EKONOMIA

RODZAJE RYNKÓW

STOPIEŃ KONKURENCYJNOŚĆI NA
RYNKU

RÓŻNICE W FUNKCJONOWANIU
RYNKÓW

SMITH KONTRA NASH

TEORIA GIER

Ryne
k

ilość
firm

produ
kt

wejści
e

na
rynek

cen
a

zysk
KO

zysk
DO

1. STOPIEŃ KONKURENCYJNOŚCI
NA RYNKU

Konkurencja doskonała

istnieje wiele firm sprzedających ten sam produkt, jest wielu kupujących i nie

ma barier wejścia na rynek; wszyscy są dobrze poinformowani o cenie na

rynku, na którą pojedynczy sprzedający nie mają wpływu, Np: kukurydza,

ryż.

Konkurencja monopolistyczna

istnieje sporo firm konkurujących podobnymi aczkolwiek lekko różniącymi się

produktami. W tej sytuacji mówimy o różnicowaniu produktu. Pozwala ono

firmie na pewne działania monopolowe. Takie rynki to np.: buty do

biegania (Nike, Reebok, Fila), kosmetyki, chleb, ubrania. Produkty nie

muszą się nawet rzeczywiście różnic między sobą, wystarczy, że

konsumenci postrzegają je jako różne, np. cała gama tabletek

ibuprofanowych różniących się tylko opakowaniem. Nie ma barier wejścia

na rynek; firmy mają niewielką kontrolę nad cenami.

Oligopol

konkuruje na nim mało firm dobra są identyczne lub zróżnicowane; istnieją

bariery wejścia na rynek; firmy mają duży wpływ na ceny: np

oprogramowanie komputerowe, linie lotnicze, cola i pepsi.

Monopol

istnieje tylko jedna firma produkująca dany produkt, na który nie ma

substytutu, bardzo poważne bariery wejścia na rynek, firma kontroluje

całkowicie cenę lub cena jest regulowana przez państwo; np. do niedawna

TPSA, gaz, dostawa wody, elektryczność, jedyny lodziarz na plaży

2. Różnice w funkcjonowaniu
rynków

1. Zawsze ilość maksymalizująca zysk jest wtedy, gdy MR=MC (marginal

revenue = marginal cost) (przychod krańcowy = koszt krancowy)

2. Cena i zysk w krótkim okresie:

Kd : cena równa się koszt krańcowy
Monopol, oligopol i konkurencja monopolistyczna: cena może być wyższa niż

koszt krańcowy, bo jest wyznaczana przez popyt na rynku => możliwe wyższe

zyski niż w konkurencji doskonałej = > próba różnicowania produktów (także

poprzez reklamy)

W krótkim okresie, we wszystkich rodzajach rynku możliwa strata lub zysk

ekonomiczny (cena wyższa lub niższa niż przeciętny koszt całkowity ATC)

3. Cena i zysk w długim okresie:

Jeśli w krótkim okresie zysk, wówczas:
Kd: nowe firmy wchodzą na rynek – podaż na rynku rośnie, cena na rynku maleje,

zyski firm maleją -> w długim okresie zerowy zysk ekonomiczny

Monopol i oligopol: nowe firmy nie mogą wejść na rynek – zysk ekonomiczny

możliwy w długim okresie

Konkurencja monopolistyczna – nowe firmy mogą wejść na rynek -> w długim

okresie?????

Jeśli w krótkim okresie strata, wówczas ???????

ADAM SMITH – ojciec
Ekonomii (klasycznej) –>
1723-1790

Kiedy popyt na jakieś dobro wzrasta, wówczas firmy na rynku uzyskują zysk

ekonomiczny. Ten zysk wskazuje, że konsumenci są skłonni zapłacić wyższą

cenę niż wcześniej. Dla firm z innych rynków jest to znak od konsumentów,

że ci ostatni cenią sobie to dobro bardziej niż ich własne produkty. Powoduje

to, że właściciele tych innych firm, w celu zaspokojenia własnego interesu

(maksymalizacja zysku), zmieniają produkcję i zaczynają produkować dobro,

którego cena wzrosła i które umożliwia osiągniecie zysku ekonomicznego.

