Stres

Stres psychologiczny



Stan organizmu w sytuacji realnego,

istniejącego lub antycypowanego zagrożenia



Jest interakcją między człowiekiem a

zagrażającym otoczeniem



Mobilizuje psychofizjologicznie cały organizm

do atawistycznej reakcji „ataku lub ucieczki”

Skutki stresu są uzależnione od czasu

trwania

i zakresu działania -

(stres sytuacyjny – stres chroniczny)

Reakcja stresowa

Uruchamia mechanizmy neuronalne

endokrynne i immunologiczne, które

zwiększają gotowość organizmu do

wytężonej aktywności fizycznej i

psychicznej

Emocje -



Poziom aktywacji



Znak emocji – dodatnie i ujemne



Treść emocji – strach, złość, smutek,

radość

Fazy reakcji na stres



Mobilizacja – podjęcie działań w celu usunięcia

źródła zagrożenia, duża koncentracja na

rozwiązaniu zadania



Rozstrojenie – przy niemożności rozwiązania

problemu napięcie emocjonalne rośnie, pogarszają

się procesy orientacyjne, psychika uruchamia

mechanizmy obronne



Destrukcja – dezorganizacja zachowania, dominują

emocje negatywne, brak stałej zdolności

utrzymania racjonalnego kierunku działań,

zahamowanie procesów myślowych, poczucie

wyczerpania

Uwarunkowania odporności

psychicznej



Typ temperamentu (siła i trwałość emocji)



Typ reagowania emocjonalnego w

sytuacjach trudnych ( nastawienie na

pokonanie trudności – nastawienie

lękowe)



Dojrzałość osobowości ( samoocena,

poziom aspiracji, system wartości, potrzeba

osiągnięć,

doświadczenia życiowe, strategie działania)

Stresory- czynniki

powodujące stres



Ekstremalne (traumatyczne) – dramatyczne

wydarzenia o rozmiarach katastrof np.:

wojny, klęski żywiołowe, komunikacyjne



Wyzwania i zagrożenia związane z ważnymi

dla jednostki zmianami życiowymi – np.:

śmierć bliskiej osoby, choroba, rozwód,

utrata pracy



Problemy życia codziennego – mają

szczególne znaczenie ze względu na ich

zasięg, nasilenie, częstość i powszechność

Stresory – wymiar

czasowy



Wydarzenia jednorazowe, przypadkowe



Wydarzenia cykliczne, powtarzające się



Stresory chroniczne, źródło ciągłych

napięć

Stresory - rodzaje

sytuacji

Ocena sytuacji zawsze nosi znamię

oceny

subiektywnej.



Sytuacje kontrolowane – możliwa jest

trafna analiza sytuacji i czynników,

które ją kształtują.



Sytuacje niekontrolowane – nie mamy

dostępu do części informacji dotyczącej

przebiegu zdarzeń

Zagrożenie a wyzwanie



Sytuacje stresowe oceniane jako

zagrożenie budzą silne emocje negatywne

( lęk, poczucie winy, poczucie krzywdy),

często przebieg wydarzeń wymyka się

spod kontroli, zmusza do regulacji emocji



Sytuacje stresowe oceniane jako wyzwanie

wywołują emocje negatywne o mniejszym

nasileniu oraz emocje pozytywne

(entuzjazm, nadzieja, ekscytacja),

sprzyjają koncentrowaniu się na problemie

Różnicowanie stresu



EUSTRES – sytuacje napięcia nie

powodują szkodliwych następstw,

istotny udział emocji pozytywnych, tzw.

stres konstruktywny



DYSTRES – napięcie ma charakter

destrukcyjny, duży udział emocji

negatywnych

Im większe znaczenie człowiek

przypisuje danej wartości - tym większe

napięcie pojawia się w momencie jej

zagrożenia – tym silniejszy stres –

tym więcej energii jest się gotowym

poświęcić na walkę z czynnikiem

zagrażającym lub zdarzeniem

oznaczającym daną stratę.

