POSTĘPOWANIE PRZY 

URAZACH

                                                                       

                         mgr Adrian Janusz

 

 

 

Złamania kości

 

 

 

Złamanie kości

 to całkowite lub 

częściowe przerwanie jej ciągłości po urazie 
przekraczającym granicę elastyczności 
tkanki.

Odłamki 

złamanej kości mogą ulec 

przemieszczeniu
Jeśli dochodzi do przerwania ciągłości skóry 
nad złamaniem, a w ranie widoczne są 
odłamki kości, mamy do czynienia ze 
złamaniem otwartym. 

 

 

Rozpoznanie złamania: 

 * obecność fragmentów kostnych lub 
końców złamanej kości w ranie 

    * nieprawidłowe ustawienie kości (np. 
nienaturalne ustawienie stopy w wypadku 
złamania podudzia) 

 * nieprawidłowa ruchomość w miejscu 
złamania, której może towarzyszyć tarcie o 
siebie odłamów kostnych 

 

 

Dla ratownika stwierdzenie choćby jednego 
objawu złamania jest sygnałem do 
udzielenia takiej pomocy,  jak przy pewnym 
złamaniu. Należy przy tym cały czas 
pamiętać, że każdym nieostrożnym ruchem 
czy złym ujęciem kończyny można wywołać 
ból lub dodatkowe uszkodzenie naczyń, 
nerwów i skóry. 

 

 

Powikłania 

 

 

Wstrząs. Każde złamanie może być 

przyczyną wstrząsu. W każdym przypadku 
złamania kości zostają również uszkodzone 
naczynia krwionośne. Wylew krwawy 
ogranicza się zwykle do okolicy złamania. 
Jeżeli odłamki kostne uszkodzą 
przebiegające w pobliżu duże naczynie 
krwionośne, to wylew krwi do tkanek jest 
duży i utrata krwi może sięgać, np. w 
złamaniu kości udowej, nawet kilku litrów. 
Prowadzi to do wstrząsu. 

 

 

 

Dodatkowe uszkodzenie tkanek, 

spowodowane samym urazem lub ostrymi krawędziami 
złamanych kości. Oprócz naczyń uszkodzeniu ulegają 
też nerwy i mięśnie, co objawia się zaburzeniami czucia 
i porażeniami.
§                 Zatory tłuszczowe. Są rzadkim typem 
powikłań w złamaniach kości długich. Przyczyną zatoru 
tłuszczowego jest przedostanie się drobnych 
fragmentów tkanki tłuszczowej lub szpiku żółtego do 
światła uszkodzonych naczyń krwionośnych. Zator 
powoduje zaburzenie w ukrwieniu narządów, a fakt, że 
drobne naczynia krwionośne mózgu, płuc lub serca 
ulegają najczęściej zaczopowaniu wyjaśnia, jak groźne 
mogą być jego następstwa (zawał serca, mózgu, płuc). 

 



      

 

 

                 Zakażenie. Zakażenie skóry i tkanek 
głębiej położonych następuje najczęściej przy 
złamaniu otwartym: otwarta rana to wrota, przez 
które wnikają drobnoustroje chorobotwórcze. 
Zakażenie może objąć tylko skórę, ale zdarza się, 
że obejmuje również wszystkie tkanki miękkie oraz 
kość. Powikłane zakażeniem złamanie goi się 
trudno, często z pozostawieniem ubytków 
tkankowych. 

 

 

Ogólne zasady udzielania 

pomocy w złamaniach

 

 

 

                 

Nie wolno wykonywać żadnych ruchów w 

miejscu domniemanego lub pewnego złamania. Grozi to 

dodatkowym uszkodzeniem okolicznych tkanek oraz 

samej kości. 

§                 Ranę w miejscu urazu należy nakryć 

jałowym opatrunkiem, najlepiej jałową gazą. 

§                 Poszkodowanego należy ułożyć w 

bezpiecznej pozycji, a miejsce złamania unieruchomić 

odpowiednio do okolicy urazu. 

§                 Nie należy nastawiać złamań i zwichnięć, a 

jedynie je unieruchamiać. 

§                 

 

 

                 

Przy złamaniach należy unieruchamiać 

dwa sąsiednie stawy. 

§                 Dalszą część kończyny należy „dopasować” 

do bliższej części. 

§                 Kończyny górne unieruchamia się do 

tułowia, a dolne – jedna do drugiej. 

§                 Należy walczyć z rozwijającym się 

wstrząsem, układając poszkodowanego w pozycji 

przeciwwstrząsowej i uważając przy tym, aby nie 

poruszać uszkodzoną kością. 

§                 Nie wolno stosować ułożenia 

przeciwwstrząsowego przy złamaniach czaszki, 

miednicy i kręgosłupa. 