Taka egoistyczna decyzja zaspokaja interes społeczny, ponieważ przenosi

zasoby do produkcji dobra, które jest poszukiwane przez konsumentów. I

właśnie w ten sposób, według Adama Smitha,

dzięki zaspokajaniu

własnych interesów

i dynamicznym reakcjom na działania innych

podmiotów w warunkach konkurencji doskonałej,

niewidzialna ręka

wolnego rynku prowadzi do optymalnego

zaspokojenia potrzeb społecznych

« Obiad nasz nie jest owocem dobrej woli

rzeźnika, piwowara lub piekarza, ale

wynikiem ich dbałości o interes

własny. »

TEORIA GIER

studiuje zachowanie

jednostek podejmujących decyzje

strategiczne z uwzględnieniem

oczekiwanego zachowania innych

jednostek oraz świadomości

współzależności.

Każda gra składa się z:

• zasad
• strategii
• macierzy wypłat
• wyniku

A. Dylemat więźnia

Dwóch podejrzanych (Zenek i Bobek) zostało

zatrzymanych przez policję. Policja, nie mając

wystarczających dowodów do postawienia zarzutów,

rozdziela więźniów i przedstawia każdemu z nich tę

samą ofertę:



jeśli będzie zeznawać przeciwko drugiemu, a drugi

będzie milczeć, to zeznający wyjdzie na wolność, a

milczący dostanie dziesięcioletni wyrok.



Jeśli obaj będą milczeć, obaj odsiedzą 2 lata za inne

przewinienia.



Jeśli obaj będą zeznawać, obaj dostaną pięcioletnie

wyroki.

Każdy z nich musi podjąć decyzję niezależnie i żaden

nie dowie się czy drugi milczy czy zeznaje aż do

momentu wydania wyroku.

Jak powinni postąpić?

Dylemat więźnia - strategie

Strategie to wszystkie możliwe

decyzje jakie może podjąć

uczestnik gry.

Zarówno Zenek jak i Bobek mają dwa

wyjścia:
1. zeznawać

2. milczeć
Przy dwóch uczestnikach i dwóch akcjach

możliwe są cztery sytuacje:
1. Obaj zeznają.

2. Obaj milczą.

3. Zenek zenaje a Bobek milczy.

4. Bobek zeznaje a Zenek milczy.

Dylemat więźnia – macierz

wypłat

Każdy z więźniów może wydedukować

co się z nim stanie (jego wypłatę) w

każdej z 4 możliwych sytuacji.

Macierz wypłat pokazuje skutek dla

każdego gracza dla każdej możliwej

kombinacji decyzji.

Dylemat więźnia – macierz

wypłat

5 lat

zeznaj

milczy

ZENEK

BOBEK

2 lata

10 lat

Dylemat więźnia – rezultat

Jeśli gracz dokonuje

racjonalnego

wyboru w celu zrealizowania

własnego interesu, wybiera

działanie, które jest najlepsze

dla niego z uwzględnieniem

decyzji drugiego gracza.
Jesli obaj gracze są racjonalni i

podejmują decyzje w ten sposób,

wówczas powstaje

równowaga

Nasha

Dylemat więźnia – świat według

Bobka

5 lat

zeznaje

milczy

ZENEK

BOBEK

10 lat

Dylemat więźnia – świat według

Bobka

zeznaje

milczy

ZENEK

BOBEK

2 lata

10 lat

Dylemat więźnia – świat według

Zenka

5 lat

zeznaje

zeznaj

milczy

ZENEK

BOBEK

10 lat

Dylemat więźnia – świat według

Zenka

milczy

ZENEK

BOBEK

2 lata

10 lat

zeznaje

milczy

Dylemat więźnia – równowaga

Nasha

lat

zeznaje

milczy

ZENEK

BOBEK

2 lata

10 lat

Wojna cenowa czy kartel?

Duopol

– na rynku jest tylko dwóch niezależnych,

konkurujących ze sobą sprzedawców.



jeśli konkurent obniży cenę, też muszę obniżyć!



jeśli konkurent nie obniży, a ja obniżę, wówczas przejmę

jego klientów!



