Układy człowieka
• Układ oddechowy
• Układ krwionośny
• Układ kostno-szkieletowy
• Układ nerwowy
Układ Oddechowy
Oddychanie jest jednym z najważniejszych przejawów życia. Aby
było sprawne, w złożonych organizmach wykształcił się wielo
narządowy system dostawy tlenu i odbioru dwutlenku węgla.
Ten system - to układ oddechowy.
Składa się on z dróg oddechowych
•górnych - jamy nosowej i gardła oraz
•dolnych - krtani, tchawicy, dwóch dużych oskrzeli oraz
wewnątrz płucnego drzewa oskrzelowego.
Na końcu drzewa oskrzelowego znajduje się 300 milionów
pęcherzyków płucnych, tworzących ponad 100-metrową
powierzchnię, gdzie zachodzi wymiana dostarczonego z
powietrzem tlenu z powstałym w tkankach dwutlenkiem węgla
przyniesionym do płuc z krwią.
Poszczególne odcinki służą do:
Jama nosowa: oczyszczanie, ogrzewanie i
nawilżanie powietrza.
Gardło: skrzyżowanie drogi oddechowej z drogą
pokarmową.
Krtań - chrzęstny instrument.
Tchawica: pierścieniowata rurka.
Oskrzela
1. Oskrzela - naturalne
przedłużenie tchawicy.
Zbudowane podobnie jak
tchawica z
podkowiastych chrząstek,
połączonych ze sobą
więzadłami, wysłane
nabłonkiem z ruchomymi
rzęskami. Oskrzela
główne rozgałęziają się
na oskrzela o mniejszej
średnicy, które dają
początek jeszcze
węższym oskrzelikom
1. Najdrobniejsze z
oskrzelików zakończone
są pęcherzykami
płucnymi.
2. Podstawowe zadania
tchwicy:
•
transport powietrza do
płuc
•
ogrzewanie i nawilżanie
tego powietrza
•
oczyszczanie powietrza
z ciał obcych
Płuca
1. Płuca - narząd parzysty o gąbczastej strukturze,
leżącym wewnątrz klatki piersiowej. Mają kształt
zbliżony do spłaszczonych stożków. Płuco lewe jest
nieco mniejsze od prawego. Płuca są pokryte cienką,
błyszczącą błoną, tzw. opłucną, której wilgotna
powierzchnia ułatwia ruch płuc w czasie oddechu, nuie
pozwalając na tarcie ścian. Zbudowane są z milionów
pęcherzyków płucnych. Karzdy pęcherzyk jest opleciony
gęstą siecią naczyń krwionośnych włosowatych.
W wpęcherzykach płucnych odbywa się wymiana
gazowa pomiędzy wypełniającym je powietrzem a krwią.
Przenikanie gazów przez ściany pęcherzyków płucnych
jest morzliwe, gdyrz składają się one (podobnie jak
naczynia włosowate) z pojedynczej warstwy komórek
.
Pęcherzyki płucne
UKŁAD KRĄŻĘNIA
Układ krwionośny składa się z:
Serca
tętnic
Naczyń włosowatych
Żył
Naczyń i węzłów chłonnych
Krew krąży wyłącznie w sercu i naczyniach
włosowatych, nie wylewa się do jam ciała. Oprócz
układu krążenia w ciele człowieka występuje także
układ limfatyczny(chłonny), spełniający rolę
pomocniczego układu krążenia.
Naczynia krwionośne
• Tętnice. Największą, główną tętnicą organizmu jest aorta.
Zaopatruje ona cały organizm w krew bogatą w tlen. Aorta
wychodzi ku górze z lewej komory serca, zagina się i zstępuje w
dół. Na poszczególnych poziomach dzieli się ona na tętnice.
• Żyły. Naczynia żylne początkowo drobne i bardzo liczne łączą
się w coraz to większe żyły, które ostatecznie tworzą dwie żyły
główne - górną i dolną. Uchodzą one do prawego przedsionka
serca. Żyła główna dolna to największa żyła ustroju.