Zasoby – wartości

posiadane

Są to uzyskane, posiadane i chronione przez

daną jednostkę wartości :

* obiekty, przedmioty – np. dom, samochód

* warunki, relacje – np. stała praca, udana

rodzina

* zasoby osobiste – np. poczucie skuteczności

osobistej, atrakcyjności, sprawności fizycznej

* zasoby energetyczne – np. zdrowie, wiedza,

wg. H.Selyego tzw. energia przystosowania

Style radzenia sobie ze

stresem



Określają całokształt aktywności

podejmowanej przez człowieka w obliczu

stresu



Jest to zbiór strategii będących w

dyspozycji jednostki i charakterystycznych

tylko dla niej



Cechują się indywidualną dla danej osoby

elastycznością uwarunkowaną

wymaganiami sytuacji



Mają złożoną strukturę

Koncepcja H.W.Krohne’go:

tendencje czujność -

unikanie



Tendencja do czujności – koncentracja uwagi na

stresorze, konfrontacja z sytuacją stresową :

poszukiwanie, gromadzenie, przetwarzanie

informacji umożliwiających rozwiązanie sytuacji,

niska tolerancja niepewności, opanowanie emocji

negatywnych



Tendencja do unikania – odwracanie uwagi od

stresora, pomijanie, odrzucanie, wypieranie,

zaprzeczanie informacjom dotyczącym sytuacji

trudnej, szukanie ochrony przed emocjami

negatywnymi, niska tolerancja pobudzenia

emocjonalnego

Koncepcja N.S.Endler i

J.D.A.Parker



Styl skoncentrowany na zadaniu (analiza planu

rozwiązania problemu, konfrontacja,

odpowiedzialność)



Styl skoncentrowany na osobie, na emocjach

(autoanaliza, dystansowanie się,

przewartościowanie )



Styl skoncentrowany na unikaniu (nie

podejmowanie działań, mechanizmy obronne

zaprzeczenia, iluzji, racjonalizacji zmieniające

obraz rzeczywistości, także alkohol i narkotyki)

Radzenie sobie

skoncentrowane na

problemie

Bezpośrednie działania i czynności

konsekwentnie zmierzają do

rozwiązania problemu

Opracowanie planu uporania się z

problemem

Zachowanie myślenia racjonalnego o

problemie

Koncentracja na

emocjach



Zmiany wewnętrzne za pomocą czynności,

które sprawiają, że czujemy się lepiej lecz

nie zmieniają sytuacji stresującej



Używki, leki, relaksacja



Czynności o orientacji poznawczej –

odwrócenie uwagi, fantazje, myśli o sobie

samym



Uleganie nieświadomym procesom

zmieniającym rzeczywistość



Możliwe pogłębienie stresu

Pierwotna ocena poznawcza

sytuacji stresowej



Wyzwanie czy zagrożenie



Ocena prawdopodobieństwa strat i

zysków



Jakimi środkami i strategiami

dysponujemy?



Jakie działania podejmujemy?



Jakie jest prawdopodobieństwo

zdarzeń?

Ocena wtórna



Oszacowanie dostępnych środków

osobistych i społecznych

pozwalających uporać się z sytuacją

stresową



Wybór możliwości działań

skutecznych i podjęcie konkretnych

zachowań

Ludzie dopasowują elastycznie efektywne

strategie radzenia sobie zależnie od :



wymagań sytuacji, jej ograniczeń,

szacowanej możliwości kontroli przebiegu

zdarzeń



uwarunkowań osobowościowych



szacowanych kosztów psychologicznych



możliwości uzyskania wsparcia

społecznego (tzw. osób znaczących)

Koszty psychologiczne

Jest to subiektywnie oceniany efekt

eksploatowania własnych zasobów. Przykłady :