Niezależnie co zrobi konkurent, opłaca mi sie obniżyć

ceny!!!!



Konkurent myśli tak samo, wszyscy obniżają ceny, nikt nie

zyskuje więcej klientów, a zyski spadają

Mogą oni jednak zawrzeć porozumienie o

współpracy, aby ograniczyć produkcję i podnieść

ceny i zwiększyć zyski. Powstaje wówczas

kartel.

Polskie zmowy cenowe:

http://www.rp.pl/artykul/485415.html

http://www.rp.pl/artykul/549503.html

Dylematy kartelu

Możliwe strategie graczy:

•

przestrzegać zasad

•

oszukać

Tak więc możliwe są 4 sytuacje:



obie firmy przestrzegają zasad ( i zarabiają po 2 mln

USD)



obie firmy oszukują (konkurencja doskonała= 0

zysku)



A przestrzega zasad a B oszukuje (A traci 1 mln USD

a B osiąga 4 mln zysku).



B przestrzega zasad a A oszukuje (B traci 1 mln USD

a A osiąga 4 mln zysku).

Dylematy kartelu – macierz

wypłat

0 mln

oszukuje

oszkuje

przestrzeg

2 mln

-1 mln

4 mln

Inne dylematy

ekonomiczne



Reklama

W przemyśle reklamowym sytuacja podobna do

dylematu więźnia odnosi się do towarów które ludzie kupują niezależnie

od tego, czy są reklamowane. Przykładowo: gdy dwie firmy sprzedają

papierosy na tym samym rynku, zysk każdej z nich zależy głównie od

tego, ile sprzeda druga firma. Jeśli obie przeznaczą więcej pieniędzy na

reklamy, ich efekty się zniosą. Jednak jeśli tylko jedna firma będzie

reklamować swoje produkty, zyska znacznie więcej niż druga. Obu

firmom zależy wtedy na tym, żeby wszyscy ograniczyli swoje wydatki na

reklamę. W rzeczywistości w USA producenci papierosów aktywnie

wspierali uchwalenie prawa zabraniającego ich reklamowanie.



R&D

– najlepszym wyjściem dla firm jest utrzymanie status quo i

równoczesne nieinwestowanie. Jednak każda firma osiąga zysk z R&D,

jeśli druga tego nie zrobi. Jednocześnie nawet zainwestowanie R&D

równocześnie jest lepsze niż pozostanie w tyle. Tak więc obie firmy

inwestują.



Konkurencyjne dewaluacje

– niezależnie co

zrobi drugie państwo lepiej dla nas będzie jeśli zdewaluujemy naszą

walutę (wsparcie dla eksportu) – wszyscy dewaluują, wsparcie dla

eksportu żadne, inflacja – Bretton Woods, euro



Bariery celne

– ich nałożenie wspiera własny eksport,

chroni przed importem - GATT

Dylematy nieekonomiczne



W politologii, przykładowym scenariuszem są dwa państwa

uwikłane w

wyścig zbrojeń

. Każde z nich ma dwie możliwości:

albo zwiększyć wydatki na zbrojenia, albo przestrzegać

porozumienia o ich zmniejszeniu. Żadna ze stron nie może być

pewna czy druga dotrzyma warunków porozumienia. W

rezultacie, racjonalną decyzją każdego państwa jest rozwój

militarny.



W sporcie, podobny dylemat dotyczy wszystkich szkodliwych dla

zdrowia zabiegów poprawiających szanse zwycięstwa.

Przykładami może być

doping

bądź gwałtowne tracenie wagi,

tak aby trafić do niższej kategorii wagowej. Zawodnik, który tego

nie robi (milczy) może stracić szanse na zwycięstwo. W

momencie gdy wszyscy tak robią, sensowność zawodów staje się

problematyczna.



Innym przykładem związanym ze sportem jest sytuacja w

zawodach kolarskich

. Częstą sytuacją jest gdy dwóch

zawodników wyprzedza peleton, zmieniając się na męczącej

przedniej pozycji. Jeśli żaden z zawodników nie będzie się starał

jechać jako pierwszy, peleton szybko ich dogoni. Jeśli tylko jeden

z nich będzie to robił, istnieje duża szansa że zawodnik który

jechał za nim i dzięki temu mniej się męczył, wyprzedzi go tuż

przed metą.