• Naczynia włosowate. Naczynia włosowate, inaczej włośniczki,
to najdrobniejsze (niewidzialne gołym okiem) naczynia
krwionośne ustroju. Włośniczki swymi rozgałęzieniami tworzą
sieć. W sieci włośniczek występują naczynia włosowate tętnicze
i żylne. Wyróżnia się typy sieci naczyń włosowatych: zwykła sieć
kapilarna w tkankach, sieć dziwna, układ wrotny.
UKŁAD WROTNY WĄTROBOWY
Układ wrotny wątroby
Układ składa się z żyły wrotnej (łac. vena
portae), a ona z żyły krezkowej górnej i
śledzionowej (do której dochodzi zyła
krezkowa dolna). Zadaniem tego układu
jest przekazanie do wątroby (łac. iecur,
hepar) pobranych przez układ pokarmowy
substancji (od substancji odżywczych po
toksyny).
KRWIOOBIEGI
Duży krwioobieg
Krew (bogata w tlen) wypływa z lewej komory serca przez
zastawkę aortalną do głównej tętnicy ciała, aorty,
rozgałęzia się na tętnice mniejszego kalibru, dalej na
tętniczki, a następnie przechodzi przez sieć naczyń
włosowatych (tzw. kapilar) we wszystkich narządach ciała.
Naczynia włosowate przechodzą w drobne żyłki, które
przechodzą w żyły większego kalibru i żyłę główną górną i
dolną. Krew powracająca żyłami jest odtlenowana (uboga w
tlen) i przechodzi do prawego przedsionka serca, po czym
przez zastawkę trójdzielną wpływa do prawej komory.
Mały krwioobieg
Odtlenowana krew wypompowywana jest z prawej komory
serca przez zastawkę tętnicy płucnej do tętnicy o tej samej
nazwie, która rozgałęzia się w płucach (łac. pulmones) na
sieć naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne,
tam dochodzi do wymiany gazowej. Utlenowana krew
powraca żyłami płucnymi do lewego przedsionka serca, a
tam przez zastawkę dwudzielną (mitralną) krew wpływa do
lewej komory serca.
Serce
Serce (cor) to motor układu krążenia -
jest narządem mięśniowym wielkości
zaciśniętej pięści. Mieści się we
wnętrzu klatki piersiowej (2/3 po lewej
stronie) między dwoma płucami i ma
kształt nieregularnego stożka,
ułożonego w pozycji skośnej,
pochylonej. Jego podstawa jest
zwrócona w górę i na prawo a
koniuszkiem skierowana w dół na lewo.
Serce otacza błoniasty worek zwany
osierdziem.
Serce (cor) to motor układu krążenia - jest narządem mięśniowym wielkości zaciśniętej pięści. Mieści się we wnętrzu klatki piersiowej (2/3 po lewej
stronie) między dwoma płucami i ma kształt nieregularnego stożka, ułożonego w pozycji skośnej, pochylonej. Jego podstawa jest zwrócona w górę i na
prawo a koniuszkiem skierowana w dół na lewo. Serce otacza błoniasty worek zwany osierdziem.
Serce:
1. Prawy przedsionek
2. Lewy przedsionek
3. Żyła główna górna
4. Łuk aorty
5. Lewa tętnica
płucna
6. Żyła płucna dolna
7. Zastawka mitralna
8. Zastawka aortalna
9. Komora lewa
10. Komora prawa
11. Żyła główna dolna
12. Zastawka trójdzielna
13. Zastawka pnia płucnego
Układ kostno-stawowy
Układ szkieletowy, kostny
człowieka to wszystkie kości ciała
człowieka. Szkielet dorosłego
człowieka składa się z około 206 kości.
Kości można podzielić na:
• kości płaskie, np. kości czaszki, łopatka;
• kości krótkie, np. kości nadgarstka,
kości stępu;
• kości długie, np. kość udowa, ramienna;
• kości różnokształtne, np. kręgi.
Funkcje szkieletu
• wzrostową (przyrost koście decyduje o wzroście
organizmu);
• ochronną dla narządów;
• krwiotwórczą (szpik kostny wypełniający wnętrze kości
tworzy ciałka krwi);
• magazynującą (w kościach gromadzi się wiele soli
mineralnych, szczególnie soli wapnia).
