Ubezpieczenia
obowiązkowe
Ubezpieczenia
obowiązkowe
Ustawowa definicja
ubezpieczenia obowiązkowego
Definicja:
Ubezpieczeniem obowiązkowym jest
ubezpieczenie odpowiedzialności
cywilnej podmiotu lub ubezpieczenie
mienia, jeżeli ustawa lub ratyfikowana
przez Rzeczpospolitą Polską umowa
międzynarodowa nakłada obowiązek
zawarcia umowy ubezpieczenia.
Pojęcie przymusu
ubezpieczeniowego
Przymus ubezpieczeniowy oznacza
nawiązywanie prawnych stosunków
ubezpieczenia z mocy prawa
albo zawieranie umów ubezpieczenia w
wykonaniu ustawowego obowiązku, co
oznacza wyłączenie lub ograniczenie
swobody kontraktowej stron.
Przesłanki przymusu
ubezpieczeniowego
Podawane w literaturze przesłanki
przymusu ubezpieczeniowego
podzielono na dwie grupy .
Najszersza ochrona poszkodowanych przed
skutkami szkód wyrządzonych przez inne podmioty
(1)
Dotyczy szkód które:
a.
zagrażają zdrowiu i życiu ludzi np. (w ruchu drogowym
lub medycynie),
b.
wynikają z działalności szczególnie niebezpiecznej (np.
energetyka jądrowa)
c.
powstają w związku ze świadczeniem specjalistycznych
usług (np. w zakresie obsługi prawnej, doradztwa
podatkowego czy architektury)
Ważny ogólnospołeczny interes
(2)
Ważny interes ogólnospołeczny w
ochronie określonych dóbr, przy
jednocześnie zbyt niskiej
świadomości zagrożonych
podmiotów co do celowości
ubezpieczeń.
Źródła stosunku
ubezpieczenia w kontekście
przymusu
(1) swoboda zawierania umów
ubezpieczenia = ubezpieczenia
dobrowolne
(2) obowiązek zawarcia umowy
ubezpieczenia = przymus
ubezpieczenia
(3) stosunek ubezpieczenia nawiązany
bezumownie = ubezpieczenie
przymusowe
Zakres swobody umów w
ubezpieczeniach
obowiązkowych
Przejawy
swobody umów
Ograniczenia/wyłączenia
Swoboda zawarcia
umowy
Wyłączenie swobody
Swoboda w wyborze
formy umowy
Swoboda stron
Swoboda w doborze
kontrahenta
Swoboda stron
Swoboda w
kształtowaniu treści
Ograniczenie swobody
Podstawa ustawowa
obowiązku ubezpieczenia
Ubezpieczenie obowiązkowe musi mieć
podstawę prawną w przepisach ustawy
(lub ratyfikowanej przez RP umowie
międzynarodowej), a stosowany przepis
ustawy musi być sformułowany jako
obowiązek prawny.
Ograniczenie do ubezpieczeń
OC i ubezpieczeń mienia
Ubezpieczenia obowiązkowe mogą
dotyczyć wyłącznie odpowiedzialności
cywilnej lub mienia. Poza
ubezpieczeniem budynków rolniczych
od ognia i innych zdarzeń losowych,
pozostałe ubezpieczenia obowiązkowe
są wyłącznie ubezpieczeniami OC.
Dział prawa ubezpieczeń gospodarczych
odnoszących się do ubezpieczeń
obowiązkowych
1.
Ustawa z 22.05.2003 r. o
ubezpieczeniach obowiązkowych,
2.
Kodeks cywilny
3.
Ustawy wprowadzające poszczególne
rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych
4.
Akty wykonawcze do ustaw
wprowadzających ubezpieczenia
obowiązkowe
Odrębności umowy
ubezpieczenia
obowiązkowego
Na różnych etapach świadczenia
ochrony ubezpieczeniowej w zakresie
ubezpieczenia obowiązkowego
występują pewne elementy specyficzne
dla tego rodzaju umów.
Etap zawierania umowy
ubezpieczenia
W ubezpieczeniach OC obowiązuje minimalna
suma gwarancyjna.
Obowiązkowe ubezpieczenie OC obejmuje
zarówno OC deliktową, jak i OC kontraktową .
