dr hab. Jerzy Supernat
Instytut Nauk Administracyjnych
Uniwersytet Wrocławski
Istota i społeczne
znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Instytut Nauk Administracyjnych
Uniwersytet Wrocławski
Istota i społeczne
znaczenie organizacji
Dwa słowa
o sposobach
studiowania.
L
E
P
I
E
J
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Współczesne
społeczeństwo
bardziej
niż
kiedykolwiek
jest
społeczeństwem
organizacyjnym. Organizacje:
•
otaczają nas ze wszystkich stron
•
rodzimy się w nich i na ogół umieramy w nich
(niektóre zabijają nas)
•
wypełniają całe nasze życie
•
tak jak śmierci i podatków nie można ich uniknąć
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Nie
wszystko
jest
organiza-cyjne
•
nasze uczucia i emocje
należą do nas, nawet jeżeli
w części są kształtowane
przez nasze orga-nizacyjne
doświadczenia
•
nasze rodzinne relacje (w
pew-nym zakresie) nie są
organiza-cyjne
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Wielkość organizacji
•
ruch w kierunku zwiększania wielkości
organizacji
•
ruch w kierunku zmniejszania wielkości
organizacji
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Pojęcie organizacji
•
znaczenie
czynnościowe
(czynność
organizowania, czyli organizowanie)
•
znaczenie rzeczowe (rzecz zorganizowana, w
szczególno-ści złożona z ludzi, wspólnych celów i
zasobów)
•
znaczenie atrybutowe (cecha rzeczy, ale i
procesu, pole-gająca na tym, że składniki rzeczy
lub procesu współprzy-czyniają się do powodzenia
całości)
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Przyczyny istnienia organizacji
1 / 2
organizacje istnieją po to, aby zrobić to, czego
jednostki nie są w stanie zrobić osobno
organizacje robią prawie wszystko to, co jest
robione we współczesnym świecie
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Przyczyny istnienia organizacji
2 / 2
•
sieć organizacji; przykłady:
Europejska Sieć Ochrony Konkurencji
Europejska Grupa Organów Regulacyjnych dla
Sieci i Usług Łączności Elektronicznej
Europejska Grupa Organów Regulacyjnych dla
Ener-gii Elektrycznej i Gazu Ziemnego
•
organizacja wirtualna; jej przykładem jest
Międzyna-rodowa Sieć Ochrony Konkurencji
ICN
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Organizacje i jednostki
•
jednostka jako pracownik organizacji
•
nowe formy zatrudnienia w organizacji
•
jednostka jako klient organizacji
•
ekonomiczne aspekty zatrudnienia w organizacji
•
społeczne aspekty zatrudnienia w organizacji
•
zmiany w organizacjach
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Nick
Halping:
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Kategorie jednostek
Do szczególnie ważnych kryteriów kategoryzacji
jednostek
mogących
stanowić
źródło
dyskryminacji, mobbingu czy nawet przemocy w
organizacji należą:
•
płeć
•
wiek
•
rasa
•
narodowość
•
religia
•
wykształcenie i umiejętności
•
waga (nadwaga)
•
nałogi
•
orientacja seksualna
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Szklany pułap / sufit (glass ceiling)
W 1991 r. amerykański Departament Pracy
zdefiniował szklany pułap jako:
Artificial barriers based on attitudinal or
organizational bias that prevent qualified
individuals from advancing upward in their
organization into management-level po-sitions.
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Nonsexual harassment – mobbing
Kodeks pracy
Art. 93
3
§ 1. Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać
mobbin-gowi.
§ 2. Mobbing oznacza działania lub zachowania
dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko
pracownikowi, pole-gające na uporczywym i
długotrwałym
nękaniu
lub
zastra-szaniu
pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę
przydatności zawodowej, powodujące lub mające
na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika,
izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu
współpracowników.