Budowa chemiczna
kości
• Skład chemiczny kości: C sole mineralne -
30-45
C
: (np. węglany i fosforany wapnia,
fosforany magnezu) nada ją kości twardość i
wytrzymałość
• związki organiczne - 30-40% (osseomukoid)
w istocie międzykomórkowej nadają
kości sprężystość i elastyczność
• Woda-15-40%
Szkielet dzieli
•na szkielet osiowy, w którego skład
wchodzi czaszka, kręgosłup i mostek
•szkielet kończyn
CZASZKA
Czaszka to kostne rusztowanie głowy. Część górną i tylną
czaszki nazywa się mózgoczaszką (czaszka mózgowa),
część zaś przedniodolną - trzewioczaszką (czaszka
twarzowa). Kości czaszki są połączenie nieruchomo za
pomocą szwów (połączeń stałych kości). Mózgoczaszka
stanowi ochronę mózgowia. Trzewioczaszka chroni
narządy zmysłów, początkowe odcinki przewodu
pokarmowego (jama ustna) i dróg oddechowych (jama
nosowa). U niemowląt na granicach zetknięcia się kości
czaszki dość długo utrzymuje się tkanka łączna, tworząc
w niektórych rejonach wgłębienia zwane ciemiączkami.
KRĘGOSŁUP
ODCINEK SZYJNY- kręgi tego odcinka mają delikatną budowę,
cechuje je duża ruchomość, trzony tych kręgów są mniejsze,
gdyż kręgosłup szyjny dźwiga tylko głowę. Liczba kręgów: 7
ODCINEK PIERSIOWY- kręgi bardziej masywne i mniej ruchome,
na wyrostkach poprzecznych mają tzw. dołki żebrowe służące do
połączenia z żebrami. Liczba kręgów: 12
ODCINEK LĘDŹWIOWY- kręgi najbardziej masywne, gdyż na
nich spoczywa ciężar całego tułowia i głowy, mają silnie
rozwinięte wyrostki kolczyste. Liczba kręgów: 5
ODCINEK KRZYŻOWY (kość krzyżowa)- powstaje ze zrośnięcia
się pięciu kręgów krzyżowych; znajdują się w nim cztery pary
otworów, przez które wychodzą nerwy krzyżowe. Liczba kręgów:
5
ODCINEK GUZICZNY- kręgi tego odcinka łączą się w kość
guziczną, która tworzy zakończenie osi kręgosłupa; kość ta ma u
człowieka charakter szczątkowy. Liczba kręgów: od 4 do 5
Choroby układu kostnego
• Osteoporoza
• Osteomalacja i
osteoporomalacja
• Zmiany kostne w nadczynności
przytarczyc
UKŁAD NERWOWY
Tkanka nerwowa budująca układ
nerwowy człowieka składa się z
olbrzymiej ilości komórek
nerwowych. Ich liczbę szacuje się
na ok. 100 mld. Komórka
nerwowa, czyli neuron, jest
podstawową jednostką
anatomiczną i funkcjonalną
układu nerwowego.
Układ nerwowy dzieli się
na:
1. Układ ośrodkowy, składający się z
mózgowia i rzdzenia kręgowego.
2. Układ obwodowy, składa się z
nerwów czaszkowych i rdzeniowych
3. Układ autonomiczny złożony z
dwóch części: układu współczulnego i
przywspółczulnego
Układ ośrodkowy
OUN poddaje rejestracji i analizie
pobudzania dopływające z
i zapewnia
prawidłową reakcję organizmu na te
bodźce.
W skład ośrodkowego układu nerwowego
wchodzą:
•
, dzielące się na:
•
, w którym znajdują się ośrodki kierujące odruchami
bezwarunkowymi – ośrodki oddechowe, regulujące pracę serca, ciśnienie
krwi, ośrodki odpowiedzialne za żucie, połykanie, wydzielanie śliny,
ośrodki kojarzeniowe słuchu i równowagi oraz koordynacji ruchowej.