Obowiązkowe ubezpieczenia OC posiadacza
pojazdu oraz OC rolnika obejmują rażące
niedbalstwo, a nawet winę umyślną sprawcy.
Etap wykonywania umowy
ubezpieczenia
Nieopłacenie raty składki nie powoduje
ustania odpowiedzialności.
Ubezpieczający jest obowiązany
poddawać się kontroli.
Etap likwidacji umowy
ubezpieczenia
Sztywne terminy spełniania świadczeń.
Odpowiedzialność Ubezpieczeniowego
Funduszu Gwarancyjnego.
Szczególne obowiązki zakładu
ubezpieczeń w toku likwidacji szkód
Dodatkowe świadczenia zakładu
ubezpieczeń
Obowiązki osób uczestniczących w
zdarzeniu
Obowiązki zakładu ubezpieczeń
prowadzącego ubezpieczenia
obowiązkowe
Obowiązek przyjmowania ofert:
zakład ubezpieczeń, który w zakresie
posiadanego zezwolenia zawiera umowy
określonego ubezpieczenia
obowiązkowego, nie może odmówić
zawarcia takiej umowy.
Obowiązki zakładu ubezpieczeń
prowadzącego ubezpieczenia
obowiązkowe
Szczegółowe obowiązki
administracyjne, np. Zakład
ubezpieczeń prowadzący obowiązkowe
ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów,
OC rolników lub ubezpieczenie
budynków rolniczych ma obowiązek
przedstawienia organowi nadzoru
informacji o taryfach składek wraz z
analizą szkodowości.
Podział ubezpieczeń
obowiązkowych
Obowiązkowe
OC posiadaczy pojazdów mechanicznych
OC rolnika z tytułu posiadania
gospodarstwa rolnego
Budynków wchodzących w skład
gospodarstwa rolnego
OC zawodowe
Obowiązkowe ubezpieczenie upraw
(50% areału)
Ubezpieczenia w
rolnictwie
Ubezpieczenie OC rolników
Ubezpieczenie budynków w
gospodarstwach rolnych.
Ubezpieczenia upraw
Ubezpieczenie OC w ruchu
drogowym, powietrznym i żegludze
Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów
mechanicznych
Ubezpieczenie OC użytkowników
statków powietrznych i przewoźników
lotniczych
Ubezpieczenie OC morskich
przewoźników pasażerskich
Ubezpieczenie OC w
turystyce i łowiectwie
Ubezpieczenie OC organizatorów
turystyki
Ubezpieczenie OC pośredników
turystycznych
Ubezpieczenie OC organizatorów
polowań w kraju i za granicą
Ubezpieczenie OC zawodów
prawniczych i pokrewnych
Prawników
Zagranicznych
Działających
W Polsce
Rzeczników
patentowych
Komorników
Radców
prawnych
Notariuszy
Adwokatów
Ubezpieczenie
OC
Ubezpieczenia zawodów
związanych z finansami
Ubezpieczenie OC doradców podatkowych
Ubezpieczenie OC biegłych rewidentów
Ubezpieczenie OC osób prowadzących księgi
rachunkowe
Ubezpieczenie OC
pośredników
ubezpieczeniowych
Ubezpieczenie OC agentów
ubezpieczeniowych (multiagentów)
Ubezpieczenie OC brokerów
ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych
Ubezpieczenie OC w zakresie
usług i badań medycznych
Ubezpieczenie OC podmiotów świadczących
usługi medyczne
Ubezpieczenie OC ratowników medycznych
Ubezpieczenie OC badaczy i sponsorów badań
klinicznych
Ubezpieczenie OC w
budownictwie
Ubezpieczenie OC architektów
Ubezpieczenie OC inżynierów
budowlanych
Ubezpieczenie OC w
gospodarce
nieruchomościami
Ubezpieczenie OC rzeczoznawców
majątkowych
Ubezpieczenie OC pośredników w
obrocie nieruchomościami
Ubezpieczenie OC zarządców
nieruchomości
Ubezpieczenie OC z tytułu
świadczenia innych usług
Ubezpieczenie detektywów
Ubezpieczenie OC podmiotów
certyfikujących podpisy elektroniczne
Ubezpieczenie OC z tytułu
działalności szczególnie
niebezpiecznej
Ubezpieczenie OC organizatorów imprez
masowych
Ubezpieczenie OC za szkody jądrowe
Ubezpieczenie OC szkody wynikające z
zanieczyszczeń morza olejami
Organy kontroli obowiązku
ubezpieczenia (wybrane
ubezpieczenia)
1.
