Erozja eoliczna

deflacj

a

korazj

a

wywiewanie cząstek 

mineralnych 

ścieranie skał 

poprzez piasek 

niesiony wiatrem

może powodować wywiewanie 

dużej ilości materiału 

drobnoklastycznego 

(piaszczystego i pylastego) 

z rozległych obszarów i np. 

tworzenie pustyń kamienistych 

(hamad) lub żwirowych (serir), a 

także tworzenie oaz

luźne głazy są często ścięte i 

wypolerowane od strony wiejącego 

wiatru - graniaki

powierzchnie skał są rysowane, 

polerowane, drążone i ścierane, co 

prowadzi do powstawania 

charakterystycznych form – grzybów 

skalnych 

 

 

 

 

Intensywność korazji zależy od :

kwadratu szybkości 

ruchu ziaren

masy ziaren w 

jednostce objętości 

powietrza

kształtu / kąta 

nachylenia atakowanej 

powierzchni

 

 

Transport eoliczny

unoszenie w stanie 

zawieszonym, 

często na bardzo duże 

odległości, 

bardzo drobnych 

cząstek (<0,2 mm)

piasek jest unoszony 

na wys. do 1m po 

zawietrznych stronach 

wydm

wleczenie po 

powierzchni

ziarna wykonują 

krótkie i 

niewysokie skoki 

po krzywych 

balistycznych, 

opadające ziarna 

wybijają w górę 

następne

suspensja

pełznięcie 

powierzchnio

we ziaren

saltacja 

(unoszenie 

przerywane)

 

 

Sedymentacja eoliczna

powstają w wyniku zatrzymania 

niesionego przez wiatr piasku 

na przeszkodzie, np. krzaku, 

głazie itp.

Pod wpływem wiatru wydmy 

wędrują z prędkością od kilku 

do kilkunastu metrów rocznie 

(wyjątkowo do 200 m/rok)

Przenoszony przez suspensję pył 

osadza się gdy wiatr zmniejsza 

prędkość lub gdy pokonuje bariery 

morfologiczne. Najwięcej pyłów jest 

zatrzymywanych na obszarach 

stepowych przylegających do 

pustyń.

wydmy

lessy

 

 

Lessy

 składają się z pyłu kwarcowego (60-70%), glinokrzemianowego 

(20-30%) i częściowo z CaCO

3

(8-12%). Są silnie porowate i miękkie, przez 

co bardzo mało odporne na erozję, szczególnie pod wpływem wody. 

Pokrywy lessowe osiągają znaczne miąższości (>100m). 

Charakterystyczne dla krajobrazu lessowego są głębokie wąwozy i jary o 

stromych ścianach

 

 

niewielkie 

wydmy pustyń 

suchych i 

gorących, mają 

kształt 

półksiężycowaty 

z ramionami 

skierowanymi 

zgodnie z 

wiejącym 

wiatrem, 

wyprzedzającymi 

wydmę

wydmy

częste na 

obszarach 

nadmorskich, 

mają kształt 

księżycowaty z 

ramionami 

zwróconymi 

przeciwko 

wiatrowi, co 

wiąże się z 

różnicami 

wilgotności 

wewnątrz wydmy 

i na jej 

ramionach

wydmy 

paraboliczne

barchan

y

wydmy 

poprzeczn

e i 

podłużne

wydmy 

gwiaździst

e

powstają z 

łączenia się 

barchanów, 

prostopadle 

lub zgodnie z 

kierunkiem 

wiatru 

powstają 

przy 

zmiennyc

h 

kierunkac
h wiatrów

 

 

 

 

 

 

Znaczenie inżynierskie procesów eolicznych

Proces  korazji  ma  znaczenie  dla  obiektów  inżynierskich  narażonych  na 
wiatr  niosący  ziarna  mineralne  –  np.  wież  obserwacyjnych  na 
wybrzeżach. Szczególnie dotyczy to konstrukcji stalowych.

Proces  deflacji  może  prowadzić  do  odsłonięcia  fundamentów  budynków. 
Działalność inżynierska lub gospodarcza może prowadzić do zniszczenia 
naturalnego utrwalenia wydmy, a więc uruchomić deflację.

Wędrówki  wydm  mogą  prowadzić  do  zasypania  i  zniszczenia  nawet 
całych osiedli. Przeciwdziała się temu stosując osłony (płotki wydmowe) 
lub poprzez rozwijanie roślinności.

Piaski  wydmowe  występujące  w  podłożu  budowlanym  mają  korzystne 
właściwości  geotechniczne  (są  przewiane).  Gorszym  podłożem  są  lessy, 
które podlegają  wymywaniu a także  gwałtownemu i nierównomiernemu 
osiadaniu przy dodatkowym zawilgoceniu.

 

 

Lodowce i lądolody

W lodowcach na kuli ziemskiej obecnie znajduje się ok. 2% całej 

wody na naszej planecie, zajmują one 10% powierzchni Ziemi. 

Gdyby stopniały poziom wody w oceanach podniósłby się o ok. 70 

m.

Lodowce powstają gdy śnieg który spadł zimą nie ulega roztopieniu w 
ciągu  lata.  Takie  nagromadzenie  ma  miejsce  powyżej  granicy 
wiecznych  śniegów,  która  znajduje  się  w  strefie  równikowej  na 
wysokości ok. 5 km i obniża ku biegunom. 