Poczucie winy



Poczucie krzywdy



Przepracowanie, wypalenie, znużenie,

zmęczenie



Rozczarowanie



Poczucie poniesienia nieadekwatnego wysiłku



Poczucie kompromitacji



Rozczarowanie, poczucie niespełnionej nadziei



Lęk, niepewność

Mechanizmy obronne

psychiki – ujęcie

psychoanalityczne



Siły działające w obrębie psychiki mające na celu obronę

osobowości przed dezintegracją, rozładowanie napięcia



Działają w sposób nieświadomy, odnoszą się do

zinterioryzowanych norm społecznych



Pojawiają się w sytuacji konfliktu wewnętrznego (np.:

tendencje agresywne matki wobec dziecka – wstyd,

poczucie winy), godzą sprzeczne impulsy, reakcje,

postawy, tendencje. Nie dopuszczają do niszczącego

poczucia winy, lęku czy kompromitacji



Uczymy się ich od najwcześniejszego dzieciństwa,

istnieją wrodzone tendencje do pewnych reakcji



Mogą hamować rozwój twórczych, służących do

opanowania rzeczywistości mechanizmów

przystosowawczych i korzystnych zmian w obrębie

osobowości

Przykłady mechanizmów

obronnych



Sublimacja



Kompensacja



Zaprzeczanie



Regresja



Racjonalizacja



Przeniesienie



Selektywny brak uwagi



Projekcja



Wypieranie



Tłumienie



Fantazjowanie



Reakcje upozorowane



Identyfikacja

Mechanizmy obronne cd.



Mechanizmy obronne występują jako

integralna część rozwoju psychicznego

człowieka.



Dzielą się na: pierwotne i pochodne



Wyróżniamy mechanizmy obronne

prymitywne, charakterystyczne dla niskich

poziomów rozwoju oraz dojrzałe,

regulujące życie

wewnętrzne ludzi twórczo rozwijających

się

Podstawowe warunki

niezawodności zawodowej



Doskonały trening - wiedza i

doświadczenie



Odporność na stres



Wysoka sprawność intelektualna i

psychomotoryczna oraz wyobraźnia



Dobra kondycja psychofizyczna –

higieniczny tryb życia

Sportowiec początkujący

* Będąc w sytuacji trudnej związanej z

wykonaniem nowych odpowiedzialnych

zadań

może stracić kontrolę nad swoimi

emocjami.

* Gwałtowne przyrosty pobudzenia

emocjonalnego mogą zaburzyć procesy

poznawcze i decyzyjne

Sportowcy doświadczeni

* Mają wykształcony mechanizm samokontroli

emocjonalnej tj. nabytej umiejętności regulacji

emocji. Większy udział emocji dodatnich.

* Obowiązki standardowe wypełniają rutynowo

* Wieloletni trening i doświadczenie ułatwiają

mobilizację, właściwą koncentrację uwagi,

prawidłową analizę sytuacji i adekwatne

decyzje

Czynniki emocjonalne

zawodów sportowych



Skala zawodów



Zadania



Skład uczestników



Doświadczenie zawodnika



Poziom wytrenowania



Indywidualne cechy sportowca

Emocje przedstartowe



Stan gotowości startowej – pozytywny stan

przedstartowy – optymalne pobudzenie



Stan ”gorączki startowej” –

zdenerwowanie, nadmierne pobudzenie



Stan apatii startowej – zniechęcenie, chęć

rezygnacji, niska motywacja – często niska

wartość celu rywalizacji, złe samopoczucie

fizyczne, brak wiary w zwycięstwo

Emocje w czasie przebiegu

rywalizacji



Intensywność emocji spada w

momencie startu



Zmienia się w zależności od

bieżących efektów oraz podlega

wahaniom zależnie od rodzaju

dyscypliny



Stan „martwego punktu”



Stan „drugiego oddechu”