Obowiązkowe ubezpieczenie OC posiadaczy
pojazdów
Organy zobowiązane do kontroli: Policja,
organy celne, Straż Graniczna, organy
właściwe w sprawach rejestracji pojazdów,
Inspekcja Transportu Drogowego.
Organy uprawnione do kontroli: UFG,
inne organy uprawnione do kontroli ruchu
drogowego.
Organy kontroli obowiązku
ubezpieczenia (wybrane
ubezpieczenia)
Inne obowiązkowe ubezpieczenia OC
ubezpieczenie OC doradców
podatkowych: Minister Finansów, Krajowa
Rada Radców Podatkowych
ubezpieczenia OC komorników: prezes
sądu rejonowego, przy którym działa
komornik.
ubezpieczenia OC morskich
przewoźników pasażerskich: organy
inspekcji morskiej
Sankcje za niedopełnienie obowiązku
zawarcia umowy ubezpieczenia
obowiązkowego
Sankcje finansowe (opłaty karne)
Sankcje karne (z tytułu wykroczeń)
Sankcje administracyjne (uzyskanie zezwolenia)
Sankcje korporacyjne (dyscyplinarne)
Sankcje w postaci zakazu ruchu (żeglugi)
Sankcje typu regresowego
Wysokość opłaty karnej za brak OC komunikacyjnego
uzależniona jest od:
1.Rodzaju pojazdu, którego posiadacz nie spełnił obowiązku
ubezpieczenia:
samochody osobowe –
równowartość 2- krotności minimalnego
wynagrodzenia za pracę,
samochody ciężarowe, ciągniki samochodowe i autobusy –
równowartość 3- krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę,
pozostałe pojazdy – równowartość 1/3 minimalnego
wynagrodzenia za pracę;
2. Okresu pozostawania bez ochrony ubezpieczeniowej w
danym roku kalendarzowym:
do 3 dni – 20% pełnej opłaty karnej,
4 do 14 dni – 50% pełnej opłaty karnej,
powyżej 14 dni – 100% opłaty karnej;
Zmiana w wysokości kar finansowych-
przykład
(Nowelizacja obowiązująca od
1.01.2012 r.)
Zamiast 1980 zł nieuczciwy kierowca
zapłaci równowartość podwójnego
minimalnego wynagrodzenia za pracę,
czyli w 2012 r. aż 3 tys. zł.
Brak OC:
do trzech dni kierujący zapłaci tylko 600 zł kary.
4 do 14 dni, kara wyniesie 1500 zł.
po upływie 15 dni - 3 tys. zł.
Ciągniki siodłowe i ciężarówki:
czyli trzykrotność minimalnego wynagrodzenia. Kary te
wzrosną więc z obecnych 400 zł do 4,5 tys. zł.
Sankcje typu regresowego
(przykład)
W ubezpieczeniach OC posiadaczy pojazdów i
OC rolników: wobec posiadacza pojazdu albo
rolnika, którzy nie zawarli umów
obowiązkowego ubezpieczenia OC, a
wyrządzone przez nich przez nich szkody
zostały pokryte przez Ubezpieczeniowy
Fundusz Gwarancyjny, Fundusz może
dochodzić roszczeń regresowych,
obejmujących zwrot wypłaconych
odszkodowań i świadczeń.
Ubezpieczenia budynków
wchodzących w skład
gospodarstwa rolnego i
Odpowiedzialności Cywilnej
Rolników
Ubezpieczenia budynków-
Przedmiot ubezpieczenia
Budynki w gospodarstwie rolnym od
dnia pokrycia dachem oraz wszystkie,
których powierzchnia przekracza 20
m2.
Ubezpieczenia budynków-
Zakres ubezpieczenia
Ochroną ubezpieczeniową objęte są
szkody powstałe wskutek:
huraganu, powodzi, podtopienia,
deszczu nawalnego, gradu, opadów
śniegu, uderzenia pioruna, eksplozji,
osunięcia się ziemi, tąpnięcia, lawiny i
upadku statku powietrznego.