We wszystkich tych dylematach,

gracze dążąc do własnego interesu i

uwzględniając dążenie do własnego

interesu przez innych graczy,

doprowadzają do sytuacji gorszej niż

gdyby ze sobą współpracowali.

Ale może być jeszcze gorzej...

B. GAME OF CHICKEN



Dwa samochody jadą na przeciwko

siebie. Jeśli żaden nie zjedzie, obaj

kierowcy zginą. Jednak jeśli jeden z nich

zjedzie, zasłuży na miano CHICKEN

(tchórz) a drugi zostanie zwycięzcą...



Najlepszą strategią dla każdego z graczy

jest więc jechać prosto, jeśli drugi ustąpi

drogi (drugi powinien ustąpić, bo przecież

jest racjonalny... )



W tej sytuacji, obaj, dążąc do

najlepszego, ryzykują najgorsze z

możliwych rozwiązań...



http://www.youtube.com/watch_popup?v=JA1wrvqDRNw&vq=medium#t=22



http://www.youtube.com/watch?v=u7hZ9jKrwvo

C. OSTATECZNA

PROPOZYCJA



Aga i Zuza uczestniczą w eksperymencie.

Aga dostaje 10 złotych. Ma się nimi

podzielić z Zuzą w dowolnej proporcji.

Jeśli Zuza zaakceptuje, obie dostają owe

pieniądze. Jeśli Zuza odmówi, pieniądze

przepadają.

Zuza na początku deklaruje

minimalną kwotę, którą zaakceptuje

Potem jednak może zmienić zdanie

(i Aga

o tym wie).



Zuza deklaruje kwotę minimalną



Aga proponuje



Zuza decyduje



Rezultat: Aga: … Zuza: ….. zł

OSTATECZNA

PROPOZYCJA – wariant B



Aga dostaje 10 złotych. Ma się nimi

podzielić z Zuzą w dowolnej proporcji.

Jeśli Zuza zaakceptuje, obie dostają owe

pieniądze. Jeśli Zuza odmówi, pieniądze

przepadają.

Zuza na początku deklaruje

minimalną kwotę, którą zaakceptuje

nie

może później zmienić zdania.



Zuza deklaruje kwotę minimalną



Aga proponuje



Rezultat automatyczny



Rezultat: Aga: … zł Zuza: … zł

Wiarygodna groźba



Groźba jest wiarygodna, jeśli

interesie grożącego jest jej

wykonanie

(w pierwszej wersji

OSTATECZNEJ PROPOZYCJI groźba

odmowy Zuzy nie była wiarygodna,

gdyż dla Zuzy jest lepiej mieć 1 pln

niż nic)



Wiarygodna obietnica

Czy porywacz wypuści

ofiarę?



Porywacz porywa dla okupu KN. Jednak w

pewnym momencie zmienia zdanie i postanawia

uwolnić zakładnika. Boi się jednak, że KN na

wolności pomoże policji, która złapie porywacza

i powiesi go.



KN obiecuje, że nie pójdzie na policję. Ale

wiadomo, że na wolności nie dotrzyma słowa, bo

będzie się bać, że porywacz będzie się bać, że

KN jednak pójdzie na policję i będzie chciał temu

zapobiec i spróbuje zabić KN.



KN wie, że porywacz wie, że KN nie dotrzyma

słowa...



Porywacz chce absolutnie uwolnić KN, ale

jeszcze bardziej chce żyć...

??????????????????????????????????????



Jeśliby udałoby sie złożyć

wiarygodne zobowiązanie do

danego postępowania:

– Milczenie (w przypadku więźniów)
– Ograniczenie produkcji (kartel)
– Odrzucenie oferty (Aga i Zuza)
– Milczenie (zakładnik)
– Ograniczenie wyścigu zbrojeń
– Lepsze posiłki w restauracji

Wszyscy osiągnęliby lepszy

wynik!

Document Outline