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Sexual harassment – molestowanie seksualne
1 / 3
•
niechciane zainteresowanie pozawerbalne (unwanted non-
verbal attention)
•
obraźliwy język (offensive language)
•
niechciany kontakt fizyczny o charakterze seksualnym
(unwanted physical contact of a sexual nature)
•
spoufalanie się lub naleganie na randkę (socialization or
date re-quests)
•
propozycje seksualne, które nie zawierają gróźb lub
obietnic (sexual propositions that did not involve threats or
promises)
•
propozycje seksualne zawierające obietnice pozytywnych
następstw w pracy (sexual propositions involving promises
of positive job-related consequences)
•
propozycje seksualne zawierające groźby negatywnych
następstw w pracy (sexual propositions involving threats of
adverse job-related consequences)
•
napaść seksualna (sexual assault)
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Sexual harassment
2 /
3
Pierwsza sprawa sądowa związana z molestowaniem
seksualnym miała miejsce w USA w 1976 r. Wcześniej termin
sexual harassment nie pojawiał się nawet w mediach.
Prawdziwym przełomem było głośne wydarzenie z 1991 r.,
kiedy A.F. Hill oskarżyła nominowanego na stanowisko
sędziego Sądu Najwyższego USA C. Thomasa o napa-
stowanie seksualne w latach 80., kiedy był jej przełożonym
w Komisji ds. Równouprawnienia w Zatrudnieniu (The Equal
Employment Op-portunity Commission): A.F. Hill charged
that C. Thomas harassed her with inappropriate discussion
of sexual acts and pornographic films after she rebuffed his
invitations to date her.
Z drugiej strony jeden z pierwszych przypadków
molestowania seksu-alnego został opisany już w Księdze
Rodzaju: chodziło o Józefa za-rządzającego majątkiem
Potyfara i szantażowanego seksualnie przez jego żonę, zob.
Pierwsza Księga Mojżeszowa, 39, 1-20.
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Sexual harassment
3 /
3
W Polsce Kodeks pracy zakazuje w art. 18
3a
między
innymi dyskryminowania pracowników ze względu
na płeć, do którego zalicza
„każde nieakceptowane zachowanie o charakterze
seksual-nym lub odnoszące się do płci pracownika,
którego celem lub skutkiem jest naruszenie
godności
lub
poniżenie
albo
upokorzenie
pracownika; na zachowanie to mogą się skła-dać
fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy
(mole-stowanie seksualne)”.
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
No Irish Need Apply by
John F. Poole
, 1862
I'm a decent boy just landed
From the town of Ballyfad;
I want a situation, yes,
old-fash a job; position in work
And want it very bad.
I have seen employment advertised,
"It's just the thing," says I,
"But the dirty spalpeen ended with
'No Irish Need Apply.' „
"Whoa," says I, "that's an insult,
But to get the place I'll try,"
So I went to see the blackguard
old-fash a man of completely
dishonorable character
With his "No Irish Need Apply."
Some do count it a misfortune
To be christened Pat or Dan,
But to me it is an honor
To be born an Irishman.
I started out to find the house,
I got it mighty soon;
There I found the old chap seated,
He was reading the Tribune.
I told him what I came for,
When he in a rage did fly,
"No!" he says, "You are a Paddy,
infml an Irishman (often considered
offensive)
And no Irish need apply." (…)
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Organizacje i społeczność lokalna
Społeczność lokalna jest zależna od swoich
organiza-cyjnych mieszkańców. W przypadku
dużych organizacji wpływ może być olbrzymi i...
dramatyczny. W tej sytuacji ważne jest, czy
organizacje zachęcają swoich członków (w
szczególności
kadrę
kierowniczą)
do
uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej.
Mission of GKN Automotive Driveline Division,
August 1997: Our mission is to (…) contribute
positively to the communities in which we operate.
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
DW: Renault zainwestował miliard dolarów w Rosji. Jakie ma
pan pla-ny związane z tym krajem?
