Psychologia pieniądza

Źródła wpływu pieniądza na

procesy psychiczne

• Pieniądz jest uogólnionym wzmocnieniem

warunkowym

• Istotne prawidłowości warunkowania
1. Wzmocnienia regularne są mniej

skuteczne niż nieregularne

2. Odroczenie wzmocnienia nie powinno być

zbyt długie

3. Czynność stojąca wyżej w hierarchii

zachowań jednostki wzmacnia czynność

stojącą niżej w hierarchii

 ekonomia żetonowa

Percepcja pieniądza

• Czynniki emocjonalne

→ Przecenianie wielkości fizycznej wysokich

nominałów (ale tylko takich, z którymi ma się
codzienny kontakt)

→ przecenianie wartości nietypowych monet i

banknotów

→ Starsze banknoty i monety oceniane są jako

warte więcej

• Procesy poznawcze

→ Złudzenie pieniądza – wartości nominalne są

utożsamiane z wartościami realnymi

→ Ceny przedstawione w różnych walutach

wydają się nam większe lub mniejsze

→ Dochód nominalny jest mylony z dochodem

realnym

Postawy wobec pieniądza

Skala postaw wobec pieniądza (MAS) –

czynniki:

• władza – prestiż (pieniądz spostrzegany

jako miara sukcesu i narzędzie wywierania
wpływu)

• powstrzymywanie się od wydawania

pieniędzy

• nieufność (podejrzewanie nieuczciwości w

sytuacjach związanych z pieniędzmi)

• jakość (wydawanie pieniędzy na dobra

wysokiej jakości)

• niepokój (obawy związane z pieniędzmi)

Postawy wobec pieniądza

1. Osoby starsze odczuwają silniejszy niepokój
związany z pieniędzmi, i słabiej spostrzegają
pieniądze jako symbol władzy i prestiżu
2. Ludzie o wysokim wykształceniu i/lub dobrze
zarabiający lepiej powstrzymują się od wydawania
pieniędzy
3. W polsko – niemieckim badaniu porównawczym
okazało się, że Niemcy widzą pieniądz w większym
stopniu jako symbol władzy i prestiżu, natomiast
Polacy odczuwają w związku z nim większy niepokój
i nieufność (negatywna wizja pieniądza)

Psychopatologia postaw wobec

pieniądza

- skąpiec trzymający gotówkę w skarpetce: boi się

utraty gotówki, nikomu nie ufa w sprawie

pieniędzy

- rozrzutnik: poprawia sobie humor poprzez

wydawanie pieniędzy

- nabywca władzy: człowiek obsesyjnie

zdobywający pieniądze ze względu na władzę i

pozycję jaką one dają

- poszukiwacz sklepowych okazji: kierowany

przez wewnętrzny przymus kupowania tanich,

nawet niepotrzebnych rzeczy

- gracz: jest kierowany przez przyjemność płynącą

z wygrywania, zdobywania pieniędzy, sama

wygrana nie interesuje go już tak bardzo

Bogactwo a dobrostan psychiczny

Poziom narodowy: zależność krzywoliniowa

dochód- poziom dobrostanu;

Poziom jednostkowy: słaby związek. Silniejszy w

grupach osób ubogich

Zmiana poziomu dochodów:
- Spadek – silny wpływ negatywny, mija powoli
- Wzrost: tylko relatywnie większy dobrostan,

szybko mija

Kierunek związku szczęścia i pieniędzy:

dobrostan wpływa silniej na warunki materialne

niż na odwrót

Wartości kulturowe: materializm i

postmaterializm (teoria R. Ingleharta)

Zmiany położenia badanych 38 społeczeństw na

wymiarach wartości (EVS) w wyniku upływu czasu

(Inglehart i Baker, 2000)

1. Scandinavia (n=5); 2. Anglo-world (6); 3. Germanic (6, Benelux); 4. Latin Europe (7, Cyprus,
Malta); 5. Far Eastern Asia (5, Hong-Kong, Singapore); 6. European post-communist (21,
Caucasian republics); 7. South America (11, only continent); 8. Arab peninsula (8, emirates, ‘oil
countries’); 9. Antilles-Karraibeans (14); 10. Central America (8, from Mexico to Panama); 11.
North Africa/Middle-East (11, Israel); 12. Central Asia (8, post USSR republics, Mongolia, Iran);
13. Oceania (6, Pacific islands and archipelagos); 14. South-Eastern Asia (17, from Pakistan to
Indochina, and Indonesia); 15. South Africa. (15, south from Congo); 16. Eastern Africa (6, from
Djibuti to Tanzania); 17. Western and Central Africa (26, from Capo Verte Islands to Sudan and
Congo).