Ubezpieczenia budynków-
Suma ubezpieczenia
Ustalana jest odrębnie dla każdego
budynku wg wartości rzeczywistej
budynku lub nowej, jeżeli stopień
zużycia w dniu ubezpieczenia nie
przekracza 10%.
Ile wynosi składka?
1-5 promili (przeważnie ok.2-2,5
promila) w zależności od materiału z
jakiego zbudowany jest budynek, jego
przeznaczenia i stopnia narażenia na
szkodę.
Kara za brak polisy wynosi ¼
minimalnego wynagrodzenia za
pracę (2012 r. - 375 zł).
wpłacana na rzecz własnej gminy.
Trochę statystyki…
Rys. 1. Liczba polis ubezpieczeniowych budynków
wchodzących w skład gospodarstwa rolnego w milionach
Ubezpieczenie OC Rolnika-
Przedmiot
OC Rolnika oraz każdej osoby, która
pracując w gospodarstwie rolnym w
okresie ubezpieczenia, wyrządziła
szkodę osobie spoza gospodarstwa
(tzw. osobie trzeciej), która w
następstwie zmarła, została inwalidą
lub chorowała, oraz jeśli nastąpiła
utrata zniszczenie lub uszkodzenie
mienia.
Ubezpieczenie OC
Rolnika-Zakres
Szkody wyrządzone osobom trzecim
związane ze wszystkimi pracami w
gospodarstwie, obsługą zwierząt, pracami
polowymi (opryski chemiczne, ruch
maszyn), szkody na drodze publicznej
(ruch pojazdów wolnobieżnych), szkody
wyrządzone umyślnie lub w wyniku
rażącego niedbalstwa rolnika lub osób za
które ponosi on odpowiedzialność.
Ubezpieczenie OC
Rolnika-Składka
Ustalana na okres 12 miesięcy.
Wysokość składki wynosi ok.30 zł za 1
ha powierzchni użytków rolnych.
Kara za brak polisy –1/10 minimalnego
miesięcznego wynagrodzenia za pracę
(150 zł w 2012 r.), wpłacana na rzecz
UFG.
Ubezpieczenie OC Rolnika-
Suma gwarancyjna
Suma Gwarancyjna jest wyrażona w Euro i
odpowiada równowartości w złotych ustalanej
przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego
przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w
dniu wyrządzenia szkody.
Suma Gwarancyjna nie może być niższa w
przypadku szkód na osobie – 5 000 000 euro
w odniesieniu do jednego zdarzenia bez względu
na liczbę poszkodowanych osób ,a w przypadku
szkód w mieniu – 1 000 000 euro w odniesieniu
do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte
ubezpieczeniem bez względu na liczbę
poszkodowanych.
Ubezpieczenie OC Rolnika-
wyłączenia
Zakład ubezpieczeń nie odpowiada za
szkody na osobie i w mieniu
wyrządzone rolnikowi, jego
pracownikom i członkom rodziny
wspólnie zamieszkującym.
Trochę statystyki…
Rys. 2. Liczba polis ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej
rolników w milionach
Słowniczek
Podstawą odpowiedzialności deliktowej jest delikt, czyli
czyn niedozwolony. Jest nim każde działanie albo
zdarzenie powodujące szkodę wyrządzona osobie trzeciej
lub w mieniu do niej należącym.
Podstawą odpowiedzialności kontraktowej jest
niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie określonego
zobowiązania (kontraktu). Oznacza to, iż pomiędzy
sprawcą i poszkodowanym musi istnieć najpierw pewien
rodzaj umowy. Jeśli jakieś nieprawidłowości w wykonaniu
tego zobowiązania spowodują zaistnienie szkody po
jednej ze stron, ma ona prawo domagać się jej
naprawienia.
Wykorzystana do wykładu
literatura
Mogilski W.W. 2006:Ubezpieczenia
obowiązkowe [W:] E. Kowalewski i inni
Prawo ubezpieczeń gospodarczych
Branta Bydgoszcz-Toruń.
Wicka A. Finanse ubezpieczeń
gospodarczych [w:] Finanse-teoria i
praktyka. Podstawka M. (red.) PWN,
Warszawa 2010