w trybie 
regulowanym ustawą o gospodarce nieruchomościami. 

 

 

Przedmiot darowizny

• Nie jest traktowane jako darowizna:

– zrzeczenie się prawa, które nie zostało jeszcze 

nabyte (np. prawa, którego nabycie zależy od 
ziszczenia się warunku zawieszającego; 

– spadku będącego przedmiotem umowy o 

zrzeczenie się zawieranej z przyszłym 
spadkodawcą - art. 1048) lub 

– prawa, które w wypadku zrzeczenia jest 

uważane za nie nabyte (zob. np. odrzucenie 
spadku - art. 1020) 

 

 

Forma

• Jedynie oświadczenie darczyńcy powinno być 

złożone pod rygorem nieważności (forma ad 
solemnitatem) w formie aktu notarialnego, 
oświadczenie obdarowanego nie wymaga zatem 
zachowania jakiejkolwiek formy szczególnej. 

• Darowizna powinna być zatem zawarta w formie 

szczególnej, jeżeli wymagają tego inne przepisy 
ze względu na jej przedmiot (dotyczy to np. 
rozporządzeń nieruchomością oraz prawami na 
nieruchomości bądź przedsiębiorstwem). 

 

 

Forma

• W wypadku niezachowania formy aktu 

notarialnego dla oświadczenia darczyńcy, 
darowizna będzie uznana za ważną z chwilą 
spełnienia świadczenia (konwalidacja czynności 
prawnej)

• Spełnienie przez darczyńcę przyrzeczonego 

świadczenia prowadzi do konwalidacji umowy 
darowizny z mocą wsteczną

• Konwalidacja następująca przez wykonanie nie 

dotyczy przypadków braku formy ad solemnitatem 
wymaganej ze względu na przedmiot darowizny

 

 

Odpowiedzialność

• Ze względu na nieodpłatny charakter świadczenia 

darczyńcy następuje znaczne złagodzenie jego 
odpowiedzialności w porównaniu do ogólnych zasad 
odpowiedzialności ex contractu (art. 471 i nast.). 

• Przejawia się ono przede wszystkim: 

– po pierwsze w ograniczeniu odpowiedzialności darczyńcy 

wyłącznie do przypadków umyślności i rażącego niedbalstwa, 
a więc z wyłączeniem przejawów nienależytej staranności w 
postaci culpa levis; 

– po drugie, w przerzuceniu ciężaru dowodu co do winy 

darczyńcy na obdarowanego (inaczej więc niż według  art. 
471 k.c., który zakłada domniemanie, że szkoda nastąpiła z 
powodu okoliczności, za które dłużnik ponosi 
odpowiedzialność).

 

 

Odpowiedzialność

• Wspólnym elementem uregulowania 

odpowiedzialności darczyńcy za wady rzeczy i innych 
kodeksowych uregulowań odpowiedzialności z tytułu 
rękojmi za wady rzeczy jest jej uniezależnienie od 
tego, z jakich przyczyn wynika wada (powstaje zatem 
bez względu na winę darczyńcy w tym zakresie). 

• Istotne znaczenie mają różnice pomiędzy klasyczną 

postacią odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady 
rzeczy sprzedanej (art. 556 i nast.), a 
odpowiedzialnością darczyńcy.

• Odpowiedzialność darczyńcy obejmuje zarówno wady 

fizyczne, jak i wady prawne.

 

 

Odpowiedzialność

• Przesłanką odpowiedzialności darczyńcy nie jest 

samo istnienie wady, ale wiedza o jej istnieniu w 
połączeniu z brakiem powiadomienia o tym 
obdarowanego w czasie właściwym. 

• Okoliczności te udowodnić musi obdarowany. 
• Związanie odpowiedzialności darczyńcy z jego 

wiedzą o istnieniu wady stanowi podstawową 
różnicę w stosunku do klasycznej 
odpowiedzialności z tytułu rękojmi. 

• Niepowiadomienie o istnieniu wady może być 

traktowane jako naruszenie obowiązku staranności 
ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju.

 

 

Odpowiedzialność

• Odpowiedzialność darczyńcy wyłączyć 

może jawność wady, a w każdym razie 
takie okoliczności, które sprawiały, że 
obdarowany mógł ją z łatwością zauważyć. 

– (Nie oznacza to jednak, że obdarowany 

wiedział o wadzie).

 

 

Polecenie

• Darczyńca może włożyć na obdarowanego 

obowiązek oznaczonego działania lub 
zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem 
(polecenie). 

• Polecenie nie stanowi świadczenia wzajemnego 

obdarowanego, które byłoby swoistym 
ekwiwalentem przedmiotu darowizny. 

• Nałożenie na obdarowanego obowiązku polecenia 

nie jest związane z powstaniem wierzytelności po 
stronie samego darczyńcy bądź jakiegokolwiek 
innego podmiotu 

 

 

Polecenie

• Darczyńca, który wykonał zobowiązanie 

wynikające z umowy darowizny, może żądać 
wypełnienia polecenia, chyba że ma ono 
wyłącznie na celu korzyść obdarowanego.

• Po śmierci darczyńcy wypełnienia polecenia mogą 

żądać spadkobiercy darczyńcy, a jeżeli polecenie 
ma na względzie interes społeczny - także 
właściwy organ państwowy. 

 

 

Odwołanie darowizny

• Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze nie 

wykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan 
majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie 
darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla 
jego własnego utrzymania odpowiednio do jego 
usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku 
dla ciążących na nim ustawowych obowiązków 
alimentacyjnych.

 

 

Niedostatek

• Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca 

popadnie w niedostatek, obdarowany ma 
obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze 
wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, 
których mu brak do utrzymania odpowiadającego 
jego usprawiedliwionym potrzebom albo do 
wypełnienia ciążących na nim ustawowych 
obowiązków alimentacyjnych. 

• Obdarowany może jednak zwolnić się od 

tego obowiązku zwracając darczyńcy 
wartość wzbogacenia. 

 

 

Odwołanie darowizny już 

wykonanej

• Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już 

wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się 
względem niego rażącej niewdzięczności.

• Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien 

nastąpić stosownie do przepisów o 
bezpodstawnym wzbogaceniu.

• Odwołanie darowizny następuje przez 

oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.

• Przepisów o odwołaniu darowizny nie stosuje się, 

gdy darowizna czyni zadość obowiązkowi 
wynikającemu z zasad współżycia społecznego.

 

 

Przebaczenie

• Darowizna nie może być odwołana z powodu 

niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu 
przebaczył.