•
, będący ośrodkiem kontroli, koordynacji i regulacji
ruchów, odpowiedzialnym za utrzymanie równowagi ciała.
•
, czyli pierwotny ośrodek analizy wzroku i słuchu.
•
, w którym znajdują się ośrodki nerwowe głodu/sytości,
, pragnienia, agresji/ucieczki,
i
instynktu macierzyńskiego.
•
– dwie półkule pokryte korą mózgową, dzielącą się na
płaty:
•
•
- ośrodek rozumienia wrażeń wzrokowych
•
- ośrodek rozumienia wrażeń słuchowych
•
Obwodowy układ
nerwowy
,
Obwodowy układ nerwowy składa się z
.
przekazują informacje pomiędzy
narządami. Część somatyczna obwodowego układu
nerwowego przewodzi
pomiędzy
, ośrodkowym układem nerwowym a
mięśniami lub gruczołami. Część autonomiczna łączy
, jak
np.
czy żołądek. Obwodowy układ nerwowy
obejmuje 12 par nerwów czaszkowych oraz 31 par
nerwów rdzeniowych. Uszkodzenia obwodowego układu
nerwowego powodują niedowłady lub porażenia mięśni
oraz zaburzenia czucia.składa się on również z nerwów
czuciowych- przewodzących impulsy do ośrodkowego
układu nerwowego, oraz nerwów ruchowych- za których
pośrednictwem impulsy wędrują do mięśni i gruczołów,
oraz nerwów mieszanych, tj. ruchowo-czuciowych.
Układ autonomiczny
Układ autonomiczny (wegetatywny)
kieruje czynnościami narządów
wewnętrznych a zwłaszcza funkcją
układu sercowo-naczyniowego,
oddechowego, pokarmowego i
przemiany materii. Układ wegetatywny
jest czynnościowo ściśle połączony z
układem hormonalnym. Ośrodki
sterujące tego układu znajdują się w
ośrodkowym układzie nerwowym.
Układ ten dzieli się na dwie
części:
• układ współczulny
(sympatyczny).
• Ośrodki układu
sympatycznego
zlokalizowane są w
bocznych rogach rdzenia
kręgowego w odcinku
piersiowym i lędźwiowym
• układ przywspółczulny
(parasympatyczny)
• Ośrodki parasympatyczne
znajdują się w
międzymózgowiu i odcinku
krzyżowym rdzenia
kręgowego. Uszkodzenie
włókien wegetatywnych
wyzwala tzw. bóle
kauzalgiczne, które mają
charakter piekąco- palący,
często nasilają się nocą i
słabo reagują na leki
przeciwbólowe.
Najważniejsze czynności tego
układu:
• rozszerzanie lub zwężanie źrenicy
• pobudzanie ślinianek do wydzielania śliny lub ich
hamowanie
• przyśpieszanie lub hamowanie czynności serca
• rozkurczanie lub zwężanie oskrzeli
• zwężanie naczyń krwionośnych powodujące wzrost
ciśnienia tętniczego krwi/ rozszerzanie naczyń
krwionośnych powodujące spadek ciśnienia tętniczego
krwi
• pobudzenie gruczołów nadnerczowych do wydzielania
• nasilenie skurczów przewodu pokarmowego
• rozszerzanie/ kurczenie pęcherza moczowego
Somatyczny układ nerwowy
Somatyczny układ nerwowy albo układ
somatyczny – układ odpowiedzialny za kontakt ze
środowiskiem zewnętrznym oraz szybkie reagowanie
w przypadku zachodzących w nim zmian. Układ
somatyczny unerwia mięśnie szkieletowe i kieruje
ich pracą oraz pracą gruczołów skórnych i komórek
barwnikowych skóry. Działanie tego układu w dużym
stopniu podlega kontroli świadomości. Jest
przeciwieństwem autonomicznego układu
nerwowego.
Choroby układu nerwowego
• Bóle dolnego odcinka kręgosłupa
Choroba Creutzfeldta - Jakoba
Choroba Parkinsona
Migrena
Neuropatie