 

 

                 

Nie należy podawać poszkodowanemu 

płynów i jedzenia. Spowoduje to utrudnienie przy 

ewentualnym znieczulaniu ogólnym, koniecznym do 

nastawienia kości. 

§                 Nigdy nie wolno poruszać okolicy urazu w 

celu potwierdzenia rozpoznania złamania. Powiększa to 

rozmiary uszkodzenia tkanek. 

W każdym przypadku złamania należy wezwać 

pogotowie! 

 

 

Sposoby unieruchamiania

 

 

 

Ze względu na sposób unieruchamiania, złamania 

można podzielić na: 

 

§ unieruchamiane za pomocą obłożenia sztywnymi 

przedmiotami 

§ unieruchamiane odpowiednim ułożeniem 

§ unieruchamiane chustami trójkątnymi. 

 

 

Złamania unieruchamiane obłożeniem 

sztywnymi przedmiotami

 

Do tego typu unieruchomienia można użyć np. 

zrolowanych koców, poduszki czy części 

garderoby, które dopasują się do kształtu 

kończyny. Dodatkowo, po bokach kończyny 

można ustawić ciężkie przedmioty, które 

uniemożliwią ruchy. W ten sposób zabezpiecza 

się złamania kości udowej czy kości podudzia. 

Pozycji kończyny najczęściej się nie zmienia. 

Należy unikać zbędnych manipulacji przy 

wykonywaniu obłożenia. 

 

 

Obłożenie sztywnymi przedmiotami stosuje 

się w przypadku złamania kości udowej i 

kości podudzia oraz złamania w obrębie 

stawu skokowego. Złamania te powstają 

najczęściej w wyniku bezpośredniego urazu 

(uderzenia, zgięcia, skręcenia, nacisku, 

skoku na nogi). Zwykle towarzyszy im 

krwotok, który może wywołać wstrząs. 

 

 

Typowe objawy złamań w obrębie kończyny dolnej to: 

§  

ból 

§  obrzęk 

§  skrócenie złamanej nogi 

§  niemożność stania 

§  niemożność chodzenia 

§  nieprawidłowa ruchomość części kończyny 

§  nienaturalna pozycja części dalszej kończyny 

§  widoczne wybrzuszenie, np. w miejscu urazu na przednim 

brzegu piszczeli 

§  często otwarta rana ze sterczącymi odłamami kostnymi 

(złamanie podudzia) 

§  zniekształcenie stawu

 

zniesienie ruchomości

 

 

 

Złamania unieruchamiane 

odpowiednim ułożeniem.

 

 

 

W ten sposób unieruchamia się złamania czaszki, 

żuchwy, żeber, kręgosłupa czy miednicy. 

Złamanie czaszki następuje w wyniku bezpośredniego 

urazu lub upadku. Typowe objawy złamania to: 

 

§                 ból w miejscu urazu i całej głowy 

§                 zniekształcenie kości czaszki 

§                 czasem utrata przytomności. 

Pierwsza pomoc polega na ułożeniu poszkodowanego na 

zdrowym boku, w pozycji bocznej ustalonej.

 

 

 

Złamanie żuchwy jest wynikiem bezpośredniego urazu 

lub upadku. Typowe objawy złamania to: 

 

§                 ból 

§                 zniekształcenie żuchwy 

§                 często wybite zęby 

§                 krwawienie 

§                 nasilanie się bólu przy poruszaniu żuchwą 

zniesienie ruchomości żuchwy 

 

 

Pierwsza pomoc polega na posadzeniu 
poszkodowanego w pozycji pochylonej do przodu, z 
rękami podpierającymi czoło. Ranny nieprzytomny lub z 
dużym krwawieniem leży w pozycji na brzuchu, 
opierając czoło na skrzyżowanych przedramionach lub 
twardym wałku. 

 

 

Złamanie żeber jest najczęściej następstwem 
bezpośredniego urazu (uderzenia lub upadku). 
Złamanie, najczęściej kilku żeber, może być także 
spowodowane uciskiem dużej powierzchni klatki 
piersiowej na skutek przysypania czy 
przygniecenia. 
Typowe objawy złamania to: 

 

§                 ból nasilający się przy oddychaniu 

§                 maksymalne spłycenie oddechu w celu 
ochrony uszkodzonej części klatki piersiowej. 

 

 

Pierwsza pomoc polega na ułożeniu poszkodowanego na 
chorym boku. Często poszkodowany sam wskazuje 
pozycję, w której ma najmniejsze dolegliwości bólowe. 
Może również sam ograniczyć ruchomość klatki 
piersiowej przez uciśnięcie dłońmi okolicy uszkodzenia. 

 

 

WYBRANE ZDJĘCIA 

RADIOLOGICZNE:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dziękuję za uwagę