Wybrane zagadnienia
Wybrane zagadnienia
prawa
prawa
Wybrane zagadnienia
Wybrane zagadnienia
prawa
prawa
System sądownictwa w
System sądownictwa w
Polsce
Polsce
Konstytucyjne organy wymiaru sprawiedliwości:
Konstytucyjne organy wymiaru sprawiedliwości:
Sąd Najwyższy
Sąd Najwyższy
1.
1.
Sądy powszechne
Sądy powszechne
2.
2.
Sądy administracyjne
Sądy administracyjne
3.
3.
Sądy wojskowe
Sądy wojskowe
Trybunał Konstytucyjny
Trybunał Konstytucyjny
Trybunał Stanu
Trybunał Stanu
Trybunały międzynarodowe
Trybunały międzynarodowe
Pozakonstytucyjne organy ścigania:
Pozakonstytucyjne organy ścigania:
1.
1.
Prokuratura
Prokuratura
2.
2.
Policja
Policja
3.
3.
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro
Antykorupcyjne, Straż Graniczna, Straż Miejska, Straż
Antykorupcyjne, Straż Graniczna, Straż Miejska, Straż
Lasów Państwowych i in.
Lasów Państwowych i in.
4.
4.
Międzynarodowe organy ścigania: Interpol, Europol
Międzynarodowe organy ścigania: Interpol, Europol
Zasady wymiaru
Zasady wymiaru
sprawiedliwości
sprawiedliwości
Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości – wyroki wydawać
Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości – wyroki wydawać
mogą tylko sądy (wyjątek – mandat za wykroczenie), pozbawiać
mogą tylko sądy (wyjątek – mandat za wykroczenie), pozbawiać
wolności mogą tylko sądy
wolności mogą tylko sądy
Zasada niezależności sądownictwa – wyjątek – prawo łaski
Zasada niezależności sądownictwa – wyjątek – prawo łaski
Prezydenta
Prezydenta
Zasada niezawisłości sędziów – wobec stron i innych organów
Zasada niezawisłości sędziów – wobec stron i innych organów
władzy
władzy
:
:
Podległość tylko Konstytucji i ustawom/aktom międzynarodowym
Podległość tylko Konstytucji i ustawom/aktom międzynarodowym
wyższego lub równego rzędu – prawo skierowania do TK zapytania o
wyższego lub równego rzędu – prawo skierowania do TK zapytania o
zgodność ustawy z Konstytucją
zgodność ustawy z Konstytucją
Powołanie na czas nieoznaczony przez Prezydenta na wniosek
Powołanie na czas nieoznaczony przez Prezydenta na wniosek
Krajowej Rady Sądownictwa – nieusuwalność sędziów – tylko z
Krajowej Rady Sądownictwa – nieusuwalność sędziów – tylko z
ustawowo określonych wypadkach wyłącznie na mocy orzeczenia
ustawowo określonych wypadkach wyłącznie na mocy orzeczenia
sądu
sądu
Immunitet formalny – ściganie za przestępstwa tylko za zgodą sądu
Immunitet formalny – ściganie za przestępstwa tylko za zgodą sądu
dyscyplinarnego, ściganie za wykroczenia – tylko dyscyplinarne
dyscyplinarnego, ściganie za wykroczenia – tylko dyscyplinarne
Zakaz przynależności do partii politycznych, sprawowania mandatu
Zakaz przynależności do partii politycznych, sprawowania mandatu
parlamentarnego oraz powołania na stanowisko w administracji
parlamentarnego oraz powołania na stanowisko w administracji
państwowej
państwowej
Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru
Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru
sprawiedliwości
sprawiedliwości
Zasada wieloinstancyjności postępowania
Zasada wieloinstancyjności postępowania
Sąd Najwyższy
Sąd Najwyższy
Organizacja:
Organizacja:
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego – powoływany przez
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego – powoływany przez
Prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez
Prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez
Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN na okres 6 lat
Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN na okres 6 lat
Prezesi Sądu Najwyższego – powoływani przez Prezydenta na
Prezesi Sądu Najwyższego – powoływani przez Prezydenta na
wniosek Pierwszego Prezesa SN spośród sędziów SN w stanie
wniosek Pierwszego Prezesa SN spośród sędziów SN w stanie
czynnym – zastępcy Pierwszego Prezesa kierujący izbą SN:
czynnym – zastępcy Pierwszego Prezesa kierujący izbą SN:
1.
1.
Cywilną
Cywilną
2.
2.
Karną
Karną
3.
3.
Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
4.
4.