Emocje postartowe



Zależnie od porażki lub sukcesu

emocje przybierają cechy skrajne



Niezbędna potrzeba analizy

uzyskanych wyników wraz z

trenerem – racjonalna, rzeczowa z

podkreśleniem działań poprawnych i

błędów

Spotykane w sporcie

trudności



Trening: brak postępów, przetrenowanie, zła

opieka, rywalizujące inne cele osobiste



Okres przed startem: duże napięcie, zaburzenia

snu, obawa o wynik, presja społeczna, brak

informacji o rywalach



Start: silne napięcie emocjonalne, konflikt

między oceną umiejętności a wymaganiami,

obawa przed porażką, zachowanie publiczności,

niesprawiedliwe sędziowanie, kontuzje



Po zawodach: analiza przyczyn porażek,

przeciążenie

Przyczyny zachwiania się

stanu zdrowia psychicznego



Długotrwałe oddziaływanie czynników

stresowych związane z obowiązkami

intensywnego treningu



Konflikty i złożone sytuacje życiowe



Uwarunkowania genetyczne niektórych

chorób



Długotrwałe choroby, wypadki



Nadużywanie alkoholu i substancji

psychoaktywnych

Niepokojące symptomy



Poczucie zmęczenia, znużenia treningami



Dyskomfort psychiczny w czasie treningów



Nietypowe rozchwianie emocjonalne



Zaburzenia psychosomatyczne (bezsenność,

bóle głowy, uczucie niepokoju, bóle brzucha)



Nieadekwatne, ostre reakcje lękowe



Urojenia, omamy, halucynacje



Nieadekwatna ocena rzeczywistości, poczucie

zagubienia, utrata wiary w sens życia

Syndrom wypalenia

zawodowego



Wyczerpanie emocjonalne jako

następstwo stresu



Nie osiąganie celów osobistych



Stagnacja zawodowa i spadek

wydajności



Depersonalizacja: smutek, defetyzm,

narzekanie, bierność, przygnębienie

Powody syndromu

wypalenia



Bardzo duże fizyczne i emocjonalne

obciążenie związane z pracą

treningową



Poczucie niemożności sprostania

wszystkim oczekiwaniom



Popadanie w konflikty środowiskowe



Brak perspektyw rozwoju osobistego i

zawodowego, nieadekwatne zarobki

Cele technik radzenia sobie

ze stresem



Redukcja i kontrola fizjologicznej

reakcji na stres



Kontrola i zmiana kierunku i porządku

własnych myśli, polepszenie stopnia

koncentracji uwagi na zadaniu

sportowym



Uzyskanie pozytywnych i

konstruktywnych zmian we własnym

zachowaniu

SAMOŚWIADOMOŚĆ -

wiedza



Typ osobowości – mocne i słabe strony



Budowanie poczucia własnej wartości



Określanie swoich potrzeb



Kształtowanie postaw i poglądów –

zmiana nawyków myślowych



Rozpoznawanie stresorów – selekcja

wg. istotności

Wybory - działanie



Rozszerzyć swoje horyzonty –

literatura, zainteresowania, działania

twórcze



Myśleć pozytywnie – praca nad

przeformułowaniem postaw



Polepszyć umiejętności komunikacji

– zachowania asertywne



Oddzielić pracę od swej prywatności

Relaks



Sen – deficyt jest zabójczy



Kondycja fizyczna – uniknąć

przetrenowania



Kąpiel, masaż



Relaksacja, medytacja



Rozrywki – kulturalne, towarzyskie,

dyskusja, śmiech , taniec

Techniki relaksacyjne



Zmniejszają napięcie nerwowe



Przyspieszają regenerację organizmu



Pomocne w problemach ze snem



Uczą nawyku rozluźniania –

odczuwania i kontrolowania wrażeń

płynących z ciała



Wpływają na procesy wyobraźni i

myślenia

Relaksacja



Przestrojenie aparatu psychicznego – 15

minut!



Ciche pomieszczenie



Wygodny ubiór



Bez stanu przejedzenia lub głodu



Rozluźnienie w pozycji leżącej



Koncentracja na reakcjach ciała i psyche



Pogłębiony oddech

Techniki relaksacyjne



Relaksacja progresywna Jacobsona –

napinanie i rozluźnianie grup mięśni



Trening autogenny Schultza – rozluźnienie

ciała, wyobrażenie ciepła okolic splotu

słonecznego i chłodnego czoła +

autosugestia



Technika relaksu przy unoszeniu się na

wodzie z ograniczoną stymulacją

zewnętrzną



Biofeedback – z informacją zwrotną dot.

stanu organizmu

Aspekty poznawczo-

behawioralne



Wizualizacja – techniki

wyobrażeniowe



Trening kontroli uwagi –

„centrowanie”



Strategie zatrzymywania myślenia



„

Gra wewnętrzna” – dyskusja z sobą



Trening kontroli uwagi

Document Outline