CG: Mamy fabrykę pod Moskwą, drugą teraz budujemy pod
Sankt Pe-tersburgiem. Kupiliśmy także 25 proc. plus jedną
akcję zakładu To-gliatti, gdzie będą produkowane na
początku wyłacznie Łady (…)
DW: Togliatti to fabryka-miasto, jedyny pracodawca. Czy
zdaje pan sobie sprawę, że kupił pan fabrykę razem z
drużyną hokejową, zorga-nizowaną przestępczością, całym
bagażem problemów społecznych? Czy ma pan już program
rewitalizacji tego miasta?
CG: Kupiliśmy tylko jedną czwartą fabryki i mam nadzieję, że
nie wią-żą się z tym zobowiązania dotyczące zarządzania
miastem. Jesteśmy gotowi pomóc w unowocześnieniu
produkcji platform, skrzyni biegów, w rozwiązywaniu
kłopotów z jakością, ale odpowiedzialność za miasto
pozostawiamy władzom.
Biedniejsze rynki nie chcą małych aut. Carlos
Ghosn. Z prezesem Nissan/Renault rozmawia
Danuta Wale-wska, „Rzeczpospolita”, nr 59 z
10 marca 2008 r.
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Organizacje i społeczeństwo
Organizacje
mają
istotny
wpływ
na
całe
społeczeństwo (na otoczenie / środowisko, w
którym są usytuowane). Podkreślić należy, że
relacje pomiędzy organizacją i spo-łeczeństwem są
dwustronne czy wzajemne.
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Szkodliwe oddziaływania organizacyjne
•
zwykłe wypadki
•
działania przestępcze
•
nakłanianie czy przymuszanie do przestępstw
•
ułatwianie przestępstw
•
wykorzystywanie taniej siły roboczej w krajach
trzecie-go świata
•
przyczynianie się do otyłości społeczeństwa
•
szkodliwe
skutki
działania
organizacji
publicznych
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Szkody ponoszone przez organizacje
Przykłady korporacyjnych nieszczęść:
•
w 1982 r. spółka Johnson & Johnson doświadczyła
po-ważnego kryzysu, kiedy do kapsułek z
produkowanym
przez
nią
środkiem
przeciwbólowym Tylenol został dodany przez kogoś
cyjanek, co doprowadziło do śmierci siedmiu osób
•
Procter & Gamble jest obiektem
powracających plo-tek (między innymi w 1994 r. i
w 1999 r.), że wspiera finansowo kościół szatana
(the Church of Satan)
•
McDonald’s został w swoim czasie oskarżony o
to, że przyczynia się do wycinania lasów
tropikalnych w dorze-czu Amazonki.
Objawienie św. Jana; 13, 18, zdanie trzecie:
A liczba jego jest sześćset sześćdziesiąt sześć.
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Organizacja i zmiana społeczna
•
wewnętrzne zmiany organizacyjne a struktura
społeczna
•
organizacja jako sprawca zmiany społecznej
•
organizacja jako przeciwnik zmiany
Istota i społeczne znaczenie organizacji
dr hab. Jerzy Supernat
Przypadek
the Women’s Christian Temperance Union –
WCTU
WCT
U
debauchery –
rozpusta
ruin – ruina
misery - nędza
despair – rozpacz
death – śmierć
poverty – ubóstwo
disgrace – hańba
madness –
szaleństwo
disease – choroba
damnation –
potępienie
Nie tylko tatuś jest tam…
Proszę zwrócić uwagę
na tekst u dołu afisza.
Niszczenie beczek z napojami alkoholowymi w czasach
prohibicji
w
USA
(1920-1933)
przez
agentów
federalnych.
No person (…) shall manufacture, sell, barter, transport,
import, export, deliver, furnish or possess any
intoxicating liquor (...).
Plakat wzywający
do głosowania „za”
27 sierpnia 1922 r.
w szwedzkim
referendum w
sprawie
wprowadzenia
prohibicji.
Myśl końcowa
dr hab. Jerzy Supernat
Organization can never be a substitute for
initiative and for judgment (organizacja nigdy nie
zastąpi inicjatywy i rozsądku).
Louis D. Brandeis (1856-1941)