Wojskową
Wojskową
Funkcje:
Funkcje:
Rozpatrywanie kasacji od orzeczeń
Rozpatrywanie kasacji od orzeczeń
Podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne –
Podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne –
wykładania przepisów prawa – nie mają waloru powszechnego
wykładania przepisów prawa – nie mają waloru powszechnego
obowiązywania, wiążą tylko inne składy SN, jeśli uzyskały
obowiązywania, wiążą tylko inne składy SN, jeśli uzyskały
rangę zasady prawnej
rangę zasady prawnej
Stwierdzanie ważności wyborów do Sejmu, Senatu i na urząd
Stwierdzanie ważności wyborów do Sejmu, Senatu i na urząd
Prezydenta oraz ważności referendów krajowych
Prezydenta oraz ważności referendów krajowych
Sądy powszechne
Sądy powszechne
Trybunał Konstytucyjny
Trybunał Konstytucyjny
Skład:
Skład:
15 sędziów,
15 sędziów,
wybieranych przez Sejm na 9 lat,
wybieranych przez Sejm na 9 lat,
spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą,
spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą,
zgłoszonych przez 50 posłów lub Prezydium Sejmu,
zgłoszonych przez 50 posłów lub Prezydium Sejmu,
bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej
bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej
połowy obecnych,
połowy obecnych,
bez prawa do reelekcji
bez prawa do reelekcji
Status sędziów:
Status sędziów:
Analogiczny do sędziów powszechnych:
Analogiczny do sędziów powszechnych:
nieodwołalność (wyłącznie w wypadku zrzeczenia się
nieodwołalność (wyłącznie w wypadku zrzeczenia się
stanowiska lub skazania wyrokiem sądu powszechnego lub
stanowiska lub skazania wyrokiem sądu powszechnego lub
dyscyplinarnego),
dyscyplinarnego),
immunitet,
immunitet,
zakaz łączenia stanowisk i przynależności do partii,
zakaz łączenia stanowisk i przynależności do partii,
podległość
podległość
wyłącznie
wyłącznie
Konstytucji,
Konstytucji,
prawo powrotu na poprzednio zajmowane stanowisko
prawo powrotu na poprzednio zajmowane stanowisko
Trybunał Konstytucyjny
Trybunał Konstytucyjny
Funkcje TK:
Funkcje TK:
Orzekanie w sprawie konstytucyjności i legalności
Orzekanie w sprawie konstytucyjności i legalności
aktów normatywnych
aktów normatywnych
Zgodności z Konstytucją ustaw i aktów międzynarodowych
Zgodności z Konstytucją ustaw i aktów międzynarodowych
Zgodności ustaw z aktami międzynarodowymi
Zgodności ustaw z aktami międzynarodowymi
ratyfikowanymi za zgodą wyrażoną w ustawie
ratyfikowanymi za zgodą wyrażoną w ustawie
Zgodności przepisów wydawanych przez centralne organy
Zgodności przepisów wydawanych przez centralne organy
państwowe z Konstytucją, umowami międzynarodowymi i
państwowe z Konstytucją, umowami międzynarodowymi i
ustawami – np. rozporządzenia, zarządzenia i in
ustawami – np. rozporządzenia, zarządzenia i in
Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych
Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych
Orzekanie w sprawach konstytucyjności celów lub
Orzekanie w sprawach konstytucyjności celów lub
działalności partii politycznych
działalności partii politycznych
Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między
Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między
centralnymi konstytucyjnymi organami państwa
centralnymi konstytucyjnymi organami państwa
Rozstrzyganie w sprawie stwierdzenia przeszkody w
Rozstrzyganie w sprawie stwierdzenia przeszkody w
sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP
sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP
Postępowanie przed TK
Postępowanie przed TK
Prewencyjna kontrola konstytucyjności:
Prewencyjna kontrola konstytucyjności:
Prezydent przed podpisaniem ustawy lub ratyfikacją umowy
Prezydent przed podpisaniem ustawy lub ratyfikacją umowy
międzynarodowej może wystąpić do TK o zbadania jej
międzynarodowej może wystąpić do TK o zbadania jej
zgodności z Konstytucją
zgodności z Konstytucją
Represyjna kontrola konstytucyjności:
Represyjna kontrola konstytucyjności:
Wniosek mogą złożyć odnośnie do każdego aktu
Wniosek mogą złożyć odnośnie do każdego aktu
Prezydent,
Prezydent,
Marszałek Sejmu,
Marszałek Sejmu,
Marszałek Senatu,
Marszałek Senatu,
Prezes Rady Ministrów,
Prezes Rady Ministrów,
50 posłów,
50 posłów,
30 senatorów,
30 senatorów,
Pierwszy Prezes SN,
Pierwszy Prezes SN,
Prezes NSA,
Prezes NSA,
Prokurator Generalny,
Prokurator Generalny,
Prezes NIK,
Prezes NIK,
Rzecznik Praw Obywatelskich
Rzecznik Praw Obywatelskich
Postępowanie przed TK
Postępowanie przed TK
Represyjna kontrola konstytucyjności, cd.:
Represyjna kontrola konstytucyjności, cd.:
Wniosek mogą złożyć co do niektórych aktów:
Wniosek mogą złożyć co do niektórych aktów:
Jednostki samorządu terytorialnego, Ogólnokrajowe
Jednostki samorządu terytorialnego, Ogólnokrajowe
organy związków zawodowych, Ogólnokrajowe władze