Gromadzący się śnieg ulega kompakcji i rekrystalizacji, przekształcając 
się  ze  świeżego  puchu  kolejno  w  puch  zsiadły,  śnieg  firnowy,  lód 
firnowy  i  lód  lodowcowy,  przy  czym  jego  gęstość  wzrasta  ponad  30-
krotnie.

 

 

Lodowce górskie

 

powstają w warunkach niezbyt obfitych opadów śniegu, który gromadzi 

się w zagłębieniach powierzchni terenów górskich o stromych zboczach. 

Po  nagromadzeniu  się  w  zagłębieniu  -  polu  firnowym  wystarczająco 
grubej warstwy lodu, jest on wyciskany i spływa dolinami w dół tworząc 
jęzory  lodowcowe.    Masa  lodu  w  jęzorach  jest  w  ciągłym  ruchu  w 
wyniku działania siły ciężkości. 

 

 

Lądolody  (lodowce kontynentalne)

tworzą się w obszarach o obfitych opadach śniegu i 

nieurozmaiconym ukształtowaniu terenu.

Narastająca  masa  śniegu  tworzy  czapę  lodową  pokrywającą 
wielkie  obszary.    Grubość  lodu  może  dochodzić  do  kilku 
kilometrów.

 

 

Erozja lodowcowa - egzaracja

Intensywność niszczenia podłoża przez lodowiec zależy od:

•prędkości ruchu lodowca
•docisku  masy  lodowej  do  podłoża  (będącej  funkcją  grubości  pokrywy 
lodowej)

•odporności podłoża
•współczynnika zmiany warunków ruchu lodowca 

Mechanizm erozji lodowcowej polega na:

1. ścieraniu  podłoża  poprzez  wtopione  w  spąg  lodowca  okruchy 

skalne;

2. wmarzanie  bloków  podłoża  w  spód  lodowca  (przy  współudziale 

przechłodzonych  wód,  a  następnie  wyrywanie  ich  wskutek 
dalszego posuwania się jęzora lodowcowego;

3. zdzieraniu  zwietrzeliny  oraz  fałdowaniu  i  przesuwaniu  warstw 

skalnych przez czoło lodowca 

4. działalności wód lodowcowych

Charakterystyczne dla rzeźby lodowcowej są doliny U-kształtne

 

 

Transport glacjalny

Podczas 

ruchu 

lodowce 

transportują 

w 

zawieszeniu 

ogromne ilości materiału skalnego, 
nazywanego morenami.

Transport ten nie jest 

selektywny – lodowiec z 

równą łatwością 

przenosi cząstki iłowe 

czy piaskowe jak też 

kilkudziesięciometrowe 

bloki skalne. Podczas 

tego transportu 

przenoszone cząstki w 

niewielkim stopniu 

ulegają rozdrobnieniu i 

obtoczeniu.

 

 

Osady lodowcowe

Gdy czoło lodowca topnieje, 

uwalniany zostaje materiał skalny, 

tworząc 

osady zwałowe

są to osady niewysortowane, zawierające 

ziarna od frakcji iłowej do wielkich głazów, 

nazywane 

glinami zwałowymi

 lub 

morenowymi

Rzeka wypływająca z 

czoła lodowca może 

dalej transportować a 

następnie osadzać 

drobniejsze osady 

uwalniane z czoła – tak 

tworzą się 

osady 

fluwioglacjalne

, 

wykształcone jak osady 

rzeczne.

W wyniku zatrzymania wód z topniejącego lodowca w 

obniżeniach terenu tworzą się jeziora zastoiskowe a w nich 

osady zastoiskowe

iły warwowe (wstęgowe)

 

zbudowane z naprzemianległych 

jasnych warstewek pyłu 
kwarcowego i ciemnych 

warstewek iłu

piaski pylaste

gdy glina zwałowa zostanie 

przepłukana przez wody 

wypływające z lodowca pozostaje 

bruk morenowy i eratyki

 

 

Znaczenie lodowców dla geologii inżynierskiej

1. ogromne  zróżnicowanie  litologiczne  wynikające  ze  złożonego 

osadzania się utworów zwałowych wymaga dokładnego rozpoznania 
dla bezpiecznego fundamentowania obiektów

Utwory  lodowcowe  stanowią  podłoże  budowlane  na  prawie  ¾  obszaru 

Polski

3. nawroty  lodowca  w  czasie  kolejnych  glaciałów  spowodowały  rozwój 

glacitektoniki  –  skomplikowane  deformacje  podłoża  lodowca, 
szczególnie młodego 

4. ciężar  lodowca,  powodujący  nacisk  na  podłoże  (do  kilku  MPa) 

spowodował prekonsolidację osadów luźnych

2. zróżnicowanie  litologiczne  osadów  plejstoceńskich  powoduje 

skomplikowane warunki hydrogeologiczne

 

 

Geologiczna działalność wód płynących:

ablacja deszczowa – 

działalność deszczu 

niszcząca skały miękkie i 

luźne oraz żłobiąca skały 

zwięzłe

działalność rzek

delty i estuaria

wyjałowienie  i  erozja  gleb  z  których 
spływająca  woda  wynosi  drobne,  luźne 
cząstki – tworzenie deluwiów

tworzenie 

piramid 

ziemnych 

– 

stożkowatych 

słupów 

ziemnych 

 

uwieńczonych dużym głazem
żłobienie jarów i parowów w skałach luźnych