organy związków zawodowych, Ogólnokrajowe władze
organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,
organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,
Kościoły i związki wyznaniowe
Kościoły i związki wyznaniowe
odnośnie do aktów ich dotyczących
odnośnie do aktów ich dotyczących
Krajowa Rada Sądownictwa – odnośnie do aktów
Krajowa Rada Sądownictwa – odnośnie do aktów
dotyczących niezależności sądów i niezawisłości sędziów
dotyczących niezależności sądów i niezawisłości sędziów
Pytanie prawne – sąd w każdym postępowaniu sądowym
Pytanie prawne – sąd w każdym postępowaniu sądowym
Skarga konstytucyjna – każda osoba, której konstytucyjne
Skarga konstytucyjna – każda osoba, której konstytucyjne
prawa lub wolności zostały naruszone przez istnienie
prawa lub wolności zostały naruszone przez istnienie
sprzecznego z Konstytucją aktu, na podstawie którego sąd lub
sprzecznego z Konstytucją aktu, na podstawie którego sąd lub
organ administracji orzekł ostatecznie
organ administracji orzekł ostatecznie
w terminie 3 m-cy od prawomocności orzeczenia
w terminie 3 m-cy od prawomocności orzeczenia
przymus adwokacki
przymus adwokacki
Trybunał Stanu
Trybunał Stanu
Skład:
Skład:
Przewodniczący – Pierwszy Prezes SN
Przewodniczący – Pierwszy Prezes SN
Dwóch zastępców
Dwóch zastępców
16 członków
16 członków
Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na
Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na
czas trwania kadencji
czas trwania kadencji
Z kandydatur zgłoszonych przez Marszałka Sejmu lub grupę co
Z kandydatur zgłoszonych przez Marszałka Sejmu lub grupę co
najmniej 35 posłów
najmniej 35 posłów
Bezwzględną ilością głosów w obecności co najmniej połowy
Bezwzględną ilością głosów w obecności co najmniej połowy
Połowa musi mieć kwalifikacje do zajmowania stanowiska
Połowa musi mieć kwalifikacje do zajmowania stanowiska
sędziego
sędziego
Status sędziów:
Status sędziów:
Podlegają tylko Konstytucji i ustawom
Podlegają tylko Konstytucji i ustawom
Immunitet formalny
Immunitet formalny
Nieodwoływalność z wyjątkiem przesłanek ustawowych
Nieodwoływalność z wyjątkiem przesłanek ustawowych
Odpowiedzialność przed Trybunałem
Odpowiedzialność przed Trybunałem
Stanu
Stanu
Przed TS odpowiadają:
Przed TS odpowiadają:
Prezydent – za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z
Prezydent – za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z
zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania
zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania
oraz popełnienie przestępstwa – na wniosek 2/3 członków
oraz popełnienie przestępstwa – na wniosek 2/3 członków
Zgromadzenia Narodowego
Zgromadzenia Narodowego
Prezes i członkowie Rady Ministrów – za naruszenie Konstytucji lub
Prezes i członkowie Rady Ministrów – za naruszenie Konstytucji lub
ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie
ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie
swojego urzędowania oraz popełnienie przestępstwa w związku z
swojego urzędowania oraz popełnienie przestępstwa w związku z
zajmowanym stanowiskiem – na wniosek 3/5 liczby posłów
zajmowanym stanowiskiem – na wniosek 3/5 liczby posłów
Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny Dowódca Sił
Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny Dowódca Sił
Zbrojnych - za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z
Zbrojnych - za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z
zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania –
zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania –
na wniosek Sejmu przyjęty bezwzględną większością głosów w
na wniosek Sejmu przyjęty bezwzględną większością głosów w
obecności co najmniej połowy
obecności co najmniej połowy
Posłowie i senatorowie – za złamanie zakazów prowadzenia
Posłowie i senatorowie – za złamanie zakazów prowadzenia
działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu
działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu
państwa lub samorządu terytorialnego oraz nabywania tego
państwa lub samorządu terytorialnego oraz nabywania tego
majątku – na wniosek j.w.
majątku – na wniosek j.w.
Sądy międzynarodowe
Sądy międzynarodowe
Europejski Trybunał Praw Człowieka w
Europejski Trybunał Praw Człowieka w
Strasburgu – sąd Rady Europy
Strasburgu – sąd Rady Europy
Europejski Trybunał Sprawiedliwości w
Europejski Trybunał Sprawiedliwości w
Luksemburgu – sąd Unii Europejskiej
Luksemburgu – sąd Unii Europejskiej
Międzynarodowy Stały Trybunał Karny w
Międzynarodowy Stały Trybunał Karny w
Hadze – sąd karny od zbrodni
Hadze – sąd karny od zbrodni
wojennych i przeciwko ludzkości
wojennych i przeciwko ludzkości
powołany Statutem Rzymskim
powołany Statutem Rzymskim